|
[[ဝှာင်:A_child_sleeping.jpg|thumb|250x250px|ကောန်ၚာ်အဃောတိက်သၠိၚ်]]
[[File:A child sleeping.jpg|thumb|ဗီုရုပ် ကောန်ၚာ် မလှိင်ဒၟံင် မွဲ]]
<br />
'''တိက်''' ({{Lang-en|sleep}})ဂှ် ဒှ်ဒတန် မဇူ စိုတ် ကေုာံ ကာယ အတိုင်သဘာဝ မကၠောန်ပဒၟံင် အတိုင်လၟေင်င်တုဲ သီုဒှ်အခိင် ကၠေင်က္ဍဟ် မဖျေဟ်ဒၞာဲ အရာမဗတောန် မတီလဝ် တၟိတၟိတအ်ရ၊၊<ref>[http://www.sciencenews.org/view/generic/id/69096/title/Sleep_makes_the_memory Sleep Makes The Memory – Science News]</ref> သတိက်ဂှ် ဒှ်အရာ ကိစ္စဇၞော် သွက်လမျီု အိုတ် ကုသတ်မမဴတှ်တအ်ကီု သီုကဵု ဂစေံကၞေမ်တအ်ရ၊၊ တိရစ္ဆာန်တၞဟ် ဗီုကဵု က၊ ၚုဲ၊ ကေုာံ စၟစၟောန်တအ်လေဝ် နွံပၟိက် အခိင်တိက်ကီုဟာဂှ် စဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံတီကၠးကၠးဏီဖိုဟ်ရ၊၊ မၞိဟ်အဝဲဇၞော်လ္ၚဵု ပ္ဍဲအခိင် မွဲတ္ၚဲမွဲဗတံ (၂၄ နာဍဳ)ဂှ် နွံပၟိက် အခိင်တိက် ၈-၉ နာဍဳတုဲ မၞိဟ်အဝဲဇၞော် လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ကလိဂွံသတိက် ၅-၆ နာဍဳမ္ဂး ရုံဂပ်ရ၊၊ ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် နွံပၟိက် အခိင်သတိက် ဂၠိုင်နူ မၞိဟ်အဝဲဇၞော်တအ်ရ၊၊
သတိက်ဂှ် နွံကဵု အခိင်ကာလကဆံင်ကဆံင် မဂေတ်လန်ဒၟံင် ရေင်သကအ် - လှိင်၊ သတိက်ကဍာ၊ သတိက်ဇမျိုဟ် ကေုာံ သတိက်နက်ဇမျိုဟ် ရ၊၊ သတိက်ကဍာဂှ် ဟိုတ်နူမတ်မချဳဒၟံင်တုဲ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် (rapid eye movement) ဂှ် ခဍန်ချူ REM တုဲ သတိက်ဇမျိုဟ်ဂှ် ဟိုတ်နူ မတိက် မတ်ဟွံချဳတုဲ ညးဖဍန်ချူ non-REM ရ၊၊ သတိက်ကဍာ ဂှ် လှိင်ဖိုဟ်ရ ဆဂး အာရီုတၞဟ် ဗွဲမဂၠိုင် ကၠောန်ဒၟံင် ကမၠောန်ဖိုဟ်ဂှ်ရ ပွမလ္ပအ်တအ်လေဝ် ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲအခိင်ကာလဏအ်ရ၊၊ ကလိဂွံ အခိင် သတိက်နက်ဇမျိုဟ် ဂၠိုင်ခ္ဍင် တ္ၚဲယးမ္ဂး မၞိဟ်မြဟ်မြဴ ဂၠိုင်ခ္ဍင်ရ၊၊ အခိင်ကာလ သတိက်ကဍာ (ဝါ) သတိက် REM ဂှ် ကိစ္စဟွံဇၞော် ၜိုန်ရ မၞိဟ်တအ် ထေင်ကီုလေဝ် တၠပညာတအ် စမ်ၜတ်တုဲ ဂွံတီကေတ် သတိက်REM ဂှ် ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော် ပ္ဍဲအရာ မဇၞော်မောဝ်ပတိုန် ကၠေင်က္ဍဟ်၊ မဂိုင်ဒေပ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ အရာမဗတောန်/တီလဝ် ကေုာံ အရာမစၟတ်သမ္တီတအ်ရ၊၊<ref>Søvn - hvad er normalt? [https://netdoktor.dk/tema/soevn/normal_soevn.htm netdoktor.dk]</ref>
