ယှိုဲယာင်၊ နာဲ
နာဲယှိုဲယာင် (နိုင်ရွှေယိုင်) ဂှ် ဒှ်သၟာပၠန်ဂတး သွက်ဗၠးၜးဂကူမန် ပ္ဍဲအခိင်မန်တအ် မက္လေင်ပၠန်ဂတး ခေတ်တၟိ၊ မညး စနူ ဌာန်ဇာတိဇကု ကွာန်မဟေဲ တကအ်ခၟိုင်ရ။ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက် မန် ကဵု ကရေင် ပံင်တောဲတုဲ သီဍုင်သဓီု ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၈ ဂှ် နာဲယှိုဲယာင် နဒဒှ် သကိုပ်ဒပ်ဂှ် ပါလုပ်လဝ်တုဲ၊ ပ္ဍဲကဵု အခိင် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် မလုပ်ဖျေဟ်လွဟ်ဂှ် ဟွံဗက်လုပ်၊ စၞးဂှ် ပ္ကောံ ဒြဟတ် ပ္ကောံလွဟ်တုဲ အခိင်မစုက်လုက် ကုနာဲယှိုဲကျေန်ဂှ် ဂွံရနုက်ဗပေင် ဒြဟတ်မၞိဟ် ဒြဟတ်လွဟ် ပ္ဍဲဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကိုပ်ကၠာအိုတ်၊ လွဟ်ဂတာပ်ခေတ် M16 ဂွံစိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးမန်ဂှ်လေဝ် ဒှ်မၞိဟ် မပ္ကောံနင်ကိုပ်ကၠာအိုတ်၊ ဂွံဒှ် သကိုပ်ပၞာန် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ နာဲယှိုဲယာင် ဒက်ဘဝသ္ၚိကၟိန် ကုမိသိင်အေ ဇာတိကွာန်ကအ်ဒုန်မြေင်တုဲ ညးတအ် က္လိဂွံ ကောန်တြုဟ်ၜါ။
| နာဲယှိုဲယာင် | |
|---|---|
| သၠးဂၠံဂဝ် |
၁၉၁၀ ကွာန်မဟေဲ၊ တကအ်ခၟိုင် |
| စုတိ |
ဂိတုဘတ် ၁၉၉၃ (အာယုက် ၈၃) ကွာန်ဝင်က (ဍုင်သေံ) |
| ဂကူ | ဂကူမန် |
| မဒယှ်တဴ | ဗိုလ်ပၞာန်မန် |
| အိန်ထံင် | မိသိင်အေ |
| ကောန်ဇာတ် |
|
| ဂယိုင်လမျီု | သၟာပၠန်ဂတး |
အတ္ထုပ္ပတ္တိ
ပလေဝ်ဒါန်နာဲယှိုဲယာင် က္တဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲကွာန်မဟေဲ တကအ်ခၟိုင်။ ကြဴနူ ပၞာန်ဂၠးတိအလန်ဒုတိယ အာစိုပ်ဒတုဲတုဲ နကဵု သၟိင်အေင်္ဂလိက် အတိုင်မကဵုလဝ် ဂတိပါင် ကုအမေရိကာန် ပ္ဍဲလိက်ပဋိညာဏ်အာတ္တလာန္တေစ်ဂှ် ကုဍုင် ညးတအ် မပလဝ် ကဝ်လဝ်နဳတအ်ဂှ် သ္ဒးပအပ်ကဵု ညးဒေသတအ်တုဲ ဗၟံက်ကၠုင်ရုပ်ရဴကမၠောန် သွက်ဂွံ ကဵုဗၠးၜး ကုဍုင်ကဝ်လဝ်နဳဂမၠိုင်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နကဵုမန်တအ် ညာတ်ကေတ် ပ္ဍဲသၞောတ်ဍုင်တၟိဏအ်ဂှ် ယဝ်ရ အခေါင်တၟေင် သွက်ဂကူမန် ဟွံစၟတ်သမ္တီလဝ်မ္ဂး ဂကူမန်တအ် ဒးကၠေအ်ကၠက်အာ အကြာဂကူဗၟာရောင်တုဲ သွက်ဂွံဂွံ အခေါင်တၟေင် သွက်ဂကူမန်ဂှ် နာဲဖဝ်ချိုဝ် အာက္ဍိုပ်တုဲ ဒက်ပ္တန်ပ္တိုန် ဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်မန် နကဵု ယၟု ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင်ရ။ နကဵု ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင်ဂှ် အာတ်မိက် သၟိင်တၠဗၟာ ညံင်ဂွံစၟတ်သမ္တီကဵု ပွိုင်ဆန္ဒမာဲ သွက်ဂကူမန်တၞဟ်ခြာ ပ္ဍဲသဘင်မာဲ သွက်ဂွံရုဲစှ် အမာတ်စၠတ်ထဝ် ပ္တန်ဍုင်တၟိရ။ ဆဂး နကဵု သၟိင်တၠဗၟာတအ် ဟွံစၟတ်သမ္တီကဵုတုဲ နကဵု ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် ဗဂပ်ဗဗေင်ဟွံလုပ်ဒုင်ရုဲမာဲရ။ ဆဂး က္ဍိုပ်သကိုပ်မန်တၞဟ်တအ် ညာတ်ကေတ် မန်တအ် ဟွံလုပ်ဒုင်ရုဲမာဲမ္ဂး မၞိဟ်သွက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜး သွက်အခေါင်ဂကူမန် ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ဂှ် ဟွံမဲတုဲ သွက် ပွိုင်ဍုင်ကျာ်ခမဳ ကရေက်ပလိုတ်ဂှ် နာဲလှမောင်၊ မန်ဥူင္ၚိုဲခိုင်၊ သွက်ပွိုင်ဍုင်ကျာ်ခမဳ ကရေက်ဗၟံက်ဂှ် နာဲသာနှေင်၊ နာဲသိင်ထောန် (စိန်ထွန်း) (မဟေဲ)၊ ပွိုင်ဍုင်သဓီုသၠုင်ကျာဂှ် နာဲယျ၊ နာဲဘလောန် (နိုင်ယှိုဲကျေန်) တအ် လုပ်ဒုင်ရုဲမာဲ နကဵုပုဂ္ဂလိက အိုတ်ရ။ ဆဂး ဆညးမွဲကီု ဟွံဂွံဒုင်ရုဲစှ်ရ။ ဒၟာနူဂှ်တုဲ နကဵု က္ဍိုပ်သကိုပ်တအ်ဏအ်ဂှ် ဒက်ပ္တန်ပတိုန် ဗော်ဗၠးၜးဂကူမန် (မွန်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့) နာဲယှိုဲကျေန် ဒှ်ဥက္ကဋ္ဌ၊ နာဲသာန်တူ ဒှ်ညးရေင်တၠုင်ဖိုလ်၊ နာဲသာနှေင်၊ နာဲသိင်ထောန် (စိန်ထွန်း) (မဟေဲ)၊ နာဲလှအံင်၊ မိဟံသာ၊ နာဲသိင်ထောန် (ဘာခတဵု) နာဲသာအံင်၊ နာဲပိုးကောင်၊ နာဲယျ၊ နာဲသာဟာန်၊ နာဲသိန်းအောင်၊ နာဲထောန်ယျေန် တအ် ဒှ်ပ္ဍဲဂကောံကေင်ကာရ။ နကဵု ဂကောံဏအ် ပံင် ကုဂကောံမန်တၞဟ်တုဲ အာတ်မိက် အလဵုအသဳဖဆပလ သွက်အခေါင်တၟေင် သွက်ဂကူမန် (၇) တင်။ ဆဂး နကဵု အလဵုအသဳဗၟာ ဟီု ဒဒှ်ရ ဂကူမန် ကဵု ဂကူဗၟာ တုပ်တုပ်ရ သွက်ဂွံဒးကဵု အခေါင်တၟေင် ကုဂကူမန် ဟွံမဲရ။[၁][၂]
