ဟဝ်ကၠိုင်၊ ဂစေံ
ဂစေံဟဝ်ကၠိုင် (အၚ်္ဂလိက်: eagle, Burmese; ဝံလိုငှက်) ဝွံ ဒှ်ဂကူဂစေံ သရာဲ (birds of prey) မလုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲတၞောဝ်ဂကူ အစ္စိပိတြိဒါဲ (Accipitridae) မွဲရ၊၊ ဂစေံဟဝ်ကၠိုင်ဂှ် နွံဂၠိုင်ကဵုဂကူတုဲ မွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ သီုဖအိုတ်ဂှ် ဗဳဇဟွံကြပ် ရေင်သကအ်ဖအိုတ်ရ၊၊ ဂကူမဂွံဆဵုကေတ် ဗွဲမဂၠိုင် ၆၀ ဂကူဂှ် နွံပ္ဍဲရးယူရောပ်အာရှ ကဵု အာဖရိက၊၊ [၁] မ္ၚးဒေသတအ်ဏအ်တုဲ ဂွံဆဵုကေတ် ၂ ဂကူ ပ္ဍဲအမေရိကသၟဝ်ကျာ၊ ၉ ဂကူ ပ္ဍဲလဒေါဝ် ကေုာံ အမေရိကသၠုင်ကျာတုဲ ပ္ဍဲသြသတြေလျာဂှ် နွံ ၃ ဂကူရ၊၊
| ဟဝ်ကၠိုင် | |
|---|---|
| |
| Bald eagle | |
| မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ | |
| လောက: | Animalia |
| လပါ်ဂကူ: | Chordata |
| ဂကောံဂကူ: | Aves |
| လၟေင်ဂကူ: | Accipitriformes |
| ဇာတ်ဂကူ: | Accipitridae |
ဗမံက်ထ္ၜး ပလေဝ်ဒါန်
ဂစေံဟဝ်ကၠိုင်ဂှ် ဇၞော်၊ ဒြဟတ်ထတ်တုဲ ဒှ်ဂကူဂစေံသရာဲတုဲ မၞုံကဵု က္ဍိုပ် ကေုာံ သြိုဟ်မဇၞော်ဇြိုင်ရ၊၊ ၜိုန်ရ ဂကူဍောတ်အိုတ် ဂစေံဟဝ်ကၠိုင် booted eagle (Aquila pennata) ကီုလေဝ် နွံဇၞော် တုပ်ဒၟံင်ကဵု ဂစေံအသိမ်ဍုတ်ဍာဲ (red-tailed hawk) ဏီတုဲ ဟီုကဵုဇမၠိင်မ္ဂး ဂၠိင်နူ ဂစေံအသိမ်ဏီရ၊၊ ဂကူဂစေံဟဝ်ကၠိုင်ဗွဲမဂၠိုင် ဇၞော်နူဂကူဂစေံတမာတ်ဏီရ၊၊ ဂကူဂစေံဟဝ်ကၠိုင်ဍောတ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ဂကူ south Nicobar serpent eagle (Spilornis klossi) မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒေသသၠုင်ကျာ နိကဝ်ပါ နွံလျိုင် ၄၅၀ ဂရာမ်၊ သမၠုင် ၄၀ သေန်ဒဳမဳတာ (၁၆ ၝောအ်တဲ)ဏီရ၊၊ ဂကူဇၞော်အိုတ်ဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဏအ်ရ၊၊ ညံင်ရဴဂကူဂစေံသရာဲတၞဟ်တအ်ကီု ဂစေံဟဝ်ကၠိုင်ဂှ် နွံကဵု ခၟူမဇၞော် သွက်ဂွံၜံက် ဃိုင် စၞစဍေဟ်တအ်ရ၊၊ တုဲပၠန် ဍေဟ်တအ်ဂှ် ဂြိုဟ်ကြံင်တုဲ နွံကဵုဇိုင် ကတေင်ကောန်ကၞိ မကြံင်မ္ၚုဟ်ရ၊၊ တုဲပၠန် သၞေမ်ဇိုင်ဍေဟ်လေဝ် ကြံင်ကေက်ကွေဟ်ရ၊၊ ခၟူဍေဟ်တအ်ဂှ် ကြံင်ဇြိုင် နူဂစေံသရာဲတၞဟ်တအ်ဏီရ၊၊ မတ်ဍေဟ်တအ်လေဝ် ကေက်ခိုဟ် အိုတ်အစောန်ရ၊၊ ဂကူမတ်ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် ဟဝ်ကၠိုင်ပၞာန် (martial eagle) မတ်ဍေဟ်ညာတ်သ္ၚောဲနူမတ်မၞိဟ် ၜါဆ၊ မညာတ်ကၠး ဂၠိုင်နူမၞိဟ် ၃.၀ ကဵု ၃.၆ ဆ ရ၊၊ ဍေဟ်တအ် ဂွံဆဵုကေတ် စၞစ (တိရစ္ဆာန်) နူကဵုသ္ၚောဲသ္ၚောဲရ၊၊ [၂] ဂကူဂစေံဟဝ်ကၠိုင် သီုဖအိုတ်ဂှ် ၝောအ်ဂှ် ဇၞော်နူကဵု ကၟက်ရ၊၊ [၃][၄]
ဂစေံဟဝ်ကၠိုင်တအ် ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ဍေဟ်တအ် ဒက်ခပေါဲ လတူတၞံဆုသၠုင်င်၊၊ ဂကူဗွဲမဂၠိုင် ဍေဟ်တအ် မလေပ်ဖျေဟ်ခၟာဲ ၜါ မ၊ ဆဂး ကောန်ဇၞော်အိုတ်ဂှ် မလေပ်ဂစိုတ် ဒေအ်ဍေဟ် အခိင်ကာလမဍတ်ရ၊၊ ကောန်ဂစေံမပဗိုလ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒှ်ကောန်ဂစေံၝောအ် ဟိုတ်နူဍေဟ်တအ် ဇၞော်နူကဵု ကၟက်ရ၊၊ မိမတအ် ၜိုန်ရဆဵုဒၟံင်လေဝ် ဟွံစဵုဒၞာ ဟွံပဒေါအ် လတူမဂစိုတ်ဒေအ် (ဝါ) မၞိဟ်ဍောတ်ဂှ်ရ၊၊ [၅] [၆]
