ဒြဟတ်ယၟုခိုဟ်မွဲ
[ဒြဟတ်ယၟုခိုဟ်မွဲ]
If pride in a good name keeps families and neighborhoods straight,a sense of shame is the reverse side of that coin.
The Power of a Good Name
By ARMSTRONG WILLIAMS
ပ္ဍဲကဵုပယျာံမုဟ်ကျာမွဲတ္ၚဲ အဲမပဒတဴပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မာရဳကာန် ခါန်ထရသၠုၚ်ကျာ (ခဴရိုလာၚ်ဏာ) Marion Country South Carolina အပါအဲ ဗလးဏာကဵုအာရာန်ကပေါတ် စဵုဒၞာဒပ်ကၠအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုအယုက်အဲ (၁၆) သၞာံဏံဂှ် ပဲါနူဂေတ်ကြေဝ်ဝေၚ် နကဵုကွဳချပ် ပဳဖေက်ခပ် Chevy Pickup တုဲ မုလေဝ်စိုတ်အဲ ဟွံလုပ်စရ။ အပါအဲဗလးဏာအဲဂှ် သွက်ဂွံဂၠေံကပေါတ် ပ္ဍဲဆေၚ်ဖျာ Store တုဲ အဲစိုတ်ဟွံမြဟ်မြဴကွေံကွေံရ။
(၁၆) သၞာံဟီုတှ်ေ ဒှ်အဝဲထေၚ်ဇၞော်ကဵုဇကုဇကုရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်ဟီုတှ်ေ နွံပၟိက်ကဵု ညးရှ်ေသှ်ေရဴဂဴဇကုရောၚ်။မေတ္တာကရုဏာဂှ်ဟွံမွဲပၟိက်။ ပ္ဍဲကဵု (၁၉၇၆) ဂှ် ဟီုတှ်ေ လျးအရံၚ်ဂပ်ဝ်ဖေက်ဂၟံက်ပဋိပက္ခကောန်ဂကူ ဗု,လမ္စံက်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ဏီရ။ အဲဂွံဆဵုကေတ် ရဲအဲဒုၚ်မံၚ်ဂုဏ် သွက်ဂွံပတှ်ေ တုဲပၠန်တၠဆေၚ်ဖျာက္ဆံၚ်လ္တူဂှ် ဟီုကရမ်မံၚ်ဍေံတုဲ ဍေံမုက်ဍောတ်မတ်သဝ် သၟဝ်အကြာညးဂမၠိုၚ်ရ။ ကောန်ၚာ်လ္ၚဵုဂှ် ဒးဒုၚ်စုတ်စောဲ ကမၠတ်တဲ ညးသနြၚ် (သၟာကမၠောန်) ဖျာဂမၠိုၚ် ထဍေၚ်ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
သ္ၚိကၟိန်ပိုဲဂှ် တပ်တးမံၚ် ခတှ်ပိုဲလေဝ် ပိုဲလေဲဒၟံၚ်ရ။ ဆဂးဂှ် ကၠာဟွံဂွံသီကြောံဏီတှ်ေ သြန်ဂွံကဵုဂှ်ဟွံမွဲဏီ တၠဆေၚ်ဖျာဂှ် ပတှ်ေပိုဲညိဟာ?
