ကြက္ကဒိန်: အရာမတၞဟ်ခြာ အကြာ မူတၞဟ်ဂမၠိုင်

No edit summary
No edit summary
လာင် ၁-
[[File:Hindu calendar 1871-72.jpg|thumb|A Hindu almanac (pancanga) for the year 1871/2 from Rajasthan (Library of Congress, Asian Division)]]
 
'''ကြက္ကဒိန်''' ({{Lang-en| Calendar}}, Burmese: ပြက္ခဒိန်) ဂှ် ဒှ်သၞောတ် မဒက်ပ္တန်လဝ် တ္ၚဲဂမၠိုၚ် သွက်ဂကောံမၞိဟ်၊ ကွေတ်ဘာသာ၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ် ပကၚ်ရၚ်ဂွံပရေင်ပကၚ်ရၚ်ဂွံ ရပ်စပ်စၟတ်သမ္တီ ဖျေဟ်အပိုၚ်အခြာရ၊၊ ကြက္ကဒိန်ဂှ် ကၠောန်လဝ် နကဵုမခုတ်ခဴ အပိုၚ်အခြာအခိၚ် ဗွဲတၟေၚ် တ္ၚဲ၊ သတ္တဟ၊ ဂိတု၊ သၞာံ ကေုာံ (ကာတ္ၚဲ)ဂမၠိုၚ်ရ၊၊ မွဲစၟတ်တ္ၚဲ (date) ဂှ် ဒှ်သၚ်္ကေတစၟတ်သမ္တီ (၁) တ္ၚဲ အပ္ဍဲကဵု သၞောတ်ဂှ်ရ၊၊ ကြက္ကဒိန်ဂှ် သီုဒှ် ရုပ်ဒြပ် (ဗွဲမဂၠိုၚ် မကၠောန်လဝ် နကဵုစက္ခော) မွဲ မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် သွက်သၞောတ်ဂှ်ရ၊၊ ကြက္ကဒိန်ဂှ် သီုဒှ် စရၚ်မထ္ၜး အခါသမယ သဘၚ်၊ စၟတ်သမ္တီမွဲမွဲကီုရ၊၊
 
သၞောတ်ကြက္ကဒိန် ဂှ် မွဲအခေတ်ကဵုမွဲအခေတ်၊ မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ ဟွံတုပ်ရေၚ်သကအ်ရ၊၊ အရာ မတၞဟ်ခြာတအ်ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ဟိုတ် မဒုၚ်သဇိုၚ် တၞဟ်ခြာရ၊၊ လ္ၚဵုဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုလ္ၚဵုဒုၚ်သဇိုၚ် တ္ၚဲ၊ကဵုတ္ၚဲ၊ လ္ၚဵုဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုဂိတုလ္ၚဵုဒုၚ်သဇိုၚ် ကဵုဂိတု ကေုာံ သၞံၚ်နက္ခတ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ လညာတ်သမ္တီ မဆေၚ်ကဵု ရုပ္ပဗေဒ မဆေၚ်ကဵု မတၟော်လၟိဟ်ဂမၠိုၚ်တၞဟ်ခြာတုဲ သၞောတ်ကြက္ကဒိန် တၞဟ်ခြာရ၊၊ ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် သၞောတ်ကြက္ကဒိန် မသုၚ်စောဲဒၟံၚ် နွံၜိုတ် (၄၀)ပြၚ်ဏီရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် သၞောတ်ကြက္ကဒိန်တအ်ဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ် ကုဂိတုဂှ် ညးကော်စ ကြက္ကဒိန်ဂိတု (Lunar Calenders) ကြက္ကဒိန်တ္ၚဲ (Solar calenders)၊ (ကြက္ကဒိန်သၞံင်) သီုဂိတု သီုတ္ၚဲ ၜါမဖျပ်ဗစိုပ်လဝ်တုဲ မကၠောန်ဗဒှ်လဝ်ဂှ် ကြက္ကဒိန်ဂိတုတ္ၚဲ (Lunisolar Calenders) ရ၊၊ ကြက္ကဒိန်အၚ်္ဂလိက် ပိုဲမကော်ဒၟံၚ် မဒှ်ကြက္ကဒိန် မစကာဂၠးတိ တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူကြက္ကဒိန်ဂိတုတ္ၚဲဒှ်ဂကူကြက္ကဒိန်ဂိတုတ္ၚဲမွဲတုဲ ရ၊၊ကြက္ကဒိန်မန်မစကာဒၟံင်လၟုဟ်လေဝ် ကြက္ကဒိန်မန်လေဝ်လုပ်လၟိဟ် လုပ်လၟိဟ်ဂကူကြက္ကဒိန်ဂိတုတ္ၚဲကီုရ၊၊ဂကူကြက္ကဒိန်ဂိတုတ္ၚဲကီုရ၊၊
 
