မ္ၚဵုထပ်တဲ

မ္ၚဵုထပ်တဲ ( ဝါ ) မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဂှ် ဒှ်သဘင် မကၠောန်ဗဒှ် အတိုင်အခိုက်ကၞာ ညးၜါ ပံင်ပ္ကောံတုဲ ဒက်ပ္တန် ဘဝသ္ၚိကၟိန် (ဝါ) ဘဝအိန်ထံင်ရ။ အခိုက်ဗီုပမ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် မွဲဂကူကဵု မွဲဂကူ၊ မွဲဘာသာကဵု မွဲဘာသာ ဗီုပြင် မကၠောန်ကီု သီုကဵု ဗီုပြင် ကယျိုင်ကယျဝ်ဂမၠိုင် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ။ ပ္ဍဲအခိုက်ကၞာ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ညးၜါ ကဵုဂတိပါင် ရေင်သကအ် ပ္ဍဲဂတ မၞိဟ်ဂလိုင် ဒဒှ်ရ ညးတအ် မၞိဟ်ၜါ စၟတ်သမ္တီ ရေင်သကအ် နဒဒှ် သမ္ဘာ ကဵု တၠသ္ၚိရ။ တုဲပၠန် ကဵုကေတ် ရေင်သကအ် နဒဒှ်တၟာဲတဲ ဟွံသေင်မ္ဂး နကဵုသက်သဳမွဲမွဲ မပ္တံ ကဵုပ္ကဴ၊ လစိန် လှုဲလှာ်တအ် ဒှ်တမ်ရ။ ညးမစၟတ်သမ္တီ ဘဝအိန်ထံင် ညးၜါဂှ်လေဝ် အခိုက်ကၞာ မွဲကုမွဲ ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်ရ။ အခိုက်ကၞာမန်မ္ဂး ညးမစၟတ်သမ္တီဂှ် ညးကော်စ ၝောအ်မၞိဟ်ဓရိုက် (မဂွံအဓိပ္ပါယ် မၞိဟ်ဇၞော်ပ္ဍဲအရာပ်)၊ မၞိဟ်ညးဂမၠိုင် မရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ ပ္ဍဲအရာပ်ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲဘာသာခရေတ်ယာန်၊ ဘာသာမုသေန်တအ်မ္ဂး ညးမဒှ်ဂအုပ်ဂိုဏ် (ဝါ) လကျာ်ခရေတ်ယာန် မဂွံလဝ် အဝဵု သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီတအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မစၟတ်သမ္တီရ။ စၟတ်သမ္တီ နဒဒှ် သမ္ဘာတၠသ္ၚိတုဲ ညးၜါ လ္ၚောဝ်ကျာ် ဗွဲမဗဗွဲ ကုအခိုက်ဘာသာ ညးၜါဂှ်ရ။ အခိုက်မန်မ္ဂး ကလအ်ကျာ် ကလအ်ဓဝ် ကလအ်သင် ကလအ်မိမအစာ ကေုာံ ကဵုသမ္တီ ကလော်သ္ၚိရ။

Kashmiri Hindu wedding (India)

Muslim wedding (Tunisia)

Roman Catholic white wedding (Philippines)

Same-sex civil wedding (United States)

Armenian wedding

Roman Catholic wedding portrait (Poland)

Indian wedding ceremony

Couple at a wedding ceremony in Indonesia

Couple at a pre-wedding ceremony in Thailand

Couple from a Belarus wedding

ပါဲနူဂှ်တုဲ အခိင်အခါလဵု ညးမပကာမ္ၚဵုထပ်တဲဂှ်လေဝ် နွံပၠန်ရ။ ကောန်ဂကူမန်တအ် ရုဲစှ်လဝ် ပ္ဍဲပိဂိတု မတွဟ်ဂး ဂိတုပသာ်၊ ဂိတုက္ထိုန်၊ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် ပွိုင်ပိဂိတုဏအ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် ဂိတုခိုဟ် ဂိတုပြဲအိုတ် ပ္ဍဲအရာမပကာ မ္ၚဵုထပ်တဲရ။ ပ္ဍဲပိဂိတုဏအ်ဂှ် အခိင်ကမၠောန် မပ္တံကဵု ကၠောန်ဗ္ၚဂှ် ဒှ်အခိင်သၠးရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော် ကောန်ဂကူမန်တအ် မဒးရုဲစှ်လဝ်ဂိတုတအ်ဂှ် ဒှ်မာန်ရောင် စှ်ေစိုတ်ရ။

ပ္ဍဲအရာမဒက်သ္ၚိကၟိန်ဝွံ ဒှ်အရာ မဆေင်စပ် ကုပရေင်မၞိဟ်တပ်ပ်တုဲ နူကဵု အခိုက်ကၞာဂှ် ပိုဲတအ် လ္ၚတ်ကေတ် ပရေင်မၞိဟ် ဂကူဂှ် ဂွံတၟာဂလိုင်ကီုရ။

