ပရိယတ္တိရးမန်
လိက်ပရၚ် ရာမညဘိက္ခု(ဓမ္မာစရိယ)[၁]
သာသနာကျာ်မ္ဂးဂှ်
သာသနာကျာ်မ္ဂးဂှ် "ရာဇာပဓါနံ" ရံၚ်ကေတ်ဂလာန်သာ်ဝွံတုဲ အ္စာအဋ္ဌကထာဋဳကာတံ စွံလဝ်ဥပ္ပမာ ညံၚ်ရဴဂစေံပဝ်ဂၠောဲကီု၊ လဆောဝ်သၠုၚ် လဆေဝ်သဝ် သာသနာကျာ်လေဝ် ဗီုဥပမာဂှ်ကီု။ လဆောဝ် ဇၞော်မောဝ်ရာၚ်ဆာဲဂဵုလဟဵု လဆောဝ်ဗၠိုက်တၞီလဟုတ် ဂြုဲဂြေဟ် ရဴသာ်ဝွံ သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ ရးမဇ္ဇျိမဒေသ ဒၞာဲဌာန်ကျာ်က္တဵုဒှ် ဒတန်မူလဗုဒ္ဓသာသနာရ။ အခါလၟုဟ်ဗီုလဵုလဟုတ်သုန်ဂြာံအာရော သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။
ပရိယတ္တိရးမန် ပလေဝ်ဒါန်
ပရိယတ္တိရးရာမညဂှ် ပတံနူသောဏထေရ် ဥတ္တရထေရ်တံ မက္ညကၠုၚ်စိုပ် ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံသဓီုဂှ် ပရိယတ္တိစိုပ်ကီု ဒးစၟတ်ကေတ်ရ။ ကွးမှာထေရ်တံဂှ် က္တဵုဒှ်ခမဳသာမဏီ နကဵုပရိယတ်ဝိနယ်ဖအိုတ်ရ။ ဗွဲကြဴဂွံစေန်ဆက်ကၠုၚ် စိုပ်ဒဵုသာသနာ (၉၃၀)တေံ မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသ ချူကှေ်ကၠာဲနၚ်ပိဋကတ် ပိုယ်သ္ဒးထံက်စၟတ်ကေတ်ရ။ နူဂှ်ပၠန် စေန်ဆက်ကၠုၚ် စိုပ်ဒဵုကဵုအ္စာတၠ သဳလဗုဒ္ဓိရ။ အ္စာတၠသဳလဗုဒ္ဓိဂှ် ဒှ်အ္စာမှာထေရ်အရဟံရ။ မှာထေရ်အရဟံဂှ် ပြာဏဒဿဳလေဝ် ဂွံယၟုကီု၊ အ္စာဝၚ်တံချူထ္ၜးလဝ် သီုၜါသာ်ရ။ မှာထေရ်ဂှ် ကလိဂွံလောကဳ အဘိညာဏ် နူဂယးပြဟ် ကလာၚ်အာဗုဒ္ဓဂယာကွဟ်ကၟဟ်ပ္ဍဲတၞံဇြဲဗောဓိဂှ်တုဲ စှေ်ပိဏ္ဍပါတ်ပ္ဍဲဍုၚ်သဓီုပၠန် သာ်ဝွံဝၚ်မန်၊ ဗၟာသ္ဂးလဝ်။ ကာလမှာထေရ်အရဟံအာပ္တန်သာသနာဍုၚ်ဗကာံဂှ် သာသနာကျာ်စိုပ်အာ(၁၆၀၁)ရ။ ပရိယတ္တိသာသနာဇၞော်မောဝ်ဂဵုလဟဵုဒၟံၚ်ဗၞတ်သၞာံလလအ်လဵုရော ပရိသာတ်ဗှ်လိက်တံ ထံက်ဗ္စာကေတ်ဂွံရ။
ဂကောံဂိုဏ် (၆) ဂိုဏ်ဒှ်အာ ပလေဝ်ဒါန်
ပတံနူသောဏထေရ် ဥတ္တရထေရ်တံ မကၠုၚ်စိုပ်ဂှ် စဵုကဵုစိုပ်လက်ထက်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ဍုၚ်ဗဂေါဂှ် ဂကောံဂိုဏ်ပြးဆာဲတိတ်အာ ဒှ်အာ (၆) ဂိုဏ်ရ။ ဂိုဏ်ခမဳတံဂှ်လေဝ် မၞုံကဵုပရိယတ်ဝိနယ်ဖအိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ် ရ
- ဂိုဏ်အဆက်တၞောဝ် သောဏထေရ်ဥတ္တရထေရ်
- ဂိုဏ်မဒှ်အဆက်တၞောဝ် သဳဝလဳထေရ်
- ဂိုဏ်မဒှ်အဆက်တၞောဝ် တာမလိန္ဒထေရ်
- ဂိုဏ်မဒှ်အဆက်တၞောဝ် အာနန္ဒာထေရ်
- ဂိုဏ်မဒှ်အဆက်တၞောဝ် "ကျာ်" (ဂိုဏ်ကျာ်) မ္ဂးရ။
- ဂိုဏ်မဒှ်အဆက်တၞောဝ် မဟာနာဂထေရ်၊
ရဴသာ်ဝွံ ဂိုဏ်ပြးတိတ်အာဒှ်အာ (၆) ဂိုဏ်ရ။ (တၚ်စၟတ်ဝွံ ကၠုၚ်ပ္ဍဲလိက်တၟံသဳကလျာဏဳ၊ (၁၂)။