ပ္ဍဲကဵုဆေၚ်ဖျာကောဒေံ Davis Brother General Store ဂှ် ဘက်ဒေဝဝေတ် Buck Davis ဒတူမံၚ်လက္ကရဴခုၚ်စရၚ်တုဲ ဓရီုတက်မံၚ်ကျာကဵု သၟာဗ္ၚအၜဲၜိုတ်လ္ဒောဝ်မွဲရ။ဘက်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်သၠုၚ်ၚ်မွဲရ။အဲဓစိုၚ်က္ဍိုပ်တုဲ တတ်အာအကြာညးတံရ။အဲရုဲစှ်ကေတ် ကပေါတ်တုဲ ပ္တိတ်နၚ်ကပေါတ်ခုၚ်စရၚ်တုဲ အဲဟီုတိုန် “ အဲရာန်နကဵုကဝုတ် ” ဗွဲမရောံဓညရ။
သၟာဗ္ၚဂှ်ဂြိုၚ်တုဲ ရံၚ်အဲနကဵုမတ်ဟွံဗဗွဲမွဲရ။ ဆဂးဂှ် မုက်မတ်ဘက်ဟွံပြံၚ်လှာဲ ညးတေံဟီုတိုန်ဗွဲမလောဲသွာ “ ခိုဟ်ရ " “ အပါဗှ်ေတံလၟိုန်လေဲမံၚ် ️” တုဲ ညးတေံရံၚ်သၟာဗ္ၚဂှ်တုဲ “ ဍေံဂှ်ဒှ်ကောန်ဂျိမ်ဝဳလဳယာ James Williams မွဲရ။ "
သၟာဗ္ၚဂှ် ဓညိက်ကအ်နဒဒှ်သဘဴရဴမွဲရ။အဲစရာဲတိုန်အာ ဟိုတ်နူဒှ်ကောန်ဂျိမ်ဝဳလျံရ။ဣဏံဂှ် ဒှ်တြၚ်ပံက်ကဵုအဝယ်အဲ ယဵုလဂူတပ်တးရ။
စတံနူတ္ၚဲဂှ်တုဲ အဲမိက်ဂွံထမံက်ထ္ၜးယၟုခိုဟ်ရ။ ဒှ်အရာၚုဟ်မးဇၞော်မွဲဏောၚ်ဂှ် အဲဂွံတီကေတ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵုမိမအဲ က္လိဂွံလဝ်ယၟုခိုဟ်တုဲ အိုတ်မွဲသ္ၚိကၟိန်ပိုဲဂွံဒုၚ်စသုၚ်ရ။
ဝဳလဳယံဂှ် ဒှ်ပူဂဵုမပြဲ မဒ္ဂေတ်ဗက်အတိုၚ်ဂတိပါၚ်ကီု သီုမၚ်မွဲကာယဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံဗၠေတ်ကီုတှ် ညးဂမၠိုၚ်စၟဳပတှ်ေဒၟံၚ်ရ။
“Doing drugs,abusing alcohol,stealing,getting a young woman pregnant out of wedlock---today,none of these behaviors is the deep embarrassment it should be."
---Armstrong Williams
ကောဒေံပိုဲ မၞိဟ်တြုံဒ္စာံ မၞိဟ်ဗြဴၜါဂှ် ၜိုန်ဒြပ်ရတ်ဟွံမွဲကီုလေဝ် ပိုဲဟွံက္လိလောန်အာ အရာမွဲမွဲတုဲ ပိုဲဂွံမိပ်မံၚ်ကဵုယၟုခိုဟ်ရ။ ဆအယာံအမာတ်ပိုဲ ဟွံဝးပကဝ်သၞောဝ်ဂှ် သၟးဟွံကသီုပိုဲဆာန်မံၚ်ညးသ္ကအ်ဏီရ။ ပိုဲညးမွဲကဵုမွဲ ကလိဂွံဓဝ်ပတှ်ေရ။ တုဲပၠန် ပိုဲပတှ်ေဇကုပိုဲရ။