=='''ဝၚ် ကေုာံ ဗီုမစၟတ်သမ္တီကၠုၚ်'''==
 
ကြက္ကဒိန် (ဝါ) အရာမစၟတ်သမ္တီ တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်အရာမဆက်စပ်ဒှ်အရာ မဆက်စပ် ကုသဘာဝ ရာသဳဥတု ဒၞာဲဂၠးတိဏအ် မဂွံဓါတ်ဂမ္တဴ ဓါတ်ဂံက် ဗြဲဍာ်ကီုတုဲ ဒှ်ကၠုၚ် အရာကိစ္စဇၞော်မွဲ သွက်ကောန်မၞိဟ်တအ်ရ၊၊ အတိုၚ်မဂွံဆဵုကေတ် နူပွမလ္ၚတ်တိရစ္ဆာန်တအ်တုဲ ဒဒှ်ရ ကြက္ကဒိန်ဏအ်ဂှ် သွက်တိရစ္ဆာန် ဗွဲတၟေၚ် ဂစေံ ကေုာံ သတ်ဂြိပ် မပြံၚ်လှာဲဒေသတအ်လေဝ် ကိစ္စဇၞော်ကီုရ၊၊ စိုပ်ဂိတုလဵု တ္ၚဲလဵုမ္ဂး ဒးစတိတ်နူဒၞာဲဏအ်တုဲဒးစတိတ်နူ ဒၞာဲဏအ်တုဲ စိုပ်ဂိတုလဵု တ္ၚဲလဵုမ္ဂး ညံၚ်ဂွံစိုပ် ဒၞာဲတေအ် ဗီုဗီုဏအ် ပ္ဍဲဍေဟ်တအ် စၟတ်သမ္တီကၠုၚ် နွံကီုရ၊၊ ညံၚ်ရဴတိရစ္ဆာန်တအ်ကီု ဂကူမၞိဟ်လေဝ် စိုပ်အခိၚ်တ္ၚဲဏအ်မ္ဂး ဒးပလေဝ်စ သွက်ဂွံဇိက်တိဗ္ၚ၊သွက်ဂွံဇိက်ဗ္ၚ၊ စိုပ်တ္ၚဲဏအ်မ္ဂး ဒးဖျေဟ်မ ကာလဂှ်ဟေၚ် တၞံသြောအ်/ဂျာၚ် တအ် ဂွံဂတာပ်ဍာ်၊ဂွံဂတာပ် ဍာ်၊ ဂွံဂတာပ် ဂွံဂတာပ်ဓါတ်ဂမ္တဴတုဲဓါတ်ဂမ္တဴတုဲ ဂွံပ္တိတ်ကဵု ခိုဟ်ဟ်မာန်ရ၊၊ အရာဏအ်ဂှ် ဗွဲတၟေၚ် ပ္ဍဲဒေသဂဂံက်တအ်ဂှ် ကိစ္စဇၞော်ကွေဟ်ရ၊၊ ဥပမာ ပ္ဍဲဒေသဂဂံက် (သကေန်ဒိနေဗိယျာ/ဒိန်မက်၊ သွိတ်ဒေန်၊ နဝ်ဝေ)တအ်ဂှ် ပ္ဍဲအခိၚ်ဂံက်မ္ဂး ဟိုတ်နူလျးတ္ၚဲ အခိၚ်ဂၠေအ်ကွေဟ်ကွေဟ်တုဲ ညးတအ် စၟတ်သမ္တီလဝ် ပ္ဍဲအခိၚ်ဗတံ သၞံၚ်ဂှ် စမံက်ကၠုၚ်မ္ဂး (အဓိပ္ပါယ်ဍေဟ် စိုပ်အခိၚ်ကညၚ်၊ ဓါတ်ဂမ္တဴ ခြာဟွံလအ် စိုပ်ကၠုၚ်ရောၚ်) ညးတအ် စရပ်ကမၠောန် သွက်ဂွံတဵုဂျာၚ်ရ၊၊
 