ကလာစိုပ်လက်ထက်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ပိုၚ်ပြဳဍုၚ်ဗဂေါ ဇၞော်မောဝ်သာသနာဂှ် ဂိုဏ်ပြးဇးဟၟဲရ။ ကလေၚ်သၟဟ်ပကောံသီု (၆) ဂိုဏ်ဂှ် ကလေၚ်ဗှ်ခမဳတၟိပ္ဍဲသဳကလျာဏဳသီုဖအိုတ်တုဲ ဒှ်အာတၞောဝ်ဒတောဝ်အဆက် မဟာဝိဟာရသဳ တကံသိၚ်ဃဵုအိုသီုတုဲ ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုတွဵုလၟုဟ်ရ။
ပြကိုဟ်စပ်ကဵုပိဋကတ်က္တဵုဒှ် ပ္ဍဲရးရာမည ပလေဝ်ဒါန်
- (၁) လက်ထက်သၟိၚ်တၠညးစိၚ်ဗ္တၚ် ဒုၚ်ယၟုဗညာနဲ ပတန်ဍုၚ်မုတ္တမဂှ် "သဳရိရတနပုရ" ဂးယၟုဍုၚ်၊ မိတၠညး ဗညာဥူဂှ် "သဳရိသုဘဒ္ဒါဒေဝဳ" ဂးယၟု၊ သိုၚ်ခၞံဘာဇၞော်မွဲမ မေဓၚ်္ကရထေရဂးယၟု ပဒတဴပ္ဍဲဘာဂှ် ချူခၞံပြကိုဟ်မွဲ "လောကဒဳပ" ဂးယၟုပြကိုဟ်မွဲ။
- (၂) လက်ထက်တၠညးစိၚ်ဗ္တာၚ် ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ၊ မှာထေရ်မွဲ "အာနန္ဒာ" ဂးယၟု မဒှ်ပွံက်အဘိဓမ္မာဋဳကာရ။
- (၃) ဓမ္မဗုဒ္ဓထေရဂးယၟု ပဒတဴပ္ဍဲဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ချူခၞံ ပြကိုဟ်မွဲ "ကဝိသာရ" ဂးယၟုပြကိုဟ် ဒှ်ဋဳကာဆန်ရ။
- (၄) ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်သာသနာ (၂၀၉၄) ၜါလ္ၚဳဒ္စိတ်စှော်ပန်၊ ကောဇာသက္ကရာဇ် (၉၁၂)ဂှ် လက်ထက်တၠညးစိၚ်ဗ္တၚ် ဟံသာဝတဳတိုန်နန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ မှာထေရ်မွဲဇကု ပဒတဴပ္ဍဲဍုၚ်ဟံသာဝတဳ "သဒ္ဓမ္မလၚ်္ကာရ" ဂးယၟုချူခၞံပြကိုဟ်မွဲ "ပဋ္ဌနသာရဒဳပနဳ" ဂးယၟုပြကိုဟ်ရ။
- (၅) ဂၞကျာ် "သဳဝလိဒေဝဳ" ဂးယၟု မဒှ်ကောန်ဝုတ် တၠညးစိၚ်ဗ္တာၚ် ပတန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳဂှ် အ္စာဂၞကျာ် သဳဝလိဒေဝဳဂှ် "တိပိဋကဓရ်ထေရ်" ဂးယၟုချူခၞံပြကိုဟ်မွဲ "ဋဳကာအဘိဓမ္မတ္တသၚ်္ဂဟ" ပြကိုဟ် အဖေဂ္ဂုသာရဒဳပနဳ" ဂးယၟု။
ဗွဲကြဴဝွံလေဝ် လက်ထက်ဨကရာဇ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳကြဴကြဴတံဂှ်ပၠန် မပ္တံကဵုကျာ်ဇၞော်ကွာန်အစွောအ်တံဂှ် ချူခၞံလဝ်ပြကိုဟ် ဗွဲဝေါဟာမန်ဇာတ်စှ်၊ ဇာတ်မသုန်ကၠံမသုန်စှော်တံဂှ်ကီု၊ လိခ်လၟေတ်သြဝါဒနာနာသာ် ဗွဲကဗျလၚ်္ကာတံဂှ်ကီု ချူခၞံဗဒှ်လဝ်ပြကိုဟ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဣဝွံ လၟေၚ်ပရိယတ္တိသာသနာ ဍုၚ်မန်ရးရာမညဝွံ ဗီုအ္စာတၠ မဟာထေရ်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဇၞော်မောဝ်ဗဂဵုလဟဵုကၠုၚ် ဂကူ ဘာသာ သာသနာဂှ် ဆဝွံပတိုန်ထ္ၜးကဵု ဆဗွဲသာမညက္ဍန်တုဲ သရုပ်ကၠေံနိဂီုမွဲကဏ္ဍရ။