မ္ၚဵုသၟာန်သၟုက်

မ္ၚဵုသၟာန်သၟုက်ဂှ် ဒှ်မ္ၚဵု ကောန်ဝုတ် ကောန်ဗၠာဲ သီုကဵု မိမၜါလပါ် ကေုာံ ၝောအ်မၞိဟ်ၜါလပါ် ဆဵုဂဗရေင်သကအ် သၟာန်သၟုက် ကေတ်တင်လတုပ်စိုတ် သွက်ဂွံ ဖျေဟ်ဘဝအိန်ထံင် ကေုာံ ရုဲစှ်ကာတ္ၚဲ သွက်ဂွံ ကၠောန် မ္ၚဵုထပ်တဲရ။

ပွမသ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲနွံ (၃) သာ်

1. အာဝါဟမင်္ဂလာ - ပွမဒုင်ဏာမၞိဟ်ဗြဴတုဲ သ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲ ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်တြုဟ်
2. ဝိဝါဟမင်္ဂလာ - ပွမဒုင်ဏာမၞိဟ်တြုဟ်တုဲ သ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲ ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴ
3. စရမင်္ဂလာ - ပွမသ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲ ဒၞာဲမွဲမွဲ၊ ဗွဲမမိပ်မြဟ် ဒုင်တၠုင်ကၟုဲ ပ္ဍဲဒၞာဲမပ္တံကဵု (ဟိုတေဝ်၊ ဒၞာဲဖျာစသုင်)

အတိုင်အခိုက်ကၞာ မန်

ဝုတ်ဗၠာဲတအ် နဲဆက်ကဝေင်မိတ်ဒါန်

1. နကဵုဆန္ဒဝုတ်ဗၠာဲတအ် ဆဵုညာတ်ရေင်သ္ကအ်တုဲ မေတ္တာဆက်စပ်စိုတ်တုပ်သၟဟ်ဂှ်မွဲသာ်။
2. နကဵုကလုတ်ဗြဴဗြဴခိုဟ်ဟ် ဆက်ကဵုမွဲသာ်။
3. အတိုင်ပၟိက်စိုတ်မိမတအ် ဗလးမၞိဟ် အာသၟာန်ကေတ်မွဲသာ် ရဴဝွံနွံပိသာ်ရ။

ဆဂးဂှ် ပၟိက်ဆန္ဒ ကောန်ဝုတ် ကောန်ဗၠာဲတအ် ဟွံမဲမ္ဂး နဒဒှ်မိမတအ် ဂွံစဳရေင်ပြုပြင်စ ဟွံမဲသက်က်ရ။ ကောန်ဝုတ် ကောန်ဗၠာဲတအ် မိက်ဂွံပတၠလျိုင်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာအိုတ် ဇကုကဵုဇကု ချပ်ဂၞန်စ ညးသ္ကအ်တုဲ မ္ဒးလဴပူစ ကုမိမၜါရ။ မိမတအ်ဂှ်လေဝ် အတိုင်အခိုက်ကၞာ ပြဝေဏဳမန်တအ် မနွံကၠုင် ပ္ဍဲကောန်မွဲမိဂှ် မွဲသၞာံၜါကာ မွဲသၞာံဓဝ်ကာမ္ၚဵုၜါ ညးတအ် ဟွံပ္တုဲရ။ ဆဂးဂှ် သၟိက်မိက်ဂွံပ္တုဲမ္ဂး မွဲတ္ၚဲဓရ် ပ္တုဲသီုၜါမာန်ရ။

လ္ၚတ်ရံင်အတိုင်အရေဝ်မန် မဟီုလဝ် "ဂအှ်ဒးသၟာန်-ဂမာန်ဒးသၟုက်" လ္ပာ်မိမကောန်တြုဟ်တအ်ဂှ်လေဝ် ဒ္ဂေတ်ပွလၟောဝ်ခအှ်ဇကုဂှ် ဒးစမ်ၜတ်ရ။ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဍေဟ်ခိုဟ်-ဟွံခိုဟ် ကွတ်ဗြဴဗြဴမလေပ်ထေက် မပ္တံကဵု ပွမတုတ်တုတ် ပွမတာန်သ္ကဝ် ပွမဇိင်စပ် သီဒက်တောမ်တိုပ် ဆက်ဆောံ ကဵုမၞိဟ်ဍောတ်တ်ဇၞော်ဇၞော် ဗွဲမယေန်သၞာင်နွံ-ဟွံမဲကီု မဗဳဇမသဂကူဍေဟ်ကီု ပွဟွံဒှ် မွဲကလော်ကီု ကလော်ကၞင်တအ်ဂှ်ကီု ဒးသ္ၚဳစမ်ၜတ်ရ။ သွက်ဂွံ ပ္တဴသ္ၚိကၟိန်ဂှ် မိမတအ် တုပ်စိုတ်မ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒးဗလးဏာ မၞိဟ်ဗြဴဗြဴဇၞော်ပိတၠ မၞုံကဵုဆောဗွက်ရ။(ပ္ဍဲအရာဝွံ ဗြဴကၟာဲ ညးဟွံပၠုပ်အဝေါင်) မၞိဟ်ဗြဴတအ်ဂှ်လေဝ် အာသၟာန်လၟောဝ်ခအှ်ညးရ။

မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲမ္ဂးဂှ် မ္ၚဵုအာဝါဟမွဲ မ္ၚဵုဝိဝါဟမွဲ ရဴသာ်ဝွံ နွံၜါသာ် ၜါပြကာရ မ္ၚဵုအာဝါဟမ္ဂးဂှ် ကောန်သၟတ်ဗြဴကျိုင်ကျဝ်ဂ္ညိဂ္ညါတ်ကေတ်ကယျိုင်ကယျဝ်တုဲ ယိုက်ယဵုရေင်တၠုင်ဏာ ကေုာံ ကပေါတ်ကြိယာအိုဿီု ပလံင်ပ္စိုပ်ဏာဇရေင်သ္ၚိသၟတ်တြုဟ်ဂှ်တုဲ ထပ်တဲ ပ္ဍဲသ္ၚိကောန်သၟတ်တြုဟ်ရ။ ပွမသ္ပမ္ၚဵု ရဴသာ်ဝွံ ညးကော်စမ္ၚဵု အာဝါဟ ရ။ အခိုက်ဝွံ ဒှ်အခိုက် မကၠုင် နူအိန္ဒိယတုဲ ပ္ဍဲကဵုမန် ဒ္ဂေတ်စအောန်ရ။

မ္ၚဵုဝိဝါဟမ္ဂးဂှ် နူသ္ၚိကောန်သၟတ်ဏအ် အ္စာထပ်တဲ သီုၝောအ်မၞိဟ် ၝောအ်ဓရိုက် ကေုာံ ဝုတ်တ် ဗၠာဲဗၠာဲ ဇက်ဂၠောဲ ယဵုယိုက်ဏာ ကပေါတ်မ္ၚဵုနာနာတုဲ ပြာပ်အာ ဇရေင်စိုပ်သ္ၚိ ကောန်သၟတ်ဗြဴ သ္ပမ္ၚဵုထပ်ဂှ်တုဲဂှ် ညးကော်ခဴစ မ္ၚဵုဝိဝါဟ ရ။

ပွမရုဲစှ် တ္ၚဲသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ

ပ္ဍဲပရေင် သ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲဝွံ ပိုဲကောန်မန်တအ် ဗွဲယေဘုယျ ရုဲစှ် ဂိတုတ္ၚဲတုဲ သ္ပတဴမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲအိုတ်ရ။ မန်လ္ၚဵုတအ် သၟာန်တဴ အ္စံင်အ္စာညးတအ်တုဲ အ္စံင်အ္စာဟီု ပ္ဍဲတ္ၚဲခိုဟ်ဂှ် သ္ပတဴဒၟံင်လေဝ်နွံရ။ မန်လ္ၚဵုတအ်လေဝ် အတိုင်အ္စာတၠပညာတမၠာတမၠာတအ် မစၟတ်သမ္တီတွဟ်လဝ် တ္ၚဲခိုဟ်ဂှ်လေဝ် ရုဲစှ်သ္ပဒတဴဒၟံင်လေဝ် နွံကီုရ။ အတိုင်မဟီုကၠုင်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဂိတုပသာ်၊ ဂိတုက္ထိုန်၊ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်၊ ပွိုင်ပိဂိတုဏအ် ပိုဲမန်တအ် စၟတ်သမ္တီလဝ် ဂိတုခိုဟ် ဂိတုပြဲအိုတ်ရောင်။

ပ္ဍဲကဵု ပွိုင်မွဲဂိတု ဗၞတ်(၃၀)တ္ၚဲဂှ် တ္ၚဲလဵု မသ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲခိုဟ်အိုတ်ရောဂှ် အ္စာတၠပညာ တမၠာတမၠာတအ် ညးတအ် ချူစၟတ်သမ္တီလဝ် ပ္ဍဲပရေင်သ္ပမ္ၚဵုသၞက်ကရောဲတအ်ဂှ် တွဟ်ထ္ၜးလဝ် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။

ပွမသ္ပ မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ တ္ၚဲခိုဟ်၊ တ္ၚဲပရေအ်

(က) ၁၊ ၁၁၊ ၁၅မံက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ဗြဴဒးချိုတ်ကၠာတြုဟ်။

(ခ) ၂-မံက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး တြုဟ် ဒးချိုတ်ကၠာဗြဴ။

(ဂ) ၃၊ ၄၊ ၈၊ ၉၊ ၁၄ မံက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ပိသၞာံ(ဟွံသေင်) ထပှ်သၞာံ ဒးစာ်ခြာ

