ပါန်လှ၊ နာဲ
ပါမောက္ခ ဒံက်တာနာဲပါန်လှ (၂၀၊ ၀၃၊ ၁၉၂၃ - ၁၈၊ ၀၅၊ ၂၀၁၀) ဝွံ ဒှ် အစာဝင် ကေုာံ လိက်မန်မွဲတၠတုဲ ပ္ဍဲရုင်အလဵုအသဳမဆေင်ကဵုဓါတုဂှ် ယိုက်ဂၠေင်လဝ် သဇိုင်ဝန် လုကဴပွိုင် ၄၀ သၞာံ။ မွဲလပါ်ဂှ် ပ္ဍဲသွာင်ပရေင်လိက်ပတ်ယေန်သၞာင်မန်ဂှ် လုပ်ချဳဓရာင် ပ္ဍဲဗော်သွးမန်အလုံဍုင်ရာမည နဒဒှ် ညးရေင်တၠုင်ဖိုလ်၊ တုဲပၠန် သွက်မပ္တိတ်လိက်မန်ဂမၠိုင်လေဝ် ယိုက်ဂၠေင်ကၠုင်လဝ် နာနာသာ်ရ။ လိက်ရာဇာဝင်မန်ဟံသာဝတဳဂှ် ကံက်နုက်ကေတ် ပ္ဍဲတၞောဝ်သၟိင်မဂဒူ စဵုကဵု စိုပ်တၠညးရာဇာဓိရာဇ်တုဲ တိတ်ပ္တိတ်လဝ် နကဵုယၟု လိက်ဂမြဴတၠညးရာဇာဓိရာဇ် နကဵုဘာသာမန် အတိုင်မူတြေံ၊ တုဲပၠန် သီုကၠာဲစၠောအ် နကဵုဘာသာဗၟာတုဲ တြးပ္တိတ်လဝ်ရ။ ကြဴနူ မဒေါအ်ဇူ နူကမၠောန်အလဵုအသဳတုဲ အာဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်တဵုဂျဵု ဍုင်ဂျပါန်၊ နူဂှ် ဂွံလုပ်ကၠောန် ခၞံပြကိုဟ် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်ပသိဖေတ်ပလိုတ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်အမေရိကာန်တုဲ ကလိဂွံ တဆိပ် တဆိပ် B.Sc ကေုာံ Ph.D ယေန်သၞာင်မနုဿဗေဒ၊ ချူခၞံပ္တိတ်ထ္ၜး ဓမ္မသာတ်မန် ၁၂ ဂကူ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက်တုဲ ဂွံဒုင်ကေတ် တဆိပ် ဥပဒေပါရဂူ LL.D။ နာဲပါန်လှ ချူခၞံလဝ် လိက်ကၞပ် ကေုာံ လိက်ပရေင် မဆေင်ကဵု ဝင်ဗွဲမဂၠိုင်ရ။
| ဒံက်တာ နာဲပါန်လှ | |
|---|---|
|
ဝှာင်:Dr. Naing Pan Hla.JPG ဗီုရုပ် နာဲပါန်လှ | |
| သၠးဂၠံဂဝ် |
နာဲပါန်လှ မာတ် ၂၀၊ ၁၉၂၃ ကွာန်ကအ်ဗိန် |
| စုတိ |
ဂျောန် ၁၈၊ ၂၀၁၀ (အာယုက် ၈၇) ဍုင်လ္ဂုင် |
| ဟိုတ်မစုတိ | အာယုက်ဇၞော် |
| တိုင်စၟတ်သမ္တီ | ကွာန်ကအ်ဗိန် |
| ဂကူ | ဂကူမန် |
| ကဆံင်ပညာ | B.Sc. (Hons). Ph.D,LL.D |
| ဘာ | (Pacific western university .) (L.A) |
| မဒယှ်တဴ | အစာဝင် |
| အံက် | နာဲကျွ မိချိုအ် |
| ဂယိုင်လမျီု | အစာဘာတက္ကသိုလ် |
ပထမအဝဲ