ပရောစပ်ကဵုလိက်ပတ်ချူပတိုန်သၠရိုတ် ပလေဝ်ဒါန်
ဝၚ်ချူကှေ်ပတိုန်သၠရိုတ်ဂှ် ပတမ်နူသက္ကရာဇ် သာသနာကျာ် (၄၅၀) ပတိုန်စတုတ္တသံဂါယန ပဋိကတ်ပိ ပ္ဍဲတကံသိၚ်ဃဵုဂှ် ပိုယ်သ္ဒးထံက်ကေတ်ရ။ ကၠာနူဂှ် ခမဳကောန်ကျာ်တံဂှ် နကဵုဝါစုဂ္ဂတ ပတိုန်လဝ်ပါၚ်စိုတ်တုဲ ညးတံပတန်ကၠုၚ်သာသနာရောၚ်။ ပွမပတိုန်လဝ်သၠရိုတ်တာဟၟဲဏဳသ္ဂောံတီကေတ်ရ။(လိခ်ပတ်စပ်ကဵု ပရိယတ်ပိဋကတ်မမိက်သ္ဂးရ) နူအခိၚ်ပတိုန်သၠရိုတ်တုဲဂှ် စတံနူတကံသိၚ်ဃဵုတုဲ ပြးဆာဲအာစိုပ်ရး မဇ္ဇျိမဒေသ ဌာန်ဒေသတံဂှ်တံဂှ် ဒးစၟတ်ကေတ်ရ။
အခိၚ်လဵုစိုပ်ဍုၚ်မန်ရော ပလေဝ်ဒါန်
ဂကူမန်တံလေဝ် စတမ်နူချူအက္ခရ် ပတိုန်သၠရိုတ်တာဂှ် နူအခိၚ်ကာလလဵုရောယဝ်သၟာန်မ္ဂး နူအခိၚ်မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသာကေတ်စၠောံနၚ်ပိဋကတ်ပိ နူတကံသိၚ်ဃဵု ဗ္စိုပ်ဍုၚ်သဓီုသက္ကရာဇ် သာသနာ (၉၃၀) တေံသ္ဂးမာန်ရောၚ်။ နူအခိၚ်အခါတေံ စပတိုန်ကၠုၚ်လိခ်ပတ်မန် ပ္ဍဲသၠရိုတ်တာတုဲ ဗွဲကြဴလိခ်ပတ်ချူကှ်ေပတိုန်လဝ်သၠရိုတ်တာတံဂှ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်မၞုံတန်ဒၟံၚ်ဏီ ထ္ၜးဟွံမာန်ရ။ နူအခိၚ်ကာလ သာသနာ(၉၃၀)တေံဂှ် ညံၚ်လၟုဟ်ဝွံ ပတိုန်ဗီုစက်စက္ခူလေဝ်ဟၟဲဏီတုဲ ဂကူမန်တံဂှ် ချူကှေ်ဆာဲနၚ်ပတိုန်လဝ်ပ္ဍဲသၠရိုတ်တာ ပ္ဍဲဂၠးတၟံတံဂှ်ရ။ ပုတ်ဂၠတ်လဝ်ပ္ဍဲတၟံတံဂှ် လိခ်ပတ်မန်တံ စဵုကဵုလၟုဟ်ဏဳ သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ လိက်တၟံတံဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဒျူဒျာ ပ္ဍဲကျာ်ပရပထုံကီု ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ဝွံ ပ္ဍဲကျာ်စေတဳဍုၚ်သဓီု ကျာ်ကေလာသဍုၚ်ၜဳကလေၚ် ဍုၚ်ကျာ်မြဟ် ပ္ဍဲဘုတ်ဇၞော် ပ္ဍဲစေတဳကျာ်လ္ဂုၚ် ပ္ဍဲသဳကလျာဏဳ ဍုၚ်ဗဂေါ မၞုံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ ပ္ဍဲရးဗၟာဍုၚ်ဗကာံလေဝ် မၞုံဒၟံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် လိက်တၟံသဳကလျာဏဳ ဍုၚ်ဗဂေါဂှ် ပတိုန်လဝ်သၠရိုတ်တံဂှ် ဒဵုကဵုလၟုဟ်မၞုံတဴဏီ (သၠပတ်ဝၚ်သဳ) ဂးယၟု၊ လိက်တၟံပရောသဳကလျာဏဳဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ကောဇာ(၈၃၈)ဂှ် သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ပုတ်ပတိုန်လိက်တၟံရောၚ်။ ဗွဲဝေါဟာပါဠိ ဝေါဟာမန်ၜါသာ်မၞုံတဴရ။
လိက်ပတ်မန်ဂှ် ဆက်ကၠုၚ် ပလေဝ်ဒါန်
