ဒပ်ဗဇောပ်
ဒပ်ဗဇောပ် နကဵု ယၟု မခုတ်ကဵုလဝ် ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေသဳကောန်ဂကူမန် (Mon National Democracy Army) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်မန် မနွံ ပ္ဍဲရးတၞင်သဳ ခရိုင်ဗိက်ရ။ ဒပ်ဝွံ နာဲမောင်တေန် ပါ်တိတ် နူဗော်ဍုင်မန်တၟိတုဲ စဒက်ပ္တန်လဝ် နူသၞာံ ၁၉၇၁ တေအ်တုဲ ဗွဲကြဴ ကောန်ရဲ နာဲမောင်တေန် သီအဝဵု၊ တုဲ နာဲမောင်တေန် ဒးချိုတ်အာ။ နာဲဗဂေါမာန် ဂွံဒှ် ဗိုလ် ဒပ်ဝွံတုဲ စိုပ်ၜိုတ် သၞာံ ၁၉၈၈ လပါ်လက်ကြဴတုဲဂှ် ဒပ်ဝွံ ဒြဟတ်ဇၞော်တိုန် နွံဒြဟတ် ဗဒါဲမွဲကၠံ။ သၞာံ ၁၉၉၀ ဂှ် နာဲဗဂေါမာန် ဒးဒုင်သီ အဝဵု၊ ဒးဒုင် ထဍေင်ပ္တိတ် နူဒပ်တုဲ အဃောပရေင်ကောပ်ကာဲဒပ် မဍိုန်လျဒၟံင်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတိုန်တုဲ ဒပ်ဂှ် ဒးဒုင်သီအာ ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ ပၞာန်ဗၟာ သီဂွံ ဒပ်ဂှ်တုဲ မံင်မွဲၜါတ္ၚဲ၊ ဍေဟ်တအ် က္လေင်တိတ် နူဒပ်ဂှ်ရ။ နကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ က္လေင်ပ္ကောံတုဲ နဒဒှ် ခရိုင်ဗိက်ဂှ် ဆက်တန်တဴအာ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ်ရ။ သၞာံ ၁၉၉၅ နကဵု တင်လတုပ်စိုတ် ဒေါအ်ပန်ပှ်ောဂှ် ဒေသဂှ် ဟွံပါလုပ် ပ္ဍဲကဵု တိဍာ်ဗော်ဍုင်မန်တၟိတုဲ နကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ဒးရုပ်သီဒပ် နူကဵု ဒေသဂှ်ရ။ ဆဂး နာဲဆာန်ဍုင်၊ နာဲအောင် ကေုာံ ကောန်သ္ဂံင်လ္ၚဵု ဟွံမိက်တိတ် နူကဵု ဒေသဂှ်တုဲ သီအဝဵု နူဗော်ဂးတုဲ ဆက်တန်တဴအာ ပ္ဍဲကဵု ဒေသဂှ်ရ။ ညးၜါဂှ် သီအဝဵု နူကဵု ဗော်တုဲ အာပံင်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ၊ တန်တဴအာ နဒဒှ် ဒပ်ပၞာန်ပျဳဒူသေတ် (ဒပ်ပၞာန်ညးဍုင်ကွာန်) ရ။ ခြာဟွံလအ် နာဲဆာန်ဍုင် ကဵု နာဲအောင်လေဝ် ထကး ဒှ်အာ က္ဍိုပ်ညး ကဵု ညးရ။ ဗွဲကြဴ နာဲအောင် ဒးဒုင်ပန်ဂစိုတ်၊ နာဲဆာန်ဍုင်ဂှ် ဒှ်အာ ဒပ်ဒမၠရ။
ဝင်
ပလေဝ်ဒါန်သၞာံ ၁၉၇၁ ၜိုတ်ဂိတုဂျောန်ဂှ် နာဲမောင်တေန် (နိုင်မောင်တင်) မဒှ် ကောန်ကွာန်ကၠအ်သတ်၊ မဒှ် ကွး အစာဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန် ကေတ်ဏာ သေနာတ် နူကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ လွဟ်ဂကူနာနာ သီုဖအိုတ် ၄၇ ဇကိုအ်တုဲ ပါ်တိတ်အာ နူကဵုဗော်တုဲ အာပ္တန် ဒပ်ရ။ ဒပ်ဂှ် ဟိုတ်နူ မနွံ ကြပ်ကဵု ပယျဵုသေံ ဒၞာဲ ဗဇောပ် တုဲ ဒပ်ဗဇောပ် လေဝ်ကော်၊ ဟိုတ်နူ ဒပ်ဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲဒေသဂြိုပ်ချံင်ချဳ (ချောင်ချီ) တုဲ ဒပ်ချံင်ချဳ လေဝ်ကော်ရ။ [၁]
