ဇဟီုဇဟုဲ

ဇဟီုဇဟုဲ ဂှ် ဒှ်ဝေါဟာရ မကၠုင် နူမကြိယာ ဇျီုဇျုဲ၊ မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဟိုတ်နူသုင်လေဝ်မွဲမွဲ ဗွဲတၟေင် သုင်လဝ် အရက် တ္ၚဲဏအ်တုဲ တ္ၚဲယးဂှ် ဇျီုဇျုဲဒၟံင်ရ။ ကာလပိုယ် သုင်အရက်တုဲ ဗၜူပြေ၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် အခိင်အရက် မနွံ ပ္ဍဲဆီပိုယ်ဂှ် စံင်လေင်အာအိုတ်တုဲ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် အရက်မနွံပ္ဍဲဆီ မစိုပ်သုည ဟွံသေင်မ္ဂး မကြပ် ကုသုညတုဲ ပိုယ်ဒုင်စသိုင် ဇဟီုဇဟုဲ၊ မံင်စ ဇျီုဇျုဲဒၟံင်ရ။ လက်သန်ဍေဟ်ဂှ် နွံဒၟံင် နကဵုစိုတ်၊ နကဵုကာယ၊ သီုကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင်တုဲ ပ္ဍဲညးမွဲကုမွဲလေဝ် ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်ရ။

ဇဟီုဇဟုဲ
The Day After by Edvard Munch, 1894–95
Specialty	Psychiatry, toxicology

လက်သန်ဗီုလဵု မကတဵုဒှ်မာန် ပ္ဍဲကဵု ဇဟီုဇဟုဲဂှ်

A painting from 1681 showing a person affected by vomiting, a typical symptom of alcohol hangover

လက်သန် ဗွဲမဂၠိုင် က္တဵုဒှ်မာန် နကဵုကာယကီု သီုကဵု နကဵုစိုတ်။

နကဵုကာယ

လက်သန် မကတဵုဒှ် နကဵုကာယဂှ် ဗွဲတၟေင် က္ဍိုပ်ဂိ၊ ဗုင်ဂိ၊ ကအ်ကှ်၊ အိုတ်ဇိုင်တဲ၊ မထေဲစလောဲ၊ ဂၞဴအာ၊ စံင်ပရံင်၊ မတ်ဗၜူ၊ ဂြိုဟ်ယာက်၊ သမာဓိဟွံတန်ကြန် ကေုာံ ဍောင်ၜိုတ်။ သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်လက်သန် မတုပ်ညံင် စဒးစၞမနွံကဵုဂျိမွဲမွဲရ။

နကဵုကမၠိုဟ် (ဝါ) နကဵုစိုတ်

လက်သန် မကတဵုဒှ် မဆေင် ကုစိုတ် ဟိုတ်နူကဵု ဇဟီုဇဟုဲဂှ် မပ္တံကဵု သမာဓိဟွံတန် (စိုတ်ဟွံတန်ကြန်)၊ ပရေင်စွံအရီုဍိုန်လျစှ်ေ၊ သမ္တီအခိင်ဇမၠေအ် ပရေအ် (ဝိုတ်လောဲ)၊ စိုတ်ထေဲစလောဲတအ်ရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ လွပ်ဇိုင်တဲလေဝ် ဟွံခိုင်ဗိုန် က္တဵုဒှ်မာန်ကီုရ။ စပ်ကဵု လွပ်ဇိုင်တဲမ္ဂး ပိုယ်ဂွံတီကေတ်မာန် ကာလပိုယ် မဍိုက်ကွဳလိုင်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး ဒဳကွဳစက် အခိင်ပိုယ်မဇျီုဇျုဲဒၟံင်ဂှ်ရ။

နကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင်

စပ်ကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် ဗီုကဵု ထေဲလောဲ၊ စိုတ်ဟွံမိပ်လဟိင်၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပရေင်ဒုင်စသိုင် ဗီုကဵု စိုတ်ထဍိုက်၊ ဗဟေက်တအ် က္တဵုဒှ်မာန်ကီုရ။