==ဂလိုင် သတိက်==
သတိက်ဂလိုင်လဵုမ္ဂး တိက်ဖဲဂှ် ညးမွဲကုမွဲ ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ကောန်ၚာ်ဍောတ်တ် နွံပၟိက် သတိက်ဂၠိုင်တုဲ ဗွဲမဗဗွဲကဵု အာယုက်ဂှ် ဂလိုင်သတိက် အောန်စှ်ေရ၊၊ စိုပ်အာယုက် အကြာ ၂၅-၃၀ မၞိဟ်မ္ဂး ဂလိုင်နွံပၟိက် သတိက်ဂှ် ဍေဟ်တန်ဒေါအ်အာရ၊၊ သွက်မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်မွဲ ဗွဲသၟဟ် နွံပၟိက် သတိက် ၇ နာဍဳကဝက် ဆဂး ညးမွဲကုမွဲ ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ဗွဲဓမ္မတာ ယဝ်ရ ဒုင်စသိုင် တိက်ဖဲ တုဲပၠန် မတ်ဟွံဒကုဲ ပ္ဍဲအခိင်တ္ၚဲမ္ဂး ကလိဂွံသတိက်ပေင် ဟီုမာန်ရ၊၊ ညးလ္ၚဵုတအ်ဂှ် တိက်အခိင်ဗတံ အောန်နူ ပွိုင် ၆ နာဍဳတုဲ ညးလ္ၚဵုတအ်ဂှ် တိက်စဵုကဵု ပွိုင် ၉ နာဍဳရ၊၊ သီုၜါဂှ် ယဝ်ရ ယဲတၞဟ်မွဲမွဲ ဟွံကတဵုဒှ်မ္ဂး ဒှ်အရာဓမ္မတာရ၊၊ ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ဂှ် ညံင်ဂွံတိက်မှာန်မှာန် ဇၟာပ်ပ်ဗတံရ၊၊ အခိင်တ္ၚဲဓမ္မတာ တိက်လဝ်ဂၠိုင်င်တုဲ တ္ၚဲအဒိုက်သ္ၚိသဝ် ဟွံတိက်မ္ဂး ဟွံစှ်ေကဵု ပရေင်ထတ်ယုက်ရ၊၊
အာယုက် ကေုာံ ဂလိုင် သတိက် မနွံပၟိက် ဗွဲအပြောမ် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ၊၊ <ref>Hirshkowitz, Max; Whiton, Kaitlyn; et al. (14 January 2015). "National Sleep Foundation's sleep time duration recommendations: methodology and results summary". Sleep Health. 1 (1): 40–43. doi:10.1016/j.sleh.2014.12.010. PMID 29073412. Archived from the original on 14 November 2017. Retrieved 4 February 2015.</ref>
{| class="wikitable"
|-
! အာယုက် ကေုာံ ဒဒှ်ဘဝ
! လၟိဟ်သတိက် မနွံပၟိက် ပွိုင်မွဲတ္ၚဲမွဲဗတံ
|-
| သၠးဂၠံဂဝ်တၟိ (၀–၃ ဂိတု)
| ၁၄ ကဵု ၁၇ နာဍဳ
|-
| ကောန်တှ် (၄–၁၁ ဂိတု)
| ၁၂ ကဵု ၁၅ နာဍဳ
|-
| ကောန်ၚာ် (၁–၂ သၞာံ)
| ၁၁ ကဵု ၁၄ နာဍဳ
|-
| ကၠာဟွံဂွံမံင်ဘာ (၃–၄ သၞာံ)
| ၁၀ ကဵု ၁၃ နာဍဳ
|-
| အဝယ်မံင်ဘာ (၅–၁၂ သၞာံ)
| ၉ ကဵု ၁၁ နာဍဳ