သၟဝ် အုပ်ဓုပ် နာဲဗဂေါမာန်
ပလေဝ်ဒါန်နကဵု အရီုအဗင် နာဲယျာပ်၊ သွက်ဂွံ ပံက်ဒပ်ပၞာန်မန်တၟိတုဲ ဗလးဏာ ကောန်မန် ဒစိတ်တၠ ကဵုအာဗ္တောန် ကွတ်ပၞာန် ပ္ဍဲ ထာဲဝါန်။ ပၞောဝ်ကဵု ညးဒစိတ်တၠဂှ် နာဲဗဂေါမာန် ပါမွဲတၠကီုရ။ နာဲဗဂေါမာန် ညာတ်ကေတ် အစဳအဇန် နာဲယျာပ်ဂှ် ဟွံဒှ် ကမၠောန်တုဲ နာဲဗဂေါမာန် စိုပ်အာ ဇရေင် ဒပ်ဗဇောပ် မဒှ် ဒပ်နာဲမောင်တေန် ရ။ ကောန်ရဲ နာဲမောင်တေန်ဂှ် ဒှ် နာဲလှေ။ နာဲဗဂေါမာန် စိုပ်ကၠုင်တုဲ ကြပ်ညောန် ဒှ်မွဲကသပ် ကုနာဲလှေ[၂] သၞာံ ၁၉၈၀ ဂှ်[၁] နာဲလှေ ကဵု နာဲဗဂေါမာန် သီကေတ်ထောအ် အဝဵု နူ နာဲမောင်တေန် ရ။[၁][၂] နာဲမောင်တေန် ဒးဒြေပ်တိတ် နူဒပ်ဗဇောပ်တုဲ အာပဒတဴဒၟံင် ပ္ဍဲ ဘာဝါတ်ပြောက် ဍုင်ၜင်ကံက်။ ဗွဲကြဴညိ နာဲမောင်တေန် ဒးဒုင် ဂစိုတ်ထောအ် ပ္ဍဲဍုင်သေံရ။[၂]
နာဲမောင်တေန် ဟွံမဲ ပ္ဍဲဒပ်ဗဇောပ်ဂှ်တုဲ ခြာဟွံလအ်ဂှ် နာဲဗဂေါမာန် နူကဵု မဒှ် ကောန်ရဲ မွဲကသပ် မွဲဂၞန် ကုနာဲလှေဂှ် ဒှ်အာ ဗိုလ် ပ္ဍဲကဵု ဒပ်ဗဇောပ်ဂှ်ရ။ နာဲဗဂေါမာန် ဂွံဒှ် ဗိုလ် ပ္ဍဲ ဒပ်ဗဇောပ်ဂှ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်မန် ဍောတ်ဍောတ် မနွံဒၟံင် က္ဍိုပ်တၞဟ်တၞဟ် ပ္ဍဲဒေသဂှ် ပ္ကောံဒှ်အာ သၟဝ် နာဲဗဂေါမာန် ဖအိုတ်ရ။ သၞာံ ၁၉၈၂ ဂှ် နာဲကလေင်ဌာန် ညးမအာတိုန်လဝ် ကွတ်ပၞာန် ပ္ဍဲထာဲဝါန် မွဲစွံ ကုနာဲဗဂေါမာန်လေဝ် ကၠုင်ပံင် ပ္ဍဲဒပ်ဗဇောပ်ကီုရ။ ကောန်ပၞာန်ဂှ် နွံစ ၜိုတ် ၅၀၊ ကောန်ကွာန်ဂှ် နွံဒၟံင် ၜိုတ် ၁၀၀ တၠ ဒှ်ရ။ ဒပ်ဗဇောပ်ဂှ် နာဲဗဂေါမာန် ခုတ်ကဵုလဝ် ယၟု ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေသဳ ကောန်ဂကူမန် ဗွဲခမၞန် နကဵု ဘာသာအင်္ကလိက် MNDA (Mon National Democracy Army)။[၂]
ဒပ်ဂှ် ၜိုန်ရ ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵု ဂကောံညးတာလျိုင်နာနာကီုလေဝ် အဝဵုအိုတ်သီုကီု အခေါင်ဟီုဂးကီုဂှ် နွံဆ ပ္ဍဲ နာဲဗဂေါမာန် မွဲဟေင်ရ။ အခိင်ကောံဓရီုပၠန်ရ ဆ နာဲဗဂေါမာန် မွဲဟေင်ရ ဟီုဂး ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဂမၠိုင်ရ။ တုဲပၠန် စဳပၞောန်ကီု လဒက်ပ္တန် ဒပ်ကီု ဟီုလဝ် နကဵုပါင်၊ ဟွံမဲ ကုပရေင်ချူစၟတ်သမ္တီ နကဵုလိက်တအ်ရ။ ပၞောဝ်ကဵု စဳပၞောန်ဂမၠိုင်ဂှ် ကောန်သ္ဂံင်တအ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ ဒက်ဘဝသ္ၚိကၟိန် ဟွံဂွံလေဝ် ပါဒၟံင် မွဲတင်ကီုရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နကဵု ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ပရေင်ချဳဓရာင် လုပ်ပေါဲဗတိုက် ကဵုသၞတအ်ဂှ် ဟွံမဲဏီရ။ ဒပ်ဂွံတန်တဴအာဂွံ ကောန်ပၞာန်တအ် ဂွံစသုင်အာဂှ် ဗာက်စအာ ၜဝ်၊ ဗာက်စအာ တၜင်ရ။ တုဲပၠန် သေဋ္ဌဳသေံဍောတ်ဍောတ် ကၠောန်ပ္တိတ်ဒၟံင် ဆု နူကဵု ဒေသတအ်ဂှ် ဂွံဒၟံင် အကံက်အခေါန် နူကဵု ကမၠောန်ဆုဂှ်ညိညရ။[၂]
နာဲဝင်ရော ညး မဒှ် ကောန်ကွာန်ကၟာဝက် မလုပ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲဗော်ဍုင်မန်တၟိ နူသၞာံ ၁၉၇၀ တေအ်၊ တုဲ မပါလုပ် ဒၞာဲမဒက်ပ္တန် ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၁၊ မဂွံ ပါလုပ် ပ္ဍဲကဵု ကမ္မတဳဗဟဵု မကေတ်လဝ် တာလျိုင် အစာဘာ တန်ဗတောန်ကွတ်ပၞာန် ကေုာံ ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂှ် ဟိုတ်နူ က္တဵုဒှ်ယဲ ယိုက်ဂၠေင် တာလျိုင်ပေင်ပေင် ဟွံမာန်တုဲ နာဲယှိုဲကျေန် ကဵု နာဲပါန်သာ သီကေတ်ထောအ် တာလျိုင်ညး နူဒဒှ် ဂအုပ်ဘာပၞာန်ရ။ ဟိုတ်နူဂှ်တုဲ နာဲဝင်ရော နုက်တိတ် နူဗော်ဍုင်မန်တၟိတုဲ အာပံင် ကဵု ဒပ်ဗဇောပ် ကရောမ် နာဲဗဂေါမာန် ကီုရ။[၃] နာဲဝင်ရောဂှ် ဒှ်မၞိဟ် စိုတ်ထတ် ပ္ဍဲအရာ မစန်ဒက် ညးဍုင်ကွာန်၊ ပသောင်ကလး ပရေင်ဍုင်ကွာန် ကုညးဍုင်ကွာန်တုဲ ပ္ဍဲကမၠောန်စန်ဒက် ညးဍုင်ကွာန် မဟီုတွဟ် ပရေင်ဍုင်ကွာန် ကုညးဍုင်ကွာန်ဂှ်ရ ညးဆက်ကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵု ဒပ်ဗဇောပ်ဝွံရ။[၂] အဃော နာဲဝင်ရော မစှ်ေ ပရေင်စန်ဒက် ပ္ဍဲကွာန်ဒဵုတၟအ် ပွိုင်ဍုင်ပုလဝ်ဂှ် ဒးဒုင်ရပ် ကုသၞတုဲ ဒးဒုင်ပျဲပျာံ နာနာသာ်ရ။ ညးဇၞော်ကွာန်ဒဵုတၟအ် နာဲဘထောန် ကေုာံ ဂကူထဝါဲ ဦးစံကျော် ညာတ်ဒးတုဲ ဒုင်လျိုင်တုဲ သၞတအ် ဗလးကဵုတုဲ နာဲဝင်ရော ဒေါအ်ဇူတုဲ အာပဒတဴ ပ္ဍဲကွာန်ဒဵုတၟအ်ရ။[၃]
စိုပ်သၞာံ ၁၉၈၈ တုဲ နကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာ ပံက်ပယျဵု သီုဖအိုတ်တုဲ ကမၠောန်ပ္တိတ်ဆုဂှ် က္တဵုဒှ်ကၠုင် ပ္ဍဲမွဲဒမြိပ်ဒေသပယျဵုဂမၠိုင်ရ။ ပ္ဍဲဒေသဗဇောပ်ဂှ်လေဝ် သေဋ္ဌဳသေံ မသုန်တၠ ကၠောန်ပ္တိတ်ဆုကီုတုဲ နကဵု ဒပ်ဗဇောပ်ဂှ် ကလိဂွံ သြန်အကံက်ဆုဂှ်တုဲ ဒြဟတ်ပၞာန်ဇၞော်ကၠုင်ရ။ ကိုပ်ကၠာတေအ် ဇၟာပ်ကောန်ပၞာန် ကဵုလွဟ် ဟွံမာန်ဂှ် ဒှ်အာ ပါဲနူ ကောန်ပၞာန်တုဲ ဇၟာပ်ကောန်ကွာန် ရပ်လွဟ်မာန်၊ လွဟ်ကီု မကမ်ကီု ဗီုပၟိက်စိုတ်ဂှ် ရာန်မာန်တုဲ ဒြဟတ်ဒပ်ဂှ် ဇၞော်တိုန် ကောန်ပၞာန် ဒှ်အာ ၜိုတ် ၈၀ တၠရ။ မွဲလပါ်ဂှ်ပၠန် ဇၟာပ်ကောန်ကွာန်ဂှ် ကလိဂွံလဝ် လွဟ်တုဲ ကောန်ကွာန်တအ်လေဝ် အခိင်ဟွံရုဲ လုပ်ယိုက်ဂၠေင် ပ္ဍဲဒၞာဲ ကောန်ပၞာန်မာန်ကီုရ။[၂]
မၞိဟ်ပြာကတ် ပ္ဍဲကဵု ဒပ်ဂှ်တှ်ေ နာဲအံင်ယှုင် ရဲဍုင်ရေဝ်ဂှ် ဒှ်အစာဂဥုဲ၊ နာဲဘရဏ ရဲကြေဝ်ဏာဂှ် ဒှ်သွာင်စန်ဒက် ညးဍုင်ကွာန်။[၂] အဃော ပရေင်ကလိုက်ကမဵု ဒစာံပန်မ (၈၊၈၊၈၈) ဂှ် နာဲဝင်ရော လုပ်ချဳဓရာင် နဒဒှ် သကိုပ်ဗဗေင်၊ ကာလပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ဆက်မံင် ပ္ဍဲကွာန် ဟွံဂွံတုဲ က္လေင်လုပ်စိုပ်အာ ဇရေင် ဒပ်ဗဇောပ်ပၠန်ရ။[၃] နာဲဝင်ရောဂှ် ကမၠောန်ပရေင်စန်ဒက် ကဵုပညာပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂှ်ဟေင်ရ ဆက်ကၠောန်အာဒၟံင်။ နကဵု နာဲဗဂေါမာန် လေဝ် သွက် နာဲဝင်ရော ဂွံတက်ပ္တိတ်လိက်ဂှ် ရာန်ကဵုလဝ် သီုစက်ကပ်ပဳလိက်ဇၞော်ဇၞော်မွဲကီုရ။[၂]
ဒပ်ဂှ် ဒြဟတ်ဇၞော်ကၠုင် မၞိဟ်ဂၠိုင်ကၠုင်ကီုလေဝ် ဗီုပြင် လဒက်ပ္တန်ဒပ်ဂှ် အာဒၟံင် အတိုင်တြေံ ဗီုအခိင် ကောန်ပၞာန် မဒးဂၠာဲင္ၚဳ တၜင် မဒးဗာက်ၜဝ်တေအ်ဖိုဟ်ရ။ အဝဵုအိုတ်သီုဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲ နာဲဗဂေါမာန် မွဲဓဝ် ညံင် သၞောတ်အုပ်ဓုပ်ဘာလကျာ် အခိုက်တြေံ ကျာ်ဇၞော် ဟီုတုဲဖအိုတ်ရ။ စဳပၞောန်ပၠန်လေဝ် ဗီုကိတ်ညဳ ကုအခေါင်ပၟိက် နာဲဗဂေါမာန်ဂှ် နာဲဗဂေါမာန် ဟီုဖန်ဖျေဟ်ဒၟံင်ရ။ ဥပမာ ကိုပ်ကၠာတေအ် ကောန်ပၞာန်တအ် ဖျေဟ်ဒၞာဲ ဒက်ဘဝအိန်ထံင် ဟွံဂွံဂှ် ကာလဇကု မိက်ဂွံဂွံဗြဴမ္ဂး ဇကုဟီု ဇကုဂှ် မံင်လအ်ရ ဇကုအခေါင် ကေတ်ဂွံ၊ ဆဂး ညးတၞဟ်တအ်ဂှ် ကေတ်ဟွံဂွံ ဗီုဗီုဏအ် ဒှ်တမ်ရ။ မၞိဟ်မကြပ်ကဵုညး ၜိုန်ရ ဟီုကဵုသတိ ကုနာဲဗဂေါမာန် ဂၠိုင်ကဵုအလန်ကီုလေဝ် အာဒၟံင် အတိုင်တြေံဂှ်ရ။[၂]
ဟိုတ်နူ ပရေင်မအာက္ဍိုပ် နာဲဗဂေါမာန် ဂှ် ယောင်ယာ၊ ကောန်သ္ဂံင်သၟဝ်သၟဝ်တအ် ဟွံပေင်စိုတ် က္တဵုဒှ်ကၠုင်။ ဥပမာ ကောန်သ္ဂံင်တအ်ဂှ် အခေါင်ကေတ်ဗြဴ ဟွံမဲ၊ ဇကုမွဲရ အခေါင်ကေတ်နွံတှ်ေ ဝုတ်အကြာကွာန်တအ်ဂှ် ဇကုဗက်ဝေင်ဖအိုတ်၊ မွဲလပါ်ဂှ် ဗြဴဇကု ပ္ဍဲသ္ၚိလေဝ် နွံဒၟံင်ဖိုဟ်။ လဆောဝ်မ္ဂး ညးတေအ် သီုအာဝေင်ဒး ကဝေင် ကောန်သ္ဂံင်ဇကုဏီရ။ ဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ကောန်သ္ဂံင်တအ် ကသေအ်ဂွံ ညးသကအ်တုဲ သီအဝဵု နာဲဗဂေါမာန် နကဵု နဲမကြမ်ကြ အာပန်ဂစိုတ်ညးရ။ ဗြဴညး မနွံ ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်လေဝ် ဒးလွဟ် လှေက်ဒၟံင် ပ္ဍဲသ္ၚိ၊ ညး ကဵု ကောန်ရဲညး ဒြေပ်ဒဳတိတ်အာ နကဵုကွဳစက်၊ ထဍေင်ပန်ဒၟံင် နကဵုသေနာတ် ဂကူနာနာကီုလေဝ် ဟွံဒးညးတုဲ လမျီုညး ဂွံသှ်ေဒၟံင်ရ။[၂]
မဒးဒုင်သီ ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာ
ပလေဝ်ဒါန်နာဲဗဂေါမာန် ဟွံမဲတုဲ ဟိုတ်နူ ဒပ်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵု သၞောတ်ဝ်စှ်ေစှ်ေ မနွံကဵု တာလျိုင်ကဆံင်ကဆံင် ဟွံသေင်တုဲ မၞိဟ်ဂွံ ဆက်ထိင်အာ ဒပ်ဂှ် မွဲလစုတ်ဓဝ်ဂှ် ဟွံလောဲသွာရ။ ဗီုကဵု နာဲဝင်ရော တအ်ဂှ် ၜိုန်ရ ဒှ်မၞိဟ် မနွံပညာ မကေတ်လဝ် တာလျိုင် ပ္ဍဲဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကဆံင်သၠုင်သၠုင်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵု ဒပ်မဟွံမဲ ကုစေဝ်ပၞောန်ဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံလုပ်ထိင်ဂှ် ထိင်ဟွံမာန်ရ။ ကောန်ရဲ နာဲဗဂေါမာန် နာဲသဵုအံင် ဆက်ထိင်အာလေဝ် ထိင်ဟွံမာန်။ အဃော ပရေင်ကောပ်ကာဲ မယောင်ယာဒၟံင်ဂှ် နာဲဗဂေါမာန် ဟွံမဲတုဲ ဂွံၜိုတ်မွဲၜါဂိတု[၂] သၞာံ ၁၉၉၀ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်နဝတ တိုန်တုဲ သီဂွံအာ ဒပ်ဂှ်ရ။[၁]
ဒပ်ခရိုင်ဗိက် သၟဝ် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ
ပလေဝ်ဒါန်ဒပ်ဂှ် ပၞာန်ဗၟာ သီဂွံဏာတုဲ ဍေဟ်မံင် ၜါတ္ၚဲတုဲ ဍေဟ်က္လေင်စဴအာပၠန်ရ။ ကောန်ပၞာန်တအ်ဂှ် အာကောံဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု ပယျဵု သြင်သေံ၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နူကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ သကိုပ်ဗိုလ်အံင်နာင်၊ နာဲတေန်အံင်၊ ကျာ်ဇၞော်ဂုဏ်စာဝိဇျာန်၊ နာဲယျာပ်တအ် ကောံကၠုင်ရ။ ဗၟာသီတုဲ မၞိဟ်စဏအ် ဂွံစိုပ်ကၠုင် လွာဲဂှ် ညးလ္ၚဵုတအ် ဒှ်သံသယ နာနာသာ်ရ။ နာဲသဵုအံင် ထိင်ဒပ် ဟွံမာန်တုဲ အာကော်နင်လဝ် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ဗီုဂှ်လေဝ် ညးလ္ၚဵုဂှ် ထေင်ကေတ် နွံကီုရ။[၂]