မစၟတ်သမ္တီ မွဲသၞာံဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ် ကုရာသဳဥတု မကလေၚ်စိုပ် ဒၞာဲတြေံပၠန်ရ၊၊ ဟိုတ်နူ ဒေသမွဲကုမွဲ မကတဵုဒှ် ဟွံတုပ်တုဲ သၞာံမံက် ပ္ဍဲဂကောံမၞိဟ်ကဵုမွဲဂကောံမၞိဟ်လေဝ်ပ္ဍဲဂကောံမၞိဟ်မွဲ ကဵုမွဲလေဝ် ဟွံတုပ်ကီုရ၊၊ ဥပမာ ပ္ဍဲဒေသမန်ပိုဲမ္ဂး အခိၚ်ကညၚ်အိုတ် ပ္ဍဲမကၠောအ်စိုပ် အခိၚ်ဗြဲပၠန်ဂှ် စၟတ်သမ္တီ အခိၚ်မကလေၚ်စိုပ် ဒၞာဲတြေံပၠန်ရ၊၊ စိုပ်အခိၚ်ဗြဲမ္ဂး ပရေၚ်တဵုလွဳလေဝ် စကၠောန်ဂွံကီု၊ ကၚုဲလေဝ် ဂၠိုၚ်ကီုတုဲ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် သွက်ဂွံဂျိုၚ်ဂှ် ကလေၚ်စတၟိပၠန်ရ၊၊ကလေၚ်စ ဘဝတၟိပၠန်ရ၊၊ ပ္ဍဲဒေသဂဂံက် ဗီုကဵုရးယူရောပ်တအ်ဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ် ကုတ္ၚဲရ၊၊ ဥပမာ ပ္ဍဲဒေသဂံက်က်၊ ဂိတုဒဳဇြေန်ဘာ ၂၂ ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲ တ္ၚဲဂၠေအ်အိုတ်တုဲ ဂတဂှ်မ္ဂး လျးတ္ၚဲ စကလေၚ်တၟး ဂၠိုၚ်တိုန်ပၠန်ရ၊၊ လျးတ္ၚဲမတၟးတိုန်ဂှ် ဒှ်သွက်ဂွံ ကလေၚ်တဵုလွဳဂွံပၠန်တုဲ သၞာံစ ပ္ဍဲဂိတု ဇန္နဝါရဳရ၊၊ အရာတအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် မဆေၚ်ကဵု ဗီုတ္ၚဲမဂေတ်ဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ၊၊ ဆဂး အခိၚ်လၟုဟ် ပိုဲတအ်ဂွံတီကေတ် ဂၠးတိပိုဲ ဂေတ်ဒၟံၚ်တ္ၚဲ ဂွံမွဲဗဂေတ်တုဲ ပိုဲကလေၚ်စတၟိရ၊၊
 
=='''ကြက္ကဒိန်ဂိတု/စန္ဒရမာသ (Lunar calendars)'''==
 
ကြက္ကဒိန်ဂိတုဂှ် ဗက်အာ အတိုၚ်လၟေၚ်ဂိတုမံက်စွေက်တုဲအတိုၚ်လၟေၚ်ဂိတု မမံက် စွေက်တုဲ ရိုဟ်အာတ္ၚဲရ၊၊ အတိုၚ်သက်သဳဝၚ်မ္ဂး ကြက္ကဒိန်ဂိတု မခရက်လဝ် လတူဇုတ် နူအဖရိက ကဵု ယူရောပ် မဂွံဆဵုကေတ် နူသၞာံ (ၜိုတ် ၂၅.၀၀၀ ဘဳသဳ)တေအ်ရ၊၊ ဆဂး ဗွဲကြဴ မဂွံတီကေတ် ဒဒှ်ရ ကြက္ကဒိန်ဂိတုဂှ် ဟွံကိတ်ညဳကဵု အခိၚ်ရာသဳဥတုကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ သွက်ဂကောံမၞိဟ် မမံၚ်ကြပ် ကုအဳကွေတာတအ်ဂှ် ၜိုန်ရဟိုတ်နူမကလိဂွံဒၟံင် ဟွံတၟေၚ်ကွေဟ်ဟ်ကီုလေဝ်လျးတ္ၚဲဗွဲမရုံဂပ်တွဵုတုဲ ကိစ္စဟွံဇၞော်ကွေဟ်ဟ်ကီုလေဝ် သွက်ဒေသဂဂံက် မသ္ၚောဲကဵု အဳကွေတာတအ်ဂှ်အဳကွေတာတအ် မဂွံလျးတ္ၚဲပေင်င် ကၠိုဟ်သၞာံဟွံသေင်ဂှ် ကြက္ကဒိန်ဂိတုဂှ် ဟွံကိတ်ညဳ ကုရာသဳဥတုရ၊၊
 
