လိက်ဇၟန်
ပွမချူဇန် ပရူပရာမွဲဂၠိဂၠိ နကဵုအရေဝ်ပလးဂှ် လိက်ဇၟန် ထာမ်ပလိက်:Eng-Eassyမ္ဂးယၟုရ။
တၟေၚ်-လိက်ဇၟန် ပလေဝ်ဒါန်
- လိက်ဇၟန်ထ္ၜးလၟေၚ်ဒဒှ်
- လိက်ဇၟန်ထ္ၜးရုပ်ရဴ
- လိက်ဇၟန်ပွမပံက်သောၚ်ကလး
- လိက်ဇၟန်ပတိုန်ထ္ၜးတၚ်ဗ္စာရဏာ
- လိက်ဇၟန်ပွမချပ်ကူ
ပၞောဝ်မသုန်နဲဂှ် ပ္ဍဲလိက်ဇၟန်မွဲမွဲပိုဒ် ပိုၚ်ခြာလဝ် သ္ဒးချူနကဵုမွဲမွဲနဲဓဝ်ဟွံသေၚ်။ ညံၚ်ရဴလိက်ဇၟန်ဂွံကလိတ်ကလောတ် ပ္ဍဲလိက်ဇၟန်မွဲပိုဒ် သီုမသုန်နဲ ဗွဲမဗဗွဲ ချူဇန်ဏာမာန်ရ။
ကာလချူလိက်ဇၟန်မ္ဂး ပရူပရာဇကုမချူဂှ် ဒးညဳသၟဟ်ကဵုက္ဍိုပ်လိက် ဇကုမဂပ်ဝ်ရုဲစှ်လဝ်ဂှ်ရ။ ညးမဗှ်လိက်တံ ညံၚ်ဂွံဗှ်စမိပ် ညံၚ်ဂွံလုပ်စိုတ် သ္ပဂရုတုဲ သ္ဒးချူရ။ ရုဲစှ်ကေတ်ဝေါဟာ မအရေဝ်ကျေဝ်ကျေဝ်တုဲ၊ သီုဟွံမွဲကဵု အဓိပ္ပါယ် ချူဇန်လဝ်နကဵုကာရန် ဗီုဆန္ဒလၚ်္ကာကဗျတံဂှ် ဟဂပ်ဝ်။ နကဵု ဗဟုသုတဇကု မကေၚ်ဆိုက်ဗ္ဒက်နိဿဲ ပ္ကောံပ္ကေဝ်လဝ်တံဂှ်ဟေၚ် တၞဟ်နဂွံစိန်ဝုန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂၠံစိုတ်ညးမဗှ်လိက်တံ ထေက်ကဵုသ္ဒးချူဗွဲမကလိတ်ကလောတ်ရ။
အရာမချူလိက်ဇၟန်ဂှ် ဆအယာံမာတ်နဲကဲဟေၚ် စၞောန်ထ္ၜးကဵုသၟဟ်ရထရ။ လိက်ပတိုန်ပါၚ်တိုက်ဟွံသေၚ်။ ဗှ်လိက်ဇၟန်တံဂှ်တံဂှ်တုဲ ပတိုန်လဝ်ပါၚ်တိုက်ဂှ် ဟဂပ်ဝ်ရ။ နိဿဲကေတ်နဲကဲ နူလိက်ဇၟန်တံဂှ်တံဂှ်တုဲ၊ နကဵုဂမြၚ်ဉာဏ်ဇကု သ္ဒးချူတဴနကဵုအာဘောဂဇကုရ။ တၞဟ်နဂွံစဳကၠး ဆိုက်ဗ္ဒက်စိစောန် ပ္ဍဲအရာချူလိက်ဇၟန်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ကဵု ပွပ္ကတ်ပ္ကေၚ် ပွမလ္ၚတ်၊ ပွမပတိတ်ဇြဟတ်ဟေၚ်ရ။
စပ်ကဵုပွမပတိတ်ဇြဟတ်တုဲ
- ပွမလ္ၚတ်လဝ်နဲကဲ
- ပွမပ္ကောံတၚ်ဏှ်
- ချူဝါကျ သ္ဒးစှ်ေသၞောတ်သဒ္ဒါ
သ္ဒးဍိုက်ပေၚ်ရ[၁]။
ပွမလ္ၚတ်နဲကဲ ပလေဝ်ဒါန်
