တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင် (ဍုင်ဒိန်မက်)
တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင်(ဒိန်နေတ်: Grundlovsdag) ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲ မကၠောန်သဘင် လၟေင်သၞာံ မပစၟတ်သမ္တီ တ္ၚဲမပဒတန် ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်ဒိန်မက်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကဵု ၅ ဂျူလာင် ၁၈၄၉ ဂှ်ရ။
| တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင် (ဍုင်ဒိန်မက်) Grundlovdag | |
|---|---|
 ကောံဓရီုစၠတ်ထဝ် သွက်ဂွံပဒတန် ဥပဒေသဇိုင် (ဍုင်ဒိန်မက်) ၁၈၄၉ | |
| မစကၠောန် |
တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင်/တ္ၚဲဒဳမဝ်ကရေသဳ ဒိန်မက် ဂျောန် ၅၊ ၁၈၄၉ |
| မပစၟတ်သမ္တီ ကု | တ္ၚဲပဒတန် ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်ဒိန်မက် ကိုပ်ကၠာအိုတ် |
| မဒယှ်တဴ နကဵု | ချဳဓရာင် ညးဍုင်ကွာန် |
| တင်ရန်တၟအ် | အခေါင်ညးဍုင်ကွာန် |
| ပရေၚ်ချဳဓရာၚ် | ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်တအ် ကၠောန်သဘင်ဟီုတွဟ်၊ စပ်ကဵု ဂၠံင်တရဴဒဳမဝ်ကရေသဳဒိန်မက် ကေုာံ အကာဲအရာ ပရေင်ဍုင်ကွာန် ပစ္စုပ္ပန်။ ၊ |
| ဒၞာဲမကၠောန်ကၠုင်လဝ် | ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက် ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင် |
ဇၟာပ်ပ်သၞာံ ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲ ဂျူလာင် ၅ မ္ဂး ကၠောန်သဘင် နကဵု သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်တအ် မဟီုဂလာန်၊ ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲဗွဲဂမၠိုင် ပ္ဍဲကဵု ဍုင်ဒိန်မက်ရ။ တ္ၚဲဏအ်ဂှ် သီုကဵု ကော်စ တ္ၚဲ ဒဳမဝ်ကရေသဳဍုင်ဒိန်မက် ကီုရ။ ပ္ဍဲကဵု တ္ၚဲဂှ်မ္ဂး ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်တအ် မလေပ် ကၠောန်သဘင်ဟီုတွဟ် လညာတ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်၊ ဂၠံင်တရဴ ဒဳမဝ်ကရေသဳ ဒိန်မက် ကေုာံ အကာဲအရာ ပရေင်ဍုင်ကွာန် မကတဵုဒှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲအခိင်ပစ္စုပ္ပန်ရ။
ဝင် လက်ကရဴ ပလေဝ်ဒါန်