ဗွဲစၟတ် လိက်ပတ်မန် ပတိုန်ကၠုၚ်သၠရိုတ်တာဂှ် ယဝ်ရစၟတ်ဂၠာဲပၠန်မ္ဂး စနူခေတ်သဓီုတုဲ ဒဵုစိုပ်ခေတ်မုတ္တမ သၟိၚ်ဝါရဳရောဝ် သ္ဒးထံက်ရ။လိက်ပတ်ပိုယ်သ္ဂောံလၟုဟ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဆက်ကၠုၚ်နူလက်ထက်သၟိၚ်ဝါရဳရောဝ် ချူကှ်ေ ပတိုန်လဝ်သၠရိုတ်တာ သ္ဒးတော်ဆကေတ်ရ။ နူကောဇာသက္ကရာဇ်(၁၀၀၀-၁၂၀၀) ပြၚ်ဂှ် လိက်ပတ်ဂမၠိုၚ် ပ္ဍဵုဗီုစက် စက္ခူဟၟဲဏီတုဲ လိက်ပတ်တံဂှ် မွဲအဆက်ကဵုမွဲအဆက် ချူကှ်ေချာဲကလောအ်ကၠုၚ် နကဵုသၠရိုတ်တာ ဆက်ကၠုၚ်ဒဵုကဵုလၟုဟ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ဥပမာ-ချူကှ်ေချာဲကလောအ်တုဲ ကေတ်ဖျဴဏာထာန်ဒၟံၚ်ဇကု ဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်အိုတ်ရ။ ပိုယ်လေဝ်(ညးချူလိက်) ကျာ်ဇၞော်အ္စာပိုယ်မူလလိက်ပတ်ညး ဒးစိုတ်နွံပၟိက်တၟေၚ်တၟဟ်တံဂှ်ကဵု ဂၠာဲနၚ်တုဲ ပိုယ်သ္ဒးကှေ်ဆာဲစၠောံ ပ္ဍဲသၠရိုတ်တုဲ ဂိုၚ်ဒေပ်လဝ် ပ္ဍဲဘာသွက်ကောန်ကွးပိုယ်နာဲတံဂှ်ဗှ်ရ။ (လက်ထက် ကျာ်ဇၞော်အ္စာထဝ်ပၠၚ် ဖျေံလိက်ဂှ် ကွးညးညံၚ်ကျာ်ဇၞော်သဳလဝန္တ(မာံယှိုဲၚိုဲ) တံဂှ် သ္ဒးရပ်မံၚ်သၠးရိုတ်ညိညိဏီ။ ခေတ်ရပ်သၠရိုတ်ဂှ် စိုပ်အာဒဵုကံနှာတ်ညိဏီ ကေၚ်မိၚ်လဝ်ရ။)
လိက်ပတ်တံဂှ် စပ်ကဵုပိဋကတ်လောကုတ္တဵုမပ္တံကဵု သုတ်ဇာတ်နိပါတ်တံဂှ်ကီု ဗွဲတၟေၚ်သ္ကေံဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ(ကၠာဲလဝ်ဗွဲဘာသာမန်ကၠးကၠး) သအာၚ်နူဂှ် မပတံကဵု ပေတဝတ္တု၊ မိလိန္ဒပဉှာတံဂှ် နူတံဒဵုကၞေတ်ကှေ်ပတိုန်လဝ်သၠရိုတ် မၞုံဒၟံၚ်ဒဵုလၟုဟ်ဏီ လ္ပာ်လောကဳပၠန် မပတံကဵု ကိုန်ခန်၊ ဂြန်ဂဥုဲ၊ ဂါထာ၊ မန်ယန်၊ ဗေၚ်ဒၚ် နာနာသာ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ မ္ၚးနူဂှ်ပၠန် မူလလိက်မန်တံဂှ်လေဝ် မၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂၠးကၞးရိုတ်ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်တဴဗွဲမလောန်ရ။ ပဟိုတ်နူလေၚ်အာနူနာဲဨကရာဇ် ပိုၚ်ပြဳကၟိုန်ဍုၚ်တုဲ ဍုၚ်ကွာန်လီုလာ်ပြးဆာဲလာဲလေၚ်ကၠေံဗ္ဒန်အာ စဵုကဵုပတန်ၚုဟ်ဟွံမာန် လိက်ပတ်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ဆအယာံမာတ်ယၟုဟေၚ်ကေၚ်မိၚ် ဂၠာဲဟွံဂွံလေဝ်နွံရ။ ဗွဲကြဴဝွံ ဟိုတ်နူဘဲကပ်ပၞာန်ဇၞော်တုဲ ဂကူမန်တံလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် ဒြေပ်ဒဴလုပ်အာဍုၚ်သေံဒျူဒျာတံဂှ် လိက်ပတ်လ္ၚဵုလ္ၚဵုဆၜိုတ်သၟဟ်ရထမာန်၊ ဂိုတ်ဂစာန်ယိုက်ဏာတံဂှ်လေဝ်နွံရ။ မူဟိုတ်ရောသ္ဂောံတီရော- ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်အၚ်္ဂလိက်(၁၉၁၀)ဂှ် နူအဆက်ဂကူမန် ဒြေပ်ဒဴစိုပ်အာဍုၚ်သေံဒျူဒျာတံဂှ် လိက်ပတ်ညးတံ ကေတ်ဂိုၚ်ဏာနူဍုၚ်မန်တံဂှ် နဒဒှ်လိက်အုပ် ညးတံပ္ဍဵုဗီုပတိုန်စက်တက်တြးပတိတ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ မ္ၚးနူကေတ်ဏာထောံဍုၚ်သေံတံဂှ် သှေ်ဇးပြးဆာဲဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသဍုၚ်မန်ဝွံလေဝ် ပ္ဍဲဌာန်ဒေသတံဂှ်တံဂှ်လေဝ် မၞုံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီ သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ လိက်ပတ်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ် စုတ်လဝ်ပ္ဍဲကလာဆုတုဲ တိုန်ပၞုက်လဝ်လ္တူဒဵုတၟံ ပ္ဍဲထီုတံဂှ်လေဝ်နွံရ။ (ပိုယ်ညာတ်နကဵုမတ်)
ညာတ်လိက်ပတ်ပြဲ တီပရဲဂကူ ပလေဝ်ဒါန်
ကၠာဟွံဒှ်ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယဏီဂှ် သၟိၚ်အၚ်္ဂလိက်တၠအဝဵုတံဂှ် ပတိတ်လဝ်ဒြဟတ်သၟဟ်ပကောံလဝ်မူလလိက်မန် ပ္ဍဲတိုက်ဗှ်လိက် (ဘားနာတ်) ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ လိက်ပတ်တံဂှ် နူဘာလကျာ် နူသ္ၚိ ဆၜိုတ်ဂွံမာန် ဒၞာဲဒုၚ်ဒါန်ဂှ် ဒုၚ်ဒါန် ဒၞာဲရာန်ဂှ်ရာန် ဒၞဲါလ္ၚဵညးကဵုဒါန်လဝ်နွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်သ္ဂောံမိၚ်ကေတ်ဂှ် နူရးဖါသဳ ဨရာဝတဳပ္ဍဲကွာန် ဘာလကျာ်တံဂှ် ပ္ဍဲရးဗဂေါပ္ဍဲကွာန် ပ္ဍဲဘာလကျာ်တံဂှ်ကီု မ္ၚးနူဂှ် ရးသဓီု မတ်မလီု တကံခၟိုၚ် ဍုၚ်ရေဝ်ညးတံဂိုၚ်ဒေပ်လဝ်ဗွဲမ္ဒးရးရ။ ဆ္ဂး ညးတံလဝ် မၞိဟ်ဗှ်ကၠဟ်ဟၟဲ လ္ၚဵုလေဝ်ဗှ်ကၠဟ် ဟွံဒးဟွံလေပ်တုဲ ညးတံ ကဵုဒါန်ကုတိုက်ဗှ်လိက် (ဘားနာတ်) အိုတ်သ္ဂောံမိၚ်ကေတ်ရ။
လိက်ပတ်တံဂှ် တၠပညာဂမၠိုၚ် ဝါသနာမၞုံကဵုလိက်ပတ်တံဂှ် ညးတံအာလ္ၚတ်ရံၚ်တုဲ သ္ဂောံဆဵုကေတ်လိက်ပတ်တံဂှ် သွက်ကောန်ဂကူမၞုံကဵုၚုဟ်စဵုကဵုပတန်ၚုဟ်ဟွံမာန် ကဆံၚ်သၠုၚ်တဴဗွဲမလောန် သ္ဂောံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။ လိက်ပတ်စပ်ကဵု ပိဋကတ်ကီု မ္ၚးနူဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်လောကဳ မပ္တံကဵုရာဇာဝၚ် ဗေဒၚ် ကိုန်ခန် ဝတ္ထု ပုံအာဂီု ဓမ္မသာတ်နာနာသာ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်တုဲ ကၠာတေံမွဲအခိၚ် ဂကူပိုယ်မန်တံ စပ်ကဵုပရေၚ်ချူဆန် လိက်ပတ်ပကတ်ဗ္တောန်တံဂှ် ကဆံၚ်ဟွံသဝ်ကွေံ တော်ကေတ်ဂွံရ။ (တၟေၚ်ဂလာန်ဗကန်၊ လိက်ပတ်မန်ဂှ် ညံၚ်"ဓမ္မသာတ်သၟိၚ်ဝါရဳရေဝ်" ဂှ် ကၠာဲလဝ်ဘာသာဗၟာ၊ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်တံဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ)