=='''ကြက္ကဒိန်တ္ၚဲ သူရိယမာသ (Solar calender)'''==
လာင် ၂၃-
=='''ကြက္ကဒိန်မန်တ္ၚဲဏအ်''' ==
 
ကြက္ကဒိန်မန် မစကာဒၟံၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်ကြက္ကဒိန် မပံၚ်နှဴ ကြက္ကဒိန်ဂိတု ကဵု ကြက္ကဒိန်တ္ၚဲ ဟီုမာန်ရ၊၊ ဗက်အာအတိုၚ်လၟေၚ်ကြက္ကဒိန်ဂိတုတုဲဗက်အာ အတိုၚ်လၟေၚ်ကြက္ကဒိန်ဂိတုတုဲ တ္ၚဲမယအ်တအ်ဂှ် ထပ်ဗပေၚ်စုတ် နကဵုဗီုပြၚ် ထပ်ဒဂိုန်ဂှ် ဒှ်အရာ မဗက်အတိုၚ်လၟေၚ် ကြက္ကဒိန်တ္ၚဲရ၊၊
 
ဒုၚ်သဇိုၚ် ကုလျးဂိတု မမံက် မစွေက် ပေၚ်ၜိုတ် (၁၂) အလန်တုဲ ရာသဳဥတု ကလေၚ်စိုပ် ဒၞာဲတြေံပၠန်တုဲ ကြက္ကဒိန်ခေတ်တြေံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကု ဂိတု ၁၂ ဂိတုရ၊၊ မွဲမွဲဂိတုဂှ် နွံဒၟံၚ် အကြာ ၂၉ တ္ၚဲ ကဵု ၃၀ တ္ၚဲတုဲ ပ္ဍဲကဵု ကြက္ကဒိန်မန်ဂှ် စၟတ်သမ္တီထောအ် ဂိတုမဍိုက်ပေၚ် ၃၀ မွဲဂိတု၊ ဂိတု မဟွံဍိုက်ပေၚ် ၃၀ တ္ၚဲ၊ ဂိတုနွံနွံ ၂၉ တ္ၚဲဂှ် မွဲဂိတုရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ (စဲ ဍိုက်၊ ပသာ် ဟွံဍိုက်၊) ဗီုဗီုဏအ် ညးစၟတ်သမ္တီလဝ်ရ၊၊ (ဂိတု ၂၉ တ္ၚဲ ဂှ် နွံ ၆ ဂိတု၊ ဂိတု ၃၀ တ္ၚဲဂှ် နွံ ၆ ဂိတုတုဲ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် နွံ ၃၅၄ တ္ၚဲရ၊၊) ဟိုတ်နူ တရဴဂၠံၚ်မိလ်ကဳ (Milky Way) မဒှ်ဂၠံၚ် ဂိတုကဵုဂၠးတိ မဂေတ်လန်ဒၟံၚ် တ္ၚဲဂှ် ထဍမ်ညဳဒၟံၚ် ဟွံသေၚ်၊ ထၜါဲဂၠိၚ်ဒၟံၚ်ညိတုဲ ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် နွံဒၟံၚ် ၜိုတ် (၃၆၅.၂၅ တ္ၚဲ) မွဲမွဲသၞာံ ယအ်ဒၟံၚ် ၜိုတ် (၁၁) တ္ၚဲ၊၊ သွက် (၁၁) တ္ၚဲဏအ် ပ္ဍဲမွဲသၞာံဂှ် ပေၚ်ပိသၞာံ ဂွံ (၃၃) တ္ၚဲ၊ တုဲ ညးထပ်စုတ် ဒုတိယ ဒဂိုန်မွဲဂိတု (ပထမ ဒဂိုန် ကဵု ဒုတိယဒဂိုန်)၊၊ ပ္ဍဲကဵု ဂိတုဒဂိုန် ဓမ္မတာမ္ဂး ဒှ်ဂိတုဟွံဍိုက် - ၂၉ တ္ၚဲတုဲ ဟွံပေၚ်ဏီရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံလ္ၚဵု ညးစၟတ်သမ္တီ ဒဂိုန်အိုတ် ၁၅ စွေက် (၃၀ တ္ၚဲ) သၞာံလ္ၚဵု ဒဂိုန်အိုတ် ၁၄ စွေက် (၂၉ တ္ၚဲ)၊၊ ပ္ဍဲဒဂိုန်မအိုတ် ၁၅ စွေက်ဂှ် ညးကော်စ ဒဂိုန်ဇၞော်၊ ဒဂိုန်မအိုတ် ၁၄ စွေက်ဂှ် ညးကော်စ ဒဂိုန်ဍောတ်ရ၊၊
 
