ကာရန်
ညးနွံပၟိက် မိက်ဂွံချူဆန်ကဗျမ္ဂး ဒးကၠိုဟ်ခၠၚ်လဝ်ကာရန်ကၠာရ။ ကာရန်တၞဟ်တၞဟ်သာ် ကၠိုဟ်ခၠၚ်လဝ်တုဲမှ အဓိပ္ပါယ်ရမျာၚ်ဍေံ ဒးဂၠာဲပ္တိတ်ဇြဟတ်ပၠန်ရ။ ကာရန်ဂှ် ဒှ်ဇုတ်ဇၞော်ကဗျရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ " ပါဠိဂါထာမ္ဂး ဂိုဏ်ဆာန်ကဗျမ္ဂး ဂိုဏ်ကာရန်" သာ်ဏအ် တၠပညာအ္စာကဝိမန်ပိုဲတံ ကဵုကၠုၚ်သတိအဆက်ဆက်အိုတ်ရ။
ကာရန် ဏအ်ဂှ် (ဂိုၚ်ပ္တိတ်ဗျဉ်တုဲ) သွိုရ်တၞုၚ်အက္ခရ်၊ ပိုဒ်၊ ဝါကျတံဂှ် ကော်ခဴစ ကာရန်အိုတ်ရ။ ကာရန်ဏအ်ဂှ် ဒှ်အရေဝ်မန် ပါဠိလီုတုဲ မကၠုၚ်နူပိုဒ်ကာရန္တရ။ ကာရ-ဂှ် အက္ခရ်" အန္တဂှ်- တၞုၚ်အက္ခရ်၊ သွိုရ်မၞုံဒၟံၚ်တၞုၚ်အက္ခရ်တံဂှ်တံဂှ်ဟေၚ် ကော်ခဴစကောရန်ရ သာ်ဏအ် သမ္တီကေတ်လောဲလောဲညိ။[၁]
ကာရန် (၃) သာ် ပလေဝ်ဒါန်
ကာရန်ဟီုဂှ်
- ဝဏ္ဏကာရန်
- ပဒကာရန်
- ဝါကျကာရန်
နွံ (၃) သာ်ရ။
ဝဏ္ဏကာရန် ပလေဝ်ဒါန်
သွိုရ်တၞုၚ်အက္ခရ်ဂှ် ကော်ခဴစ ဝဏ္ဏကာရန်ရ။
ပဒကာရန် ပလေဝ်ဒါန်
သွိုရ်တၞုၚ်ပိုဒ်ဂှ် ကော်ခဴစ ပဒကာရန်ရ။
ဝါကျကာရန် ပလေဝ်ဒါန်
သွိုရ်တၞုၚ်ၜါကျဂှ် ကော်ခဴစ ဝါကျကာရန်ရ။[၂]
ကာရန် (၂) သာ် ပလေဝ်ဒါန်
ကာရန်ဏအ်ဂှ် ပါ်ပဲါမွဲနယ်ပၠန်မ္ဂး-
- ဂရုကာရန်
- လဟုကာရန်
တိတ်ဒှ် (၂) သာ်ရ။
ဂရုကာရန် ပလေဝ်ဒါန်
သွိုရ်မပ္တံကဵုအာ၊ ဣဳ၊ အၚ်၊ အန်တံဂှ် ဟိုန်နူရမျာၚ်ကာရန် ဂၠိၚ်ဇြိုၚ်တုဲ ကော်ခဴစ ဂရုကာရန်ရ။
လဟုကာရန် ပလေဝ်ဒါန်
သွိုရန် မပ္တကဵု အ၊ ဣ၊ အက်၊ အတ်တံဂှ် ဟိုတ်နူကဵုရမျာၚ်ကာရန် ဂၠေံသာတုဲ ကော်ခဴစ လဟုကာရန်ရ။[၂]
ကာရန်ဂစိုတ်ဟွံထေက်စပ်ဂမၠိုၚ် ပလေဝ်ဒါန်
အယာံမာတ် ရမျာၚ်ကြပ်ညောန်တဴညးသ္ကံဂှ် ရပ်စပ်ဟွံထေက်ရ ပလေဝ်ဒါန်
ဥပမာ - မပ္တံကဵု ဍန်ကဵု ဍိုန်၊ ကွာၚ်ကဵု ကွိုၚ်၊ သာၚ်ကဵုသိုၚ်၊ ဒေံ ကဵု ဒိ၊ ဂၠောဲကဵုရဲ၊ တဆိပ်ကဵု ရုပ်၊ မန်ကဵုအောန်၊ ဗော်ကဵုမံက်၊ မောဝ် ကဵု မူ၊ တုဲကဵု ဟိုဲတံဂှ် အယာံမာတ်ကာရန်ကြပ်ညောန်ညးသ္ကအ်တုဲ ကာရန်ဟွံတုပ်လးလးရ။[၃]
ရမျာၚ်တုန်ကဵုဒှ်၊ ဟွံတုပ်ကဵုဒှ် ကာရန်ဟွံတုပ်မ္ဂး ရပ်စပ်တဴဟွံထေက် ပလေဝ်ဒါန်
ဥပမာ - မပ္တံကဵု ပိုန်ကဵုပေၚ်၊ တိုန်ကဵုကၠေၚ်၊ ဝိုတ်ကဵုလိက်၊ သေက်ကဵုပိုတ်တံဂှ် အယာံမာတ်ရမျာၚ်တုပ်ညးသ္ကအ်ညံၚ်ညံၚ်တုဲ ကာရန်ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ။ ဗီုဗီုဏအ်လေဝ် ရပ်စပ်တဴဟွံထေက်ရ။
ၜိုန်ရကာရန်တုပ်ကီုလေဝ် အက္ခရ်ဗျဉ်တုပ်ညးသ္ကအ်နွံဂၠိုၚ်မ္ဂး ရပ်စပ်တဴဟွံထေက် ပလေဝ်ဒါန်
ဥပမာ - မပ္တံကဵု ပၠန်ကဵုပြန်၊ ကြုက်ဂၠေၚ်ကြဴ၊ မန်ကဵုမြိမြန်၊ တန်ကဵုတ္ၜန်တံဂှ် ၜိုန်ရကာရန်တုပ်ညးသ္ကံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူဗျဉ် တုပ်သၟဟ်ညးသ္ကံဂၠိုၚ်တုဲ ရပ်စပ်တဴဟွံထေက်ရ။
မိက်ဂွံဗပေၚ်ပိုဒ်ကီု မိက်ဂွံဗ္ကိတ်ကာရန်ကီုတုဲ မအက္ခရ် ဟွံမွဲကဵုအရထ အဓိပ္ပါယ်တံဂှ် ရပ်စပ်တဴဟွံထေက် ပလေဝ်ဒါန်
ဥပမာ - မပ္တံကဵု စိ၊ ပၠ၊ ဂၠိ၊ ဆံၚ်၊ မာတံဂှ် ပ္ဍဲလၚ်္ကာလ္ၚဵုလ္ၚဵု သီုအရထ အဓိပ္ပါယ်ဟွံတိတ်မွဲသာ်၊ မိက်ဂွံကဵု ပိုဒ်ပေၚ်ကီု၊ မိက်ဂွံဗ္ကိတ် ကာရန်တုဲ ရပ်စပ်တဴတံဂှ် ဂွံဆဵုညာတ်ဂၠိုၚ်ရ။ မပ္တံကဵုသာ်ဝွံလေဝ် ရပ်စပ်တဴဟွံထေက်ရ။[၄]