လ္ၚတ်ရံၚ်လိက်ပတ်တံဂှ်တုဲ ဗီုလဵုသ္ဂောံဆဵုကေတ်ရော၊ မ္ၚးနူပါဠိတုဲ ပန်သာ် ပန်ဂကူသ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ ပၞောဝ်ပန်သာ်တံဂှ်
- "တြာဲ" အရထအဓိပ္ပါယ်ပါဠိ
- "သ္ကေံ" အရေဝ်ဂလာန်ပဠးဗွဲခမၞောန်
- "သၠပတ်" အရေဝ်ဂလာန်ပဠးချူဂ္ညိဂ္ညာတ်တြးလဝ်
- "လိက်" ဗွဲဝေါဟာကဗျလၚ်္ကာ
ပန်သာ်ပန်ဂကူ ဂွံသ္ဂောံကေတ်ရ။ လိက်ပတ်တံဂှ် ယဝ်စပ်ကဵုပိဋကတ်မ္ဂးပါဠိ ဝိနယ်မသုန်သီုတြာဲ သ္ဂောံဆဵုကေတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဗွဲမကေၚ်မိၚ် ပိုဲကောန်မန်တံ မံၚ်ဘာဂွံ မံၚ်ဘာလကျာ် နူဂှ် ဒှ်သာမဏဳ ဒှ်အာခမဳတုဲ သ္ဇိုၚ်လိက်ဘာလၟေၚ်မ္ဒးကတ်ဗ္တောန်ဂှ် အိုတ်ဇၟာပ်ပ်ဘာ တုပ်သၟဟ်ဒၟံၚ်သီုဖအိုတ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ လၟေၚ်ခန်ဗ္တောန်ဂှ် ဘာလကျာ်တံဂှ် (ခတဵုဇၞော်သၠပတ်ပရိုတ်) ကတ်တုဲ သွက်ဂွံတိုန်ဝတ်လ္ၚောဝ်ကျာ် ဂါထာပါဠိတံဂှ်တံဂှ် ညိညသ္ဇိုၚ်သာကတ်တုဲ လိက်လၟေၚ်သုတ္တာဓိပ္ပါယ (သုတ်စန်) သဒ္ဒါ သၚ်္ဂဟ ဆက်ကတ်အာတုဲ ပြာပ်အာပဒတဴပ္ဍဲဘာဒၞဲါတိုက်ဖျေံ ပတိုန်လိက်ပတ်ဇၞော် ဍောတ်တံဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာသ္ဒးကတ် ဗ္တောန်ဝိနယ်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။
ဗီုစေန်ဆက်ကၠုၚ် ပလေဝ်ဒါန်
လိက်ပတ်မန်တြေံတံဂှ် စၟတ်ဖ္ဍိုဟ်လ္ၚတ်ရံၚ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ် မူဂှ်သ္ဂောံညာတ်ရော။ သုတ်ဇာတ်နိပါတ် ချူလဝ်ဗွဲသ္ကေံဝေါဟာမန်ကၠးကၠး နူကဵုသုတ်ဇာတ်နိပါတ်လ္ၚဵုတံဂှ် ကံက်နုက်ရုဲစှ်ကေတ်တုဲ ချူဆန်လဝ်ဗွဲကဗျလၚ်္ကာလေဝ်နွံ မ္ၚးနူဂှ် ပုံအာဂီုဆက်လဝ်တၚ်နၚ် ညံၚ်လၟေၚ်သုတ်ဇာတ်တုဲ ချူဆန်လဝ်လေဝ်ဗွဲမဂၠိုၚ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ ဗွဲတၟေၚ်ညံၚ်ကဵုသုတ်ဇာတ်ကၠုၚ်နူပါဠိ ဇၚ်မှာဲပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာတံဂှ် ကံက်နုက်နၚ်တုဲ ချူဆန်လဝ် နဂလာန်မန်ကီု၊ ဗွဲကဗျလၚ်္ကာကီု သ္ဂောံညာတ်ကေတ်ရ။ သအာၚ်နူဂှ်ပၠန် ရာဇာဝၚ်ကီု ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်ဍုၚ်မန်တံဂှ်ကီု သြဝါဒဒၠောံဗ္တောန်လၟေတ်နာနာသာ် ချူဆန်လဝ်ဗွဲကဗျလၚ်္ကာကီု၊ ဗွဲဒွက်"ဝ"ဂိုန်တံဂှ်ကီု သ္ဂောံဆဵုကေတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ လိက်ပတ်တံဂှ် ခါစၟတ်ရံၚ်ပၠန်တုဲ သက္ကရာဇ် ဂိတုတ္ၚဲ နူအခိၚ်အခါလဵုညးတံချူခၞံလဝ် ပြကိုဟ်တံဂှ် ယၟုယၟာအ္စာချူလိက်တံဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်အောန်ကွေံကွေံရောၚ်။