အရာ သဘာဝ မချဳဓရာၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် ဗီုကဵု ဍာ်တိုန်စှ်ေကီု၊ဍာ်တိုန် ဍာ်စှ်ေကီု၊ အရီုအၚောပ်စိုတ်သတ်တအ်ကီု ဆက်စပ်ဒၟံၚ် ကုဓါတ်ဓရောတ် နူကဵုဂိတု ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ သၞောတ်ကြက္ကဒိန်ဂိတုဏအ်ဂှ် သွက်တရဴဍာ်ကီု၊ သွက်မဂွံလွဳယဲကီု ကိတ်ညဳကုသဘာဝကိတ်ညဳ ကုသဘာဝ မကတဵုဒှ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပွဳပွူပိုဲတအ်ရ၊၊
 
သၞောတ် ကြက္ကဒိန်မန်ဏအ်ဂှ် ရံၚ်ကဵု ယၟုဂိတုတ္ၚဲတအ်တုဲ မန်ပိုဲ ကလိဂွံ နူအိန္ဒိယ ကြက္ကဒိန်ဟိန္ဒူ (Hindu calendar) ညးမကော်စ ၐလိဝဟနၐက (Shalivahana Shaka) နူဒေသ အိန္ဒိယလပါ်သၠုၚ်ကျာ ဒှ်မာန်ရ၊၊ ပ္ဍဲအိန္ဒိယဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ကြက္ကဒိန်နာနာသာ် ပ္ဍဲဒေသလဒေါဝ် ကေုာံ သၟဝ်ကျာအိန္ဒိယဂှ် ညးစကာ ဝိကြမသံဝစ္ဆရ် (Vikram Samvat) ကြက္ကဒိန်ဏအ်လေဝ် မန်တအ် ကေၚ်စကာလဝ်ကီုရ၊၊ ကြက္ကဒိန်တမေလ် (Tamil calender) စကာ ပ္ဍဲဒေသတမေလ်နဒူ၊ ကြက္ကဒိန်ဗေၚ်္ဂလဳ (Bengali calendar) မစကာဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသဗေၚ်္ဂါ၊၊ ကြက္ကဒိန်တအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် စေန်ဆက်ကၠုၚ် နူယေန်သၞာၚ်မၞိဟ်တြေံ ဗီုကဵု ဗဗဳလဳယောန် (Babylonian Calender) မဒှ်သၞောတ် နူကဵုဘဳသဳ ၂၁ ဗွဝ်ကၠံ (သၞာံ ၜိုတ် ၅၀၀၀) တေအ်ဒှ်မာန်ရ၊၊
လာင် ၃၃-
=='''ကြက္ကဒိန်ဂၠးတိ'''==
 
ကြက္ကဒိန်ဂၠးတိ မစကာဒၟံၚ် တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်ကြက္ကဒိန်ရောမ မဒှ်ဂကူကြက္ကဒိန်ဂိတုတ္ၚဲ သၞောတ်ၜါမပံၚ်နှဴမွဲကီုရ၊၊သၞောတ်ၜါ မပံၚ်နှဴမွဲကီုရ၊၊ ကြက္ကဒိန်ဝွံ ပြံၚ်လှာဲကၠုၚ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကဵုအလန်ရ၊၊ အခိင် မပြံင်လှာဲအဓိကတအ်ဂှ် ချူဗၟံက်အာ အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ၊၊
 
