လညာတ်တၞောဝ်သၟတ်တၟိ၊လိက်ကၞပ်
မာတိကာ
ပလေဝ်ဒါန်- ၁။ နိဒါန်
- ၂။ ဂလာန်ဗကန်
- ၃။ နိဗ္ဗာန်လောက ဂွံမာန်ဖအိုတ်ရ
- ၄။ လညာတ်တၞောဝ် သၞောတ်ဒဳမဵုကရေဇြဳကဵု ဗီုပြၚ်ဍုၚ်အခေါၚ်ဗၠးၜးပိုယ်
- ၅။ လညာတ်ဂွံဗၠးၜးသၠဲလး ဒးဂွံလဝ်ပရိုၚ်တၚ်နၚ်ဒး
- ၆။ စရာဲပညာ ဘဝကောန်ၚာ် လ္ပကဵုလ္ၚုအာ
- ၇။ ဟိုတ် ပြသၞာလညာတ် ဖိုလ် သွဟ်ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်
- ၈။ ဂုဏ်ဖိုလ် သဘာဝ
- ၉။ ဂကောံဇြဟတ် တိုၚ်ဓယိုၚ် သၞောတ်ဒဳမဳုကရေဇြဳဂမၠိုၚ်
- ၁၀။ သၟာလ္ၚတ်ၜါ ဆဵုဂဗကၠာ သဳကၠဳပရေၚ်ပညာ
- ၁၁။ စရာဲပရေၚ်ပညာ စဵုတာအာ ပွကူသာန်မနုဿာ
- ၁၂။ ပရေၚ်ပညာခိုဟ်မွဲကဵု တၚ်နွံပၟိက်ရေၚ်တၠုၚ်ဂမၠိုၚ်
- ၁၃။ ဟိရဳဩတ္တပ္ပနွံမှ ဘဝဂွံဒှ်တၠ
- ၁၄။ နိဂီု
နိဒါန်
ပလေဝ်ဒါန်လိက်ပရၚ်တဲ ပ္ဍဲလိက်အုပ်ဏံ ဖအိုတ် ရန်တၟံချူလဝ်သွက်ဂွံကဵုတၚ်နၚ်၊ ဗဟုသုတ ပရိုၚ် အကာဲအရာ ဒဒှ်ပြသၞာ ဂၠာဲနဲသွဟ် လညာတ် ဂွံတိုၚ်ပ္ကဴအန္တိမတံဖအိုတ်တုဲ ရသ-ရှ်သာလိက် ဗှ်စခိုဟ် (ပွမဗှ် ကလိကလောတ်) ဟွံပတဝ်လဝ်က္ဍိုပ်ရ။
လိက်မွဲပိုဒ် ဗှ်ကလိကလောတ် လောန်အာတုဲ တၚ်သွက်ဒးချပ်တံဂှ် ဟွံမွဲမ္ဂး ဒှ်အာပၠောပ်ဏာမံၚ် ကုညးဗှ်လိက်တံပ္ဍဲ ဗီုပြၚ်ခေါ်မွဲရ။
ပရူပရာလိက် ပ္ဍဲလိက်အုပ်ဏံဂှ် နနဲဗှ်ကေတ်လိက် ဗီုပြၚ်တၟိ သ္ပစၟဳစၟတ် ကဵု အရာဍာံစၟတ် (သစ္စ) Truth theories တၠပညာအနန္တမ္ဂး
ဒုက္ခ သစ္စ
- လိက်ပရၚ်ဏအ် မူဟိုတ်တုဲ ညးချူလိက် ဂွံချူပတိုန်
- လိက်ပရၚ်ဏအ် ထမံက်ထ္ၜးမံၚ် ပြသၞာဂကူဗီုလဵု
- လ္တူပြသၞာထမံက်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် ဖိုလ်ပရေံ၊ခိုဟ် တၚ်နၚ်တအ် ပါ၊ဟွံပါ
သမုဒယသစ္စ
- ပြသၞာဏံ ဟိုတ်နူ တမ်ရိုဟ်ဟိုတ်လဵုတုဲ ဂွံဒှ်မံၚ်ပြသၞာ
- ပြသၞာံဏံ ဟွံမွဲမ္ဂး ဖိုလ်ခိုဟ် ဗီုလဵုဒှ်ကၠုၚ် ထမံက်ထ္ၜးလဝ် နွံ၊ဟွံမွဲ
နိရောဓသစ္စ
- နကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်ဏံ တိုၚ်ပ္ကဴ (ဖိုလ်) ဗီုလဵုစၞောန်ထ္ၜးလဝ်
