တိက်: အရာမတၞဟ်ခြာ အကြာ မူတၞဟ်ဂမၠိုင်
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
လာင် ၁-
[[File:A child sleeping.jpg|thumb|
'''တိက်''' ({{Lang-en|sleep}})ဂှ် ဒှ်ဒတန် မဇူ စိုတ် ကေုာံ ကာယ အတိုင်သဘာဝ မကၠောန်ပဒၟံင် အတိုင်လၟေင်င်တုဲ သီုဒှ်အခိင် ကၠေင်က္ဍဟ် မဖျေဟ်ဒၞာဲ အရာမဗတောန် မတီလဝ် တၟိတၟိတအ်ရ၊၊<ref>[http://www.sciencenews.org/view/generic/id/69096/title/Sleep_makes_the_memory Sleep Makes The Memory – Science News]</ref> သတိက်ဂှ် ဒှ်အရာ ကိစ္စဇၞော် သွက်လမျီု အိုတ် ကုသတ်မမဴတှ်တအ်ကီု သီုကဵု ဂစေံကၞေမ်တအ်ရ၊၊ တိရစ္ဆာန်တၞဟ် ဗီုကဵု က၊ ၚုဲ၊ ကေုာံ စၟစၟောန်တအ်လေဝ် နွံပၟိက် အခိင်တိက်ကီုဟာဂှ် စဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံတီကၠးကၠးဏီဖိုဟ်ရ၊၊ မၞိဟ်အဝဲဇၞော်လ္ၚဵု ပ္ဍဲအခိင် မွဲတ္ၚဲမွဲဗတံ (၂၄ နာဍဳ)ဂှ် နွံပၟိက် အခိင်တိက် ၈-၉ နာဍဳတုဲ မၞိဟ်အဝဲဇၞော် လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ကလိဂွံသတိက် ၅-၆ နာဍဳမ္ဂး ရုံဂပ်ရ၊၊ ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် နွံပၟိက် အခိင်သတိက် ဂၠိုင်နူ မၞိဟ်အဝဲဇၞော်တအ်ရ၊၊
လာင် ၆၃-
*ဘဝ မထုဲထံင် စိုတ်ဍိုက်
*သုင်ဂဥုဲတိက်
==ကမၠောန်ဂမၠိုင်==
===ကလေင်ပ္တန်===
အဝဲကာယ ပ္ဍဲခန္ဓပိုယ်ဂှ် အရာမၞုံပၟိက်တအ်ဂှ် ဍေဟ်ကလေင်ပ္တန်ကဵု အလဵုအလဵု ပ္ဍဲကာလ ပိုယ်မတိက်ဒၟံင်ဂှ်ရ၊၊ အရာမဒးလွဳတအ်လေဝ် ဍေဟ်လွဳကဵု အလဵုလဵုကီု တုဲပၠန် အရာဟွံမဲပၟိက် သွက်ဂွံပ္တိတ်ထောအ်ဂှ်လေဝ် ဍေဟ်ပ္တိတ်ကဵု အခိင်ကာလ ပိုယ်မတိက်ဒၟံင်ဂှ်ရ၊၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ပွမတိက်ဂှ် တုပ်တဴညံင်ရဴ ညးပၠုပ်ဏာ ရုပ်ကာယပိုယ် ပ္ဍဲရုင်ပလေဝ်ပလေတ် အရာမယအ်ဂှ် ကလေင်ဗပေင်၊ အရာဟွံမဲပၟိက်ဂှ် ပ္တိတ်ထောအ်ရ၊၊ အရာမကလေင်ပတန်ဂှ် ကတဵုဒှ် ဂၠိုင်အိုတ် ပ္ဍဲကာလ ဒမံင်သတိက်လပှ်သဝ် (ဝါ) ပ္ဍဲဒမံင်သတိက် မလှိင်ဒမျိုဟ် မဒှ်အခိင် ဓါတ်ဂမ္တဴ ကာယ ဟွံကတဴ၊ အသိင် ကောန်ကၟအ် ဟွံထတ်၊ ကေုာံ က္ဍဟ်မကၠောန်ကမၠောန် အောန်တအ်ဂှ်ရ၊၊ က္ဍဟ်ရ ဒှ်မၞိဟ် မအာတ်မိက် ညံင်ပိုယ် ဂွံတိက်၊ ဟိုတ်နူကဵု ဍေဟ်ညာတ်ကေတ် အရာဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ကၠောန်လဝ် ကမၠောန်တုဲ နွံပၟိက် (ဝါ) စိုပ်အခိင် မဒးကလေင်ပတန်ပၠန်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ခန္ဓကာယ ဒၞာဲတၞဟ်တအ် ကၠောန်ကမၠောန်မာန်ဒၟံင်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊ ဖဍိုန်ဖျေဟ် အသိင် ပရေင်ချဳဓရာင်နာနာတုဲ ကလေင်ပတန် အရာမၞုံပၟိက်တအ်ရ၊၊<ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref>