ပလေဝ်ဒါန်ဒံက်တာနာဲပါန်လှဝွံ က္တဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ဇရေင်မိမဂကူမန်ၜါတၠ နာဲကျွ၊ မိချိုအ် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၂၈၄ ဂိတုစဲ ၄ မမံက် တ္ၚဲအင္ၚာ (၂၀ မာတ် ၁၉၂၃)ရ။ ပၞောဝ်ကဵု ကောဒေအ် သီုဖအိုတ် ထပှ်ဂှ် ညးဒှ် ကောန်မရနုက် ကုပန်။ နူဍောတ်သွတ် အခိင်မစမံင်ဘာဂှ် ဂွံကတ်ဗ္တောန်ကေတ် လိက်မန်၊ လိက်ဗၟာ ကေုာံ လိက်အင်္ဂလိက် ပ္ဍဲဇရေင် ကျာ်ဇၞော်ဝိသုဒ္ဓ ပ္ဍဲဘာကွာန်ကအ်ဗိန်ရ။ မွဲလပါ်ဂှ် သီုမံင် ဘာအလဵုအသဳကီုတုဲ နူဘာအလဵုအသဳဂှ် ဂွံအံင်ကေတ် တန်စတုတ္ထရ။ နူဂှ် ပြံင်အာမံင် ပ္ဍဲဘာကရေင် (A.B.M – American Baptist Mission) နူကဵုဘာဏအ်ဂှ် ဂွံအံင်ကေတ်တန်သတ္တမ ပ္ဍဲသၞာံပရေင်ပညာ ၁၉၃၉-၄၀ ရ။ တုဲဂှ် တိုန်အာ မံင် ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင် လုပ်ကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲရုင်ကံက်စရင်မၞိဟ် မွဲလစုတ်တုဲ က္လေင်စှ်ေကၠုင် မတ်မလီု သွက်ဂွံဆက်တိုန်ဘာ တန်အဋ္ဌမ ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳပၠန်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်မတိုန်ဒၟံင် တန်အဋ္ဌမဂှ် ပၞာန်ဂၠးတိအလန်ဒုတိယ က္တဵုဒှ်တုဲ စဴကၠုင်ကွာန််ဇကု ကွာန်ကအ်ဗိန်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ကာလပၞာန် မဒေါအ်ဇူဒၟံင် ပရေင်ပညာဇကုဂှ် ဆက်လ္ၚတ်ဒၟံင် လိက်အင်္ဂလိက် ဇရေင်ဒံက်တာတာန်မျေအ်ရ။ မွဲလပါ်ဂှ် ပ္တန်ဗဒှ် ဘာကောန်ဂကူမန်တုဲ လိက်မန်၊ ဗၟာ၊ အင်္ဂလိက်ဂှ် ဗ္တောန်ကဵု ကောန်င္ၚာ် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်ဗိန်ကီုရ။
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၆ အခိင်ပၞာန်ဂၠးတိတုဲအာတုဲ နာဲပါန်လှ ပြံင်တိုန်မံင် ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင်တုဲ တိုန်ဘာ ပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူၝောအ်ဍုင်ရ။ နူကဵုဘာ လ္ၚတ်တဴ တန်ဒဳပလိုမာ သွက်ဂွံလုပ် တက္ကသိုလ်ရ။ ကြဴနူဂှ် လုပ်ကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲရုင်သၟိင်ဇၞော်ဓာတုဗေဒ နဒဒှ် တာလျိုင်ဂဒင်ဂြဳ ကေုာံ ဒုတိယတခဳဖိုင်ဖိုင်ပါ်ဓာတ်။ မွဲလပါ်ဂှ် နာဲပါန်လှ သီုလုပ်ချဳဓရာင် ပ္ဍဲဂကောံဗော်သွးမန်အလုံဍုင်ရာမည နဒဒှ် ညးရေင်တၠုင်ဖိုလ်ကီုရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဂကောံဗော်သွးမန်အလုံဍုင်ရာမညဂှ် နာဲချေတ်သံင် (သၟိင်ဇၞော်ဓာတုဗေဒ) ဒှ် ဥက္ကဋ္ဌဂကောံဂှ်ရ။
