မဂၞန်
သုၚ်စောဲ မဂၞန် (အၚ်္ဂလိက်: number; ဗၟာ: ကိန်း) တုဲ ရိုဟ်လၟိဟ်၊ ၜတ်ကၞက် အိုတ်ရ။
သုည စိုပ် ဒ္စိတ် ပလေဝ်ဒါန်
ၜိုန်ရ ဗီုပြၚ်ပ္တိတ်ဖ္ဍောတ်ရမျှာၚ်ဟွံတုပ်ကီုလေဝ် နဲချူသၚ်္ကေတ မဂၞန်ဝွံ အကြာဘာသာမန် ကဵု ဘာသာဗၟာ တုပ်တုပ်ရ။ ဥပမာ အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ်သၟဝ်ဏအ် မဂၞန်သ္ဇိုၚ် နူ ၀ (သုည) ဒဵုကဵုစိုပ် ၉ (ဒ္စိတ်) ဂှ် ဗီုပြၚ်ချူ အကြာမန်ကဵုဗၟာ တုပ်တုပ်ရ။
| မဂၞန် | မလိက် (ဘာသာမန်) | မလိက် (ဘာသာဗၟာ)[၁] |
|---|---|---|
| ၀ | သုည | သုည |
| ၁ | မွဲ | တစ် |
| ၂ | ၜါ | နှစ် |
| ၃ | ပိ | သုံး |
| ၄ | ပန် | လေး |
| ၅ | မသုန် | ငါး |
| ၆ | တြဴ | ခြောက် |
| ၇ | ထပှ် | ခုနစ် |
| ၈ | ဒ္စာံ | ရှစ် |
| ၉ | ဒ္စိတ် | ကိုး |
စှ် စိုပ် အသၚ်ဃဲယံၚ် ပလေဝ်ဒါန်
ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ၁၀ (စှ်) တုဲ ရိုဟ် တိုန်မဂး မဂၞန် မပ္တံကဵု ၁၀၀ (ကၠံ)၊ လ္ၚီ (၁၀၀၀)၊ လက် (၁၀၀၀၀)၊ ကိုဋ် (၁၀၀၀၀၀) တအ် ဂွံရောၚ်။ စှ်၊ ကၠံ၊ လ္ၚီ တအ်ဝွံ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်လဝ် လ္တူ ဝေါဟာမန်တြေံရောင် ပ္တေဟ်ကေတ်စိုတ်မာန်ကီုလေဝ် [၂] လက်၊ ကိုဋ်တအ်ဝွံ ကၠုၚ်နူ အရေဝ်ဘာသာအိန္ဒိယဂမၠိုၚ် (ဥပမာ ပါဠိ) ရောၚ်ဂးအိုတ်ရ။ နကဵုသာဓကမွဲ၊ သုည (၀) ဂှ် ကၠုၚ်နူ ဘာသာ သၚ်္သကြိုဋ်ရ [၁]။ မအရေဝ် လက် (၁၀၀၀၀) ဂှ်လေဝ် ကၠုၚ်နူ အရေဝ်ဘာသာအိန္ဒိယမွဲမွဲ ဒှ်မာန်ရ။ အပ္ဍဲ လိက် ဝဳကဳဘာသာအၚ်္ဂလိက် "Lakh" ဂှ် နဒဒှ် မဂၞန် သုၚ်စောဲမံၚ် အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ် ၇ ဍုၚ်၊ မအရေဝ် တုပ်ကဵု lakh ဂှ်လေဝ် ဒဵုကဵု ၂၃ အရေဝ်ဘာသာ သုၚ်စောဲမံၚ်ရောၚ် [၃] ချူလဝ်ရ။ ဆဂး ဟွံတုပ်ကဵု မန်မွဲဂှ် lakh ညးတအ် ဂှ် လက်ကြဴ ၁ သုည (၀) နွံ ၅ မ (၁၀၀၀၀၀) [၃][၄]။ လက်မန်ဂှ် သုညနွံဆ ၄ မ ဓဝ်ရ။ ၚုဟ်မ lakh ညးတအ်ဂှ် တုပ်ကဵု ကိုဋ်မန် (လက်ကြဴ ၁ သုည (၀) ၅ မ) ရ။ အပ္ဍဲဘာသာဗၟာ နကဵု ၚုဟ်မးကီု၊ ဝေါဟာကီု ကြပ်အိုတ်ကဵု ကိုဋ်မန်ဂှ် 'ကုဋေ' ရ။ ဆဂး ကုဋေဗၟာဂှ် လက်ကြဴ ၁ သုည နွံ ၇ မ ရ[၁][၅]။ ဗက်အလိုက် လၟေၚ်မဂၞန်မန် 'မွဲ၊ စှ်၊ ကၠံ၊ လ္ၚီ၊ လက်၊ ကိုဋ်၊ ပြကောဋိကိုဋ်၊ နိရဟုတ်၊ နိရဟုတ္တံ၊ အသၚ်ဃဲ'[၆] မဂး လက်ကြဴ ၁ သုည ၇ မဂှ် ပ္ဍဲမန် ညးကော် နိရဟုတ်၊ သုည ၈ မ ဂှ် ညးကော် နိရဟုတ္တံ ရောၚ် ဟီုဂွံရ။ ပ္ဍဲဘာသာဗၟာ ကြပ်ကဵု နိရဟုတ်မန် ဂှ် 'နဟုတံ'၊ ကြပ်ကဵု နိရဟုတ္တံမန်ဂှ် 'နိန္နဟုတံ' နွံတုဲ နဟုတံ ဂှ် လက်ကြဴ ၁ သုည နွံ ၃၅ မ တုဲ၊ နိန္နဟုတံ ဂှ် လက်ကြဴ ၁ သုည နွံ ၄၂ မ ဂးရ [၅]။ အတိုၚ်လၟေၚ်မန်မဂး အသၚ်ဃဲဂှ် လက်ကြဴ ၁ သုည နွံ ၉ မ ဟီုဂွံရ။ ဆဂး အသင်္ချေ ဗၟာဂှ် လက်ကြဴ ၁ သုည နွံ ၁၄၀ မ ဂးရ [၁][၅]။