အတိုင်သုတေသန မလ္ၚတ်ဆဵုမ္ဂး တိက်ဂှ် ပကဵု ညံင် သရဂွံစိန်ပြဟ်မာန်ကီုရ၊၊ <ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref> တုဲပၠန် ယဝ်သတိတ်ဟွံပေင်မ္ဂး ပကဵု ညံင်ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ် ဂွံလျိုင်လျမာန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သတိက်ဂှ် ဗပေင်ကဵု ဆီဗု မဒှ်ဆီ သွက်ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ်ပိုယ်တအ်ရ၊၊<ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref> ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၄ ဂွံဆဵုကေတ် ကၞိမဒုင်စမ်တအ် ယဝ်ရ သတိက်ဟွံပေင်မ္ဂး ဇၞော်ဂလိုင်ပတိုန်ကဵု ကလာပ်ရုပ်ယဲကေန်သာတုဲ ပၠုပ်ဗပေင်ကဵု ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ်မ္ဂး ထိင်ဒဝ်ကဵု ကလာပ်ရုပ်ကေန်သာ ညံင်ဟွံဂွံ ဇၞော်ဂၠိုင်တိုန်မာန်ရ၊၊<ref>Raymond Cespuglio, Damien Colas, & Sabine Gautier-Sauvigné, "Energy Processes Underlying the Sleep Wake Cycle"; Chapter 1 in Parmeggiani & Velluti (2005).</ref>
===ဖျေဟ်ဒၞာဲ တင်သမ္တီ===
သတိက်ဂှ် ရီုဗင်ကဵု တင်သမ္တီ ဍာ်ဇမၠိင်၊ ပခိုဟ်ကဵု ပရေင်လ္ၚတ်ဗတောန် ကေုာံ ကလေင်သမ္တီဒး အရာမဆဵုဂဗလဝ်တအ်ဂှ် တၠပညာတအ် ဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်ကေတ်လဝ်တဲအိုတ်ရ၊၊ အတိုင်မလ္ၚတ်ဆဵုကေတ်မ္ဂး ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မစတိက်ဂှ် တင်သမ္တီ မဆဵုဂဗ သွက်ဂွံသမ္တီဒး (declarative memory)ဂှ် ကၠောန်ကမၠောန်ဂၠိုင်တုဲ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မတိက်ကြပ်ဖဲဂှ် တင်သမ္တီမကလိဂွံတအ်ဂှ် ဗီုလဵုဂွံ ကလေင်စကာ (procedural memory)ဂှ် ကၠောန်ကမၠောန်ဂၠိုင်ရ၊၊ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ သတိက်REM ဂှ် ကတဵုဒှ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိင်မစတိက်ဂှ် တင်မဆဵုဂဗ (ဝါ) အရာမဗတောန်ကေတ်လဝ်ဂှ် ညံင်ဂွံသမ္တီဒး ဖျေဟ်ဒၞာဲဝါဲတုဲ အခိင်မတိက် လပါ်လက္ကရဴဂှ် တင်မဆဵုဂဗလဝ် မဂိုင်ဒေပ်လဝ်တုဲတအ်ဂှ် ကလေင်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်တုဲ ဖန်ဇန် ဗီုမဂွံကလေင်စကာရ၊၊ တိက်ဇမျိုဟ် (Non-REM)ဂှ် ပကဵု ညံင်ဂွံဂိုင်ပၠိုပ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ အရာမဗတောန်လဝ်တုဲ၊ တိက်လှိင်င်ၚုဟ်ဟ် မဒှ်ဒၟံင် ဗီုကဵုလ္ပအ် (REM)တအ်ဂှ် ပကဵု ညံင်ဂွံကလေင်စကာရပ်စပ် အရာဇကု မဗတောန်လဝ်ဂှ်ရ၊၊