လက်သန် ဗွဲလတူတအ်ဂှ် လက်သန်လဵု က္တဵုဒှ်ဂၠိုင်၊ ကဆံင်လဵု မကတဵုဒှ်ဂှ် ညးမွဲကုမွဲ ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်တုဲ ပ္ဍဲမၞိဟ်မွဲဂှ်ပၠန် မွဲအလန် ကဵု မွဲအလန် က္တဵုဒှ် ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်ပၠန်ရ။ လဆောဝ်မ္ဂး သုင်လဝ် တၟာဂလိုင် တ္ၚဲယး ဟွံဇျီုဇျုဲကွေဟ်ကွေဟ်လေဝ် ဒှ်မာန်၊ လဆောဝ်မ္ဂး သုင်လဝ် ညိညဓဝ်ရ ဆဂး တ္ၚဲယးဂှ် က္တဵုဒှ် ဇဟီုဇဟုဲ ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်။

ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ညးဗြဴတအ် ဇျီုဇျုဲဂၠိုင်နူ မၞိဟ်တြုဟ်ၜါဆ ဒှ်မာန်ရ။ လဆောဝ်မ္ဂး ၜိုန်ရ မၞိဟ်ဗြဴဂှ် သုင်လဝ် အောန်နူ မၞိဟ်တြုဟ်ကီုလေဝ် ဒုင်စသိုင် ဇဟီုဇဟုဲ ဂၠိုင်နူ မၞိဟ်တြုဟ် ဒှ်မာန်ရ။

မုဟိုတ် ကလိဂွံ ဇဟီုဇဟုဲရော

ဇဟီုဇဟုဲဂှ် က္တဵုဒှ် ကြဴနူ မသုင်လဝ် အရက်တုဲ နာဍဳဗွဲမဂၠိုင်ရ။ အရာဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာတင်ဂၞင် သွက်မဂွံဒးချပ် ဟိုတ် ဇဟီုဇဟုဲ မကတဵုဒှ်ရ။ တင်ဂၞင်နာနာ ဆက်စပ်ဒၟံင်ရ။ အရက် (ဨထနောလ်/ethanol) ဂှ် ဒှ်အရာမခ္ဍဳလျတ် ပ္ဍဲခန္ဓဂှ် ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ နူဂှ် ပချဳကလိုက်ကဵု သၞောတ်ကာယ၊ မပကဵု လက်သန်နာနာ မဂွံကတဵုဒှ်ကၠုင် ဗီုမဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵု ဇဟီုဇဟုဲဂှ်ရ။ ပၞောဝ်ကဵု တင်ဂၞင်ဂမၠိုင်ဂှ်

ပွမဇတ်ပကှ် Dehydrating

အရက်ဂှ် ပကဵု ညံင်ဍာ်ဂွံဒဴ၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး အရက်ဂှ် ဍေဟ်ဗဂိကဵု ဓါတ်ဟဝ်မုန် အန္တိစဵုပဿဴ (Antidiuretic hormone) မနွံ ပ္ဍဲ ကလေန်ပိတူတရဳ (pituitary gland) ရ။ ဓါတ်ဟဝ်မုန် အန္တိဒစဵုပဿဴဂှ် ဒှ်ဓါတ် မထိင်ဒဝ်ရပ်စပ် ဍာ် ပ္ဍဲကၟက်ဂြိုဟ် (kidney)။ ဟိုတ်နူ အရက်မလုပ်စိုပ်တုဲ ဓါတ်ဟဝ်မုန်ဒစဵုပဿဴဂှ် ဒးပထိင်ပၟောန်ဇကုတုဲ ကမၠောန်ဍေဟ် မဒးကၠောန် သွက်ဂွံထိင်ဒဝ်ရပ်စပ်ဍာ် ပ္ဍဲကၟက်ဂြိုဟ်ဂှ် ဍေဟ်ဟွံဂွံကၠောန်တုဲ ဏမ်/ပဿဴတိတ်ဂၠိုင်၊ ပဿဴတိတ်ဂၠိုင်မ္ဂး ဍာ်မနွံ ပ္ဍဲခန္ဓဂှ် ကှ်ဇတ်အာရ။ ဇၟတ်ဇမ္ကဟ်ဏအ်ဂှ် ပကဵု ညံင်ဂၞဴဂွံအာ၊ ဂွံဖအအ် မဒှ်အရာ မဆက်စပ် ကုဇဟီုဇဟုဲဂှ်ရ။ လက်သန် ဇၟတ်ဇမ္ကဟ်တအ်ဂှ် မပ္တံကဵု တဟင် (ထင်ဍာ်)၊ ဂမ္စိုတ်ဇိုင်တဲ၊ ဇမ္ကဟ်ကအ်၊ မတ်ဗၜူ ကေုာံ ဂဂိက္ဍိုပ်တအ်ရ။

