ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ
ပရောစပ်ကိုဝ်ဂိုဏ် ရာမညနိကာယ[၁] ခမဳမန်ဂှ် နူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၁၄)ဂှ် အလန်ပထမ၊ စၟတ်လဝ်ကၠာတုဲ၊ နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၂၈)ဂှ် ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ-ဒုတိယသန္နိပါတ ကောံဓရီုမွဲဝါပၠန်။ ဟိုတ်က္တဵုဒှ် ကောံဓရီုဂှ် ဃောအခါဂှ် သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တံ ပိုၚ်ပြဳကၠေအ် အလုံရးဍုၚ်ဗမာအိုတ်ရ။ လ္ပာ်ရးလ္တူမာန်တဠေဝ်တံတေံဂှ် ဂကောံဘိက္ခုသၚ်ဂမၠိုၚ် သၟိတ်ပတိုန်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သၟိၚ်သၚ် "သံဃရာဇာ" မွဲဇကုရ။ အာဏာဓမ္မစက် လ္ပာ်သာသနာကဵုဗျာတြးအာ ရးသၟဝ်လ္တူအိုတ်သီု လလောၚ်တြးတဴအိုတ်ရ။
ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ ဒု ပလေဝ်ဒါန်
ကလာဂှ် ဘိက္ခုသၚ်လ္ပာ်ရးသၟဝ်ဝွံ တွဵုးလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ဟွံကြိုက်စိုတ်တုဲ ဆေဝ်ဒဝ်တာဒနာအိုတ်ရ။ ဗွဲတၟေၚ် ဂကောံဘိက္ခုသၚ် ဂကောံမန်တံဂမၠိုၚ် ပဒတဴဒၟံၚ်ရးဗဂေါ၊ လ္ဂုၚ်၊ သဓီု၊ မတ်မလီု၊ ရေဝ်၊ ဘိက်၊ ဓဝဲါ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂိုဏ်တုဲ ထပ်ဒက်ပတန်ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ အလန်ဒုတိယမွဲဝါပၠန်တုဲ ဆေဝ်ဒဝ်တာဒနာဏာ အာဏာဓမ္မစက် "သံဃရာဇာ" ရးလ္တူတေံတုဲ နဒဒှ်ဂကောံ "ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ" ဒုၚ်ယၟုတုဲတန်တဴဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲသဘၚ်ကောံဓရီုဂှ် ခါန်ပတိုန်လဝ်ဂဥုပ်ဂိုဏ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ၅ ဇကုမပ္တံကဵု ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠထဝ်ပၠၚ်၊ အ္စာတၠကံနှာတ် အ္စာတၠသၚ်္ဃပိုၚ်တံဂှ်ရ။
ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ တ ပလေဝ်ဒါန်
မွဲဝါပၠန် "ဂိုဏ်ရာမညနိကာယတတိယသန္နိပါတ"ဂှ်၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်(၁၃၀၈)ပၞန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတတိယ ၜိုဟ်လလံအာတုဲဂှ် ပ္ဍဲဂိတုပုဟ်(၅)မံက်ဂှ် သ္ပပေဲါကောံဓရီု ပ္ဍဲကွာန်ပ္ၚဘာပလိုတ် ဗၞတ်လၟိဟ်သၚ်မန်(၃၀၀) ဇကုပြၚ် တိုန်စိုပ်တုဲ သ္ဂောံဒက်ပတန်လဝ် ရာမညနိကာယမွဲဝါပၠန်ရ။ ပ္ဍဲပေဲါကာံဓရီုဂှ် ရုဲစှ်ပတိုန်ဒဒှ်