|-
| သၟာဲလေင် (၁၃–၁၇ သၞာံ)
| ၈ ကဵု ၁၀ နာဍဳ
|-
| မၞိဟ်ဇၞော် (၁၈–၆၄ သၞာံ)
| ၇ ကဵု ၉ နာဍဳ
|-
| အာယုက်ဇၞော် (၆၅ ကဵု လပါ်လတူ)
| ၇ ကဵု ၈ နာဍဳ
|}
==ဍာ်ဒကေဝ် သတိက်==
ဍာ်ဒကေဝ်သတိက် (ဝါ) တိက်ခိုဟ် ဟွံခိုဟ်ဂှ် ဒးၜတ်ကဵု တိက်ဖဲ ဟွံဖဲရ၊၊ ဒဒှ်ဇကုမတိက် ကဵု ဒဒှ်ဇကုမဒးတိက် ၜါဏအ် တၞဟ်ခြာ ရေင်သကအ်ရ၊၊ ဒဒှ်ဇကုမတိက်ဂှ် ဇကုတိက်တုဲ တိက်ဖဲ ဍောင်ပြေ တိက်ခိုဟ်၊၊ ဒဒှ်ဇကုမဒးတိက်ဂှ် ဗီုလဵုဇကုမတိက် ကဆံင်ကာလမတိက်ဗီုလဵု ဇကုမတိက်လဝ်ရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲဗတံဂှ် ဇကုဂွံအခိင် သတိက်ဒမျိုဟ် ဂလိုင်လဵု၊ ဇကုၚုဟ်ဂလိုင်လဵု (ဝါ) ဒှ်ဒၟံင် လှိင်င်ၚုဟ်ဟ် ဂလိုင်လဵုရ၊၊
==ဒမံင် သတိက်ဂမၠိုင်==
[[File:Sleeping modes with Mon.jpg|thumb|700px]]
အခိင်ကာလ မတိက်ဒၟံင်ဂှ် ပရေင်ချဳဓရာင် ကၠေင်က္ဍဟ် ပြံင်လှာဲအာရ၊၊ တၠပညာလပါ်သတိက်တအ် ပါ်လဝ် ဒမံင် သတိက် မၞုံကဵုကာလ ကဆံင်ကဆံင်ရ၊၊ ကဆံင်ကဆံင်တအ်ဂှ် ၜတ်ကၞာတ်ကေတ် နကဵု EEG မစုတ် ကပေါတ်လလဳ ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တုဲ ၜတ်ကၞာတ် ဗီုက္ဍဟ် မကၠောန်ကမၠောန်ရ၊၊
ပရေင်ချဳဓရာင် ပ္ဍဲက္ဍဟ်ပိုယ် ပါ်ထောအ် ကဆံင် (ဝါ) ဒမံင် မသုန်ဒမံင် ဂွံရ၊၊ ဒမံင် အခိင်ကာလ မၚုဟ်၊ ပ္ဍဲအခိင်မလှိင်ဂှ် ကလေင်ပါ်ထောအ် ပန်ဒမံင် ပၠန်ရ၊၊ ဒမံင် ၁ လှိင်၊ ဒမံင် ၂ ဂှ် သတိက်ကဍာ၊ ဒမံင် ၃ ကဵု ၄ ဂှ် ကော်စ သတိက်ဒမျိုဟ် ဟွံသေင်မ္ဂး သတိက်လပှ်သဝ် (slow-wave-sleep) ပ္ဍဲဒမံင်ဂှ် လပှ်မထ္ၜး ပရေင်ချဳဓရာင် က္ဍဟ် နွံသဝ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် မၞိဟ်ဂှ် ဖ္ဍိုန် ကေတ်ဇူဂၠိုင်တုဲ တိက်လှိင်ခိုဟ် ဇြိုဟ်ဒၟံင်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ကာလဏအ်ဂှ် ဒှ်အခိင် ကိစ္စဇၞော်အိုတ် သွက်သတိက်တုဲ ပ္ဍဲကဵုအခိင်ဏအ်ဂှ်ဟေင် ပကဵု ညံင်ဂွံမြဟ်မြဴ ပ္ဍဲတ္ၚဲယးတေအ်ရ၊၊ သတိက်ဗီုဏအ်ဂှ် ပိုယ်တအ် ကလိဂွံ ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲအခိင် လပါ်အစ ပ္ဍဲဗတံရ၊၊