သ္ပတိုၚ်ခဳကဵုပရူပရာမွဲတုဲ ညးဗှ်လိက်တံ ညံၚ်စိုတ်ဂွံလုပ်စမာန် ဂပ်ဝ်သ္ဒးချူရ။ ကာလချူလိက်ဇၟန် ချူနကဵုဝါကျဂၠိၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်မ္ဂး ဟွံစိုပ်တၚ်ရန်တၟံတုဲ၊ အဓိပ္ပါယ်ယှုက်ထုဲ တ္ၜန်တ္ၜောဲအာမာန်ရ။ ချူနကဵုဝါကျဂၠိဗွဲမဂၠိုၚ်ပၠန်လေဝ် ကာလဗှ်မ္ဂး ဂၠဟ်ဒၟံၚ်တုဲ ဟွံဂေါဝ်ဆာဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဝါကျဂၠိကဵုဝါကဂၠိၚ်ဂမၠိုၚ် ချိၚ်ဆတုဲသ္ဒးချူရ။
ပ္ဍဲလိက်ဇၟန်မွဲပိုဒ်ဂှ် နိဒါန်၊ ဇကုလိက်၊ နိဂီု - ရဴသာ်ဝွံ နွံပိဒကုတ်ရ။
နိဒါန် ပလေဝ်ဒါန်
နိဒါန်မ္ဂးဂှ် မြော်ဂလာန်မဆေၚ်စပ်ကဵုပရူပရာ လိက်ဇၟန်မဂပ်ဝ်ချူဂှ်ဟေၚ်ရ။ ပရူပရာမဂပ်ဝ်ချူဂှ် ညးဗှ်လိက်တံ ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်မာန် အယာံမာတ် ဆက်ကဵုမိတ်ဟေၚ်ရ။ ပ္ဍဲနိဒါန်ဝွံ ဝါကျဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု၊ ဝါကျဂၠိၚ်ဂၠိုၚ်ကီု ဟဂပ်ဝ်ချူ။ အယာံမာတ်တီထေက် ဝါကျဗၞတ်ညိနာၚ် သ္ဒးချူဗွဲခမၞန်ရ။ နိဒါန်ဝွံ ဟဂပ်ဝ်ပါ် ပိုဒ်လိက်ရ။ နိဒါန်ဂှ် သ္ဒးချူမွဲပိုဒ်လိက်ဟေၚ်ရ။
ဇကုလိက် (ဖျူန်လိက်) ပလေဝ်ဒါန်
ဇကုလိက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်ခန္ဓကာယလိက်ဇၟန် အလုံမွဲပိုဒ်ရ။ ဒှ်ဇုတ်ဇၞော်လိက်ဇၟန်အလုံမွဲပိုဒ်လေဝ် ဟီုမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၚ်ဏှ်၊ ပရူပရာ၊ ပရေၚ်ဒဒှ် မိက်ဂွံထမံက်ထ္ၜး အလုံအိုတ်သီုတံဂှ် ပ္ဍဲဇကုလိက်ဝွံ ထမံက်ထ္ၜးဗွဲမဍိုက်ပေၚ်မာန်ရ။ ပ္ဍဲဇကုလိက်ဝွံ သက်သဳသာဓက၊ ပုံအာဂီု၊ ဝတ္ထုနိပါတ်၊ သုတ်ဇာတ်၊ အရေဝ်တၠပညာတံ၊ ကြက်အရေဝ်ဂမၠိုၚ်၊ တၚ်ဏှ်ဂပ်ဝ်ဝေၚ်ပဲါ၊ တၚ်ဏှ်ဂပ်ဝ်သ္ပဗ္ဒာဲဒ္ဂေတ်ဗက်-မပ္တံသာ်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ် ချူမာန်ရ။