ကောန်ပၞာန် မနွံ ပ္ဍဲဒပ်ဗဇောပ် လ္ၚဵု မၞိဟ်ဟွံမိက်မံင် သၟဝ်ဗော်ဍုင်မန်တၟိတအ်ဂှ် ကဵုအခေါင်ဇူ၊ သွက်ညးတအ် ဂွံဒှ် စရိတ်ဂၠံင်တုဲ နကဵု ဗော် ပ္တိတ်ကဵု သြန်ၜါတ်သေံ မၞိဟ်မွဲမ္ဂး မွဲလက်ရ။ ဒပ်ဂှ် စိုပ်အာ သၟဝ် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ နဒဒှ် ဒပ်ခရိုင်ဗိက်ရ။
သၞာံ ၁၉၉၅ ဂှ် နကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ တုပ်စိုတ် ဒေါအ်ပန်ပှ်ော ကုအလဵုအသဳ နဝတတုဲ ပ္ဍဲကဵု တင်လတုပ်စိုတ်ဂှ် ဒေသဗဇောပ်ဂှ် ဟွံပါလုပ် ပ္ဍဲတိဍာ်ဗော်ဍုင်မန်တၟိတုဲ နကဵု ဒပ်ဂှ် ဒးရုပ်သီ ပဆုဲပြံင်အာ ပ္ဍဲတိဍာ်ဗော်ဍုင်မန်တၟိရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ခရိုင်ဗိက်ဂှ် နွံပိတမ်ဒပ်၊ ညးဍုင်ကွာန် နွံၜိုတ် မွဲလ္ၚီရ။ နာဲကောရတ် ဒှ်သကိုပ်တမ်ဒပ် ခရိုင်ဗိက်ရ။ နာဲဆာန်ဍုင် ညးမဒှ် ဒုသကိုပ်တမ်ဒပ် ကဵု နာဲအောင် ညးၜါ ဒှ်မွဲကသပ်တုဲ အခိင် နာဲကောရတ် မဟွံမဲ ပ္ဍဲဒပ်ဂှ် သီထောအ်အဝဵု နူကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ရ။ ကုကောန်ပၞာန် မိက်ဂွံ ဆက်ယိုက်ဂၠေင် ပ္ဍဲဗော်ဍုင်မန်တၟိတအ်ဟေင် ပြံင်အာ ဇရေင် တိဍာ်ဗော်ဍုင်မန်တၟိရ။[၂]
နဒဒှ် ဒပ်ညးဍုင်ကွာန်(ဗၟာ)
ပလေဝ်ဒါန်သၞာံ ၁၉၉၆ ဂှ် သကိုပ်ဗိုလ်ဆာန်ဍုင် ကဵု နာဲအောင် ညးၜါဂှ် ပါ်တိတ် နူကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ခရိုင်ဗိက်တုဲ အာဖျေဟ်လွဟ် ကုအလဵုအသဳဗၟာနဝတရ။ ဗွဲကြဴညိဂှ် သကိုပ်ဗိုလ်ဆာန်ဍုင် ကဵု နာဲအောင် က္ဍိုပ်ပါ်အာ ရေင်သကအ်ပၠန်ရ။[၄]
အခိင် နာဲအောင် မနွံ ပ္ဍဲ ဗော်ဍုင်မန်တၟိဂှ် ဒှ်မၞိဟ် ကဆံင် ဗိုလ် ပ္ဍဲကဵု ဒပ်ထံင်ပရိုင်ပၞာန်တုဲ၊ ဗွဲကြဴ ဒေါအ်ဇူ နူကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိရ။ သၞာံ ၁၉၉၀ အခိင် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ က္လေင်ဖျေဟ်ဗဒိုပ် ပ္ဍဲကဵု ခရိုင်ဗိက်ပၠန်ဂှ် ရန်တၟအ် သွက်ဂွံ ကြတ်ပရိုင်သၞတုဲ နကဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ က္လေင်ကော်ပၠုပ် ဗော်ပၠန်ရ။[၅]
ဂကောံ နာဲအောင် မနွံလၟိဟ် ဒြဟတ်ၜိုတ် ၂၀ တၠဂှ် ပံင်ကဵု ဒပ်ပၞာန်အလဵုအသဳဗၟာတုဲ ဒက်ပ္တန်လဝ် ဒပ်ပၞာန်ညးဍုင်ကွာန် (ပြည်သူ့စစ်တပ်) ဒေသချံင်ချဳရ။[၆]