ကြဴနူတိက်ဂွံ ၜိုတ် မွဲနာဍဳကဝက်မ္ဂး ဍေဟ်ကၠောအ်စိုပ် ဒမံင် မရနုက်ကဵု မသုန် မကော်ဂး ဒမံင် REM၊၊ ဒမံင်ဏအ်မ္ဂး ပရေင်ချဳဓရာင်က္ဍဟ်ဂှ် ကြပ်တုပ်ကဵု အခိင်မၚုဟ်ဒၟံင်ရ၊၊ ဆဂး ကောန်ကၞိ ပ္ဍဲခန္ဓကာယ သီုဖအိုတ်ဂှ် ပသာဖ္ဍိုန်လဝ်ပေင်င်ရ၊၊ သွပ်လ္ပအ်ဂမၠိုင်ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုင် ပ္ဍဲဒမံင်ဏအ်ဂၠိုင်တုဲ ပ္ဍဲဒမံင်တၞဟ်လေဝ် မလေပ်လ္ပအ် မာန်ကီုရ၊၊ အခိင်ဒမံင် သတိက်ကဍာ (ဝါ) သတိက် REM ဂှ် ကိစ္စဟွံဇၞော် ၜိုန်ရ မၞိဟ်တအ် ထေင်ကီုလေဝ် တၠပညာတအ် စမ်ၜတ်တုဲ ဂွံတီကေတ် သတိက်REM ဂှ် ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော် ပ္ဍဲအရာ မဇၞော်မောဝ်ပတိုန် ကၠေင်က္ဍဟ်၊ မဂိုင်ဒေပ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ အရာမဗတောန်/တီလဝ် ကေုာံ အရာမစၟတ်သမ္တီတအ်ရ၊၊
==သတိက် ဟွံပေင် ကဵု ပရေင်ထတ်ယုက်==
[[File:Effects of sleep deprivation.svg|thumb|ဟိုတ်နူ သတိက်ဟွံပေင်တုဲ ဒၞာဲပရေင်ထတ်ယုက် မဒးဒုင်ခ္ဍဳလျတ်၊ မဒှ်ဒၞာဲ မကလေင်ထိင် ကေုာံ ပလေဝ်ပခိုဟ်တိုန် နကဵု သတိတ် <br> The main health effects of sleep deprivation,[51] indicating impairment of normal maintenance by sleep.]]
သတိက် ကိစ္စဇၞော် ပ္ဍဲပရေင်ထတ်ယုက်မၞိဟ်မွဲဂှ် နကဵုသုတေသနသိပ္ပံနာနာ ဂွံတီကေတ်ရ၊၊ သတိက်ဂှ် ဆက်စပ်ဒၟံင် ကုပရေင်သြိုင်ခၞံ (ဝါ) ဇၞော်ဂေါဝ် ကၠေင်က္ဍဟ်၊ မဆေင်ကဵု စိုတ်စရိုတ်၊ မဆေင်ကဵု ပွမဒးစကာ ဒြဟတ် ကေုာံ သြိုင်ခၞံ (ဝါ) ဇၞော်ဂေါဝ်ပတိုန် ဒြဟတ် မၞိဟ်မွဲမွဲရ၊၊ ဍာ်ဒကေဝ်သတိက် ကေုာံ လလအ်သတိက် ကလိဂွံအောန်မ္ဂး ကတဵုဗဒှ်ကဵု အန္တရာယ် ပရေင်ထတ်ယုက်ဂှ် ဂွံဆဵု ဂွံတီကေတ်ရ၊၊
ကောန်ၚာ် ယဝ်ရ သတိက်ဟွံပေင်မ္ဂး ပ္တန်အာရီုစိုတ် လအ်လအ် ဟွံမာန်၊ စိုတ်ဂၠေအ်၊ ဗတောန်ကေတ်မွဲမွဲဝါတ်ရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပရေင်ထတ်ယုက်လေဝ် ဍိုန်လျတုဲ ဗဒှ်ကဵု ညံင်ဂွံကြောအ်လောန်ရ၊၊ ညံင်ရဴ ကောန်ၚာ်ကီု ပ္ဍဲမၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်လေဝ် ဗီုဂှ်ကီုရ၊၊ ယဝ်ရ သတိက်ဟွံပေင် မဂၠိုင်သၞာံအခါမ္ဂး ယဲတၞဟ်တအ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်မာန်ရ၊၊ အာယုက်ဂၠေအ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရ၊၊ သတိက်အောန် ဟွံသေင်မ္ဂး ကလိဂွံသတိက် မၞုံကဵု ဍာ်ဒကေဝ်အောန်မ္ဂး မံင်စ ဍောင်ၜိုတ်တုဲ ပကဵု ဟွံမြဟ်မြဴတုဲ မလေပ်ကၠောန်ဗၠေတ် ပ္ဍဲကမၠောန် ကေုာံ ပ္ဍဲဂၠံင်ဍာန်ကွဳယာန်တအ်ရ၊၊