(ဃ) ၅၊ ၆၊ ၁၂မံက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ပိုန်ဟာန်ကျာ်ဩဳ နွံ။

(ၚ) ၇၊ ၁၃မံက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ဂွံဒုင်စသုင်အာဲကၟာဲ။

(စ) ၁၀မံက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ် ရဴသာ်ဝွံ အ္စာတမၠာတမၠာ တွဟ်လဝ်ရ။

(လ္ပာ်ဂိတုစွေက်။)

(က) ၁၊ ၅၊ ၁၁၊ ၁၂၊ ၁၅ စွေက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး သုန်ဂြာံ စာ်ခြာ

(ခ) ၂စွေက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ခိုဟ်။

(ဂ) ၃၊ ၆စွေက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး သၠးဂၠံဂဝ်ဝါတ်။

(ဃ) ၇၊ ၈၊ ၉စွေက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ဗြဴချိုတ်ကၠာတြုဟ်။

(ၚ)၄၊ ၁၀၊ ၁၄စွေက် သ္ပမ္ၚဵုမ္ဂး ပိုန်ဟာန် ဍိုက်ပေင်

ရဴသာ်ဝွံ အ္စာတမၠာ တွဟ် လဝ်ရ။

တင်သမ္တီ။

ပ္ဍဲကဵု ဂိတုလ္ပာ်မံက်၅၊ ၆၊ ၇၊ ၁၀၊ ၁၃မံက်ဏအ်ကီု လ္ပာ်စွေက်၂၊ ၄၊ ၁၀၊ ၁၄စွေက်တအ်ကီု ယဝ်ရ ဒတုံတ္ၚဲမြိုတ်ကျု ဟွံသေင်သာ်ဂှ် ဒတုံ တ္ၚဲပြာဗ္ဗဒါ ၜါတ္ၚဲဏအ်ရ ဒးဝေင်ပါဲဂး။

မ္ၚဵုသၞက်ကရောဲ(ဝါ) မ္ၚဵုထပ်တုဲ(၁၀)ပြကာ

1. ပွမလှာဲကျိုင်လစိန်။
2. ပွမစသုင်ကွာင်ပုင်မွဲဝိုင်။
3. ပွမထ္ၜက်ယာတ်ဗွိုက်လ္တက်လ္တူဇုက်တေင်။
4. ပွမလှာဲကျိုင်ကယျိုင်ကယျဝ်။
5. ပွမထပ်တဲ (တဲပုင်ကောန်သၟတ်ၜါ)။
6. ပွမသၠိုက်စုတ်ဇုက်ထဝ်ပန်ဟတ် ပ္ဍဲကအ်ကောန်သၟတ်ၜါ။
7. ပွမပူကွိင်ယာတ်ပရဳဂၠိင်င် ပ္ဍဲလ္တူပၞးကောန်သၟတ်ၜါ။
8. ပွသၠိုက်စုတ်ပးပ္ကဴ ပ္ဍဲကအ် ကောန်သၟတ်ၜါ။
9. ပွမတုင်လဝ်တဲပုင်ကောန်သၟတ်ၜါ ပ္ဍဲဍာ်လှိုင်ထဝ်။
10. ပွမစဝ်ဂမုဟ် စုတ်ဍာ်ရတ် လ္တူက္ဍိုပ်ကောန်သၟတ်ၜါ။

အစဳဇန်ပွမထပ်တဲ

ပၞောဝ်ကဵု မ္ၚဵုထပ်တဲ(ဝါ) မ္ၚဵုထပ်တဲစှ်နဲ စှ်ပြကာဝွံ လၟုဟ် ပိုဲရုဲစှ် သ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တဲပုင် မၞိဟ်တြုဟ်ဂှ် ကဵု တဲပုင်မၞိဟ်ဗြဴ တဲညးၜါဂှ် တုင်စုတ် ပ္ဍဲလှိုင် မစုတ်လဝ် ဍာ်မြမောဝ်တအ်တုဲ အစာထပ်တဲဂှ် ဖ္ဍောတ်ဗှ် ရာဒၞာရ။ ကွာန်လ္ၚဵု မၞိဟ်သွက်ဂွံစဝ်ဖျေဟ် ဍာ် လ္တူတဲပုင်ကောန်သၟတ်ၜါဂှ် ရပ်လဝ်ဍာ်ဒဂေါင်တုဲ ကာလအစာထပ်တဲ မဖ္ဍောတ်ဂါထာဂှ် စဝ်ဖျေဟ် ဍာ်သိုက်က်သဳသဳညိရ။

ဂါထာအ္စာထပ်တဲဒးဖ္ဍောတ်

"အမရန် ဟာရဳဟာရဳ သရဳမုခပင်္ကဇံ၊

တြိပိဋကံ ဟာရဳဟာရဳ မဟိန္ဒြော၊ ဗဟိန္ဒြော၊

ဗျဇန္ဒြော နရဇန္ဒြော ဗေဒါဂြဟာ ဂရုရာဇာ

ကဇတ္တရာ စိတ္တမုနိကော ဆမရန် ဟရဳဟရဳ

ကြုဗ္ဘန္တုမေဇယမင်္ဂလံ"

ဟွံသေင်သာ်ဂှ် ဂါထာ" ဇယစက္ကော"ဖ္ဍောတ်ဂွံကီုရ ဖ္ဍောတ်ဂါထာတုဲ(အံင်ဇယတု သဗ္ဗမင်္ဂလံ)ပိဝါ အံင်သိဒ္ဓိ ဩဝ်ကဵုဂွံအာစိုပ်ဒတုဲညိ သဗ္ဗမင်္ဂလံင်မ္ၚဵုလောကဳ-လောကုတ္တဵုၜါပြကာဂှ် ဇယတု ညံင်ရဴဂိတုပေင်(၁၅)မံက် မဍိုက်ပေင်ဒၟံင်ကဵုစရာဲ လျးသၞံင်အာကာသ မပြဲပြဲတေအ်ဂှ် ဩဝ်ကဵုဂွံဍိုက်ပေင်ကဵု ညးတၠမ္ၚဵုၜါကီု သီုကဵုညးမပြာပ်ကၠုင်ရီုဗင်သီုညးဖအိုတ်ညိအဴ။

ဂါထာဝွံလေဝ် မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ။

အစဳဇန် မအပ်ဇိုန်ကဵုဩန်တမ် ကေုာံ ပွမဒၠောအ်ဗတောန်တွဟ်ထ္ၜးလဝ်ဂမၠိုင်

နူကဵုမိမၜါ ၜါလ္ပာ် သီုကလောကောဒေအ် မသနာံမြိုင်ဂမၠိုင် စုတ်လဝ်ဩန်တမ် ထံက်ပင်ကောန်သၟတ်ၜါ နကဵုလှိုင်ဂှ် ညးဇၞော်မိမတအ် အပ်ကဵု နာဲသၞောဝ်ဒါန် (ကောန်သၟတ်တြုဟ်) တုဲ နူဂှ် ကလေင်အပ်ပြာပ်ဒုင်ကဵု ကု မိသၞောဝ်ဒါန် (ကောန်သၟတ်ဗြဴ) ရ။ တုဲမ္ဂး အာစာထပ်တဲဂှ် ဒၠောအ်ဗတောန် တွဟ်ထ္ၜးကဵုဂမၠိုင်ရ။

ဝတ်တြုဟ် မ္ဒးဒ္ဂေတ်လ္တူသမ္ဘာ(၅)သာ်

• ဟီုဂးသ္ဍိုက်ဆာန်
• ပိုန်ဟာန်အပ်လဝ်
• ဟွံဗ္ဒေက်ဖျဝ်စုတ်
• ဟွံလုတ်မိစ္ဆာ
• ကဵုကြိယာဂ္ညိ ဝတ်မသုန်စိ တၠသ္ၚိဒးဒ္ဂေတ်ရောင်။

ဝတ်သမ္ဘာဒးဒ္ဂေတ်လ္တူတၠသ္ၚိ(၅)သာ်

• ပ္ဍဲသ္ၚိစဳရေင်
• ဝေင်မိစ္ဆာသ္ကဲ
• မင်မွဲသီစိုက်
• ယိုက်ဒိုက်ကလောတြုဟ်
• ဟွံလၞုဟ်ကေင်ကာ ဝတ်မသုန်မာ သမ္ဘာဒးဒ္ဂေတ်ရောင်။

သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် အခိုက်ပရေင်မၞိဟ်မန် နူပြဝေဏဳ မ္ၚဵုထပ်တဲ

(၁) ဒၞာဲမပမ္ၚဵုထပ်တဲ။ သ္ၚေဝ်ဂၠေပ် ပ္ဍဲအခိုက်ပြဝေဏဳ မ္ၚဵုထပ်တဲမန်ဝွံမ္ဂး ပိုယ်ဂွံဆဵုကေတ် မ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ကၠောန်ပ ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴ (နကဵုခေတ်လၟုဟ် ကၠောန်ပ ပ္ဍဲၝောအ်ခန်လေဝ်နွံ၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် ကၠောန်ပ ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်တြုဟ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ် ဗွဲမအောန်ကီုရ။) ဆဂး အတိုင်ပြဝေဏဳမ္ဂး ကၠောန်ပ ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴတုဲ မၞိဟ်တြုဟ်ဂှ် ဒးမံင် ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴ။ ဟိုတ်နူအကာဲအရာခေတ်ပြံင်လှာဲအာတုဲ ဟွံမံင်သ္ၚိမိမ မၞိဟ်ဗြဴကီုလေဝ် တၞဟ်နဂွံမင်မဲ အခိုက်ကၞာတုဲ အောန်အိုတ် ဒးမံင်ကၠုင် ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴဂှ် ပွိုင် ထပှ်တ္ၚဲဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင်ဏီရ။