- သဘာပတိ - ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ(ဒုမ္မရတ္ထ)ဝါဂၠံၚ်
- ဇၞော်အသေအဟာန်ကောံဓရီု - ကျာ်ဇၞော်အ္စာကေသရ ဘာဝေဠုန်ဝန် ကွာန်ဖအံက်
တုဲ သဘၚ်ကောံဓရီုဝွံ အလန်တတိယ မရနုက်ကဵု ပိဝါမဒှ်ရ။
နူသက္ကရာဇ် (၁၂၈၂) တေံရုဲစှ်ပတိုန်လဝ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠတံဂှ်လေဝ် ကလိလောန်အာအိုတ်တုဲ လၟုဟ်ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၀၈)ဝွံ မ္ဒးရုဲစှ်ပတိုန်တၟိမဒှ်ရ။
ပ္ဍဲသဘၚ်ကောံဓရီုဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒသၚ်တုပ်စိုတ်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဘာပလိုက် နဒဒှ်ရာမညနိကာဂဥုပ်ဂိုဏ် ရုဲစှ်ထ္ၜုတ်ပတိုန်ရ။ ဟိတဓရဂှ် ကျာ်ဇၞော်ကေသရ ကွာန်ဖအံက်ဝေဠုဝန်ဂှ် သၚ်တံတုပ်စိုတ်တုဲ ရုဲစှ်ပတိုန်ရ။ သအာၚ်နူဂှ်ပၠန် အ္စာတၠအထံက်ဂိုဏ်တံဂှ် ဇၟာပ်ပ်ရး ဒေသညးကဵုညး ထ္ၜုတ်ပတိုန်လဝ်တုဲ "ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ" သာ်ဝွံ ပတိုန်လဝ်တၚ်စၟတ်သမ္တီရ။
ဂိုဏ်ရာမညနိကာယဆက်နူလဵု ပလေဝ်ဒါန်
ဂိုဏ်ရာမညနိကာယမ္ဂးဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ဆက်တိတ်ကၠုၚ် နူမဟာဝိဟာရဝါသဳ တကံသိၚ်ဃဵု၊ လက်ထက်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ပိုၚ်ပြဳရးရာမည ဍုၚ်ဗ္ဂေါ သအးဇ္ၚးသာသန ပ္တန်သဳကလျာဏဳ အဆက်မဟာဝိဟာရဂှ် ဒှ်တံတၞံမူလရ ပိုဲပါ်ပဲါဂွံ။ မုဟိုတ်ရော ခမဳတံ ဆမၞုံပ္ဍဲရးရာမညဂှ် ဒးကလေၚ်ဗှ်ကၠေံပျၚ်တၟိ ပ္ဍဲသဳကလျာဏဳ ဍုၚ်ဗဂေါဂှ် ဖအိုတ်ရ။ ကာလဂှ် ခမဳသၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဆမၞုံရာမညတံဂှ် ဂိုဏ်တေံဂိုဏ်ဏံဟၟဲရ။ နူကၠာသၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ဟွံဂွံသအးဇ္ၚးသာသနာဏဳဂှ် ဂိုဏ်ပါ်ဒၟံၚ်တြဴဂိုဏ်[၁][permanent dead link] သ္ဂောံဆဵုကေတ်ပ္ဍဲဝၚ်ရ။ ဂိုဏ်တံဂှ်လေဝ် သၟိၚ်ပလီုကၠေံ သီုဖအိုတ်တုဲ " မဟာဝဟာရဝါသဳကလျာဏဳနကာယ" ဂးယၟုစွံလဝ်မွဲဂိုဏ်ဓဝ်ဟေၚ်ရ။ ဃောကာလဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲရးရာမည ဨကရာဇ်မန်လေဝ် မၞုံဒၟံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ခမဳဂကူမန်ဂှ် ဂၠိုၚ်ထေၚ်ကေတ်ဂွံကီု၊ ခမဳဂကူတၞဟ်သအာၚ်ကီုလေဝ် ဗွဲမအောန်သ္ဒးနွံကီု သာ်ဝွံပိုဲသ္ဒးပါ်ပဲါကီုရောၚ်။ ဆဂး မံၚ်မွဲဂၠး မွဲရးတုဲ ရုဲမုက်မတ်ဟွံဂွံ။ ဃောကာလဂှ်ပၠန် ရးဗမာလ္တူတေံလေဝ် သာသနာဂဵုလဟဵုဒၟံၚ်တုဲရ။ ကာလသၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ သအးဇ္ၚးသာသနာဂှ် ရးဗၟာလ္တူတေံဟွံပါ၊ ဆ္ဂးဂှ် ပၞောဝ်ကဵုရးမန်ဗၟာၜါဒေသဏံဂှ် ခမဳကီုခရှ်ကီု ကၠောအ်က္ဍအာကၠုၚ်ဒၟံၚ်တ္ၜန်တ္ၜောဲဒၟၚ်သ္ဂောံဆဵုမံၚ်ပ္ဍဲဝၚ်ကီုရောၚ်။ ဗွဲကြဴဝွံ ဂကူမန်တံ ပရေၚ်ကံဍိုန်လျဟောံဟဲပၠိုတ်အိုတ်သအးအာတုဲ ရးသၟဝ်ရ:လ္တူ ဒှ်အာမွဲဂၠးမွဲဓဝ်ရ။ ခမဳသၚ်တံလေဝ် အာကၠုၚ်မွဲစွံ စသုၚ်မွဲစွံ ပတုဲကံဍောတ်ကံဇၞော်မွဲစွံ၊ အယံၚ်အလာခမဳလေဝ်တုပ်၊ ကတ်ဗ္တောန်ပညာမွဲစွံ (ပဝေဏဳဝွံ ဆက်ကၠုၚ်နူသဓီုဍုၚ်ဗကာံတေံ သ္ဂောံဆဵုကေတ်ဝၚ်ရ)နှဴရဴထုဲတ္ၜန်အာ ခမဳရးသၟဝ်လ္တူရုဲစှ် ဟွံဂွံရ။ ဗီုမဂွံဒှ်အာပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲရးလ္တူတေံ ခမဳတံမွဲဂကောံကဵုမွဲဂကောံ က္တဵုဒှ်ဂဗုတ်ပရေၚ်ဝိနယ်မွဲသာ် သ္ဂုတ်သွာတ်ဂဗုတ်ဂှ် သၞာံဗွဲမလအ်ဟွံပိုတ်သ္ကုတ် ကလိလောန်လအ်အာဨကရာတ်ၜါ ပိအဆက် ဗွဲကြဴဝွံဂဗုတ်ဂှ် တုဲဒှ်အာကာလသ္ဂုတ်သွာတ်ဂဗုတ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်သ္ဒးကောံဓရီုပ္ဍဲဇြပ်သဘၚ်ဓဝ်တုဲ ရန်တၟံကဵုမ္ဒးကောံဓရီုဒၟံၚ် ပ္ဍဲဇြသဘၚ်ဓဝ်လၟိုန်ဂှ်ရ"ဂိုဏ်သုဓမ္မာ" သာ်ဝွံယၟုဂှ် ပြာကတ်ဗိုန်အာ ပ္ဍဲပါၚ်သံသသာခမဳဂမၠိုၚ်ရ။ ပပ္တံနူကာလဂှ်တုဲ ခမဳသၚ်ရးသၟဝ်လေဝ် ဒးဒုၚ်လဝ်ဘဲပၞာန်ဇၞော် ဃောဍိုန်မံၚ်ဒြဟတ်သၞာံလေတ်လအ်လဗွဲမလောန်တုဲ ဒဒှ်ပိုဲအဆက် "မဟာဝိဟာရဝါသဳကလျဏဳနိကာယ" ရောၚ်သွံ ဟွံဂွံသတိရ။ ဝိုတ်အာဒဒှ်မူလ အဆက်ဇာတိဂိုဏ်ဇကုဂှ်တုဲ "ဂိုဏ်သုဓမ္မာ" သာ်ဝွံတီဒၟံၚ်ဟီုဒၟံၚ်အိုတ်ရ။
ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ ပလေဝ်ဒါန်
ရဴသာ်ဝွံ နဒဒှ် "ဂိုဏ်သုဓမ္မာ"၊ မွဲနဲပၠန် "ဂိုဏ်ဇၞော်" တန်တဴဒၟံၚ်တုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၁၄) လ္ၚဳၜါကၠံစှ်ပန်ဂှ် သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တံ သၟိတ်ပ္တန်ထ္ၜုတ်ကဵု "ဂိုဏ်ရာမညနိကာ" အလန်ပထမ သ္ဂောံဆဵုကေတ် တၚ်စၟတ်သမ္တီရ။ ဗွဲကြဴဝွံ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၈၂) ဂှ် မွဲဝါပၠန်၊ အလန်ဝွံထံက်ကဵု အလန်သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၁၄) ဂှ်မ္ဂး အလန်ဒုတိယ သ္ဒးစၟတ်ကေတ်ရ။ အလန်တတိယမွဲဝါပၠန် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၀၈) လ္ၚီပိကၠံဒ္စာံ ပၞာန်ဂၠးတိ ဒုတိယတုဲ ဂွံမွဲသၞာံ သ္ဂောံစန်ဒက်မွဲဝါပၠန် ဗၞတ်ပိဝါ ပိအလန်တိတ်ဒှ်အာရ။ ဗီုညးတံစန်ဒက်ဂှ် ဆအယာံမာတ်ဂွံစန်ဒက်လဝ်ကီု သ္ဒးပါ်ပဲါရ။ မူဟိုတ်ရော- သၞောတ်ဥပဒေစဳပၞောန် ဗွဲမညဳသၟဟ်ကဵု ဝိနယ် စပ်ကဵုပရေၚ်ရာမညနိကာယဂိုဏ်ဇကုဒးကေတ်စ သ္ပဗက်ဒ္ဂေတ်လၟေတ် ဒၠောံဗ္တောန် သြဝါဒးသၞောတ်ဥပဒေသ စဳပၞောန်တံဂှ် သ္ဒးနွံထေက်ရောၚ်။ ပရေၚ်သၞောဝ် စပ်ကဵုဂိုဏ်တံဂှ် လေဝ်ဟၟဲဟာ ဟွံကေၚ်ဆဵုမွဲလှေ်ရ။ မ္ၚးနူဂှ် သၟိတ်ပတိုန်ခါန်ကၞက်လဝ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂိုဏ်ကီု ဟိတဓရကီု အထံက်ဂိုဏ်တံဂှ်ကီု မွဲသၞာံမွဲဝါ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ၜါသၞာံ ပိသၞာံ ပန်သၞာံ မသုန်သၞာံမွဲဝါ သ္ဒးကောံဓရီုမွဲဝါထေက်ရောၚ်။ ကာလဂှ် ဒၞဲါလဵုယုတ်ဒေက်အာရော သ္ဂောံထပ်စၞး သ္ဒးပတိုန်လိက်အစဳရေၚ် ပ္ဍဲၝောအ်ဗောအ် ဂကောံဂိုဏ်ရောၚ် လၟေၚ်အစဳရေၚ်သာ်ဝွံလေဝ်ဟၟဲတုဲ ဆယာံမာတ် ဂွံစန်ဒက်လဝ်ဂကောံဂိုဏ်ဓဝ်ဟေၚ်မၞုံတုဲလအ်ညိ ဝိုတ်ဝုဲအာ ဟွံဇၞော်မောဝ် ဟွံပြာကတ်ဆအယာံမာတ်ယၟုကီု သ္ဒးဂၠာဲဝၚ်တုဲ သ္ဒးဟီုထ္ၜးအိုတ်ရ။
သၞောဝ်ဥပဒေသဂိုဏ်ရာမညနိကာယ ပလေဝ်ဒါန်
- ၁။ လက်ထက်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ပိုၚ်ပြဳဍုၚ်မန်ပိဌာန (၈၃၃) ဂှ် ကေတ်ကသပ် ချပ်ဂၞန်ကဵုအ္စာတၠဂိုဏ် ရာမညနိကာယတံတုဲ ကေၚ်ချူခၞံလဝ်မွဲဝါ (အတိုၚ်လိက်တၟံကလျာဏဳ)
- ၂။ သက္ကရာဇ်မန် ၁၂၁၄-သၞာံ၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘာသက္ကော၊ တ္ကံခၟိုၚ်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဘာသၚ်ခပိုၚ်တံ ကလေၚ်သ္ပဒတန် သၞောဝ်ဥပဒေသ ဓမ္မဝိနယ သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳပၠန်။
- ၃။ သက္ကရာဇ်မန် ၁၂၈၂-သၞာံ၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘာပလိုတ်ကေုာံသၚ် ရာမညနိကာယဂမၠိုၚ်ရန်တၟံညံၚ်ဂွံကိတ်ညဳကဵု ခေတ်ကာလတုဲ ချူခၞံပ္တိတ်လဝ် သၞောဝ်ဥပဒေသ ဓမ္မဝိနယမွဲဝါ၊