ဟိုတ် ဟွံကလိဂွံ သတိက်မၞုံကဵုဍာ်ဒကေဝ်ဂှ်
*တိက် အခိင် ဟွံမှာန်၊
*သုင်အရက် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲအခိင် ဇိုင်သဝ်တ္ၚဲ လဇုဲလဇုဲ/ဗတံ
*သုင်ၜံက်
*ဟွံမဲ ကဵုပရေင်ချဳကသဳကာယ
*ဘဝ မထုဲထံင် စိုတ်ဍိုက်
*သုင်ဂဥုဲတိက်
==ကမၠောန်ဂမၠိုင်==
===ကလေင်ပ္တန်===
အဝဲကာယ ပ္ဍဲခန္ဓပိုယ်ဂှ် အရာမၞုံပၟိက်တအ်ဂှ် ဍေဟ်ကလေင်ပ္တန်ကဵု အလဵုအလဵု ပ္ဍဲကာလ ပိုယ်မတိက်ဒၟံင်ဂှ်ရ၊၊ အရာမဒးလွဳတအ်လေဝ် ဍေဟ်လွဳကဵု အလဵုလဵုကီု တုဲပၠန် အရာဟွံမဲပၟိက် သွက်ဂွံပ္တိတ်ထောအ်ဂှ်လေဝ် ဍေဟ်ပ္တိတ်ကဵု အခိင်ကာလ ပိုယ်မတိက်ဒၟံင်ဂှ်ရ၊၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ပွမတိက်ဂှ် တုပ်တဴညံင်ရဴ ညးပၠုပ်ဏာ ရုပ်ကာယပိုယ် ပ္ဍဲရုင်ပလေဝ်ပလေတ် အရာမယအ်ဂှ် ကလေင်ဗပေင်၊ အရာဟွံမဲပၟိက်ဂှ် ပ္တိတ်ထောအ်ရ၊၊ အရာမကလေင်ပတန်ဂှ် ကတဵုဒှ် ဂၠိုင်အိုတ် ပ္ဍဲကာလ ဒမံင်သတိက်လပှ်သဝ် (ဝါ) ပ္ဍဲဒမံင်သတိက် မလှိင်ဒမျိုဟ် မဒှ်အခိင် ဓါတ်ဂမ္တဴ ကာယ ဟွံကတဴ၊ အသိင် ကောန်ကၟအ် ဟွံထတ်၊ ကေုာံ က္ဍဟ်မကၠောန်ကမၠောန် အောန်တအ်ဂှ်ရ၊၊ က္ဍဟ်ရ ဒှ်မၞိဟ် မအာတ်မိက် ညံင်ပိုယ် ဂွံတိက်၊ ဟိုတ်နူကဵု ဍေဟ်ညာတ်ကေတ် အရာဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ကမၠောန်တုဲ နွံပၟိက် (ဝါ) စိုပ်အခိင် မဒးကလေင်ပတန်ပၠန်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ခန္ဓကာယ ဒၞာဲတၞဟ်တအ် ကၠောန်ကမၠောန်မာန်ဒၟံင်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊ ဖဍိုန်ဖျေဟ် အသိင် ပရေင်ချဳဓရာင်နာနာတုဲ ကလေင်ပတန် အရာမၞုံပၟိက်တအ်ရ၊၊<ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref>
အတိုင်သုတေသန မလ္ၚတ်ဆဵုမ္ဂး တိက်ဂှ် ပကဵု ညံင် သရဂွံစိန်ပြဟ်မာန်ကီုရ၊၊ <ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref> တုဲပၠန် ယဝ်သတိတ်ဟွံပေင်မ္ဂး ပကဵု ညံင်ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ် ဂွံလျိုင်လျမာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သတိက်ဂှ် ဗပေင်ကဵု ဆီဗု မဒှ်ဆီ သွက်ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ်ပိုယ်တအ်ရ၊၊<ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref> ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၄ ဂွံဆဵုကေတ် ကၞိမဒုင်စမ်တအ် ယဝ်ရ သတိက်ဟွံပေင်မ္ဂး ဇၞော်ဂလိုင်ပတိုန်ကဵု ကလာပ်ရုပ်ယဲကေန်သာတုဲ ပၠုပ်ဗပေင်ကဵု ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ်မ္ဂး ထိင်ဒဝ်ကဵု ကလာပ်ရုပ်ကေန်သာ ညံင်ဟွံဂွံ ဇၞော်ဂၠိုင်တိုန်မာန်ရ၊၊<ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref>
===ဖျေဟ်ဒၞာဲ တင်သမ္တီ===
သတိက်ဂှ် ရီုဗင်ကဵု တင်သမ္တီ ဍာ်ဇမၠိင်၊ ပခိုဟ်ကဵု ပရေင်လ္ၚတ်ဗတောန် ကေုာံ ကလေင်သမ္တီဒး အရာမဆဵုဂဗလဝ်တအ်ဂှ် တၠပညာတအ် ဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်ကေတ်လဝ်တဲအိုတ်ရ၊၊ အတိုင်မလ္ၚတ်ဆဵုကေတ်မ္ဂး ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မစတိက်ဂှ် တင်သမ္တီ မဆဵုဂဗ သွက်ဂွံသမ္တီဒး (declarative memory)ဂှ် ကၠောန်ကမၠောန်ဂၠိုင်တုဲ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မတိက်ကြပ်ဖဲဂှ် တင်သမ္တီမကလိဂွံတအ်ဂှ် ဗီုလဵုဂွံ ကလေင်စကာ (procedural memory)ဂှ် ကၠောန်ကမၠောန်ဂၠိုင်ရ၊၊ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ သတိက်REM ဂှ် ကတဵုဒှ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိင်မစတိက်ဂှ် တင်မဆဵုဂဗ (ဝါ) အရာမဗတောန်ကေတ်လဝ်ဂှ် ညံင်ဂွံသမ္တီဒး ဖျေဟ်ဒၞာဲဝါဲတုဲ အခိင်မတိက် လပါ်လက္ကရဴဂှ် တင်မဆဵုဂဗလဝ် မဂိုင်ဒေပ်လဝ်တုဲတအ်ဂှ် ကလေင်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်တုဲ ဖန်ဇန် ဗီုမဂွံကလေင်စကာရ၊၊ တိက်ဇမျိုဟ် (Non-REM)ဂှ် ပကဵု ညံင်ဂွံဂိုင်ပၠိုပ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ အရာမဗတောန်လဝ်တုဲ၊ တိက်လှိင်င်ၚုဟ်ဟ် မဒှ်ဒၟံင် ဗီုကဵုလ္ပအ် (REM)တအ်ဂှ် ပကဵု ညံင်ဂွံကလေင်စကာရပ်စပ် အရာဇကု မဗတောန်လဝ်ဂှ်ရ၊၊
===သွပ်လပအ်===
ပ္ဍဲအခိင်မတိက်ဒၟံင် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲဒမံင်REM ဂှ် မၞိဟ်တအ် ကလိဂွံ သွပ်လပအ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဍေဟ်ဂှ် အရာပိုယ်မဆဵုဂဗလဝ် အရာပိုယ်မဗတောန်ကေတ်လဝ်တအ်ဂှ် ဒှ်အခိင် မကလေင်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်ရ၊၊