==='''ကြက္ကဒိန်ရဝ်မူလုသ် (၇၅၃ ဘဳသဳ)'''===
 
ကြက္ကဒိန်မစကာ နဒဒှ်ကြက္ကဒိန်ဂၠးတိ တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်ကြက္ကဒိန်ဂရိတ်ဒှ်ကြက္ကဒိန်ရောမ စကၠုၚ် နူကဵု ဨကရာဇ်ဂရိတ်ဨကရာဇ်ရောမ ကၠာအိုတ် မဟိမု ရဝ်မူလုသ် (Romulus) နူဘဳသဳ ၇၅၃ တေအ်ရ၊၊ ညးဒုၚ်သဇိုၚ် ကဵုသၞောတ်ကြက္ကဒိန်ဂိတု ကဵု သၞောတ်ကြက္ကဒိန်တ္ၚဲ သီုၜါဂှ် ပံၚ်တုဲ ညးဖန်လဝ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဒေသဂရိတ်ပ္ဍဲဒေသရောမ ဂိတုမာတ်ဂှ် မဒှ်အခိၚ် တမ်သၞာံ (ကၠာကညၚ်) မဒှ်အခိၚ်တုဲ သၞာံညးတအ်စ ပ္ဍဲဂိတုမာတ်ရ၊၊ သီုဖအိုတ် နွံ (၁၀) ဂိတု (၃၀၄) တ္ၚဲ၊၊ သၟေဟ် (၆၁) တ္ၚဲဂှ် ဒှ်အခိၚ် ဂံက် (Winter) တုဲ ဒှ်အခိၚ် မ္ၚးသၞာံရ၊၊ ဟိုတ်ဍေဟ်ဂှ် ဂရိတ်တအ်ရောမတအ် ဒးဂၞပ် ဂၞန်(၁၀) ဟိုတ်နူမရိုဟ်စလောဲ ပ္ဍဲမၞိဟ်မွဲ လပုဟ်တဲ နွံစှ်၊၊ ဗက်ကဵုကြက္ကဒိန်ဂိတု မွဲဂိတု နွံ ၂၉-၃၀ တ္ၚဲ၊ တုဲပၠန် ဒးစိုတ် ဂၞန် (၁၀) တှ်ေ ကာလကၠောန် ကြက္ကဒိန် သၞောတ်မပံၚ်နှဴဂှ် ဒှ်အာ စှ်ဂိတု တ္ၚဲသၟေဟ် မဒှ်အခိၚ်ဂံက် မုလေဝ် ကၠောန်စဟွံဂွံဂှ် စွံလဝ် တ္ၚဲမ္ၚးဂိတုဂမၠိုၚ်ရ၊၊ ကြက္ကဒိန်ဏအ်ဂှ် ညးကော်စ ကြက္ကဒိန်သၟိၚ်ရဝ်မူလုသ်၊၊
 
ဂိတုတအ်ဂှ် ညးတအ် ကဵုယၟု ဂိတုကၠာအိုတ် ပန်ဂိတုဂှ် နကဵုယၟုကျာ်ညးတအ်တုဲနကဵုယၟုကျာ်ရောမညးတအ်တုဲ သၟေဟ်တအ်ဂှ် လၟိဟ်ဂၞန် မရနုက်ကဵုဂိတုဂှ်ရ၊၊
 
Martius - Mars, မာတ် ယၟုကျာ်ပၞာန် (၃၁ တ္ၚဲ)
လာင် ၆၅-
==='''ကြက္ကဒိန်နုမာ (၇၁၃ ဘဳသဳ)'''===
 
စိုပ်လက်ထက် သၟိၚ်ဂရိတ်သၟိၚ်ရောမ မရနုက်ကဵုၜါ သၟိၚ်နုမာ (Numa) ဘဳသဳ ၇၁၃ ဂှ် သွက်တ္ၚဲ (၆၁) မၞုံမ္ၚးဂိတုဂမၠိုၚ်ဂှ် ညးဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ၜါဂိတုပၠန်တုဲ ဂိတုဇန်နဝါရဳ ကဵု ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ၊၊ ညးဟွံဒးစိုတ် ဂၞန် (၃၀) တုဲ ဒၞာဲ ဂၞန် (၃၀) ဂှ် ညးစွံဖျေဟ် (၂၉)၊၊ သီုဖအိုတ် ဂွံအာ ၃၅၅ တ္ၚဲ၊၊ တ္ၚဲသၟေဟ်တအ်ဂှ် ထပ်ဂိတု၊၊ ကြက္ကဒိန်ဏအ်ဂှ် ညးကော်စ ကြက္ကဒိန်နုမာ၊၊
 