ဗော်ဗၠးၜးဂကူမန် ဂှ် ပသဘင်သဳကၠဳတုဲ နကဵု နာဲင္ၚိုဲသိင် ပ္တိုန်ဂလာန် ဂကူမန်ပိုယ် သ္ဒးနွံကဵု ဒပ်ဒစဵုဒၞာဂကူမန်မွဲ တုဲ ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဂှ် ရုဲစှ်ပ္တိုန် နာဲင္ၚိုဲသိင် နဒဒှ် ညးသကိုပ်ကောပ်ကာဲ၊ နာဲသာန်တူဂှ် ဒုညးသကိုပ်ကောပ်ကာဲ ဒပ်ဒစဵုဒၞာဲဂကူမန် ရ။ သွက်ပွိုင်ဍုင်တကအ်ခၟိုင်ဂှ် နာဲသောင်းရှိန် (သက္ကော) ဂှ် ဂွံဒုင်ရုဲစှ် ညးတာလျိုင်ဒပ်ရ။[၃] မွဲလပါ်ဂှ် ပရေင်အာတ်မိက် အခေါင်အရာဂကူမန်ဂှ် ဆက်ကၠောန်အာဒၟံင်ဖိုဟ်ရ။
ကြဴနူ အလဵုအသဳဗၟာ တးပါဲထောအ် အခေါင်တၟေင် သွက်ဂကူမန်တုဲ နကဵု ဗော်ဗၠးၜးဂကူမန် ချပ်ဂၞန်ကၠုင် သွက်ဂွံ လုပ်ပေါဲဗတိုက် နကဵုလွဟ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နကဵု နာဲယှိုဲယာင် ညးမဒှ်သၟတ်မန်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် ဒပ်ဒမၠုက်မွဲ ပ္ဍဲကွာန်မဟေဲ တုဲတုဲရ။ ဒပ်ဂှ် ဗွဲကြဴ ဗိုလ်ရန်ကင်း လုပ်ဗပေင်စုတ်ကဵု ဒြဟတ်ပၠန်ရ။ ပါဲနူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတကအ်ခၟိုင်ဂှ်ရ နာဲသောင်းရှိန် လေဝ် ဒက်ပ္တန်လဝ် ဒပ်ဒမၠုက် ပ္ဍဲကွာန်သက္ကော နွံကီုရ။ ဒပ်ဒမၠုက်ၜါဒပ်ဂှ် နွံသၟဝ်ပကင်ရင် နာဲသိင်ထောန် (မဟေဲ)ရ။ ညံင်ရဴ ပ္ဍဲတကအ်ခၟိုင်ဂှ်ကီု ပ္ဍဲကဵု ဒေသတၞဟ် ဗီုကဵု ထိုင်အာင် မ္ဂး ဗိုလ်သိန်း၊ ကအ်ဗိန်မ္ဂး နာဲဒွေး၊ ဗိုလ်ကွိန်၊ ကအ်ဗိုတ်မ္ဂး ဗိုလ်ရွှေရီ၊ ဖအံက်မ္ဂး နာဲသာအောင်၊ ကၠအ်သတ် ဗိုလ်တေဇော၊ ဗိုလ်ကြောင်၊ ပွိုင်ဍုင်ရေဝ်မ္ဂး နာဲပါန်သာ၊[၄][၅]ကၟာဝက်မ္ဂး ဗိုလ်ရာဇာတအ် နွံဒၟံင်ရ။
သၞာံ ၁၉၄၈ ဂိတုအဝ်ဂေတ်ဂှ် အလဵုအသဳဖဆပလတအ် လုပ်ရပ်က္ဍိုပ်သကိုပ် ဗော်ဗၠးၜးဂကူမန် ပ္ဍဲရုင်မတ်မလီုတုဲ ပ္ဍဲအဝ်ဂေတ် ၂၉ ဂှ် နကဵု ဒပ်ပၞာန်မန် ကေုာံ ဒပ်ကရေင် ပံင်တောဲတုဲ လုပ်သီဍုင်ဖာအင်။ သီဂွံဍုင်ဖာအင်တုဲ သီဂွံဍုင်သဓီု၊ နူဂှ် ဆက်သီဂွံအာ သီုဍုင်မတ်မလီုရ။[၆] အခိင်ကာလ ဒပ်ဗိုလ်ယှိုဲယာင်တအ် မလုပ်သီဍုင်သဓီုဂှ် ပ္ဍဲဍုင်သဓီု လပါ်အလဵုအသဳဗၟာဂှ် ဗိုလ်စိန်လွင် ညးမဒှ်ဇာတိကွာန်ကအ်ပြေင် (ကျွဲခြံ) ဂှ် ဒှ်သကိုပ်ဒပ်။ ဗိုလ်စိန်လွင် ဒးဒြေပ် ဆင်ဍာ် ၜိင်ကၠောအ်အာ တကအ်ခၟိုင်၊ သှ်ေဆပံင်မဳမွဲဂတှ်ေဓဝ် ဂးရ။ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက်ဂှ် ကောန်ပၞာန်ဗိုလ်ယှိုဲယာင် လၟိဟ် ၄၆ တၠဂှ် သီဂွံအာ လွဟ်နူဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ်တုဲ ဒှ်အာ ကောန်ပၞာန်မွဲ သေနာတ်ၜါၜါဇကိုအ်ရ။[၇]