အရာမတိတ်ကၠုင် နူကဵုမစံင်ပၠေင် အရက်

ပ္ဍဲအခိင် မစံင်ပၠေင်အရက်ဂှ် ဓါတ်အသေတလ်ဒေဟဳဒ် (acetaldehyde) က္တဵုဒှ်ကၠုင်ရ။ ဓါတ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်ဓါတ်ဂျိ မပကဵုပိုယ် ညံင်ဂွံ ယွာ်ဂြိုဟ် (ဂြိုဟ်ယာ်)၊ စံင်ပရံင်၊ ဂဂိက္ဍိုပ် (က္ဍိုပ်ဂိ)။ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ဓါတ်အသေတလ်ဒေဟဳဒ် မဒှ်ဓါတ်ဂျိဂှ် ခန္ဓပိုယ် ဆက်စံင်ပၠေင် ဒှ်အာ ဓါတ် အသဳတာတ် (acetat) မဒှ်ဓါတ် မဟွံကဵုဘဲ ကုပိုယ်ရ။ ဂဥုဲထပိုတ်အရက် မကော်ဂး အန္တဗုသ် (Antabus) ဂှ် ဍေဟ်စဵုဒၞာဲ ညံင်လၟေင်ကမၠောန်ဏအ် ဟွံဆက်က္တဵုဒှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်မသုင်လဝ် အန္တဗုသ်ဂှ် သုင်ဒး အရက်မ္ဂး အရက်ဂှ် မဒးဒုင်စံင်ပၠေင် ဒှ်အာ ဓါတ်အသေတလ်ဒေဟဳဒ် မဒှ်ဓါတ်ဂျိ မပကဵု ညံင်ယွာ်ဂြိုဟ်၊ စံင်ပရံင်၊ ဂဂိက္ဍိုပ်တအ်ဂှ် ခန္ဓပိုယ် ဟွံဆက်စံင်ပၠေင် ဓါတ်ဂျိဂှ် ညံင်ဂွံဒှ် ဓါတ်အသဳတာတ်တုဲ မၞိဟ်မသုင်လဝ် အန္တဗုသ်ဂှ် ယဝ်ရသုင်စုတ်အရက်မ္ဂး ဒုင်စသိုင် လက်သန် ဗွဲလတူဂှ် ဗွဲမဇၞော်ကဵု ဒြဟတ်ရ။ တင်ရန်တၟအ် အန္တဗုသ်ဂှ် မၞိဟ်ဂှ် ဟိုတ်နူမဒးဒုင်စသိုင် ဗီုဂှ်တုဲ ဂွံကညာတ် ညံင်ဟွံဂွံဆက်သုင် အရက်ရ။