စပ်ကဵုသွပ်လပအ်တုဲ ကောန်မၞိဟ်တအ် ပတှ်ေကေတ် ဗီုပြင်နာနာသာ်ရ၊၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီု ဒှ်အရာဒေဝတဴ မမင်မဲဇကု ထ္ၜးကဵု လက်သန်နိမိတ် သွက်အနာဂတ်ဘဝဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် စှ်ေစိုတ် ဒှ်အရာ မဆက်စၠောအ် အကြာဇကု ကဵု ပရလိုက် ဟွံသေင်မ္ဂး လိုက်မဆဵုညာတ်ကေတ် နကဵုမတ်ဟွံမာန်တအ်ရ၊၊ အစာစိတ္တဗေဒ ဒမျဟ် သဳမုန်ဒ် ဖရေဒ်(Sigmund Freud) ဟီု သွပ်လပအ်ဂှ် ဒှ် သင်္ကေတ မဗမံက်ပ္တိတ် အၚောပ် ပၟိက်ဂၞပ်စိုတ် မိက်ဂွံဒှ် ပ္ဍဲကဵုအသညာစိုတ်ရ၊၊
တင်လ္ၚတ် မဂွံဆဵုကေတ် မွဲပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူသွပ်လပအ် မဆေင်ကဵုလိင်တုဲ အင်္ဂဇာတ် မၞိဟ်တြုဟ် မကြံင် ပ္ဍဲအခိင်ကာလသတိက် ဟွံသေင်၊၊ ဟိုတ်နူ သၞောတ်အာရီုပ္ဍဲက္ဍဟ် (parasympathetic nervous system)တုဲ ပ္ဍဲအခိင် ဒမံင်သတိက်REM ဂှ် အင်္ဂဇာတ် မၞိဟ်တြုဟ် မကြံင်ရ၊၊ ပ္ဍဲမၞိဟ်တြုဟ် ၈၀-၉၀%ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်ဒမံင်သတိက်REM ဂှ် အင်္ဂဇာတ် မကြံင်တုဲ အပ္ဍဲဂှ် ဆ ၁၂%ဟေင် မလ္ပအ် မဆေင်ကဵု လိင်ရ၊၊<ref>Saladin, Kenneth S. (2012). Anatomy and Physiology: The Unity of Form and Function, 6th Edition. McGraw-Hill. p. 537. ISBN 978-0-07-337825-1.</ref>
ဂျောန် အလ်လာန် ဟောပ်သန် (John Allan Hobson) ကဵု ရဝ်ဗေတ် မက်ကာရ်လေယ် (Robert McCarley) ဟီု သွပ်လပအ် ကတဵုဒှ် ဟိုတ်နူကဵု ကလေင်ဇဟောမ် ချဳဓရာင် ပ္ဍဲကဵုက္ဍဟ် ဒၞာဲ(cerebral cortex) ပ္ဍဲအခိင် ဒမံင်သတိက်REM၊၊ နကဵုတဳအဝ်ရဳဏအ်မ္ဂး ကိတ်ညဳ ကုပရေင်လ္ၚတ် မဆေင်ကဵု သတိက် ကေုာံ ဗီုမဂိုင်ဒေပ် ကေုာံ ကလေင်စကာ အရာမဗတောန်လဝ်တအ်ရ၊၊ လဟီုဏအ်ဂှ် ကိတ်ညဳ ကုသဘာဝသွပ်လပအ် ဗွဲမဂၠိုင်တအ်ရ၊၊ <ref>Hobson J. Alan; McCarley Robert W. (1977). "The Brain as a Dream-State Generator: An Activation-Synthesis Hypothesis of the Dream Process". American Journal of Psychiatry. 134 (12): 1335–1348. doi:10.1176/ajp.134.12.1335. PMID 21570.</ref>
==နိဿဲ==
[[Category:ပရေၚ်ထတ်ယုက်]]
[[Category:!Main category]]
[[Category:BEHM]]
[[en:Sleep]]
[[my:အိပ်စက်ခြင်း]]
{{DEFAULTSORT:တိက်}}
| 