ဒပ်မန် တကအ်ခၟိုင် နာဲယှိုဲယာင် (ဗွဲကြဴ ဂွံဒှ် သကိုပ်ဒပ်စရေက် ဗိုလ်ယှိုဲယာင်) ကဵု နာဲသောင်းရှိန်တအ်ဂှ် ဒးဒုင်ဗတိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ကချေင် တမ်ဒပ် (၂) (ပ္ဍဲခေတ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကချေင်ဂှ် ပါလုပ် ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်ကၟိန်ဍုင်ဗၟာ) တုဲ ဒးပြံင်တိတ် နူခၟိုင်တုဲ အာဖျေဟ်ဇိုင် ပ္ဍဲခရိုင်သဓီု ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်ပံင်ရ။[၈] ဒပ်ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ကဵု ဗိုလ်ရာန်ကေန် နူကဵု တကအ်ခၟိုင်၊ ဒပ်ဗိုလ်ရှိန်၊ ဗိုလ်ညာဏ်၊ ဒပ်ဗိုလ်သိန်းတအ် ပံင်တောဲ ကုဒပ်ကရေင် ဗိုလ်စိုး၊ ဗိုလ်လင်းထင်တအ်တုဲ အာဖျေဟ်လဝ် သဇိုင် ပ္ဍဲကွာန်မူလိရ။
သၞာံ ၁၉၄၉ ဂိတုဇာန္နဝါရဳ ၃၁ ဂှ် နကဵုအလဵုအသဳဗၟာ လလောင်တြး ဒဒှ်ရ ဒပ်ဒစဵုဒၞာဂကူမန် (MNDO)ဂှ် ဒှ်ဂကောံမ္ၚးသၞောဝ်ရ။ ဆက်တုဲ ဗော်ဗၠးၜးဂကူမန်လေဝ် ဒးဒုင်လလောင်တြး ဗော်မ္ၚးသၞောဝ်ကီုရ။ ကြဴနူဂှ် နကဵုပၞာန်ဗၟာ ဍိုက်ဗတိုက် ဒပ်မန်ဂမၠိုင်တုဲ ဒပ်မန်ဂမၠိုင် သီုကဵု ဒပ်ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ပြံင်အာပ္ကောံစွံ ပ္ဍဲကအ်ကြိက်တုဲ ဒက်ပ္တန်လဝ် တမ်ဒပ်မွဲ နွံဒြဟတ် ၈၀၀ တၠပြင်ပြင်ရ။ သကိုပ်ဒပ်စရေက် ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ပံင်တောဲ ကုဒပ်စရေက် ကာန္နဳတုဲ ဖျေဟ်လဝ် ဗဒိုပ် ပ္ဍဲကွာန်ကာန္နဳရ။ နာဲပါန်သာ ဒှ်သကိုပ်တမ်ဒပ်ရ။ [၉]
ဗွဲကြဴညိပၠန် ဒပ်စရေက် ဗိုလ်ယှိုဲယာင်၊ ဒပ်စရေက် နာဲသောင်းရှိန်၊ ဒပ်စရေက် နာဲထွန်းတင်၊ ဒပ်စရေက် နာဲကောန်ပါ ပန်ဒပ်ဂှ် ပံင်ပ္ကောံတုဲ ဒက်ပ္တန် တမ်ဒပ်မွဲ။ နာဲပါန်သာ ဒှ်သကိုပ်တမ်ဒပ်ရ။[၁၀]