ဓါတ်တၞဟ်ဂမၠိုင်

ပ္ဍဲကဵု အရက်ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ပါဲနူဓါတ်ဨတနောလ်တုဲ ဓါတ်တၞဟ်တအ်လေဝ် မလေပ်နွံစဒှ်ကီုရ။ ဓါတ်တအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် ဇကုပိုယ် ဒးစံင်ပၠေင်၊ ပါ်ဖအိုတ်ရ။ ဥပမာ ပ္ဍဲကဵုအရက်ဂှ် ဓါတ်ကၠေင်ဖူသေလ် (fusel oils) ကဵု ဓါတ်အရက်တၞဟ်တအ် ပါလုပ်ဒၟံင်ညိည (ဥပမာ ဓါတ်မေတနောလ် (metanol) မကော်စ ဥူအရက်) မပကဵု ညံင်အရက်ဂှ် ဂွံသုင်ခိုဟ်၊ ဂွံကြံင်။ ဓါတ်ဏအ် လုပ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲခန္ဓဂှ်တုဲ ခန္ဓဂှ် မဒးကလေင်ပၠန်တုဲ မၞိဟ်ဂှ် ဒုင်စသိုင် မပ္တံကဵု ဂဂိက္ဍိုပ်၊ စံင်ပရံင်၊ ဖအအ် မတုပ်ညံင် ပိုယ်မစဒး ဂျိတၞဟ်တအ်ကီုရ။ အရက်မနွံကဵု အသာ်မဂၠုဂၠိုင် ဗီုကဵု ဝါင်ဗကေတ်၊ ရာမ် ဝဳသကဳတအ်ဂှ် နွံကဵု ဓါတ်တအ်ဏအ် ဂၠိုင်တုဲ ပရေင်ဒုင်စသိုင် ဇဟီုဇဟုဲဂှ်လေဝ် ဂၠိုင်နူကဵု အရက်ကေဝ်ကေဝ် ဗီုကဵု ဝေါဒ်ခါတအ်ရ။

ပထုဲ ထိုင်စၞ

အရက် လၟိဟ်ဂၠိုင်င်ဂှ် မလေပ်ပထုဲ ကဵုထိုင်စၞမာန်ရ။ တုဲပၠန် အရက်ဂှ် ဂလိုင်ကဵု ဓါတ်ဗစးထိုင်စၞ ကေုာံ ဍာ်ကၠင်ကၟတ်ရ။ ဟိုတ်နူဏအ်ကၠးကၠးဂှ် အရက်ဂှ် ပကဵု ညံင်ဗုင်ဂွံဂိ ကေုာံ စံင်ပရံင်မာန်ဒၟံင်ကီုရ။

ပထုဲကဵုသတိက်

အခိင်ကာလ ပိုယ်မသုင်လဝ်အရက်တုဲမ္ဂး ပိုယ်မဂွံဒုင်စသိုင် ညံင်ဂွံညိင်ဝတ် ကေုာံ ဖျေဟ်လၜိုဟ်စိုတ်တုဲ ပိုယ်တိက်သၠိင်လောဲသွာရ။ မွဲလပါ်ဂှ် အရက်ဂှ် ဍေဟ်ဖန်ကဵုပိုယ် ညံင်အခိင်တိက် ဂွံဂၠေအ်၊ တုဲပၠန် သတိက်ဟွံခိုဟ် နူမၞိဟ်ဟွံဂွံသုင်လဝ် အရက်ဂှ်ရ။ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် သုင်လဝ်အရက်တုဲ တိက်ဂှ် လှိင်ပြဟ် ဆဂး ကလေင်င္ၚုဟ်ပြဟ်၊ တုဲပၠန် တိက်ဟွံလှိင်ခိုဟ်ခိုဟ် နူမၞိဟ်ဟွံဂွံသုင်လဝ် အရက်တုဲတိက်ရ။ အရက်ဂှ် ဍေဟ်ပထုဲကဵု သတိက်ဓမ္မတာတုဲ ဍေဟ်ဖန်ဗဒှ်ကဵု သတိက်လ္ပအ်၊ တုဲပၠန် အခိင်တိက် ဟွံလအ် နူဓမ္မတာရ။ တုဲပၠန် အရက်ဂှ် ပကဵုညံင်ကတေင် ခမင် ကဵု ခဍောင်ကအ် ဂွံပၠးဖျေဟ်တုဲ မလေပ်ခအဳ တုဲပၠန် စဵုကဵု ကအ်ကၠက် ယီုဝါတ် က္တဵုဒှ်မာန်ကီုရ။ အရာတအ်ဏအ်ဂှ် ပကဵု ညံင်သတိက် ဟွံခိုဟ်ကီုရ။ အရာတအ်ဏအ်ဂှ်လေဝ် ပကဵုပိုယ် ညံင်ဂွံဍောင်ၜတ်၊ ညံင်ဟွံဂွံမြဟ်မြဴရ။

