တၠုဲ

တၠုဲ ၊ သေံကော် - มะขามป้อม ၊ ဗမာကော် - ဇီဖြူ (ယၟုသိပ္ပံ - Phyllanthus emblica ၊ ယၟုဝံသ - Phyllanthaceae မဒှ်တၞံဆုအာယုက်ဂၠိင်၊ သတ်ဍေံနွံဓါတ်ဗဳတာမေန်ဇြဳ(Vitamin C)ဂၠိုင် လုပ်ဂြန်ဂဥုဲတဗျဂုန်၊

တၠုဲ
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက:	Plantae
လပါ်ဂကူ:	Magnoliophyta
ဂကောံဂကူ:	Magnoliopsida
လၟေင်ဂကူ:	Malpighiales
ဇာတ်ဂကူ:	Phyllanthaceae
Tribe:	Phyllantheae
Subtribe:	Flueggeinae
ဗဳဇဂကူ:	'Phyllanthus'
လစှ်ေဂကူ:	''P. emblica''
ယၟုရုက္ခဗေဒ
Phyllanthus emblica L.
ယၟုတၞဟ်
Cicca emblica Kurz Emblica officinalis Gaertn. Mirobalanus embilica Burm. Phyllanthus mairei Lév.

သတ်တၠုဲနွံဓါတ်ဗဳတာမေန်ဇြဳဂၠိုင်အိုတ်ပၞောဝ်သတ်ဆုနွံဓါတ်ဗဳတာမေန်ဇြဳဂမၠိုင်၊ သတ်တၠုဲမွဲမဍောတ်ဂှ်နွံဓါတ်ဗဳတာမေန်ဇြဳဂၠိုင်နူဍာ်လိမဴမွဲခေါက် ၂၀ ဆရောင်။ အတိုင်လိက်တဗျဂုန်မန်တမၠာမ္ဂးလဝ် - ဂုန်တၠုဲတုန် ရဴဂုန်ဂစွံကီု တၟေင်လောန်ညိ ဍေံကရောံကဵုဇကုဂေါဝ်ရမျာင်မိပ် ဍေံပၠေင်ကၠေံယဲစမ ဍေံပ္တုံကဵုအပ္ဍဲဂၞဴရိင်သ္ကဟ်ဍေံဖျိဟ်ကဵုဂၞဴ သာ်ဝွံဂုန်တၠုဲသွတ်သွတ်ရ၊ တၠုဲဍုဟ်ပၠန် ဍေံက္တင် ရိင် ဖျိုတ် ဖျး ဍေံပၠေင်ကၠေံယဲကျာ ဍေံပၠေင်ဝိသေသဇွဟ် ဂုန်တၠုဲတုဲဆဝွံရ။

လက်သန်လပါ်ရုက္ခဗေဒ

တၞံတၠုဲမဒှ်တၞံဆုအာယုက်ဂၠိင် ဗ္ၜတ်ဍောတ် - လဒေါဝ် သၠုင်ဗၞတ် ၈ - ၁၂ မဳတာ သၞောက်တၞံဍေံအရံင်သာ်ပ္တေင်-ဒမျိုင်၊ သၞောက်ကလိတ် သၞောက်ပ္ဍဲအရံင်သာ်ဍာ်မိတ်ထပဵု၊ တၞးဍေံတုပ်ညံင်တၞးမင်ဂၠန် အရံင်သာ်တ္ၚေက်ၜတ်ၜတ် ရေင်စေအ်ဒၟံင်၊ ဗ္ၜတ်တၞးဍေံ အနာံ 0.25-0.5 သေန်တဳမဳတာ၊ ဇမၠိင် 0.8-12 သေန်တဳမဳတာ၊

ပက္ကဴဍေံဍောတ်၊ အပ္ဍဲမွဲတၞံ မွဲတၞာင်ဂှ် ပ္ကဴၝောံကၟက်ဒၟံင်တၞဟ်ခြာ ပ္ကဴတိတ်နူတမ်တဝ်တၞးဍေံ ပ္ဍဲကၞောတ်တၞာင်၊ ပ္ကဴဍေံမွဲမွဲတဝ်နွံ ၃-၅ ဍောင်စေအ်မံင် ထိုက်ပ္ကဴနွံ ၆ ထိုက် ပ္ကဴအရံင်သာ်ဗု၊ သတ်ဍေံခ္ဍမ် ဗ္ၜတ် 1.2-2 သေန်တဳမဳတာ၊ ဖျုန်တီု အရံင်သာ်တ္ၚေက်ၜတ်ၜတ် သတ်ကြံင်ဒှ်သာ်တ္ၚေက်ကေဝ်ကေဝ် နွံကရောင် ၆ ကရောင်ညာတ်ကၠး၊ သတ်ဍေံမနွံရှ်ဖျိုတ်ဖျး ကတင်ဍာတ်၊

ပရေင်စကာဒှ်ဂုန်ဖဵု

စသတ်ဍေံသွက်ဂွံပၠေင်ကၠေံယဲချာမ်(ချာံ) ယဲခ္ဍက် တုဲသၠေဟ်ပါဲ มีแทนนินซึ่งมีฤทธิ์ในการต้านออกซิเดชัน ต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant) ยับยั้งการสร้างเมลานิน และสามารถยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ไทโรซิเนส (Tyrosinase) ได้