သၞာံ ၁၉၅၂ လပါ်လက်ကြဴဂှ် ဒပ်မန်လပါ်ပင ဒပ်နာဲအံင်ထောန်တအ်ဂှ် ဒုင်တဲ ဒပ်ကြုက်တုဲ ကော်စ မန်ဗု၊ ဒပ်မန် မနွံဒေသဒဵုထောင် မဒက်ပ္တန်လဝ် ကံင်သဳပရေင်ဍုင်ကွာန် ပရေင်ပၞာန်သဳဟရာဇာ (သီဟရာဇာစစ်ရေးနိုင်ငံရေးကောင်စီ) (ဗွဲခမၞန် ကော် ဒပ်သဳဟရာဇာ) နာဲယှိုဲကျေန် မအာဂတဂှ် ဟွံဒုင်တဲ ကြုက်တအ်ဂှ် ကော်စ မန်ဍာဲ။ ပၞာန်အလဵုအသဳ ဍိုက်ဗတိုက် ဒပ်ပငတုဲ ဒပ်ပငလီုအာ။ ဒပ်ပငဂှ် ပြံင်အာ ဖျေဟ်ဇိုင် လပါ်ကျာ်ပိ။[၁၁] ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ဒပ်မန်ပင ဂှ် ဒုင်တဲ သၞောတ်ဝါဒတၠဓန ကြုက်ထာင်ဝါန်၊ ဒပ်မန်သဳဟရာဇာ ဒပ်နာဲယှိုဲကျေန်တအ်ဂှ် ဒုင်တဲ သၞောတ်ဝါဒကြုက်ကောန်မျူနေတ် ဟီုဂွံရ။
တၞဟ်နမဂွံပ္ကောံ ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် သီုဖအိုတ်တုဲ ဒပ်မန်တအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် ပ္ကောံတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၅၄ ဂိတုအဝ်ဂေတ်ဂှ် ဒက်ပ္တန် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် မာန်ကၠုင်ရ။[၁၂] နာဲအံင်ထောန် ကော်ဘိက်တုဲ နာဲယှိုဲကျေန်၊ နာဲထောန်မောင်၊ ဗိုလ်ယှိုဲယာင်တအ် ပြံင်အာ ပဒတဴ ပ္ဍဲဗဟဵု ဒပ်ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် မနွံပ္ဍဲဝါအနာင်ရ။[၁၃]
သၞာံ ၁၉၅၈ ဂိတုဂျူလာင် ၁၉ ဂှ် နကဵု ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန် ပတှ်ေကေတ် ဂလာန်အလဵုအသဳဥူနု ညးတအ် ဖန်ဗဒှ်ကဵု တွဵုရးဍုင်မန် ရောင်တုဲ ပအပ်လွဟ်တုဲ လုပ်ကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန် အပ္ဍဲဍုင်ရ။ ဆဂး နာဲယှိုဲယာင်ဂှ် ဟွံဗက်တိတ်ဖျေဟ်လွဟ် ကရောမ် ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်တုဲ သှ်ေဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု တိပၠန်ဂတး ပ္ဍဲ ကွာန်ဇဲယျ (လၟုဟ် လုပ်အာ ပ္ဍဲတိသေံ)။ ကွာန်ဇဲယျဂှ် နွံရသိမွဲ မညးဂမၠိုင်ကော်စ ရသိသော်ယံင်။ ညးဒှ် ဂကူကရေင် ဟီုအရေဝ်မန်၊ ညးဂမၠိုင် ပတှ်ေကေတ် ဒှ်မၞိဟ်တၠဣဓိရ။ နကဵုအဆက် ဗိုလ်စိုး ဂှ် ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ကဵု နာဲသိင်ဟာန် (နာဲဘာဘူ) တအ် အာရာန်သေနာတ် ပ္ဍဲပယျဵုဍုင်သေံ လွဟ်ဂတာပ်ခေတ် M16 ။ နူလပါ်ဍုင်သေံဂှ် မန်ဍုင်သေံ နာဲကသေံသေဠာခုန်တအ် ဒှ်မၞိဟ်မပလံင်ဗစိုပ် ကဵုလွဟ်တအ်ရ။ လွဟ် M16 မဒှ်လွဟ်ဂတာပ်ခေတ် စိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးမန် ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ[၇] သၞာံ ၁၉၆၀ ပ္ဍဲအခိင်ကညင်ဂှ် နာဲယှိုဲကျေန် ကလေင်စိုပ်ကၠုင် ဇရေင်ခရိုင်သဓီု ပွိုင်ဍုင်(၃)တုဲ ဂွံဆဵုကဵု ဗိုလ်ယှိုဲယာင်၊ နာဲသိင်ဟာန်၊ နာဲဖေညောအ်[၁၄] တုဲ ဒပ်ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ကေုာံ နာဲသိင်ဟာန် သီုကောန်ပၞာန်ဖအိုတ် နကဵုလွဟ်ဂတာပ်ခေတ် ၁၂၈ ဇကိုအ်ဂှ် လုပ်ဗော်ဍုင်မန်တၟိရ။ နူစ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ဒက်ပ္တန်တုဲ က္လိဂွံ ကောန်ပၞာန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒပ်ဗိုလ်ယှိုဲယာင်တအ်ရ။[၇] နူဂှ် နာဲယှိုဲကျေန် ဂွံစုက် ကုနာဲနေ ညးဟွံဖျေဟ်လွဟ် ကရောမ်ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်တုဲ မညးပဒတဴဒၟံင် ပ္ဍဲကွာန်ဒဵုထောင်် တုဲ နာဲနေလေဝ်လုပ်ပံင်တောဲ ပ္ဍဲဗော်ဍုင်မန်တၟိကီုရ။[၁၄]နာဲယှိုဲယာင် ဂွံဒှ် သကိုပ်ပၞာန်မန် (ဗိုလ်ချုပ်ယှိုဲယာင်) ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။[၇]
ပ္ဍဲအခိင်အကြာဂှ်ရ နာဲယှိုဲယာင် ဂွံစုက်လုက် ကုမိသိင်အေ ဇာတိကွာန်ကအ်ဒုန်မြေင်တုဲ စှ်ေဒၞာဲ ဒက်ဘဝသ္ၚိကၟိန် ရေင်သကအ်ရ။ နာဲယှိုဲယာင် ကဵု မိသိင်အေ က္လိဂွံ ကောန်တြုဟ်ၜါ၊ နာဲထောန်အံင် ကဵု နာဲဇဝ်ဝါန် (ဗွဲကြဴ ဒှ်တၠဂုန်ဇဝ်ဝါန် နွံပိုန် ဘာစောဝ်ဇဗၠု)ရ။[၇] မိသိင်အေ ကလိဂွံ အာယုတ် ၈၄ စုတိအာ ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် ၁၃၊ ၂၀၂၃ ပ္ဍဲကွာန်ဝင်ကရ။
သၞာံ ၁၉၇၀ ဂှ် ပၞာန်ဗၟာ ကၠုင်သီ ဗဟဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ မနွံပ္ဍဲဇံင်ကွဳဂှ်လေဝ်[၁၅] ဗိုလ်ယှိုဲယာင် စဵုဒၞာဗဒိုပ်ဗဟဵုမာန်ကၠုင်လဝ်ရ။[၇]
ဗဟဵု ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ပြံင်လုပ် ကျာ်ပိတုဲ ဗွဲကြဴဏအ် မၞိဟ်မဖျေဟ်လွဟ်တြေံတအ်လေဝ် က္လေင်စိုပ်ကၠုင်ပၠန်တုဲ ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ဒြဟတ်ဇၞော်ကၠုင် ၜိုတ်ဒးရးရ။ သၞာံ ၁၉၇၇ လပါ်အိုတ်ဂှ် ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ယဲဇၞော်က္တဵုဒှ် (ယဲဆီၜေတ်)တုဲ ဒးအာလွဳ ပ္ဍဲဍုင်က္ၜင်ကံက်ရ။ အဃောညးမနွံဒၟံင် က္ၜင်ကံက်ဂှ် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကၠောန် သဘင်သဳကၠဳဗော် မရနုက်ကဵုပန်ဝါရ။ ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဂှ် လညာတ်တၞဟ်ခြာ ရေင်သကအ်တုဲ က္လိဂွံတင်တုပ်စိုတ် ရေင်သကအ် ဟွံမာန်တုဲ ဗော်ပါ်အာ ၜါကရေက်ရ။ က္ဍိုပ်နာဲယှိုဲကျေန်တအ်ဂှ် ပြံင်အာ ကွာန်ဝင်ကရ။ ဂကောံသ္ၚိကၟိန် နာဲယှိုဲယာင် တအ်လေဝ် ပြံင်လုပ်အာ ကွာန်ဝင်ကကီုရ။[၁၆]
ဗွဲကြဴ ဗိုလ်ယှိုဲယာင် ကလေင်စိုပ် နူက္ၜင်ကံက်ဂှ် လုပ်မံင် ပ္ဍဲဝင်ကရ။ အခိင်ဂှ်လေဝ် အာယုက်ညး ဒှ်ၜိုတ် ၆၇ သၞာံရတုဲ ဒေါအ်ဇူထောအ် နူကမၠောန်ဗော်ရ။ ပ္ဍဲဒၞာဲလ္ၚဵု ဗိုင်တိုန် ကောံဓရီု ဗိုင်ကဵုစကသပ်ညိညရ။[၁၆] သ္ၚိညးတအ် ပ္ဍဲကွာန်ဝင်ကဂှ် နွံ မွဲအရာပ် ကုကောန်ဇာတိတကအ်ခၟိုင် သ္ၚိပိမမွဲရေင် နာဲသိင်ဟာန် (နာဲဘာဘူ) ဇာတိမုဟ်ဒုန်၊ နာဲတာန်တေန် ဇာတိသက္ကော၊ ကေုာံ သ္ၚိဗိုလ်ယှိုဲယာင် ဇာတိမဟေဲရ။[၇]
သၞာံ ၁၉၉၃ ဂိတုဘတ်ဂှ် နာဲယှိုဲယာင် က္လိဂွံအာယုက် ၈၃ သၞာံ စုတိအာ ပ္ဍဲသ္ၚိညး ပ္ဍဲကွာန်ဝင်ကရ။[၁၆]
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၆). မွန်လူမျိုး တိမ်ကောခြင်း နှင့် ပြန်လည်ရှင်သန်လာခြင်း. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၅၅-၇၅။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၂၉-၅၀။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၅၂။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၆၇။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). " မွန်အမျိုးသားခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သူ နိုင်ပန်းသာ၏ ဘဝဖြတ်သန်းမှုမှတ်တမ်းများ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၂၉-၅၀။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၆). မွန်လူမျိုး တိမ်ကောခြင်း နှင့် ပြန်လည်ရှင်သန်လာခြင်း. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၇၄။