အခိၚ်လဵုဂွံစၟတ်ကေတ်ရော ပလေဝ်ဒါန်
လိက်ပတ်မန်တံဂှ် လ္ၚတ်ရံၚ်ကေတ်ဗွဲခေတ်မ္ဂး နူခေတ်သဓီု မုတ္တမကဵုခေတ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ အကြာဏံသ္ဒးစၟတ်ကေတ်ရ။ မူဟိုတ်ရော လိက်ပတ်တံဂှ် စပ်မံၚ်ကဵုဂလာန် ပိဋကတ်တုဲ ဗုဒ္ဓသာသနာထေရဝါဒဇၞော်မောဝ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်မန်တုဲဒၟံၚ်ရ ဖျေံစိုတ်မာန်ရ။ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာလေဝ် စိုတ်ဝုန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂကူမန်တုဲဒၟံၚ်ရ ပိုဲဒးစၟတ်ကေတ်။ ဆက်ညိပၠန်- လိက်ပတ်မန်တံဂှ် ဟိုတ်ဂွံစေန်ဆက်ကၠုၚ် ဟဂွံကၠေံဗဒန်အာ ဒဵုကဵုလၟုဟ်ဏဳဂှ် ဟိုတ်တၞဟ်သအာၚ်ဟွံသေၚ်၊ ဘာခမဳမန် လကျာ်မန်တံဂှ် ဖေက်လိက်ပတ်ဂကူဇကု ဖေက်ကၠေံဗ္ဒန်အာတုဲ ဆဒှ်ကဵုဒှ်ဆလေပ်ကဵုလေပ် ပြကိုဟ်ပရိယတ်ပိဋကတ်ကဆံၚ်သၠုၚ်ၚ်တံဂှ် ၜိုန်ဟွံလေပ်ပြာကတ်ကီုလေဝ် ဆၜိုတ်ဂွံဒှ်သဇိုၚ် လိက်ခန်ဗ္တောန်သဇိုၚ်လၟေၚ်ဘာ ဂတဵုဇၞော်မူတြေံမပတံကဵုသၠပတ်ပရိုတ် လိက်လောကသိဒ္ဓိ လိက်မဒှ်ဗဓါန် ကိစ္စဒကာဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ပကေၚ်ပကတ်ကဵု ကောန်ၚာ် ကောန်ကွး ကောန်ကွာန် ဒကာတံဂှ်တုဲ ဆက်ဒုၚ်စၠောံနၚ် မွဲခေတ်ကဵု မွဲခေတ်တုဲ စေန်ဆက်ကၠုၚ် ဒဵုလၟုဟ်ဝွံရောၚ်။
ဗဟုသုတခေတ်တြေံ ပလေဝ်ဒါန်
နူခေတ်မန်တြေံတေံ ခမဳဓမ္မကထိကဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲအရာမတွံဓဝ်ကဵုဒကာတံဂှ် ရပ်သၠပတ်တုဲတွံဓဝ်ရောၚ်။ ဓဝ်တံဂှ် မပ္တံကဵုဇာတ်စှ်တံဂှ်ကီု၊ မ္ၚးနူဂှ် နူသုတ်ဇာတ်(၅၅၀)တံတေံ ကံက်နုက်နၚ်တုဲ စဳဇန်လဝ်တံဂှ် သအာၚ်နူဂှ်ပရေၚ်ဖိုလ် အာနိသံသဒါနကထာ၊ သီလကထာ၊ ဘာဝနာကထာတံဂှ် ချူကှေ်လဝ် ပ္ဍဲသၠရိုတ်တုဲ တိုန်ဗှ်တွံပၟိၚ်ပ္ဍဲလ္တူပၞၚ် ဗွဲတၟေၚ်ဇာတ်ဝေသန္တဝ်ဂှ် အ္စာတံစဳဇန်လဝ် လ္ၚဳဂါထာဂး၊ ဗွဲပါဠိကၠးကၠး နွံမွဲဝက် သၟေဟ်တံဂှ် ဗွဲဘာသာမန်ကၠးကၠး "ဒသဝဵု၊ ဒါနခန်၊ ဟိမဝန် မပ္တံသာ်ဝွံ ခန်ဝက် ညးကဵုညး မွဲဝက်မ္ဂး ဓမ္မကထိကမွဲဇကု မွဲဝက်မွဲဗ္တံဗှ်ပၟိၚ်ပ္ဍဲလ္တူပၞၚ်တုဲ သ္ပတဴပေဲါသဘၚ်ဓဝ်လ္ၚီဂါထာအိုတ်ရ။
(ဓဝ်ပိပၞၚ်၊ဓဝ်ၜါပၞၚ်တံဂှ်လေဝ်နွံ)