(၂) ဗီုမပမ္ၚဵုထပ်တဲ။ ပ္ဍဲအခိင် မပမ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ၝောအ်မၞိဟ်ဓရိုက် (မၞိဟ်ဇၞော်အရာပ်)ဂှ် ပကဵု မၞိဟ်သက်သဳ ဂတမၞိဟ်ဂမၠိုင် ဒဒှ်ရ ညးၜါဝွံ ဒှ်သမ္ဘာ ကဵု တၠသ္ၚိ။ ပြဝေဏဳ ဒၞာဲအဓိက ပ္ဍဲအရာမထပ်တဲဂှ် ညးၜါ စွံတဲ ပ္ဍဲဍာ်လှိုင်ရ။

(၃) ကြဴနူ မ္ၚဵုထပ်တဲတုဲ။ တုဲမ္ဂး မိမၜါလပါ်တအ်ကီု သီုကဵု ညးမကၠုင်စိုပ်တအ် ကဵုတၟာဲတဲ ဒြပ်ရတ် လှုဲ သွက်သြန်တမ် ညးၜါ ဂွံဆက်အာ ဘဝအိန်ထံင်တၟိရ။

ဒၞာဲမပမ္ၚဵုထပ်တဲ

ဒၞာဲမပမ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ဒှ်ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴတုဲ ပါဲနူဂှ်တုဲ ဂမာန်ဂှ် ဒးမံင် ပ္ဍဲသ္ၚိခမ်သဳရ။ ပ္ဍဲအခိုက်ကၞာ ဗွဲမဂၠိုင် မပ္တံ အခိုက်ကၞာဟိန္ဒူ အိန္ဒိယ ဥပမာ ပ္ဍဲလိက်သုတ်ဇာတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဂမၠိုင် မပ္တံကဵု လိက်သုတ်ဇာတ် ဂၞကျာ်ဝိသာခါတအ်ဂှ်ကီု ဂွံဆဵုကေတ် မ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ဒးကၠောန် ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်တြုဟ်တုဲ မၞိဟ်ထပ်တဲတုဲ မၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဒးမံင် ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်တြုဟ်ဂှ်ရ။ ညံင်ရဴဂကူမန်ကီု ဂကူတၞောဝ်ဗဳဇ မတုပ် ကုမန် ဂကူခသဳ (Khasi) တ္ၚဲဏအ် နွံပ္ဍဲဍုင် အိန္ဒိယ ကေုာံ ဗေင်္ဂလာဒေသ် (Bangladesh)ပ္ဍဲဒေသ မကော်ဂး ဒဵုခသဳ (Khasi hills)ဂှ် ၜိုန်ရ မံင်ကြပ် စုက်လုက် ကုဂကူမၞိဟ်ဂၠိုင် ဗီုကဵုဂကူဟိန္ဒဳ (ဘာသာဟိန္ဒူ)ကီုလေဝ် ပရေင်မၞိဟ်ညးတအ် ဗွဲမဂၠိုင် ဟွံထုဲနှဴ ကုဂကူဟိန္ဒဳတအ်ဏီဖိုဟ်ရ။ ဂကူခသဳ ဗွဲမဂၠိုင် တ္ၚဲဏအ် ဒှ်မၞိဟ် မရှ်ေသှ်ေ ဘာသာခရေတ်ယာန်တုဲ မ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ညးတအ် ကၠောန် အတိုင်အခိုက်ခရေတ်ယာန် ပ္ဍဲဘာကျာ်ကီုလေဝ် မ္ၚဵုထပ်တဲတုဲမ္ဂး မၞိဟ်တြုဟ်ဂှ် ဒးအာမံင် ပ္ဍဲသ္ၚိမိမ မၞိဟ်ဗြဴကီုရ။ လ္ၚတ်ရံင် တၞောဝ်ဝင် ဗီုဂကူ အဝ်သတြောအေရှတေစ် (AustroAsiatic) မဒှ်ဂကူ တမ်မူလအေရှ မဒှ်တမ်ဗဳဇဂကူမန်မ္ဂး ဂကောံဂကူခသဳဝွံ ပါ်တိတ်အာ နူကဵုဂကူတၞဟ် နူကဵု ၜိုတ် ဘဳသဳ ၃၉၅၀ (လောန်ကၠုင်ၜိုတ် ၅၉၀၀ သၞာံ) တေအ်ရ။ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် နူကဵု သၞာံ ၅၉၀၀ တေအ် ဂကူခသဳဏအ် ကဵု ဂကူမန်ပိုယ် သ္ၚောဲပြးချာဲအာ ရေင်သကအ်ကီုလေဝ် စဵုကဵု တ္ၚဲဏအ် အခိုက်မၞိဟ်တြုဟ် ဒးမံင် ပ္ဍဲသ္ၚိမၞိဟ်ဗြဴဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲညးတအ်ကီု သီုကဵု ပ္ဍဲပိုယ်ဏီဖိုဟ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိုက်ဝွံ ဒှ်အခိုက်ဂကူမန်ဇေတ်တ် မစေန်ဆက်ကၠုင် နူကဵု သၞာံ မဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီရောင်ဂှ် ပိုယ်တအ် ဟီုမာန်ရ။

