နယ်ကၠာဲဘာသာမန် နူဘာသာပါဠိ
- နယ်ကၠာဲစၠောံပါဠိမွဲပိုဒ် အရထမွဲပိုဒ်
- နယ်ကၠာဲစၠောံ မန်သက်သက် ဟွံဖက်ကဵုပါဠိ၊
ရဴဝွံ နွံတဴ ၜါသာ်ရ။ နယ်ပထမဂှ် ဒှ်နယ်တြာဲ ပါဠိ အဋ္ဌကထာ ဋဳကာဂမၠိုၚ်တုဲ နယ်ဒုတိယဂှ် ဒှ်နယ်ဇာတ်မသုန်ကၠံမသုန်စှော် (၅၅၀) ဇာတ်ဇၞော်စှ် သၟိၚ်ပဿိုန်လ္ပအ်ညာတ် စှ်တြဴသာ် သၟာန်သွဟ်မိလိန္ဒပဉှာရ၊ ဂကောံ (ဂကောံပါဠိပိဋကတ်ကၠာဲစၠောံဘာသာမန်) ဝွံရပ်လဝ် နယ်ဒုတိယဏအ်ရ။
ပၞောဝ်ကဵုနယ်ၜါဝွံ နယ်ပထမဂှ် ပါဠိမွဲပိုဒ် အရထမွဲပိုဒ် "ဗာလ-သမၠီု၊ ပဏ္ဍိတ-တၠပညာ" သာ်ဝွံ ပတိုန်လဝ်ပါၚ်တိုက်အိုတ်တုဲ ဂစာန်လွဳပရာကၠုၚ် ပါဠိမာဂဓဘာသာဂှ်ရ သွက်ခမဳသာမဏဳတအ် ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ကၠုၚ် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ဏီရ၊ နနယ်ဝွံဟေၚ် စဳကၠးဆိုက်ဗ္ဒက်ကၠုၚ် ပါဠိပိဋကတ်အိုတ်ရ။
ဍုၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံကဵုဍုၚ်သေံ ဍုၚ်လဴ ဍုၚ်ကာန်ဗောဒဳယျာ တကအ်သိၚ်ဃဵုတအ်လေဝ် ဗတောန်ကၠုၚ် ပိဋကတ်ပိ နကဵုဘာသာဇကုဇကုအိုတ်ရ၊ နယ်ဒုတိယဝွံ ပ္ဍဲအရာဖျေံပတိုန်ပကတ်ဗတောန်ဂှ် အသုၚ်စောဲအောန်တုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ် ခရှ်ဟွံလေပ်တဴ ဘာသာမဂဓတအ်ဂှ် ရံၚ်ဗှ်တဴအိုတ်ရ[၁]။
ဗက်ကတိမန်တုဲ ထေက်ကဵုကၠာဲစၠောံ ပလေဝ်ဒါန်
ကၠာဲစၠောံဘာသာဟီုဂှ် နူဘာသာမွဲကဵု ဘာသာမွဲကီု၊ နူဝေါဟာမွဲကဵု ဝေါဟာမွဲကီု လှာဲပြံၚ်ကၠာဲစၠောံ ချူစွံလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဘာသာမွဲမွဲဟီုဂှ် ဂလာန်ဝေါဟာ သုၚ်စောဲစကာ နွံမံၚ်တၞဟ်တၞဟ်အိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲပါဠိလေဝ် ဂတိပါၚ်ဠိကီု၊ ပ္ဍဲအၚ်္ဂလိက်လေဝ် အသုၚ်အစောဲ ဂတိအၚ်္ဂလိက်ကီု၊ ပ္ဍဲမန်လေဝ် ဂတိမန်ကီု၊ ဂတိညးကဵုညး ဝေါဟာရသိဒ္ဓိ စိုပ်ဒတုဲမံၚ်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပါဠိဂှ် ကၠာဲစၠောံဂတိမန်၊ မန်ဂှ် ကၠာဲစၠောံဂတိပါဠိမ္ဂး ညးဗှ်တအ်လေဝ် ဟွံသောၚ် ဟွံကၠး ဟွံတၟးအိုတ်ရ။
ဒးထ္ၜးဥပမာမွဲမ္ဂး "စဳဝရေန တံ အစ္ဆာဒေဿာမိ" ရ၊ ဗက်လၟေၚ်ပါဠိတုဲ ကၠာဲမ္ဂး "ကြက်ဂြောပ်ဗ္ဒန်တဴ ဟိုန်ခမဳဂှ် နကဵုသ္ၚာရ" ရဴဝွံ အရထသဒ္ဒါ မဒှ်မွဲဟာန်ကေုာံ ဓာတ် ပစ္စယ် ဝိဘတ် ၜိုန်စှ်ေ သၞောတ်ဍာံပြမံၚ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကတောဝ်မန်တအ်ဂှ် ဂၠဟ်မံၚ်တုဲ "ကဵုဒါန်သ္ၚာ ကဵုခမဳဂှ်ရောၚ်" သာ်ဝွံ ကၠာဲစၠောံဘာသာမန်မ္ဂး သောၚ်ကၠးပ္ဍဲကတောဝ်အိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာမကၠာဲစၠောံဘာသာဝွံ ဟွံထေက်ကဵုဗက်အာ ဝေါဟာမူလတုဲ ထေက်ကဵုဒ္ဂေတ်ဗက်အာ ဝေါဟာ အသုၚ်အစောဲ ကၠာဲစၠောံထေက်ရောၚ်ဂှ် ဒှ်ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးစွံသတိအိုတ်ရ[၁]။