| မဂၞန်မန် | ဝေါဟာမန် | မဂၞန်ဗၟာ | ဝေါဟာဗၟာ |
|---|---|---|---|
| ၁ x ၁၀၅ | ကိုဋ် | ၁ x ၁၀၇ | ကုဋေ |
| ၁ x ၁၀၁၄ | ကောဋိ | ||
| ၁ x ၁၀၆ | ပြကောဋိကိုဋ် | ၁ x ၁၀၂၁ | ပကောဋိ |
| ၁ x ၁၀၂၈ | ကောဋိပကောဋိ | ||
| ၁ x ၁၀၇ | နိရဟုတ် | ၁ x ၁၀၃၅ | နဟုတံ |
| ၁ x ၁၀၈ | နိရဟုတ္တံ | ၁ x ၁၀၄၂ | နိန္နဟုတံ |
| ၁ x ၁၀၄၉ | အက္ခေဘိဏီ | ||
| ၁ x ၁၀၅၆ | ဗိန္ဒု | ||
| ၁ x ၁၀၆၃ | အဗ္ဗုဒ | ||
| ၁ x ၁၀၇၀ | နိရဗ္ဗုဒ | ||
| ၁ x ၁၀၇၇ | အဗဗ | ||
| ၁ x ၁၀၈၄ | အဋဋ | ||
| ၁ x ၁၀၉၁ | သောကန္ဓိက | ||
| ၁ x ၁၀၉၈ | ဥပ္ပလ | ||
| ၁ x ၁၀၁၀၅ | ကုမုဒ | ||
| ၁ x ၁၀၁၁၂ | ပဒုမ | ||
| ၁ x ၁၀၁၁၉ | ပုဏ္ဍရိက | ||
| ၁ x ၁၀၁၂၆ | ကထာန | ||
| ၁ x ၁၀၁၃၃ | မဟာကထာန | ||
| ၁ x ၁၀၉ | အသၚ်ဃဲ | ၁ x ၁၀၁၄၀ | အသင်္ချေ |
ဝေါဟာ ပြကောဋိကိုဋ်၊ နိရဟုတ်၊ နိရဟုတ္တံ တအ်ဝွံ အပ္ဍဲလချူလိက်မန်ဟေၚ် သုၚ်စောဲ ဂၠိုၚ်တုဲ ကာလဟီုဂး နကဵုအရေဝ်မဂး ၁၀ ကိုဋ် (၁ x ၁၀၆)၊ ၁၀၀ ကိုဋ် (၁ x ၁၀၇)၊ ၁၀၀၀ ကိုဋ် (၁ x ၁၀၈)၊ ၁၀၀၀၀ ကိုဋ် (၁ x ၁၀၉) တအ်ဂှ် မၞိဟ်သုၚ်စောဲဂၠိုၚ် ဟီုဂွံရ[၆]။
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ ၁.၀ ၁.၁ ၁.၂ ၁.၃ ၁.၄ World Heritage Encyclopedia. (n.d.). Burmese numerals.
- ↑ လွင်မော်ဦး။ (၂၀၂၀)။ မြကန်မွန်ကျောက်စာ နှင့် အလံ−ပုဂံမွန်ကျောက်စာ (ဝေါဟာရအညွှန်း)။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ English Wikipedia. (n.d.). Lakh.
- ↑ Turner, Sir Ralph Lilley. (1985). lakṣá 10881. In A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages. Retrieved 1 July 2020 from https://archive.is/20121215010456/http://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl#selection-1703.0-1709.0
- ↑ ၅.၀ ၅.၁ ၅.၂ ၅.၃ Thee Say Chin. (2020, June 29). မြန်မာ့ ဂဏန်းသင်္ချာမှာ ကုဋေ ပြီးရင် ဘာလာလဲ မသိသေးသူများအတွက်. Retrieved 1 July 2020 from https://theesaychin.com/sub/archives/10176 Archived ၂၀၂၀-၀၇-၀၁ at the Wayback Machine
- ↑ ၆.၀ ၆.၁ ယီုသာသာ။ (2019, December 21)။ ဂၞန်သၚ်္ချာမန် ကေုာံ လၟိဟ်ကောန်ဂကူမန်။ Retrieved 1 July 2020 from https://www.facebook.com/114713609964101/videos/725255807965158/?__cft__%5B0%5D=AZWVH1YGKYyseO__L9JrT8gYNvxMgUjP4t8wM2OgFhPUSYZKF3FckhZpW5tSJjfBWlRSIbU48-BVnoSuY6YQw3amYzcVRfm_PvhHra27_v2lpUY_rh6vTOD55o7qBeE4V8LmNnzbvaPkgNe0Icj1WzAi6WuIHjOTEE17U5W_qTx4Cw