Ianuarius - ၂၉ တ္ၚဲ
လာင် ၁၆၁-
|}
 
ဂျူလဳယာသဳသာလေဝ် ဟိုတ်နူမပလေဝ်ထောအ် သၞောတ်ကြက္ကဒိန်တုဲ မထပ်စုတ် ယၟုဇကု ပ္ဍဲဂိတုဂှ် ဂတဂှ်ၜါသၞာံ ညးတေအ် ဒးဒုၚ်ၜုက်တက်ဂစိုတ် ကုညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ၊၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး နကဵုကျာ်ဟေၚ် မဂွံကဵုယၟု ဂိတုထေက်ရ၊၊ ယၟုဇကု မစုတ် ပ္ဍဲဂိတုဂှ် မတုပ်တဴကဵု ဇကုမပတုပ်ပၞးကဵုကျာ်ရ၊၊ဇကုမပတဝ်ပၞး ကဵုကျာ်ရ၊၊
 
==='''ကြက္ကဒိန်သြဂုတ်သတုသ် (၈ ဘဳသဳ)'''===
လာင် ၁၆၉-
စိုပ်လက်ထက်သၟိၚ် သြဂုတ်သတုသ် ပ္ဍဲဘဳသဳ ၈ ဂှ် ညးတေအ် ကလေၚ်ကေတ် နဲကဲဂျူလဳယာပၠန်၊၊ ညးပတိတ်ထောအ် ထပ်ဂိတု၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတု Sextilis မဂွံအဓိပ္ပါယ် မရနုက်ကဵု တြဴဂှ် ညးစုတ်သၠာဲထောအ် နကဵုယၟုညး Augustus တုဲ တ္ၚဲဏအ် ပိုဲမကော်စ ဂိတုအဝ်ဂေတ် ရ၊၊
 
ကြက္ကဒိန်ဂရိတ်ဂှ်ကြက္ကဒိန်ရောမဂှ် ညးတအ် ဒုၚ်သဇိုၚ် ကုဂိတုပေၚ်တုဲ ညးတအ် မကော်စ တ္ၚဲတအ်ဂှ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ တ္ၚဲဂိတုမွဲမံက်ဂှ် ညးကော်စ Kalends မဂွံအဓိပ္ပါယ် မွဲမံက်ရ၊၊ မဒုၚ်သဇိုၚ် ကုမအရေဝ်ဏအ်တုဲ မအရေဝ် Calendar ပ္ဍဲအရေဝ်ဂကူယူရောပ်ဂမၠိုၚ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ၊၊ အဓိပ္ပါယ် Calendar ဂှ် မဗၟံက် တ္ၚဲဂိတုမမံက်ရ၊၊ ညးတအ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကု တ္ၚဲဂိတုပေၚ်တုဲ နကဵုအခိုက်ဂရိတ်မ္ဂးနကဵုအခိုက်ရောမမ္ဂး ရိုဟ်ကၠုၚ် နူလပါ်ကြဴတုဲ ဥပမာ မသုန်မံက်ဂှ် ညးကော်စ Nones မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဒစိတ်ရ၊၊ ဟိုတ်နူညးတအ် မရိုဟ် လပါ်ကလေၚ်တုဲ အဓိပ္ပါယ် ညးမိက်ဂွံဟီုဂှ် ကၠာဂိတုဟွံပေၚ် ဒစိတ်တ္ၚဲရ၊၊ တ္ၚဲပန်မံက်ဂှ် Pridie Nones Feb (ကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲဒစိတ်)၊ တ္ၚဲဂိတုပေၚ်ဂှ် ညးကော်စ Ides တှ်ေ၊ တ္ၚဲတိၚ်ဂိတုပေၚ်ဂှ် ညးကော်စ Pridie Ides Feb (ကၠာဗဗေၚ်ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ)၊၊ နူကဵု တြဴမံက် စဵုကဵုစိုပ် ဂိတုဂှ်မ္ဂး ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု တ္ၚဲဂိတုပေၚ်တုဲ မကော်ရိုဟ်အာ လပါ်ကလေၚ်ရ၊၊ ဥပမာ ၁၂ မံက်ဂှ်မ္ဂး IV Id. Feb တ္ၚဲပန်ဗဗေၚ်ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ၊၊
 
==='''ကောန်သတေန်တာၚ် (Constantine I) AD 321'''===
ကလေၚ်သီကေတ်လဝ် နူ "https://mnw.wikipedia.org/wiki/ကြက္ကဒိန်"