ယၟုခိုဟ်မွဲဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် ပိုဲဒးဂစာန်ကေတ်ရ။သာတုဲ ကောဒေံပိုဲညံၚ်ဂွံဂ္စါန်မာန်ဂှ် ကဵုဒြဟတ်ဓရိုဟ်မာန်ရ။ ပိုဲမိက်ဂွံချပ်ညံၚ်မၞိဟ်ခိုဟ်ဟ်တုဲ နကဵုကမၠောန်မၞိဟ်ခိုဟ်ဟ်တံဂှ် ပယျာံဗွဲမဂၠိုၚ်ပိုဲ က္တဵုဒှ် ကောန်ဍုၚ်မသၠုၚ်ပြဲရ။
ဆန္ဒမိက်ဂွံလွဳယၟုခိုဟ်တုဲ သွက်သ္ၚိကၟိန်အိန်ထံၚ်ပိုဲအဲစိုပ်အာ ဘာတက္ကသဵုကၠာအိုတ်ရ။ ဗွဲကြဴဏံ ဟိုတ်နူယၟုခိုဟ်တုဲ အဲစက္လိဂွံပိုၚ်ပြဳ အာဂတပၠတရဴ ဂကောံဆလ်ဆောံကဵုညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲရုၚ်ဝတ်ရှေန်တာန်ဒဳဇြဳ Washington,D.C. ရ။
ပယျာံအဲမိၚ်ကေတ် ဂဥုပ်ဗိုလ် ခဝ်လေန်ဖါဝါ Colin Powell ဟီု အမေရိကာန်နွံပၟိက်က္လေၚ်ပြံၚ်ကၠေံအာရီုကြိုက်ကဵုဒးဂွ ပ္ဍဲဍုၚ်သ္ၚိရေၚ်ကၟေၚ်ဆက် ညးတံဂှ်တုဲ အဲချပ်ဂွံပရူ ဒြဟတ်ယၟုခိုဟ်မွဲဏံရ။ ညးဟီုတှ်ဍာံမံၚ် ယဝ်မၚ်မွဲယၟုခိုဟ်တှ်ေ သ္ၚိကၟိန်ကီု ကောန်အရာပ်ကီု လဂူတပ်တးကၠုၚ်ဏောၚ် အာရီုကြိုက်ကဵုဒးဂွဏံဂှ် စှ်ေစးဒၟံၚ်ကဵု ပြသၞာမွဲလပါ်တေံရ။
ဒဒှ်ပွမသုၚ်စောဲဘိၚ်,ပွမသုၚ်အရက်ဍာ်တက်,ပွမကၠတ်,သၟတ်ဝုတ်ဂမၠိုၚ် သီုဟွံဂွံထပ်တဲဏီ တန်ဂဝ်ဂၞဴ ဒဒှ်ဗီုဏံဂှ် တ္ၚဲဏံဟွံကြိုက်ကဵုပလီုကၠံယၟုခိုဟ်ရ။
ဗွဲမကြပ်အိုတ် ကောန်ၚာ်ၜံၚ်ပ္ဍဲအမေရိကာန်ပိဂအုမ်မွဲအုမ်ဂှ် မိဟွံဂွံထပ်တဲဏီရ။ ကောန်ၚာ်တံဂှ် ဒၟာနူမိမဂမၠိုၚ် ပၠေဲကၠဟ်ထောံတုဲ ပရေၚ်ဂီုကၠီုကီု ပရေၚ်ထ္ၜးဂၠံၚ်တြဴကီုဂှ် သီုကဵုဟွံဂွံ ဒုၚ်စသိုၚ်မွဲသာ် ဇၞော်ကၠုၚ်အိုတ်ရ။
သၞောဝ်ပရေၚ်မၞိဟ်မွဲ ဆေၚ်စပ်ကဵု ဒးတီဝတ်သ္ၚိကၟိန်တံဂှ် ဖအောန်ကၠေံကၟိန်မပြးပြးဇးမံၚ်ရ။ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟီုကြီုဒၟံၚ် ရာဇဝတ်ဂမၠိုၚ်အိုတ်အာရ။ဆဂးဂှ် စနူ (၁၉၆၀) လၟိဟ်မၞိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန် (၄၀)က္ဍိုပ်ကၠံဓဝ်ဂှ် ရာဇာဝတ်ဂၠိုၚ်တိုန် (၅၅၀) က္ဍိုပ်ကၠံရ။ ရာဇာဝတ်ဂှ် အမေရိကာန်တံ ဒှ်အာအကေၚ်မွဲရ။ စုတ်ဗၠာဲသၟိၚ်လေၚ်တံလေဝ် သုၚ်စောဲဂဥုဲဝိဝိၚ်ဂၠိင်တိုန်ရ။ ဒးဒုၚ်ပျုတ်ဗဒေက်ကဵုကၟိန်ဍုၚ် သ္ၚိရေၚ်ကၟေၚ်ဆက်တံရ။ ခါရိုဝ်လာၚ်ဏာ (Carolina) လပါ်သၟဝ်ကျာမွဲဒၞာဲဂှ် ကွးဘာထပှော်စှော်ပိ (၇၃) နူဘာဒေါဝ်စှ်ၜါ (၁၂) ဟိုတ်နူသုၚ်စောဲဘိၚ်တုဲ ဗၠာဲသၟိၚ် Police တံရပ်ကၠေံရ။ လ္ၚဵုတံဂှ် သုၚ်စောဲပ္ဍဲခဒမ်ဗ္တောန်လိက်ရ။
ဒၟာနူ ဓူရဓာတ် (TV) ကဵုရုပ်ဒမျိုၚ်ဓလီုကၠေံဂၠိုၚ်တုဲ ဒ္ဂေတ်ပပ်ပ်ပဳပဳမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ရ။ ဖျေံကၠေံ ၚုဟ်မးဘဝတန်တန်ရ။ ဒ္ဂေတ်ဝတ်ဝေါဟာမၞိဟ် ဒုၚ် “ ယွံ " “ အဴ ” “တၚ်ဂုဏ် " တံဂှ် လီုလာ်အာရ။ ဟိုတ်နူရုပ်ဒမျိုၚ်မပပ်ပဳဂှ်တုဲ ကောန်ၚာ်ဂမၠိုၚ်သီုကဵုဟွံချပ်မွဲသာ်ဂလာန်ယုတ်မာမာ သ္ပဟွံဗဗွဲဓဝ်တံဂှ် ဒုၚ်ကေတ်တဲအိုတ်ရ။
ကောန်ၚာ်ပယျာံလၟုဟ် ဟိုတ်နူဟွံမွဲကဵု ပွမဂွပါပ်တုဲ ဍေံတံဒးဟုံဗြဲဒၟံၚ်ရ။ ဍေံက္တဵုဒှ် ပ္ဍဲသ္ၚိကၟိန်ဟွံမွဲကဵုဂုဏ်စရာဲတုဲ ဍေံတံဟွံသ္ပဂရုကဵုဒ္ဂေတ်မၚ်မွဲယၟုခိုဟ်ရ။
တ္ၚဲဏံပယျာံအဲ ကလေၚ်စဴသ္ၚိဂှ် ဟိုတ်နူကောဒေံပိုဲ မၚ်မွဲကၠုၚ်လဝ် ယၟုခိုဟ်နူဇုဇဗဴလပိုဲ အဲက္လိဂွံအထိုၚ်အသးမွဲရ။
ဗီုအဲက္လိဂွံဇၞး လ္တူဂၠးတိဏံဂှ် မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် တီအာဗီုဘက်ဒေဗေတ်ကီုရ။ ဆဂးဂှ် ဣဏံဂှ် ဒှ်ဂၠံၚ်တရဴသ္ၚိကၟိန်ပိုဲ လးလဝ်ယၟုခိုဟ်ဂှ်ရ။
ပွမမၚ်မွဲယၟုခိုဟ်မွဲ ဆအယာံအမာတ်ကလိဂွံလာပ်သၟးဟွံက သီုကဵုဂွံဒုၚ် ရှ်ေသှ်ေညးဂမၠိုၚ်ရ။ ယဝ်ညးဂမၠိုၚ်တီအာ ယၟုခိုဟ်ဗှ်ေတှ်ေ ဓဝ်ပတှ်ေညးဂမၠိုၚ်လုပ်ကုဗှ်ေဏောၚ်၊ အပါတ်တုဲကၠုၚ်ဏံ ဒၟာနူအပါယဲတိုန်တုဲ မိမွဲဂွိၚ်မံၚ်ကဵုအပါ လ္တုဲယဲဏီရ။ ညးမိက်ဂွံမၚ်ဗဵုအပါ စဵုကဵုချိုတ်ပ္ဍဲသ္ၚိရ။ ဒၟာဂှ်ရ ညးကၠုၚ်ဇရေၚ်အဲ ပ္ဍဲကဵုပယျာံဂှ် အဲကၠောန်မံၚ်ကမၠောန်ပ္ဍဲဝတ်ရှေန်တာန်ဒဳဇြဳရ။အဲဂွံပ္တိုန်အပါအဲပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲခဴရိုဝ်လာၚ်နာ (Carolina) ရ။ အဲဂွံလွဳလတပတ်ပေါန်ညး လုကဴၜါဂိတုရ။ ဒဒှ်အပါ ဂွံမံၚ်ဟွံလံဂှ် ပိုဲညးၜါတီဒၟံၚ်ရ။ ပယျာံယဲညး သက်သာတှ်ေ ညးဗကန်စပရူသ္ၚိကၟိန်ရ။ ဝတ်ညးလ္တူဂၠးတိဏံ ကြပ်ပြေမံၚ်ရ။ ပ္ဍဲတ္ၚဲလက္ကရဴဂှ် အဲနွံဒၟံၚ်ကရောမ်ညး စဵုကဵုညးပြံၚ်ဘဝရ။