မဂ္ဂ သစ္စ
- နဲကဲ ဂွံသောၚ်ကေတ် ပြသၞာဏအ် ထမံက်ထ္ၜးလဝ် နွံ၊ဟွံမွဲ
- နဲကဲ သၟးဟွံကကမၠောန် (ကေၚ်ကာ) ဗီုလဵုဂွံထမံက်ကၠောန် စၞောန်ထ္ၜးလဝ်နွံ၊ဟွံမွဲ
မပ္တံတၚ်နၚ်တဏံ စၟဳစၟတ် ဗှ်ကေတ်တုဲ ဟိုတ်ညးချူလိက် ဂွံချူထမံက်ပတိုန် လိက်ပရေၚ်ဏံလဝ် ပ္ဍဲဂၠးညးဗှ်လိက်တံ ဂၠာံကၠိုဟ်ကေတ်မာန်ကၠုၚ်ရ။ ပြသၞာ ဒှ်မံၚ်ပ္ဍဲဘ၀ဂကူ ကၟိန်ဍုၚ် ဂၠးတိ ညးဗှ်လိက်တံ သွက်ညးဗှ်လိက်တံ ဂွံလေပ်သောၚ် တတ်ပြံၚ်လှာဲ အာမာန်ဂှ် နကဵုတၚ်နၚ် ဗဟုသုတ နဲကဲ မနွံပ္ဍဲလိက်ပရေၚ် လိက်လညာတ် တၞောဝ်သၟတ်တၟိ ဏံ မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴ ဇိုန်ဏှၚ်ကဵု၊ ဘိုၚ်ကဵုပ္ဍဲလၟေၚ်ကမၠောန် ညးဗှ်လိက်တံ ပသောၚ်မံၚ်ပြသၞာ တ္ၚဲဏံမာန်ဏောၚ် ပတှ်ေစှေ်ကေတ်စိုတ် ဨကန္တတုဲ ညးတၠပညာ ဗှ်လိက်ပရၚ် ပ္ဍဲလိက်ဏံ နကဵုလညာတ်သၠဲသၠဲ လစွံစိုတ် ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်မ္ဂး ကလိဂွံလညာတ် နဲကဲကသပ် ဂၠိုၚ်နူတၚ်နၚ် ပ္ဍဲလိက်ဏံဏီဂှ် လိက်ပရၚ် ပ္ဍဲလိက်အုပ်ဏံ ဂံၚ်ဒုၚ်ကဵုလျိုၚ်ပေၚ်ၚ်တုဲ ညးဗှ်လိက်တအ် ဗွဲမၞုံကဵုလညာတ် စၟဳစၟတ်ချပ်စၚ်ခြၚ် ဒှ်မာန် ဟွံမာန် စၟဳဗှ်ကေတ် အတိုၚ်တၚ်နၚ် (၈) တၚ်လ္တူတေံမ္ဂး
ဂလာန်ဗကန်
ပလေဝ်ဒါန်ဒးဂှ်ဟေၚ်ဟီုလဝ်ရ။ အတိုၚ်မနွံပ္ဍဲစိုတ်ဟေၚ် ချူစုတ်လဝ်ရ။ ညှာကေတ်စိုတ်ဟွံမာန်ရ။
ပရေၚ်သၠးပွးဂှ် ကူချပ်ကေတ် နူကဵုဒိုဟ်နဲကဲနာနာအိုတ်ညိ။
ဍံက်ကေတ်အဓိပ္ပါယ်လိက်မွဲပိုဒ်တုဲ နကဵုလညာတ်မွဲလ္ပာ် လ္ပကံက်ကေတ်အဓိပ္ပါယ် ဗှ်ကေတ်သီုဖအိုတ်တုဲမှ သရုပ်ဓလီု ကံက်အဓိပ္ပါယ်ညိ။
ကဵုဏာတၚ်နၚ် သွက်ဂွံ ဒးကူချပ်တအ်ရ၊ အရာဒးကူချပ် ကိုန်ဂစိုတ်တအ်ဟွံမွဲရ။
"ပရေၚ်သၠးပွး" ဟီုဂှ် ဒှ်ဂလာန်မွဲပါၚ်ဓဝ်တုဲ အဓိပ္ပါယ်ဂၠိုၚ်ကွေံကွေံရ။ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဂွံဟီုကေတ်မာန် ဟွံလောဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ချူပကောံဏာလဝ်ကဵုလၟုဟ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်မံၚ်ရောၚ် ဟွံမိက်သ္ဂးကေတ်ရ။ ဆက်တုဲ ချူပကောံမံၚ်ဏီရောၚ်။