- ၄။ သက္ကရာဇ်မန် ၁၃၃၃-သၞာံ၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠ ဘာအၚ်ခေဝ်ကေုာံ သၚ်ရာမညနိကာယဂမၠိုၚ်ညးတံရန်တၟံ သွက်သာသနာ ဘာသာ ပညာမန် ဂွံဂဵုလဟဵု တိုန်ဂတတုဲ ချူခၞံထဝ် သၞောဝ်ဥပဒေသ ဓမ္မဝိနယမွဲဝါ[၂]။
ကာလလဵု မၚုဟ်ကၠုၚ်ရော ပလေဝ်ဒါန်
ပရောစပ်ကဵုဂိုဏ်ဂှ် ကဵုဂွံဟီုအာညိပၠန်။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၄၂) လ္ၚီပိကၠံပန်စှော်ၜါဂှ် သၟိၚ်တၠအဝဵုဗော်ကၟိုန်ဍုၚ်ဗၟာ သ္ပကမကထတုဲ တၞဟ်နသအးဇ္ၚးပတန်ကြန်ဗြေဝ်ဗြော်သာသနာ အာတ်သြဝါဒ ဒၠောံဗ္တောန် ဒုၚ်အသံပ္ဍဲဂဥုပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဘိက္ခုသၚ် ဇၟာပ်ပ်ဒေသ ဇၟာပ်ပ်ဂိုဏ်တံဂှ်တံဂှ် ကံက်လၟိဟ်ဂိုဏ် ဆမၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲရးဍုၚ်ဗၟာမွဲအိုတ်သီု ဂွံလၟိဟ်ဂိုဏ် (၉) ဂိုဏ်ရ။ (သၞောဝ်ဥပဒေသ စေဝ်ပၞောန်ဗီုစန်ဒက်လဝ် ဂကောံဂိုဏ်ဘိက္ခုသၚ်တံဂှ် ဟွံချူဗွဲတြးရ။) ပၞောဝ်ကဵု ဂိုဏ်(၉)ဂိုဏ်ဂှ် ဂိုဏ်ရာမညနိကာယဟွံပါလုပ်။ ဂိုဏ်(၈)ဂိုဏ် ပဲါနူဂိုဏ် သုဓမ္မာမွဲတုဲ နူကံက်စရၚ်ဂိုဏ်တေံဂှ် ယၟုဂုဏ်ကီု လၟိုဟ်ဘိက္ခုၚ်သၚ်ကီု ဗွဲတၞဟ်ခြာပါ်ပဲါဒၟံၚ်ရ။ ဂိုဏ်ရာမညနိကာယဂှ် ကာလဃောကံက်စရၚ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂိုဏ်သုဓမ္မာတုဲ ကာလဂှ်မှ ချပ်တိုန်ပြဟ်ဟ်ပြေဟ်ဟ် ဂရက်ဂရက်ဂဗက်ဂဗက် က္တဵုဂစာန်ဂၠာဲကံက်စရၚ်ဘာ ဇၟာပ်ပ်ကွာန်ထာန်ဒေသတံဂှ် လၟိဟ်ဘာသၚ် ဆၜိုတ်ဂွံမာန်ဂှ် သၟဟ်ပကောံသီုကဵုဝၚ် တၚ်စၟတ်အထံက်သာဓက ဂိုဏ်ရာမညနိကာယက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဍိုက်ပေၚ်ၚ် ပတိုန်ထ္ၜးကဵုဝန်ဇၞော် လ္ပာ်သာသနာရ။ ဆ္ဂးဂှ် ပတိုန်ထ္ၜး ဆၜိုတ်ဂွံပတိုန်ထ္ၜးရ။ ဟွံဒှ်ကလောန်တုဲ ဒှ်အာအဟောသိကံရ။ ဣဝွံစပ်ကဵု ပရောဂိုဏ်ရာမညနိကာယ ဆဝွံသမ္တီကၠာရ။
ဂလာန်ဗ္ကန် သွက်သၚ်မန်ရာမည[၃] ပလေဝ်ဒါန်
ဝၚ်သာသနာမန်ပိုယ် ယဝ်ရကလေၚ်ရံၚ်သ္ၚေဝ် ဂၠိပ်အာအတိက်တေံမ္ဂး နူမဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-သၞာံ၊ ဂိတုဒ္ဂိုန် ၅ မံက်၊ ကျာ်တြဲဒှ်ဂွံ ၄၉ တ္ၚဲ အဃောသ္ပဒတဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲတမ်ဗပိုန် (သတ္တဌာနသတ္တာဟ) လက်ကရဴအိုတ်ဂှ် ကောန်ဗၞိက်မန်ၜါ "တပူကဵု တဗဝ်" နူရာမညဒေသ ရးဥက္ကလာပ လ္ဂုၚ်ဏံ ကူဗၞိက်စိုပ်အာ မဇ္ဇျိမဒေသ ဗုဒ္ဓဂယာတေံတုဲ ဟိုတ်ဒေဝတဴမွဲ မကၚ်ဒှ်လဝ်မိ နူဘဝကၠာတေံ ပ္ညုၚ်ထ္ၜးကဵုဂှ်ရ မန်ပိုယ်ကလိဂွံ ပရဲကၠာတဲ မသုန်သာ် -
- ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ကျာ်ကၠာ
- ဂွံကဵုဒါန် (ကွာၚ်မြဳသာဲ) ကၠာ
- ဂွံဒ္ဂိုန်ဂိုၚ်ကေတ် ဒွေဝါစိက သရဏဂုဏ်မတွံဂး "ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ" ကၠာ
- ကလိဂွံဓာတ်သော် ဒ္စာံတၞုၚ်ကၠာ
- ကလေၚ်စိုပ်ဍုၚ်မန် ဂွံဒက်ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ် ဇၞော်သၠုၚ်ပြဲတၟေၚ် ကိုပ်ကၠာနူဂကူသအာၚ်တံရောၚ်။ သာ်ဝွံကၠုၚ်ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ကၞပ်ထဝ်နူတမၠာကၠာတေံ ကၠာတေံရ။[၁]
ကာလသၟိၚ်ဓမ္မာသောကရာဇာ ပ္တန်သာသနာ ပ္ဍဲ ၁၆-ရး၊ ၁၆-ဌာန သက္ကရာဇ် သာသနာ ၂၃၅ သၞာံဂှ် သောဏထေရ် ဥတ္တရထေရ် ၜါဇကု ဒးတာလျိုၚ် က္ညကၠုၚ်ပ္တန်သာသနာ ပ္ဍဲဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံ (သဓီု) ရ။
ပ္ဍဲကာလသာသနာကျာ် ကၠုၚ်စိုပ် ၉၀၀ သၞာံ၊ မှာထေရ် ဗုဒ္ဓဃောသ မဒှ်ဇာတိ ကောန်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံ ကၠောံအာတ္ကံလၚ်္ကာ (သိၚ်ဃဵု) တေံတုဲ ကၠာဲစၠောံနၚ် ပိဋကတ်ပိ နကဵုအက္ခရ် ဘာသာလိက်မန်ပိုယ်ပၠန်တုဲ ပိဋကတ်ပိကီု သီုဘာသာလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်ပိုယ်မန်ဂှ် ဂဵုမြဟ်အဆက်သၠုၚ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသ အာယှ ဗၟံက်သၠုၚ်ကျာဏံ ဗွဲမလောန်ရောၚ်ဂှ် အ္စာဝၚ်တံ ဟီုဒယှ် ချူပုဟ်ဂၠဟ် သမ္တီစွံလဝ် ပ္ဍဲလိက်တၟံလိက်တိုၚ် သၠပတ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ကေၚ်နွံပြာကတ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲဝၚ်ရ။
ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် လက်ထက်သၟိၚ်မန်မနုဟဝ် ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံပိုယ်မန် ဒးဒုၚ်ပလီုပၠာ် ကဵုသၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ဍုၚ်ဗကာံ ဒးဒုၚ်သီဂိုၚ်ရပ်ဏာ သီုသၟိၚ် သီုခမဳ ခရှ်မဒှ်တၠပညာ လိက်ပတ် ကွတ်တဲ ကွာတ်ဇိုၚ်နာနာသာ် လၟိဟ်ပိဋကတ်သၟးဂှ် စိၚ်ပိစှော်ဖ္ဍိုက် ဗ္တိုက်ပၠံၚ်ၜး ဏာတုဲဗွဲကြဴဏံ-