အပါအဲဂှ် မွဲလှ်ေလေဝ် ဟွံကေၚ်လောဲသိုက် မွဲလှ်ေလေဝ်ဟွံက္လိဂွံအဝဵုအာဏာရ။ ၜိုန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုညးညောန်သ္စုတ်တိဂှ် ညးကဵုအဲတၟာဲတဲ ကၞောတ်တဲမွဲရ။အဲဂှ်မၞိဟ်ဗီုညးမိက်ဂွံကဵုဒှ်မွဲဏောၚ် ညးစှ်ေလဝ်စိုတ်ရ။ညးဖျေံလဝ်စိုတ် အဲသ္ပဂရုကုညးစဵုကဵုလမျီုအိုတ်ဏောၚ် ညးထ္ၜးဒၟံၚ်ဆာန်အဲသၟးဟွံက သီုညးကေတ်စရာဲ နဒဒှ်မၞိဟ်ပတှ်ေမွဲရ။
လက္ကရဴဏံ အဲမဒှ်ကောန်ဂျန်ဝဳလဳယာန် မၞုံယၟုဝဳလီယာန် ပဒတဴပ္ဍဲမာရဳယာံသၠုၚ်ကျာ ခဲါရိုလာၚ်ဂှ် ဒှ်ဝဳလဳယာ ညးမကၠောန်သ္ပဓဝ်ဍာံမွဲရ။
မိကောန်ဆာန်
Reader's Digest 1996 May
Armortong Williams “The Power of a Good Name"
ကမၠောန်ဂှ် မလေပ်ပလီုကဵု ဓဝ်လၞုဟ်,ဒကုဲ,လ္ၚု,လောဘ,ဒေါသ,မောဟ,မက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲခန္ဓပိုဲရ၊ ဒၟာဂှ်-မၞးကီု,ကောန်ဇာတ်မၞးကီု,ကွးမၞးကီု,ဗွဲမဗဗွဲကဵုပယျာံအခါ ဒးကဵုကမၠောန်မာန်ရောၚ်။ ယဝ်ဟွံကဵုကမၠောန်မ္ဂး ပူမှ်(စိုတ်) မၞး စံၚ်ပၠံၚ်ဒဒှ်(၁၀)မၞးရောၚ်။ ယၟုမၞးအုဲမ္ဂး ညးတၞဟ်ဟွံပကာကဵုမၞးရ။ ယၟုမၞးခိုဟ်မ္ဂး ဇၟာပ်ဒၞာဲမၞးစိုပ် ညးတၞဟ်ဒးပအ္စာ ကဵုမၞးရောၚ်။
ရံၚ်ကဵုဓါန်ဂတတုဲ ပ္ဍဲကပေါတ်ဍာ်ပဠက်မန် (လိက်တၟံ,လိက်ကၚ်ခၞိၚ်,လိက်ဗဒၚ်,လိက်စၟတ်သမ္တီတၞဟ်တၞဟ်) ပ္ဍဲဆီလတေၚ်ဂကူမန်(ယၟုမၞိဟ်,ယၟုကွာန်,ယၟုဌာန်,ယၟုဘာ) တံဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ် ဗီုပြၚ်မန်ဍက်က်ဂှ် ချူဟီုခုတ်ခဴအိုတ်ညိ၊ ယဝ်ရဟွံဒှ်မ္ဂး စိုပ်မွဲတ္ၚဲ ဍာ်ပလက်မန် ဆီလတေၚ်မန်တံဂှ် မန်တံဟွံဂွံဒုၚ်စသိုၚ်ရ၊ ကောန်မန်ဗွဲကြဴ ဒးကသ္ၚောံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။