- ↑ ၇.၀ ၇.၁ ၇.၂ ၇.၃ ၇.၄ ၇.၅ ၇.၆ Sripanngern, Sunthorn (June 17, 2023). " သကိုပ်ပၞာန်မန် ဗိုလ်ချုပ်ယှိုဲယာင်အာဇာနဲမန် ပေါဲဗတိုက်သီဍုင်မတ်မလီု. Open. “အခိင်ဗော်ပၠတရဴဍုင်မန်ဖျေဟ်လွဟ် သၞာံ ၁၉၅၈ ဂှ် ဗိုလ်ယှိုဲယာင်ဟွံပါ ဒပ်ညးတအ်နွံဒၟံင်ပ္ဍဲကွာန်ဇဲယဂှ်တုဲ ကောန်ပၞာန်ကရေင်မၞုံယၟု ဗိုလ်စိုး ဟီုဂှ်ဒှ်ရဲဆာန်ဗိုလ်ယှိုဲယာင်၊ နူအဆက်ဗိုလ်စိုးဂှ်ရ ဗိုလ်ယှိုဲယာင် နာဲသိန်ဟာန်(နာဲဘာဘူ) တအ်အာရာန်လွဟ်ဂတာပ်ခေတ်(M16) ပ္ဍဲပယျဵုဍုင်သေံ၊ နူလပါ်ဍုင်သေံဂှ်မန်ဍုင်သေံ နာဲကသေံ သေဠာခုန် တအ် ပလံင်ဗစိုပ်ကဵုလွဟ်ရ။ အခိင်နာဲယှိုဲကျေန်ဒက်ပ္တန်ဗော်ဍုင်မန်တၟိ တၟိတၟိတေံ ဒပ်ဗိုလ်ယှိုဲယာင်လုပ်ပံင်ကဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ သီုကောန်ပၞာန် သီုလွဟ်ဂတာပ်ခေတ် ၁၂၈ ဇကိုအ်၊ ခါန်ကၞာတ်ပ္တိန်ဗိုလ်ယှိုဲယာင်ဒှ်သကိုပ်ပၞာန်မန်(ဗိုလ်ချုပ်ယှိုဲယာင်) ဗော်ဍုင်မန်ကၠာအိုတ်ရ။ ကောန်ပၞာန်မန် ဗော်ဍုင်မန်တၟိ အဃောကတ်ဗ္တောန်ပန်လွဟ်ဂတာပ်ခေတ်(M16) ပ္ဍဲဗဟဵုဗော်ဍုင်မန်တၟိ ကွာန်ဒဵုထောင် ကောန်ပၞာန်မွဲတၠ မာ်ဒးလတာ်စာင် Auto (ကောန်ဍေင်) မကမ်ကရိုဟ်တိတ်အာ သီုဥက္ကဌယှိုဲကျေန် သီုဥက္ကဌထေန် တကိုတ်အာရ။ ပ္ဍဲပေါဲဗတိုက် ဒပ်ပၞာန်ဗမာတိုန်သီဗဟဵုဇံင်ကွဳဂှ်လေဝ် ဗိုလ်ချုပ်ယှိုဲယာင် တဝ်စၞေဟ် စဵုဒၞာဗဒိုပ်ဗဟဵုမာန်ကၠုင်ရ။”
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၆၉။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၇၂။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၇၉။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၈၁-၈၂။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၈၃။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၈၅။
- ↑ ၁၄.၀ ၁၄.၁ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၉၂။
- ↑ နိုင်ပန်းသာ (၂၀၁၅). ခေတ်သစ်ကာလ မွန်အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုသမိုင်းနှင့် နိုင်ရွှေကျင်အကြောင်း သိကောင်းစရာ. အရှေ့ကြယ်စာပေ, ၉၄။
- ↑ ၁၆.၀ ၁၆.၁ ၁၆.၂ Monzel, Bee Htaw (June 27, 2023). "နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ သၟာန်စလဝ် တၠဂုန်ဇြဝ်ဝါန် ညးမဒှ် ကောန်ဍောတ် နာဲယှိုဲယာင်" (Interview). Interviewed by Bee Htaw Monzel.