ပ္ဍဲအရာဏအ် ကံက်အဓိပ္ပါယ် ဂွံတၟာဂလိုင်ရ။ ပ္ဍဲဂကောံမၞိဟ်ဂကူအဝ်သတြောအေရှတေစ်ဝွံ ဒဒှ်ရ လတူကောန်ဗြဴ ကေုာံ မၞိဟ်ဗြဴဂှ် ညးတအ် စွံၚုဟ်မးဂၠိုင်၊ မဒှ်မၞိဟ် မဟီုဂးတုဲ ပ္ဍဲဂကောံသ္ၚိကၟိန် ဗီုဏအ် ပိုယ်ကံက်အဓိပ္ပါယ်ဂွံရ။

ဗီုမပမ္ၚဵုထပ်တဲ

မၞိဟ်တြုဟ် ကၠုင်စိုပ်တုဲ ညးၜါတုပ်စိုတ် မိမၜါလပါ်တုပ်စိုတ်တုဲ ကော်နင် မၞိဟ်ဇၞော်အရာပ် မကော်ဂး ၝောအ်မၞိဟ်ဓရိုက်တုဲ ကဵုပသက်သဳရ။ ရံင်ကဵု အခိုက်ဗီုယေန်သၞာင် ကောန်မၞိဟ် မဇၞော်မောဝ်ကၠုင်မ္ဂး သၞာံမလောန်ကၠုင်ၜိုတ် မလက်သၞာံပြင်င်တေအ် မၞိဟ်တအ် အတေအ်မွဲဓရိုက် အဏအ်မွဲဓရိုက် (ဝါ) အဏအ်မွဲကွာန် အဏအ်မွဲကွာန်ရ။ (ကွာန်ဂှ် ဇၞော်နူ ဓရိုက်) ပ္ဍဲမွဲဓရိုက်မ္ဂး မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်၊ မလေပ်တီကၠိုဟ်ခၠင် ပ္ဍဲအရာအခိုက်ကၞာ ပြဝေဏဳဂမၠိုင်၊ ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ဂမၠိုင် နွံမၞိဟ်မွဲတၠရ။ မၞိဟ်ဂှ် မန်ပိုဲကော်စ ၝောအ်မၞိဟ် (ဝါ) ၝောအ်မၞိဟ်ဓရိုက် ရ။ မၞိဟ်ဂှ် ပစၟတ်သမ္တီ ညးၜါ နဒဒှ် တြုဟ်ဗြဴတုဲ ဒၠောအ်ဗ္တောန် လဴစ အခိုက်ကၞာ ပြဝေဏဳ ပ္ဍဲကွာန်ဇကု နွံဗီုလဵုရ။ ဗွဲကြဴ ပရေင်လျိုင်ပတှ်ေဟိန္ဒူ မလုပ်စိုပ်ကၠုင်၊ ကြဴနူဂှ်ညိ ပရေင်လျိုင်ပတှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာ မလုပ်စိုပ်ကၠုင်တုဲ မဗှ်ဂါထာ ဘာသာသံသကြိုတ်/ပါဠိတအ်ဂှ် ပါလုပ်ကၠုင် ဒှ်မာန်ရ။ စပ်ကဵု မရပ်စပ်ဍာ် ပ္ဍဲကာမ္ၚဵုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင် ပ္ဍဲအခိုက်ကောန်မၞိဟ် နူကဵုသၞာံ မဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီရတုဲ အခိုက်မတုင်တဲ ပ္ဍဲဍာ်ဂှ် စေန်ဆက်ကၠုင် နူကဵုတမၠာတေအ် ဒှ်မာန်ကီုရ။ ပ္ဍဲအခိုက်မ္ၚဵုထပ်တဲဟိန္ဒူဂှ် စၞးဍာ်ဂှ် ညးတအ် စကာပၟတ်ရ။