ကၠာဲလိက် အကြီုရာဇာဓိရာဇ်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၃ ဂိတုဨပြဳဂှ် နာဲပါန်လှ တိတ်အာဍုင်မ္ၚး နဒဒှ် အလန်ပထမကိုပ်ကၠာအိုတ် စိုပ်အာဍုင်ၜင်ကံက်ရ။ နူဂှ် မွဲကဆံင် စိုပ်အာ ဘာကြုင်စိင် ကွာန်ပင်လာတ် မဒှ်ကွာန်မန်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် ဝင်မန်မပတိုန်စက်တုဲဂမၠိုင်ရ။ ပၞောဝ်ဝင်ဂမၠိုင်ဂှ် နူကဵုရာဇဝင်သဓီု ဟံသာဝတဳ ပထမအုပ် ဒုတိယအုပ်ဂှ် ကံက်နုက်ကေတ် နူ မဂဒူ စိုပ်ရာဇာဓိရာဇ်တုဲ ကေတ်အခိင်ကၠာဲဘာသာ ချူခၞံတဴ ပြကိုဟ်ကမြဴတၠညးရာဇာဓိရာဇ် ရ။ လိက်အုပ်ဝွံ ပ္ဍဲခရေတ် ၁၉၇၆ သၞာံမှ ဆေင်လိက် မာံလှိုင်ထဝ် ပတိတ်ကဵုတုဲ ဆေင်လိက် ပွိဟ်ဥူညိင်တြးကဵုရ။
လ္ၚတ်ပညာ ကေုာံ ပအစာ ပ္ဍဲဍုင်မ္ၚး
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၈ တိုန်စိုပ်လဝ် ပေါဲလှာဲလညာတ်ဍုင်ဂမၠိုင် တက္ကသိုလ် Harvard ဗၞတ်ပိဂိတုတုဲ ဂေတ်ထောအ် ဂၠးတိမွဲဗ္ဂေတ်ရ။ သၞာံ ၁၉၆၇ ဂှ်လေဝ် အာစိုပ် ဍုင်ကြုက်တုဲ လ္ၚတ်လဝ်ဝင်ဂမၠိုင် နဒဒှ်ညးလုပ်ဂကောံ သုတေသနတြေံတြဟ်မွဲရ။ စနူသၞာံ ၁၉၈၆ ဂိတုဂျောန် ၁ ဂှ် ဇူထောအ် နူကမၠောန်ရ။ ဒုင်ကာ တာလျိုင်ဍုင်မိတိမ ပွိုင်(၄၀)သၞာံပြင်ရ။
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၈ ဂှ် တက္ကသိုလ်တဵုကျဵု ဍုင်ဂျပေန်တေအ် ဘိက်ပၟိင်တုဲ စယိုက်ဂၠေင် တာလျိုင်တၠပညာပါမောက္ခကၟုဲရ။ နူစၟတ်တ္ၚဲ (၁.၁၀.၈၉) ဂှ် စယိုက်ဂၠေင်ကၠုင်ရ။ အဃောမနွံဒၟံင် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်တဵုကျဵု ကေုာံ တက္ကသိုလ်သင်ခရေတ်ဍုင်ဂမၠိုင် တဵုကျဵု နကဵုတာလျိုင်ပါမောက္ခကၟုဲဂှ်ဟေင် တက်ပတိတ်လိက်(၄)အုပ် နကဵု ဘာသာအင်္ဂလိက်ရ။
ဇၟာပ်ပ်သၞာံ တိုန်စိုပ် တက္ကသိုလ်ဍုင်ဂမၠိုင်တုဲ ဗှ်ထ္ၜးလိက်ကၞပ်သုတေသနဂမၠိုင်ရ။