===သွပ်လပအ်===
ပ္ဍဲအခိင်မတိက်ဒၟံင် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲဒမံင်REM ဂှ် မၞိဟ်တအ် ကလိဂွံ သွပ်လပအ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဍေဟ်ဂှ် အရာပိုယ်မဆဵုဂဗလဝ် အရာပိုယ်မဗတောန်ကေတ်လဝ်တအ်ဂှ် ဒှ်အခိင် မကလေင်သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်ရ၊၊
စပ်ကဵုသွပ်လပအ်တုဲ ကောန်မၞိဟ်တအ် ပတှ်ေကေတ် ဗီုပြင်နာနာသာ်ရ၊၊ ညးလ္ၚဵုဂှ်ဟီု ဒှ်အရာဒေဝတဴ မမင်မဲဇကု ထ္ၜးကဵု လက်သန်နိမိတ် သွက်အနာဂတ်ဘဝဇကု၊ ညးလ္ၚဵုဂှ် စှ်ေစိုတ် ဒှ်အရာ မဆက်စၠောအ် အကြာဇကု ကဵု ပရလိုက် ဟွံသေင်မ္ဂး လိုက်မဆဵုညာတ်ကေတ် နကဵုမတ်ဟွံမာန်တအ်ရ၊၊ အစာစိတ္တဗေဒ ဒမျဟ် သဳမုန်ဒ် ဖရေဒ်(Sigmund Freud) ဟီု သွပ်လပအ်ဂှ် ဒှ် သင်္ကေတ မဗမံက်ပ္တိတ် အၚောပ် ပၟိက်ဂၞပ်စိုတ် မိက်ဂွံဒှ် ပ္ဍဲကဵုအသညာစိုတ်ရ၊၊
တင်လ္ၚတ် မဂွံဆဵုကေတ် မွဲပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူသွပ်လပအ် မဆေင်ကဵုလိင်တုဲ အင်္ဂဇာတ် မၞိဟ်တြုဟ် မကြံင် ပ္ဍဲအခိင်ကာလသတိက် ဟွံသေင်၊၊ ဟိုတ်နူ သၞောတ်အာရီုပ္ဍဲက္ဍဟ် (parasympathetic nervous system)တုဲ ပ္ဍဲအခိင် ဒမံင်သတိက်REM ဂှ် အင်္ဂဇာတ် မၞိဟ်တြုဟ် မကြံင်ရ၊၊ ပ္ဍဲမၞိဟ်တြုဟ် ၈၀-၉၀%ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်ဒမံင်သတိက်REM ဂှ် အင်္ဂဇာတ် မကြံင်တုဲ အပ္ဍဲဂှ် ဆ ၁၂%ဟေင် မလ္ပအ် မဆေင်ကဵု လိင်ရ၊၊<ref>Saladin, Kenneth S. (2012). Anatomy and Physiology: The Unity of Form and Function, 6th Edition. McGraw-Hill. p. 537. ISBN 978-0-07-337825-1.</ref>
ဂျောန် အလ်လာန် ဟောပ်သန် (John Allan Hobson) ကဵု ရဝ်ဗေတ် မက်ကာရ်လေယ် (Robert McCarley) ဟီု သွပ်လပအ် ကတဵုဒှ် ဟိုတ်နူကဵု ကလေင်ဇဟောမ် ချဳဓရာင် ပ္ဍဲကဵုက္ဍဟ် ဒၞာဲ(cerebral cortex) ပ္ဍဲအခိင် ဒမံင်သတိက်REM၊၊ နကဵုတဳအဝ်ရဳဏအ်မ္ဂး ကိတ်ညဳ ကုပရေင်လ္ၚတ် မဆေင်ကဵု သတိက် ကေုာံ ဗီုမဂိုင်ဒေပ် ကေုာံ ကလေင်စကာ အရာမဗတောန်လဝ်တအ်ရ၊၊ လဟီုဏအ်ဂှ် ကိတ်ညဳ ကုသဘာဝသွပ်လပအ် ဗွဲမဂၠိုင်တအ်ရ၊၊ <ref>Hobson J. Alan; McCarley Robert W. (1977). "The Brain as a Dream-State Generator: An Activation-Synthesis Hypothesis of the Dream Process". American Journal of Psychiatry. 134 (12): 1335–1348. doi:10.1176/ajp.134.12.1335. PMID 21570.</ref>
==နိဿဲ==
| |||