ဟိုတ်နူ အဝဲဇၞော်တုဲ ဒြဟတ်ထတ်ဂှ်ရ ဂစေံဟဝ်ကၠိုင်တအ်ဂှ် ပၞောဝ်ကဵုဂစေံဂမၠိုင် ဍေဟ်တအ် ဒှ်ဗိုလ် ကလိဂွံ စၞစဂၠိုင်အိုတ် ညံင်ရဴသတ်ဇိုင်ပန်မ္ဂး ဇာဒိသိုင်တအ်ကီုရ၊၊ စၞစဍေဟ်တအ် မရပ်စဂှ် တန်တဴကဵုဂကူဍေဟ်တအ်ရ၊၊ ဂကူဂစေံဟဝ်ကၠိုင် Haliaeetus ကဵု Ichthyophage တအ်ဂှ် မလေပ်ရပ်စက၊ ဂကူမပဒတဴ ပ္ဍဲသလာတ်ဝါတအ်ဂှ် မလေပ်ရပ်စ တိရစ္ဆာန် ဂကူနာနာ ဗွဲတၟေင် ဂစေံမပဒတဴ ပ္ဍဲဍာ်တအ်ရ၊၊ ဂကူဂစေံဟဝ်ကၠိုင် Circaetus, Terathopius, spilornis မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒေသဂမ္တဴအာရှ ကဵု အာဖရိကတအ်ဂှ် မလေပ်ရပ်စ ဇြုံ ရ၊၊ ဂကူAquila တအ်ဂှ် ဗက်ရပ်စ တိရစ္ဆာန်အဝဲလဒေါဝ် ဂကူနာနာတအ်ရ၊၊ ဂကူဂစေံဟဝ်ကၠိုင် ဗွဲမဂၠိုင် မမံင် ပ္ဍဲကဵုဂြိုပ်ဇၞော်ရ၊၊ နဲကဲ ဗီုမရပ်စစၞဂှ် မွဲဂကူကဵု မွဲဂကူဟွံတုပ်စ ရေင်သကအ်ကီုလေဝ် အရာမတုပ်ဂှ် ဗိုတ်ရပ်ကေတ် မွဲတဲဓရ်ဂှ် တုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊[၇]
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ del Hoyo, J.; Elliot, A. & Sargatal, J. (editors). (1994). Handbook of the Birds of the World Volume 2: New World Vultures to Guineafowl. Lynx Edicions. ISBN 84-87334-15-6
- ↑ Shlaer, Robert (1972). "An Eagle's Eye: Quality of the Retinal Image" (PDF). Science. 176 (4037): 920–922. doi:10.1126/science.176.4037.920. PMID 5033635. Archived from the original (PDF) on 30 November 2012. Retrieved 16 April 2012.
- ↑ Leclerc, Georges; Louis, Comte de Buffon (2010). The Natural History of Birds: From the French of the Count de Buffon; Illustrated with Engravings, and a Preface, Notes, and Additions, by the Translator. Cambridge University Press. pp. 60–. ISBN 978-1-108-02298-9. Archived from the original on 29 April 2016.
- ↑ Grambo, Rebecca L. (2003). Eagles. Voyageur Press. ISBN 978-0-89658-363-4. Archived from the original on 30 April 2016.
- ↑ Grambo, Rebecca L. (2003). Eagles. Voyageur Press. ISBN 978-0-89658-363-4. Archived from the original on 30 April 2016.
- ↑ Stinson, Christopher H (1979). "On the Selective Advantage of Fratricide in Raptors". Evolution. 33 (4): 1219–1225. doi:10.2307/2407480. JSTOR 2407480.
- ↑ Ferguson-Lees, J.; Christie, D. (2001). Raptors of the World. London: Christopher Helm. ISBN 0-7136-8026-1.