ပ္ဍဲအခိုက်ကၞာ ညးၜါ ဒုင်ကအ်ပါင်တုပ်စိုတ် ရေင်သကအ်ဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးရ။ ဍုင်ဒဳမဝ်ကရေသဳ မရှ်ေသှ်ေ အခေါင်အရာပူဂိုလ် ဗီုကဵုဍုင်ဒိန်မက်မ္ဂး ကေင်ကာမ္ၚဵုထပ်တဲ နကဵုအခိုက်ဂကူလဵုဟွံဟီု အောန်အိုတ် ဂလာန်သၟာန် ညးဗြဴ ကဵု ညးတြုဟ် ဒဒှ်ရ ညးတအ်မၞိဟ်ၜါ တုပ်စိုတ် ဒုင်တဲ သွက်ဂွံပံင်ဖက်အာ ရေင်သကအ် နဒဒှ် တြုဟ်တၠသ္ၚိ ကေုာံ သမ္ဘာ နွံဟေင် ညးတအ် ဒုင်တဲစၟတ်သမ္တီ ကေင်ကာမ္ၚဵုထပ်တဲရ။

ပ္ဍဲကွာန်လ္ၚဵု မိၜါလပါ် ရပ်တဲ ကောန်ဇကုတအ်တုဲ မစုတ်ပ္ဍဲလှိုင်ဍာ်ဂှ် ကံက်အဓိပ္ပါယ် မွဲဗီုမ္ဂး မိမၜါလပါ်တုပ်စိုတ်တုဲ မကဵုစကီုလေဝ်၊ ပရေင်အခေါင်သၠးပွးပူဂိုလ် ညးၜါဂှ် ညံင်ကဵု မိမၜါဂှ် ဟွံရှ်ေသှ်ေ မဒးဒုင်ကံက်ဏာ အဓိပ္ပါယ် ဗီုဏအ်ဒှ်အာမာန်ရ။ ဆဂး အခိုက်ဗီုဏအ် ဂွံဆဵုစ အောန်ကွေဟ်တုဲ ဒှ်အရာ မထေက်ကဵု ဝေင်ပါဲရ။

ကြဴနူ မ္ၚဵုထပ်တဲတုဲ

မိမကလောကောဒေအ်တအ် ဗိုင်ကရိုင် ထံက်ပင်ကဵု လှုဲလှာ် ကပေါတ်သ္ၚိတအ် သွက်ညးၜါ ဂွံဆက်အာ ဘဝအိန်ထံင်တၟိရ။ အခိုက်ဏအ်လေဝ် ဒှ်အခိုက်တြေံ မွဲကီု ဟီုဂွံရ။ ပ္ဍဲကဵုဂလာန်သၟာန် မ္ၚဵုထပ်တဲဂှ် ညးသၟာန် မၞိဟ်တြုဟ်ဂှ် ကွတ်ပညာဂယိုင်လမျီု ဗီုလဵုမလေပ်လဝ်ရော၊ ပရောမၞိဟ် ၜိုတ်လဵုကၠိုဟ်ခၠင်ရောရ။ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ် နူအခိင်မဗၠးမၞိဟ်အာသၟာန်ဂှ် မၞိဟ်တြုဟ်ဂှ် သွက်ဂွံ ဒက်ဘဝအိန်ထံင်ဂှ် တမ်ရိုဟ်သြန် နွံဂလိုင်လဵုဂှ် သၟာန်ဇာန်လဝ်တုဲတုဲရ။ နူအဓိပ္ပါယ် ဗီုဏအ်ဂှ် သြန်သွက်ဂွံအာတ်ဗြဴ နွံမူစိ ဒှ်ကၠုင် ဗီုဏအ်ရ။ မဒှ်ကၠုင် ဗီုဏအ်တုဲ ညးဗြဴဂှ် ဒှ်အာ ညံင်ရဴကပေါတ်အရပ်အရာမွဲမွဲ ပတန်ၚုဟ်မးတုဲ ရာန်ကေတ်ရ။

သရောပ်တုဲဟီုမ္ဂး နူကဵု အခိုက်ကၞာပမ္ၚဵုထပ်တဲမန်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ် အခိုက်ကၞာ ပရေင်ဘဝမၞိဟ်ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ ဒဒှ်ရ ဂကူမန်ဂှ် ဒှ်ဂကူတြေံ မၞုံကဵုယေန်သၞာင်ပြဝေဏဳမလှဲလးမွဲ၊ မၞိဟ်ဗြဴဂှ် ဒှ်မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲဂကောံသ္ၚိကၟိန်မွဲဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲအခိုက်ဝွံရ။ တုဲပၠန် သွက်ဘဝအိန်ထံင် ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ်သာယာဂှ် ပရေင်ဒြပ်ရတ် ဒးနွံကီုတုဲ မိမၜါလပါ်တအ် ဗိုင်ထံက်ပင်ကဵု လှုဲလှာ်ရ။

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  အခိုက်ကြုက် ဓလိင်ပလံင်ဏာ မၞိဟ်ဗြဴ ဇရေင်သ္ၚိ မၞိဟ်တြုဟ်
• 
• 
  မ္ၚဵုထပ်တဲ ကတ္တလေတ် ဖိလိပ်ပိန် ပ္ဍဲဘာကျာ်
• 
  အခိုက်မ္ၚဵုထပ်တဲ ဟိန္ဒူ ဒေသသြရိဿ