နူကိုပ်ကၠာ ဟွံဂွံ ခၞံဗဒှ် ဥပဒေသဇိုင်ဏီဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵု တ္ၚဲဂှ် သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်တအ် ကၠောန်ကၠုင်ဒၟံင် သဘင်ဟီုတွဟ် ပရေင်ဍုင်ကွာန် မကော်ခဴစ နကဵု ဘာသာဒိန်နေတ် "folkefester" မဂွံအဓိပ္ပါယ် "သဘင်ညးဍုင်ကွာန်" ရ။ အခိင်ကိုပ်ကၠာတေအ်ဂှ် တ္ၚဲဂှ် နကဵု မရန်တၟအ် ပစၟတ်သမ္တီ မဒှ် တ္ၚဲမဒက်ပတန် ဂကောံမြဝန်ဍုင် (stænderforsamlinger) မဒှ် ဂကောံ ပန်သၞာံမွဲအလန် မရုဲစှ် မၞိဟ်မဂွံကဵုကသပ် ကုဨကရာဇ် ပ္ဍဲကိစ္စပကင်ရင်ဍုင်၊ ကေုာံ တ္ၚဲမဖအိုတ်ကၠေအ် ဍိက်အဆက်ကောန်ရ။ ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက် ပ္ဍဲလက်ထက် ဨကရာဇ်ခရိယှာန် ဆဋ္ဌမ သၞာံ ၁၇၃၃ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ညးတၠတိ ကေုာံ သကိုပ်ပၞာန်တအ် နွံပၟိက်တုဲ ပတိတ်လဝ် သၞောဝ် ဍိက်မွဲ ယဝ်ရ ကလိဂွံကောန်ဇာတ်မ္ဂး ကောန်ဇာတ်ဍိက်ဂှ် သ္ဒးမံင် သ္ဒးကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲဇရေင်တၠတိ ဟွံသေင်မ္ဂး သၟိင်တၠဂှ် နူအာယုက် ၆ သၞာံ စဵုကဵုစိုပ် အာယုက် ၃၆ သၞာံရ။ အာယုက် ၃၆ သၞာံတုဲဟေင် အခေါင်အာဇရေင်တၞးနွံရ။ သၞောဝ်ဂှ် စိုပ်သၞာံ ၁၇၈၈ ဂှ် သၞောဝ်ဂှ် ဒးကလေင်ပလီုထောအ် ပ္ဍဲကဵု ဂျောန် ၅ ဂှ်ရ။ ကာလ ဍုင်ဒိန်မက် ကလိဂွံ ဥပဒေသဇိုင် နကဵုသၞောဝ်ဒဳမဝ်ကရေသဳ ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၄၉ ဂှ် သဘင်ညးဍုင်ကွာန် ဒှ်အာ သဘင်တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင် ရ။
ပ္ဍဲဥပဒေသဇိုင်ကိုပ်ကၠာတေအ်ဂှ် ညးဗြဴတအ် အခေါင်စုတ်မာဲ ဟွံမဲရ။ ဥပဒေသဇိုင်တၟိ မကလေင်ထပ်ပလေဝ်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၅ ဂျောန် ၁၉၁၅ ဂှ် ညးဗြဴတအ် ကလိဂွံ အခေါင်စုတ်မာဲတုပ်ပ်ကဵု မၞိဟ်တြုဟ်ရ။
ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်ဒိန်မက် မရနုက်ကဵု တတိယ မဒှ်ဥပဒေသဇိုင် မစကာဒၟံင် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်ဥပဒေသဇိုင် နူကဵု ၅ ဂျောန် ၁၉၅၃ ရ။ ၜိုန်ရ ဥပဒေသဇိုင်ဂှ် ပြံင်လှာဲဒၟံင်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူ ဥပဒေသဇိုင်တအ် ပစၟတ်သမ္တီ ပ္ဍဲကဵု ၅ ဂျောန်တုဲ တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင် ဂှ် ဟွံပြံင်လှာဲ ဒှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု ၅ ဂျောန် နူကဵုစ စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ။
တ္ၚဲသမၠး ဘာ်တ္ၚဲ ပလေဝ်ဒါန်
ဍုင်ဒိန်မက်ဂှ် ဟွံမဲကဵု တ္ၚဲကောန်ဂကူတုဲ တ္ၚဲဥပဒေသဇိုင်ဂှ် ဒှ်ဒၟံင် ညံင်ကဵု တ္ၚဲကောန်ဂကူ ဍုင်ဒိန်မက်ကီုရ။ တ္ၚဲဂှ် နကဵု သၞောဝ်ဖျေဟ်လဝ် ဒှ်တ္ၚဲသမၠး ဘာ်တ္ၚဲ နူကဵုသၞာံ ၁၈၉၁ စဵုကဵု သၞာံ ၁၉၇၅ ရ။
ပ္ဍဲကဵု အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး နဒဒှ် တ္ၚဲကၟာတ်ရုင် မဖျေဟ်လဝ် နကဵုသၞောဝ် ဟွံသေင်ကီုလေဝ် ရုင်ကမၠောန်ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ပံက်ဆမွဲဗဂါပ် လပါ်နူဂယးဂၠိုင်ရ။