"ပရေၚ်သၠးပွး" ဟီုဂှ် ဒှ်ဂလာန်မွဲပါၚ်ဓဝ်တုဲ အဓိပ္ပါယ်ဂၠိုၚ်ကွေံကွေံရ။ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် ဂွံဟီုကေတ်မာန်ဂှ် ဟွံလောဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ချူပကောံဏာလဝ်ကဵုလၟုဟ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်မံၚ်ရောၚ် ဟွံမိက်ဂွံသ္ဂးကေတ်ရ။ ဆက်တုဲ ချူပကောံမံၚ်ဏီရောၚ်။
ပရေၚ်သၠးပွးဟီုဂှ် ခိုဟ်အိုတ်မွဲကီုရ။ အရာဒးဟီုဝါတ်ဂါတ်လေဝ်ဒှ်ရ။ အခါကာလ ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်ပရေၚ်စိုတ်သၠးပွးတုဲ ပရူပရာစိုတ်ဂှ် ဟီုထ္ၜးညိ။ ယဝ်ရဟီုမ္ဂး ၜိုန်ရမိက်ဂွံဟီုသ္ဂးထ္ၜးကီုလေဝ် ဂွံဟီုလေပ်ဂှ် ဟွံလောဲရ။ လၟုဟ်အဲမိက်ဂွံဟီုဂလာန်တုဲ ဂစာန်ဟီုထ္ၜးဏာကီုရ။ ပရူပရာပရေၚ်သၠးပွး ဗီုဟီုဝါတ်ဂါတ်ကီု ဒးဗှ်ကေတ်ဂှ်လေဝ် လောဲမံၚ်ဏောၚ် ဟွံထေၚ်ကေတ်ရ။
ဆဵုဂလာန်ပရေၚ်သၠးပွးဟီုတှေ် ဒးဂၞပ်ကွေံရ။ Freedom, Liberty, Independence တအ်မ္ဂး ဒးဂၞပ်စိုတ်ကွေံကွေံရ။ ပရူပရာ သၠးပွးလဝ်တအ်ဂှ် ဂၠာဲဗှ်ကေတ် ပ္ဍဲလိက်တအ်ရ။ ညံၚ်ဂွံသၠးပွး ဗီုကဵုဒးမံၚ်ဂှ်လေဝ် ဂၠာဲကေတ်မံၚ်နဲကဲလၟိုန်ရ။ စဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ၜိုတ်သ္ပမာန် ဗီုပြၚ်မံၚ် မၞုံကဵုပွးသၠးပွးဂှ် မံၚ်ကေတ်ဖိုဟ်ရ။ ၜိုတ်အစောန်နွံ နကဵုစိုတ်သၠးပွးမံၚ်တဴရ။
ဗွဲတၟေၚ် ညးမွဲမွဲဗှ်ကေတ် လိက်အုပ်ဏံတုဲ နကဵုညာဏ်ဇကု မနွံကဵုသိက္ခာဇကု ဖန်ဗဒှ်ကေတ် ဘဝသၠးပွးဗၠးၜးတုဲ မံၚ်အာဏောၚ်တှေ် ပြေကေတ်စိုတ်မာန်ရ။ ဗှ်ကေတ်လိက်အုပ်ဏံတုဲ ညးစိုတ်ဂဟောံဇြ ဒှ်အာဒဒိုက်စိုတ်တအ်လေဝ် နွံမံၚ်ဏောၚ်ထေၚ်ကေတ်လဝ်ရ။ ဒှ်အာဒဒိုက်စိုတ် ထေဲအာလ္တူညးချူလိက်တုဲ ဟွံပေၚ်ပၟိက်တအ်လေဝ် ဒှ်မာန်ဟေၚ်ရ။ ဒှ်ကၠုၚ်တၚ်ဟွံပေၚ်ပၟိက်စိုတ်တအ်ဂှ်လေဝ် ညးချူလိက် ကၠိုဟ်ကေတ်ကဵုမာန်ဏောၚ်ဂှ် ဒစးဒုၚ်တုဲမံက်ဂွံဟီုလဝ်ရ။