သၞာံ ၂၀၁၁ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ ၁၄ အခိင် သဝ်တ္ၚဲ ၆ နာဍဳဂှ် နာဲအောင် ညးမကလိဂွံ အာယုက် ၄၇ ကၟာတ်ဂုက်ပယျဵုတုဲ ဟိန်မစဴကၠုင်သ္ၚိဂှ် ဒးဒုင် ပန်ဂစိုတ် ပ္ဍဲကွာန်ချံင်ချဳရ။ ညးလဵု ဂကောံလဵု မပန်ဂစိုတ် နာဲအောင်ဂှ် ၜိုန်ရ ဟွံတီကေတ် ဗွဲမကၠးကီုလေဝ် အစာဘာ နာဲလ္ဂန်အိန် လဴကဵု ဌာနပရိုင်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် မၞိဟ်မပန်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မဟီုအရေဝ်မန်ရ။[၇]
က္ဍိုပ် နာဲဆာန်ဍုင်တအ်ဂှ် ဆက်တန်တဴအာ နဒဒှ် ဒပ်ပၞာန်ဒမၠ ပ္ဍဲဒေသ အကြာရးတၞင်သဳ ကဵု တွဵုရးဍုင်မန်ရ။[၈]
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ ၁.၀ ၁.၁ ၁.၂ ၁.၃ ကျင်, နိုင်ရွှေ. အတိတ်၏ အရိပ်, ၁၈၆-၁၈၇။
- ↑ ၂.၀၀ ၂.၀၁ ၂.၀၂ ၂.၀၃ ၂.၀၄ ၂.၀၅ ၂.၀၆ ၂.၀၇ ၂.၀၈ ၂.၀၉ ၂.၁၀ ၂.၁၁ ၂.၁၂ ၂.၁၃ Thaan, Nai Kaleng (January 13. 2024). "နာဲကလေင်ဌာန် သၟာတဝ်စၞေဟ် သွက်ဗၠးၜးဂကူမန်" (PDF) (Interview). Interviewed by Nai Bee Htaw Monzel. Open.
{{cite interview}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ ရော, နာဲဝင် (August 2018). "နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ သၟာန်လဝ် နကဵု နာဲဝင်ရော သွက်ဂွံ ချူဝင် အတ္ထုပ္ပတ္တိ နာဲဝင်ရော ပ္ဍဲဝဳကဳပဳဒဳယာ" (Interview). Interviewed by နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ. open.
- ↑ "မြိတ်ဒေသရှိ မွန်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်တဦး ပစ်သတ်ခံရ"၊ October 18, 2011။ "၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် မွန်ပြည်သစ်ပါတီ မြိတ်ခရိုင်မှ ဗိုလ်မှူးချမ်းဒိန်နှင့် နိုင်အောင်တို့ မွန်ပြည်သစ်မှ ခွဲထွက်ပြီးနောက် နဝတ စစ်အစိုးရထံ လက်နက်ချခဲ့သည်။ ယင်းနောက် မြိတ်မြို့၌ စီးပွားရေးကုမ္ပဏီ ဖွင့်လှစ်ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဗိုလ်မှူးချမ်းဒိန်းနှင့် နိုင်အောင်တို့ နှစ်ဖွဲ့ကွဲခဲ့ပြန်သည်။"
- ↑ "မြိတ်ဒေသရှိ မွန်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်တဦး ပစ်သတ်ခံရ"၊ October 18, 2011။ "မွန်ပြည်သစ်ပါတီ မွန်အမျိုးသား ကာကွယ်ရေး တပ်မတော်၏ စစ်ရေးအကြံပေး ပုဂ္ဂိုလ်တဦး ဖြစ်သူ နိုင်ကောင်းရွတ်က “ နိုင်အောင်ဟာ မွန်ပြည်သစ်ပါတီမှာ ရှိတုန်းကဆို စစ်ထောက်လှမ်းရေးတပ်မှာ ဗိုလ်အဆင့် ရှိတယ်။ ဗိုလ်ကြီးကိုကိုအောင်လို့လည်းလူသိများခဲ့ပါတယ်၊ နောက်ပိုင်း မွန်ပြည်သစ်ကနေ အနားယူခဲ့တယ်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်လောက် မြိတ်ခရိုင်ဘက် မွန်ပြည်သစ်ပါတီ တပ်ပြန်ချတဲ့အခါမှာ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ကြားဖြတ်သတင်း ဖမ်းယူဖို့ မွန်ပြည်သစ်က သူ့ကို ပြန်ခေါ်တယ်၊ နောက်ပိုင်းမှာ မွန်ပြည်သစ်ကနေ ခွဲထွက်ပြီး စစ်အစိုးရမှာ လက်နက်ချခဲ့တယ်” ဟု ပြောသည်။"