ဟံသာဝတဳကဵု အၚ်ဝ ဒှ်ပၞာန်ဗွဲမသ္ကာတ်မြဟ် ပွိုၚ် ၄၀ သၞာံပၠန်၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် "ဨပိ ရေၚ်မံၚ် နဝ လံၚ်စိုတ်" (၁၁၁၉) ဂှ် သၟိၚ်မန် ဗညာဒလ ကျအာပၞာန်ဗၟာ အံၚ်ဇေယျပၠန်တုဲ ပြာသာဒ်လေဝ်ကဝ် ဖမ်ထဝ်လေဝ်လိုက် နန်ထဝ်လေဝ်ကီု သီုကဵုဍုၚ်မန် ဂကူမန်ဒးလီုလာ် ဗၠိုက်တၞီစှေ်အာ ကလေၚ်ဟံၚ်ဒၟံၚ်ဟွံတိုန် စဵုကဵုတ္ၚဲဏံရ။
ဟိုတ်နူဘဲပၞာန်အဆက်က် စဵုကဵုလက်ထက် ဂတမတ်ဏံဍုၚ်ကွာန်မန်တံကီု သီုကဵုကျာ်စေတီဘုတ်ဘာ သလာရုၚ်ဒါန် ဌာန်သာသနိက ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု သီုကဵုလိက်ပတ်သၠရိုတ် သၠတာဗွဲမဂၠိုၚ် ဒးဒုၚ်စံၚ်ပၠေၚ် စိုပ်လလေၚ်ဆောံဗြမ် ကဟောံစိုတ်သိၚ်သာ အိုတ်အာလအိတ် ဟွံမာန် ဂွံဂၠာဲစုတ်စၞးလေဝ် ဟွံလောဲ ဝၚ်သ္ၚောဲကၠုၚ်က္ဍၚ် ကၠေံဗ္ဒန်ကၠုၚ်က္ဍၚ် လံမ္ဂးကၠက်တမ်ရဟာဟွံတီ။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၃၇၇ သၞာံဏံမ္ဂး သၚ်မန်တံ သွဟ်ကၠုၚ်လိက်ပ္ဍဲအလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ် (နူလက်ထက်သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်) ပေၚ် ၁၀၀ သၞာံမ္ဂး (ဂလာန်အြကာ- ပ္ဍဲကာလအကြာ ၁၀၀ သၞာံဟီုမ္ဂး ကၟိန်ဍုၚ်ဂကောံတွဵုရမန် ဗၟာပိုယ်ဏံ ဟွံဗၠးၜးနူသၟတ်တဲ သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်ဏဳရ) သွက်ဂွံစုတ် သမ္တီညိဂးတုဲ ပိုယ်တက်ပ္တိတ် "လိက်ကၞပ်ဝၚ်တိုက် အ္စာလိက်မန်" မွဲကၞပ်ရ။
ကမ္မတီလိက်ကၞပ်
စၟတ်သမ္တီသၚ်မန်သွဟ်လိက်အလဵုအသီပေၚ် ၁၀၀ သၞာံ
ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ (ဗဟဵု၊ပွိုၚ်ဍုၚ်) အလုံဒေသရးမန်
စရၚ်ဘာ ရာမညနိကာယ ပလေဝ်ဒါန်
ရုၚ် ရာမညနိကာယ ပလေဝ်ဒါန်
ပရေၚ်ပညာရာမညနိကာယ ပလေဝ်ဒါန်
သွက်ဂွံဆက်လ္ၚတ် ပလေဝ်ဒါန်
- ၁၉၉၇- ကၞပ်လိက်ဝၚ်စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတုသြန်၊ ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ။
- ၂၀၁၆- နာဲပန်သာ။ ဝၚ်ဂိုဏ်ရာမညနိကာယ ကေုာံ သာသနာမန် (၂၀၁၆-နိုၚ်ပန်းသာ။ ရာမညနိကာယဂိုဏ်း သမိုၚ်းနှၚ့် မွန်သာသနာ)
- ၂၀၁၉- ဘဒ္ဒန္တကေသရ၊ သၞောဝ်ဂိုဏ်ရာမညနိကာယဗွဲခမၞောန်
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
- ရာမညဘိက္ခု(ဓမ္မာစရိယ)၊ ဝၚ်သာသနာမန်။ ကၞပ်လိက်ဝၚ်စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတုသြန်၊ ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ။ သၞာံ-၁၉၉၇၊ မုက်လိက်(၃၈-၅၂)