ညံၚ်မၞိဟ်တအ် ဂွံသၠိၚ် လီဒယှေ်သၠိၚ်ထောံမံၚ် ကဵုဒွက်သၟးဟွံတုဲရ ဒွက်ညံၚ်ဂွံၚုဟ်တိုန်ဂှ်လေဝ် ဒးဒယှေ်ကီုရောၚ်။ ပလီုမံၚ်သတိက်ဏောၚ် လ္ပထေၚ်ကေတ်ညိ။ တ္ၚဲတၟးဖၠၚ်ကၠုၚ်ရ၊ က္တဵုအိုတ်ရ။
နိဂီု
ပလေဝ်ဒါန်ယွံညးတၠပညာ "တၞောဝ်သၟတ်တၟိ" လိက်အုပ်ဍောတ်ဏံဝွံ သွက်ညးတၠပညာကီု၊ သွက်ညးဗှ်လိက်ကီု တၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် မပ္တံမိပ်ကၠုၚ်၊ ထေဲကၠုၚ် အမ်သဝ်ကၠုၚ် တၚ်နာနာဂှ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဟေၚ်အိုတ်ကီုရ။ တုဲပၠန် ခန်လ္ၚတ်သွက်ဇကုကီု၊ သွက်ပွဳပွိုၚ်ဇကု ဂကူ ဇကုတအ်ကီုဂှ် ညာတ်ကၠုၚ်တၟာဂလိုၚ်ကီုရ။ ပြသၞာကောန်ဂကူ ပြသၞာလစွံစိုတ်တၠပညာသၟတ်ကောန်ဂကူမန် မှာဇန်ပိုဲတ္ၚဲဏံဂှ် ၜိုတ်သၟဟ်အစောန်မာန် ထမံက်လဝ်ကဵုကီုရ။ ဗှ်ကေတ်လိက်ပိုဒ်ပရေၚ်တဏံတုဲ ညးဗှ်လိက်လေဝ်ကၠးကၠုၚ် လ္တူအကာဲအရာမွဲကဏ္ဍကီုရောၚ်။
ညးဗှ်လိက် ဗှ်ကေတ်လိက် "တၞောဝ်သၟတ်တၟိ" တုဲဂှ်မ္ဂး
- တၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်
- တၚ်ဂွံခန်လ္ၚတ်
- တၚ်မိက်ဂွံဟီုကဵုကသပ် ညးချုလိက်
- တၚ်နာနာ ဆေၚ်စပ်ကဵုလိက်အုပ်ဏံဂှ်
ပိုဲညးကၠောန်ဗဒှ်လိက်အုပ် "တၞောဝ်သၟတ်တၟိ" တံမိက်ဂွံမိၚ်ကေတ်ကွေံကီုရ။ "ဆန္ဒညးမွဲဂှ် ပံၚ်ဗစိုပ်ဗဒှ်ကဵု ဆန္ဒမွဲဂကောံ၊ ဆန္ဒဂကောံဂှ် ပံၚ်ဗစိုပ်ဗဒှ်ကဵု ဆန္ဒမွဲဂကူ" မာန်ရောၚ်ဂှ် ညးဗှ်လိက်ကၠိုဟ်ကေတ်တုဲ "ဂလာန်ညးဗှ်လိက်တအ် ဟီုနၚ်ဂှ် ဒှ်တၚ်ညးဗှ်လိက်တံ သွက်ဂွံကေလၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် အနာဂတ်မွဲဝါပၠန်" ဟေၚ်ရတုဲ အိုတ်ကဵုညးဗှ်လိက်တအ် သီုဖအိုတ် ဟီုပါ်ပဲါ ဗစိုပ်နၚ်ကဵု ဌာန်ဒုၚ်လိက်သၟတ်ဏံညိ။
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်လိက်အုပ်- လညာတ်တၞောဝ်သၟတ်တၟိ