- ↑ "မြိတ်ဒေသရှိ မွန်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်တဦး ပစ်သတ်ခံရ"၊ October 18, 2011။ "နိုင်အောင်သည် မြန်မာအစိုးရတပ်နှင့် ပူးပေါင်းကာ ချောင်ချီဒေသတွင် ပြည်သူ့စစ်တပ် ဖွဲ့ထားပြီး အင်အား ၂၀ ခန့် ရှိသည်။"
- ↑ "မြိတ်ဒေသရှိ မွန်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်တဦး ပစ်သတ်ခံရ"၊ October 18, 2011။ "“နယ်စပ်ဂိတ်ကိုပိတ်ပြီး အိမ်ကိုပြန်လာတဲ့အချိန်မှ ပစ်သတ်ခံရတယ်။ သူနဲ့အတူ ရွာလူကြီးတဦးလည်း ဒဏ်ရာ နည်းနည်းရသွားတယ်” ဟု မြိတ်ဒေသ ပြန်လည်စည်းရုံးရေးအဖွဲ့မှ ခေါင်းဆောင်တဦး ဖြစ်သူ ဗိုလ်မှူးတမော့ချမ်းက လွတ်လပ်သော မွန်သတင်း အေဂျင်စီသို့ ပြောသည်။ “လွန်ခဲ့တဲ့ စနေနေ့မှာ ဒီချောင်ချီရွာမှာပဲ သူ့အသုဘကို သင်္ဂြိုလ်ပြီးပြီ” ဟု သူက ဆက်ပြောသည်။ “ဘယ်အဖွဲ့၊ ဘယ်သူ ပစ်သတ်သွားတာတော့သတင်းမရသေးဘူး၊ ဒါပေမဲ့လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တဖွဲ့ကပဲ ပစ်သတ်သွားတာ ဖြစ်မယ်၊ ဘာလဲဆိုတော့ ပစ်ခတ်သွားတဲ့သူတွေက မွန်စကားပဲပြောနေတာ” ဟု ထိုဒေသရှိ မွန်အမျိုးသား ကျောင်းဆရာဟောင်းတဦး ဖြစ်သူ နိုင်လဂွန်းအိမ်က ပြောသည်။"
- ↑ "ဓားပြအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ ရေဖြူမြို့နယ် ရေး-ထားဝယ်ကားလမ်း၌ အပြစ်မဲ့ ပြည်သူများအား သတ်ဖြတ်၊ ခရီးသည်များထံမှ ရွှေ၊ ငွေပစ္စည်းများ လုယက်ထွက်ပြေး"၊ ကြေးမုံ The Mirror၊ 17-3-2006၊ စာ- 10။ "တနင်္သာရီတိုင်း ထားဝယ်မြို့မှ မော်လမြိုင်မြို့သို့ ထွက်ခွာလာသော ခရီးသည်တင် မှန်လုံယာဉ် (၄ခ/၆၂၉၉)နှင့် ခရီးသည်တင် ဟိုင်းလပ်ကား (၁က/၂၉၇၇)တို့သည် မတ် ၁၅ရက် နံနက် ၉ နာရီ ၄၅ မိနစ်ခန့်တွင် ရေဖြူမြို့နယ် ရေး-ထားဝယ်ကားလမ်း မိုင်တိုင်အမှတ်(၇၉) မလွှဲတောင်အနီးအရောက်၌ ချမ်းဒိန် ဦးစီးသည့် မွန်ဓားပြရှစ်ဉီးတို့က ယာဉ်များကို ရပ်တန့်စေပြီး လက်နက်ငယ်များဖြင့် ခြိမ်းခြောက်ကာ ခရီးသည်များထံမှ ရွှေ၊ ငွေ လက်ဝတ်ရတနာများနှင့် ငွေကြေးများကို ဓားပြတိုက် လုယက်ခဲ့ကြသည်။"