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၁ဂှ် ဂွံအခေါင်လုပ်တက္ကသိုလ် ပသိဖေတ် ပလိုတ် မၞုံဍုင် L.A ကၟိန်ဍုင်အမေရိကာန် နဒဒှ် ကွးဘာမခၞံပြကိုဟ် တဆိပ်ပါရဂူ စၟတ် ၁၅၈၈ တုဲ ဂွံၜှ်ပလှ် စရှ်ကေတ် တဆိပ် B.Sc ကေုာံ Ph.D ယေန်သၞာင်မနုဿဗေဒ အဓိက နကဵုဂုဏ်တၟေင်ရ။
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၂ ဂှ် ချူခၞံ ပတိုန်ထ္ၜး ဓမ္မသာတ်မန်(၁၂)ဂကူ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက်တုဲ ဂွံဒုင်ဂိုင်ကေတ်တဆိပ် ဥပဒေပါရဂူ LL.D ပၠန်ရ။
ပါမောက္ခဒံက်တာနာဲပါန်လှဝွံ သ္ပတံနူ စၟတ်တ္ၚဲ ၁. ၄. ၉၄ တေအ်တုဲ ကေတ်လဝ်တာလျိုင် ပါမောက္ခလၟိုန်တုဲ ဗ္တောန်မံင် ဘာသာယေန်သၞာင် ကေုာံ ဝင် တိုက်အာရှဂၞဲ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်တၟိ Meio တကအ် အဵုကဳနာဝါရ။
သ္အာင်အာနူဂှ် ချူလိက်ပရေင်သုတေသန မဆေင်စပ် ကဵုယေန်သၞာင်မန်+ဗၟာဂမၠိုင်တုဲ ဗမံက်ထ္ၜး ပ္ဍဲပွဳပွိုင်လိက်ပတ်ဍုင်မိတိမဇကုရ။ ဂကောံပရေင်သာသနာ ပရေင်ယေန်သၞာင် ပရေင်ဝေါဟာမၞိဟ်ဂမၠိုင် ဂွံဇၞော်မောဝ်ရာင်ဆာဲတိုန်အာမာန်ဂှ် နူဍုင်မ္ၚးဂှ် ညးထံက်ပင်ထ္ၜးလဘာ်လဝ်ကီုရ။
လအိတ်ဘဝ
ပလေဝ်ဒါန်ပါမောက္ခဒံက်တာ နာဲပါန်လှ ဒေါအ်ဇူ နူဘဝအစာဘာတက္ကသိုလ် နူတက္ကသိုလ်အဵုမဳနာဝါတုဲ ကလေင်စဴကၠုင် ဍုင်မိတိမဇကုတုဲ ၜိုတ်မဂွံအခိင်ဂှ် ပံက်ဗတောန် လိက်တၟအ်မန် လိက်တၟအ်ဗၟာ ကုညးမစိုတ်မလုပ်စတအ် ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင်ရ၊၊ သၞာံ ၂၀၀၉ ဂိတုအံက်တဝ်ပါ ဂှ် ဒးယဲကျာတုဲ ဟီုအရေဝ် ဟွံဂွံကွေဟ်ဟ် ဒးတိုန်ရုင်ဂဥုဲ ၜိုတ်မွဲဂိတုရ၊၊ စိုပ်သၞာံ ၂၀၁၀ ဂိတုဂျောန် ၁၈ ဂှ် ကလိဂွံ အာယုက် ၈၈ စုတိအာ နကဵုယဲကျာဒကုတ်ရ၊၊
လိက်မခၞံလဝ် နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက်ဂမၠိုင်
ပလေဝ်ဒါန်- An Introduction to Mon Language 1988-1989
- The Significant Role of the Mon Version Dharmaśāstra
- The Significant Role of the Mon Language and Culture in Southeast Asia Part I
- Eleven Mon Dhammasat Texts
- လိက်တၟအ်မန်ယှိုဲသဳခုင် (မန်၊ ဗၟာ)
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်လိက်ဝွံနိဿဲလဝ်နူလိက်ကြက်ဝင်မန်မဒှ်ရ။