ဣဝွံလၟေၚ်ပဝေဏဳမန် နူတြေံတေံ ပရေၚ်ယေန်သၞာၚ်တွံဓဝ် ဟီုတွံပဠးဟၟဲခေတ်အခါမ္ဒးရပ်သၠပတ်တုဲ တွံဓဝ်၊ ဗွဲကြဴဝွံ အ္စာဓမ္မကထိကတံဂှ် ပကတ်ပတိုန်လဝ်ပါၚ်စိုတ်တုဲ စဵုဗ္ဒန်လဝ် ပၞိက်တာပတ်တုဲ ဟွံရပ်သၠပတ်ရ။ ဟီုတွံအာ ဗတ်ပဠးကၠးကၠးရ။ ဣဝွံသွက်ဂွံဒှ်ဗဟုသုတတုဲ စၞောန်ထ္ၜးကဵုဗၞေတ်ညိညရ။
ဗီုဂဵုလဟဵုတုဲ၊ ဗီုလ္ၚုအာ ပလေဝ်ဒါန်
လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ရာၚ်ဆာဲဂဵုလဟဵုကၠုၚ် နူအခိၚ်လဵုသ္ဂောံထံက်ကေတ်ရော ပ္တံနူသာသာစိုပ်ဍုၚ်မန်ဂှ် ထံက်ကေတ်ရ။ သာသနာစိုပ်ဍုၚ်မန်ဂှ် နူတမ်တေံအခိၚ်လဵုဂှ် ပိုဲစၞောန်ထ္ၜးလဝ် သီုအထံက်သာဓကဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်တုဲရ။ ပ္ဍဲအလန်သောဏထေရ် ကေုာံ ဥတ္တရထေရ်ကၠုၚ်ပတန်သာသနာ ဍုၚ်သဓီုကဵုမှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသာကၠာဲစၠောံနၚ်ပဋိကတ် ဗ္စိုပ်ဍုၚ်သဓီုဂှ် ယေန်သၞာၚ်ဂကူကီု ယေန်သၞာၚ်သာသနာကီု ဂဵုလဟဵုရာၚ်ဆာဲစိုပ်လအိတ်တုဲ စဵုကဵုစိုပ်ခေတ်ဗဂေါဟံသာဝတီ သုန်ဂြာံ တၞောဝ်ဒတောဝ်ဨကရာတ်မန် သုန်အာဂှ် ပိုဲသ္ဒးတၟော်ကေတ်ရ။ ပသာ်သ္ဂောံတီရော။ ပ္ဍဲနိဂီုလိက်လောကသိဒ္ဓိ ကျာ်ဇၞော်အ္စာကွာန်အစွောအ် မချူလဝ်ဂှ် ပြာကတ်တဴရ။ ဍုၚ်ပါ် ကျာ်လီု၊ ဍုၚ်ဒှ်ပၞာန် ကွာန်ဒှ်ဒမၠ ဂြိပ်ဒဴပြးဆာဲ ထောံကွာန်ထောံထာန် လ္ၚဵုဂြိုပ်ဒဴအာဒဵုကဵုဍုၚ်သေံဒျူဒျာတေံဏီ၊ ဇကုကျာ်ဇၞော်အ္စာအစွောအ်ဂှ်လေဝ် အတိုၚ်လိက်နိဂီုလောကသိဒ္ဓိ ညးချူစိုပ်အာဒဵုဖါဗြဏီသ္ဂးလဝ်၊ ကာလကလေၚ်စဴစိုပ်ရးဗဂေါ ကွာန်အစွောအ်ဂှ် လိက်ပတ်သွက်ဂွံပကတ်ဗ္တောန်ကဵုကောန်ကွး လိက်ပတ်ဟွံမွဲသာ်ဝွံ ပ္ဍဲလိက်ညးသ္ဂးလဝ် ထံက်ကဵုပရောတံဂှ်တုဲ ဟိုတ်နူဍုၚ်ကွာန်လီုလာ်ဂှ် လိက်ပတ်လေဝ်ကၠေံလေၚ်သုန်ဂြာံမာန်ကီု သ္ဒးတော်ကေတ်ရ။ ဍာံမၚ် - ထံက်ကေတ်လၟေၚ်အတိုၚ်မစၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဗွဲလ္တူတံဂှ်တုဲ လိက်ပတ်မန်ဟဂွံကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ဂုန်ခမဳမန်တံ မပတိတ်ဒၟံၚ်ဒြဟတ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုညာတ်ကေတ်ရ။ ဆ္ဂးဂှ် လိက်ပတ်ကတ်ဗ္တောန်ဒၟံၚ်ဂှ် ဟဂွံကၠေံဗ္ဒန်အာဂှ် ဒှ်ကွေံရ။ လိက်ပတ်စပ်ကဵုပရိယတ် လ္ပာ်ကတ်ဗ္တောန်ပါဠိအဋ္ဌကထာ ပိဋကတ်ဂှ် စၟဳရံၚ်အာအဆက်ဟွံဆဵုတုဲ အဆက်မိက်ဂွံပိုတ်အာညိ ပိုဲမ္ဒးတၟော်ဆကေတ်။
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ ကၞပ်လိက်ဝၚ်စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတုသြန်၊ဂကောံရာမညဓမ္မာစရိယ။သၞာံတက်တြး ၁၉၉၇။