ကာလထမံက်ထ္ၜး မပ္တံပုံအာဂီု၊ ဝတ္ထုနိပါတ်တံမ္ဂး သ္ဒးစွံသတိညိညဇြိုၚ်သာရ။ ဥပမာ-မိက်ဂွံထမံက်ထ္ၜးပရူစရာဲဂုဏ်ကောန်ဇာတ်တံ ကၠောန်ၜိုတ်ဥပကာမိမၜါမ္ဂး "ညံၚ်သုဝဏ္ဏသာမ် ကၠောန်ၜိုတ်လွဳပရာ မိမၜါကီု" မြော်ဂလာန်ရဴသာဝွံ ရုံဂပ်ရ။ ဇက်ဒၟံၚ်ဇာတ်သုဝဏ္ဏသာမ်ဗွဲတြးမ္ဂး လိက်ဇၟန်ဂှ်တြးလောန်အာ၊ ဂၠိၚ်လောန်အာတုဲ၊ ဟွံစိုပ်တၚ်ရန်တၟံရ။ ထမံက်ထ္ၜးမပ္တံဝတ္ထုနိပါတ် အယာံမာတ်မြော်ဂလာန် ဟီုဂှ်လေဝ် ဝတ္ထုနိပါတ်ညးဂမၠိုၚ် တီဂၠိုၚ်တံဂှ်ဟေၚ် ထမံက်ထ္ၜးစုတ်ထေက်ရ။ ပ္ဍဲဇကုလိက်ဝွံ ပါ်ပိုဒ်လိက်တုဲ ချူမာန်ရ။ ပရူပရာ ဂကူတုပ်မ္ဂး သ္ဒးချူမွဲပိုဒ်လိက်ရ။ မိက်ဂွံထမံက်ထ္ၜးပရူပရာတၞဟ်သ္အာၚ်မွဲပၠန်မ္ဂး သ္ဒးစချူပိုဒ်လိက်တၟိမွဲပၠန်ရ။ ပ္ဍဲဇကုလိက်ဝွံ ပိုဒ်လိက်ဗွဲမဂၠိုၚ် ချူမာန်ရ။
နိဂီု ပလေဝ်ဒါန်
ပရူပရာမိက်ဂွံချူဂှ် ပ္ဍဲခန်ဇကုလိက် ချူထ္ၜးတုဲဒှ်အိုတ်တုဲ၊ ညံၚ်ရဴမဂြီုစုတ်ဂရီုနကီု၊ ပရူပရာအိုတ်သီုတံဂှ် ခ္ဍန်ပ္ကောံကၠေံတုဲ ပွမချူဂှ် နိဂီုမ္ဂးယၟုရ။ ပ္ဍဲနိဂီုဝွံ ပရူပရာတၚ်ဏှ် အိုတ်သီု မဂပ်ဝ်ချူလဝ်ပ္ဍဲဇကုလိက်တံဂှ်တံဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ပါ်ပါဲခါတ်အကာဲတုဲ ဗီုဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်၊ ဗီုဖျေံတၚ်နၚ်၊ ဗီုဂွံစၟဳစ၊ ဗီုဇွိတ်သ္ပောတ်၊ ဗီုဂွံစၟတ်သမ္တီ-မပ္တံသာ်ဝွံ နကဵုဂလာန်ဗွဲခမၞန် ဗွဲမဗဗွဲ ချူမာန်ရ။ ပ္ဍဲနိဂီုလေဝ် ဟဂပ်ဝ်ချူ နကဵုမအရေဝ်ဂၠိုၚ်ၚ်ရ။ ဟဂပ်ဝ်ပါ်ပိုဒ်လိက်ရ။
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ မနူဃံၚ်သရာဲ (၂၀၁၄) နဲကဲချူလိက်ဇၟန်၊ လိက်စံၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜး-ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်လိက်ပတ်မန်၊ အလန်ဒုတိယ-ဘာဓာတုမာလ၊ဍုၚ်မတ်မလီု။