ဗီုလဵုဂွံစဵုဒၞာရော

သုင်ဍာ်

ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဟိုတ်နူအသိင်အရက်တုဲ ဍာ်ဇၟတ်ဇမ္ကဟ်ဒၟံင်ဂှ် ညံင်ဂွံကလေင်ပေင်ပၠန် ဒးသုင်ကဵု ဍာ်ဂၠိုင်င်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သုင်လဝ် အရက်တုဲ ကိုပ်ကၠာ ဟွံဂွံလုပ်ဒၟံင်သတိက်ဏီ အောန်အိုတ် ဍာ်မွဲဖန် ညံင်ဂွံသုင်လဝ်။

သုင်အရက်နှဴ

ဟိုတ်နူ သုင်အရက်နှဴတုဲ ဇဟီုဇဟုဲဂၠိုင်ဂှ် သက်သဳဟွံမဲဏီရ။ ဆဂး ဟိုတ်နူ သုင်အရက်ဂကူဂၠိုင်တုဲ မၞိဟ်ဂှ် သုင်ဂလိုင်အရက်ဂၠိုင် နူမၞိဟ်မသုင်ဗဳယာသၟး ဒှ်မာန်ရ။ ဟိုတ်နူမသုင်ဂၠိုင်တုဲ တ္ၚဲယး ဇျီုဇျုဲဂၠိုင် ဒှ်မာန်ရ။

သုင် ကဵု စၞစၞေပ်

မၞိဟ်မသုင်အရက် ကဵုစၞစၞေပ်ဂှ် ကလိဂွံ ဇဟီုဇဟုဲအောန် နူမၞိဟ်မသုင်အရက်သၟး ဟွံမဲကဵု စၞရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သုင်မ္ၚးအခိင်စစၞဂှ် ဖအောန်ဖျေဟ်မာန်မ္ဂး ခိုဟ်ရ။

ဂဥုဲဇဟီုဇဟုဲ နွံဒၟံင်ဟာ

ဇဟီုဇဟုဲ က္တဵုဒှ်ကၠုင်တုဲရမ္ဂး ဂဥုဲဟွံမဲရ။ ယဝ်ရက္ဍိုပ်ဂိ၊ ဗုင်ဂိမ္ဂး ဂဥုဲဂိဇကုဇကောဝ် ပရာသေတမဝ်၊ ဂွံမြဟ်မြဟ် ဍောင်ဂွံပြေဂှ်တှ်ေ သုင်ကဝ်ဖဳ၊ ကဝ်လာ စဏအ်။ အရာတအ် သီုဖအိုတ်ဂှ်လေဝ် ဟွံပြေဏီမ္ဂး မုဟွံဒးဂွိင် ဇဟီုဇဟုဲဂှ် ပ္ဍဲအခိင် အပိုင်အခြာမွဲတ္ၚဲဂှ် ဍေဟ်ဟောဲအာကေတ်ကေတ်ရ။

ပြကိုဟ်

လိက်ပရေင်ဝွံ ကၠာဲလဝ် နူကဵု လိက်ပရေင် Tømmermænd နူမုက်လိက် netdoctor.dk မဒှ်မုက်လိက် မကဵုပညာ ပရေင်ထတ်ယုက် နူရးနိဂီုဒိန်မက်။