လိက်မန်ကၠုၚ်နူလဵုရော
အ္စာသုတေသနတံ ဍေံတံချူဝၚ်ဂကူမွဲမွဲ ဍေံထ္ၜး သက်သဳမာန်ဒၟံၚ်ကီု၊ ဝၚ်ဂကူမ္ဂး သက်သဳလိက်ပတ် ဒှ်ဇြ ဟတ်ဇၞော် အိုတ်ရ။ ဍေံတံကေတ်လဝ်အဓိပ္ပါယ် ဂကူမန်, အရေဝ်မန်, လိက်မန်ကၠုၚ်နူမန်ဟွံသေၚ်ဂှ် ဟွံမိက်စှ်ေ စိုတ်အှ်ေရ။ ညးတၞဟ် ဟီုဂွံကၠာ ဟီုအာရ ညးတၞဟ်ချူဂွံကၠာ ချူဏာရ ဒးဆိၚ်ဆခယျကေတ်လဝ် နွံဗဝ်ရ။ ဂွံလဝ်ဂမြၚ်ညာဏ်ကျာ်အရှန် ဟွံသေၚ် ဒးထေၚ်ကေတ်ရဂၠိုၚ်တုဲ ဍေံတံထေၚ်ကေတ်လဝ် နွံမံၚ်ကီုရ။
မိက်ဂွံထ္ၜးသက်သဳ တွဵုရးဍုၚ်မန်ကၠာတေံ အလုံ (၉၆)ဍုၚ် ပၞောဝ်ကဵု
- တွဵုရးဖာသီ, မံၚ်မလ, ဒဵုပသဲ, ဟံသာ ဒေံါ(၃၂)ဍုၚ်
- တွဵုရးဗဂေါဟံသာဝတဳ, ဍုၚ်သေၚ်, ဍုၚ်ဒလ, ဍုၚ်ပါဒ, ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဥက္ကလာပ(၃၂)ဍုၚ်
- တွဵုရး မုဟ်တၟံ, သဓီု သုဝဏ္ဏဘုံ,တ္ကအ်ခၟိုၚ်, ဗြဝတဳ, ရးဇြာဝါခရူ, ရေဝ်, ရး တနၚ်သဳ(၃၂)ဍုၚ်တံဂှ် ဒှ်ဍုၚ်မန် ဒက်ပ္တန်လဝ် ဍုၚ်မန်သိုၚ် နန်ပြာသာဒ် ဍုၚ်နွံကဵုဨကရာဇ်မန် ချိုတ်တ် ပၠိုတ်တ်မဒှ်ရ။
ဂကူဒှ်သၟိၚ်မန်ကၠာအိုတ် ဒးထံက်ထ္ၜးဂလာန် ရာဇာ ဝၚ်မန်မ္ဂး တွဵုရးဍုၚ်မုဟ်တၟံ(၃၂)ဍုၚ် ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံဝွံ ကၠာကျာ်တြဲဂေါတမပိုဲ ဟွံက္တဵုဒှ်ကျာ်ဏီ ဗၞတ်(၅ဝဝ)သၞာံ တေံ ဂကူမန်မၚ်ဗၠာဲမၞုံယၟုသုဓမာနဝ, သုဓမ္မ မာဏဝ, သၟိၚ်အိန်မာဃတၠသွဝ်ၜါ စှ်ေကၠုၚ်ပသေက်ကဵု သ္ပဨက ရာဇ်မန် ကၠာအိုတ်ရ။
သ္ပဟိုတ်နူကဵု သၟိၚ်အိန်နိမိတ်ဗဒှ်ကဵု ဍုၚ်ပြာသာဒ် သၠိုက်ကဵုအဘိသိက် ၝောံကိုဋ်ဗြကၞေၚ် ရေၚ်မတ်ရတ် နာနာ ရန်ကဵုယၟုယၟာဗွဲဘာသာပါဠိဂှ်တုဲ̏ ဍုၚ်သုဓမ္မဝတဳ̋ ဍုၚ်မၞုံကဵုဓဝ်သၟိၚ်အိန် ခုတ်ခဴကဵုလဝ်ယၟုရ။ ဂလာန်ရာဇာဝၚ်မန်ဂှ် ဒှ်ဂလာန် မဍာံပြဟေၚ်တုဲ မၚ်ဗၠာဲသၟတ်မန် သုဓမ္မမာဏဝဂှ် ဒှ်ကောန်ညးဇၞော်တမ္ၚာတုဲ မၚ်မွဲလဝ်သဳလဥပုဟ်လၟိုန်ကာလရ။ မိမယာဲဣတဂှ် ၜိုန်ရကၠောန်မံၚ် ကမၠောန်တမ္ၚာ ဂယိုၚ်လမျီု ̏မိစ္ဆာဇဳဝ̋ ပရေံကဵုဒှ်ကၠာရ။ ကောန်တြုံပရဲ ပြဲနူတၞဟ် ဒှ်ညးတၠပါရမဳ ဂှ် ဝေၚ်ပဲါထောံကမၠောန် ပွသရာံပါပ် ဗၞတ်မွဲအာယုက် မာန်တုဲ ဟိုတ်နူအသိၚ်သဳလဥပုဟ် သဳလပါရမဳစိ သၟိၚ် အိန်ဒေဝတဴသွဝ်ၜါ ဒးစှ်ေသၠိုက်အဘိသိက် ပအပ်ဇိုန် ကဵုကၟိန်ဍုၚ်က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ်နန်ထဝ် ပြာသာဒ်ထဝ် ကဵုသ္ပသၟိၚ် ဨကရာဇ် မန်ကၠာအိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ထံက်ရံၚ်ကဵုဒဒှ်သက်သဳ ရာဇာဝၚ်မန် အာဂမယုတ္တိ ဗီုဒှ်မူလဍာံပြဒၟံၚ်တုဲ သၟိၚ်ဨကရာဇ်မန်ဂမၠိုၚ် တံဂှ် ယာဲအပါမန်ဟေၚ် ၜံၚ်ခ္ဍတ်ပတိတ် က္တဵုဗဒှ်ကဵုဂကူမန် မဒှ်ရ။ မန်ကၠုၚ်နူမန်ဇေတ်တ် ဂကူမန်, အရေဝ်မန်, လိက်မန်,ယေန်သၞာၚ်မန်,ကၠုၚ်နူမန်ဖအိုတ်ရ။ တိတ် ကၠုၚ်နူကဵု ဂကူ(၄)ဂကူတေံဟွံသေၚ် ဂကူမန်ပိုဲသမ္တီလဝ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်အိုတ်ညိအဴ။ စပ်ကဵုကိစ္စ အရေဝ်မန်, လိက်ပတ်မန်ဂှ် လညာတ်ရဲညးလ္ၚတ် (သုတေသန) တံဂှ် ဂကူမန်, လိက်မန်, အရေဝ်မန်, ကၠုၚ်နူကဵု (၄)ဂကူ တေံရ။ ဂကူမန် ယဝ်ရကၠုၚ်နူဂကူ (၄)တေံမ္ဂး သံသယ သၠေဟ်ပၟာ ဟွံအိုတ်ရ။
မန်ကၠုၚ်နူဂလာလေဝ်ဒှ်ဂွံ ကၠုၚ်နူကြုက်ခမေန်လေဝ် ဒှ်ဂွံ သၠေဟ်ပၟာဟွံအိုတ် နကဵုစိုတ်ဟေၚ် ဒးထေၚ်ဒးခယျ ဆိၚ်ဆ ကေတ်တုဲ သံသယစိုတ်က္တဵုဒှ်ၜါလွးရ။ ဂၠာဲရိုဟ် ကၞက်တမ် ဂကူမၞိဟ်ဂွံ လဝ်ကၠာတမ်ဍာ်ၜဳမှာသၟိဒ် နွံဒၞာဲလဵု ရောဒဵုသိန္နရာဇ်နွံဒၞာဲလဵုရော အာဂၠာဲဆဵုမံၚ်ကီုဟာ? လညာတ်အ္စာရာဇာဝၚ်မန်လ္ၚဵု ဂကူမန် လိက်မန် အရေဝ်မန်ကၠုၚ်နူမန်ဟေၚ် သၠေဟ်ပၟာဟွံမွဲတုဲ ဖျေံတၚ် သ္ဂုတ်သွာတ်ဂံၚ်ၚ် ဟွံယောၚ်ဟွံယံၚ် ဖျေံစိုတ်ပိုတ်တ် သ္ကုတ်တ်ရ။ ဂကူမန်, လိက်မန်, အရေဝ်မန်, ကၠုၚ်နူဂဝ် ဂၞဴတၟာမလ္ၚဴဟွံသှ်ေ နူကၠာကျာ်တြဲဂေါတမဟွံက္တဵုဒှ်ဏီ ဗၞတ်(၅ဝဝ)သၞာံ ပယာံမလအ် တေံဟေၚ်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် နူတိဒှ် ဒကှ်တိုန်တေံ မန်ပိုဲသှ်ေၜက် ကၠုၚ်မံၚ် စဵုကဵုအခိၚ် လၟုဟ်ရ။
ဟီုဍေံရ လိက်မန်ကၠုၚ်နူ ဂလာအိန္ဒိယ(INDIA) အက္ခရ်ဗြဟ္မဳ နူဂှ်အက္ခရ်ပလ္လဝ ကဒမ္ဗဂးသာ်ဂှ်တုဲ ပူဂဵုလ္ၚဵုလ္ၚဵုလေဝ်ဒုၚ်ယဵု အာမန္တာ နွံမံၚ်ကီုရ။ ခရေတ်အေဒဳ(ဗီ) (၅ဝဝ)သၞာံဂှ် အ္စာသၠပတ်မန် မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသာ က္ညအာ ချူကှ်ေဆာဲ ကၠာဲကေတ်ပိဋကတ်ပိစိုပ် ဍုၚ်မန် သုဝဏ္ဏဘုံရ။ သၞာံသာသနာမန်ပိုဲဂှ် (၉ဝဝ)သၞာံဟေၚ် ဝၚ်ပိဋကတ်မန် စၞောန်ထ္ၜးလဝ်တုဲ အက္ခရ်မန် လိက်မန်ပိုဲဂှ် နွံမံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်မန် သုဓမ္မဝတဳ ကၠာနူသၞာံခရေတ် ထုက်ထက်ဏီရ။
- (က)ဗြဟ္မဳသဒ္ဒါ ဣကာရန္တပုံလိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပါဠိအဘိဓာန်မန် အက္ခရာဝလိဟွံမွဲတုဲ ဗြဟ္မဳ ဣကာရန္တပုံလိၚ်ဟေၚ် နွံထေၚ်လဵုမံၚ်ရ။ ဗြဟ္မဳသဒ္ဒါဂှ် တွံအရထတၞးဗြီု-မနဳ တွံ အရထဂလာန် ၜါသာ်ရ။ တၞးဆုဗြီုမနဳဂှ် တၞးဍေံ ညးသ္ပဂဥုဲ အ္စာသဝ်တံရပ်စပ်စကာရ။
- (ခ)ကဒမ္ဗသဒ္ဒါ အာကာရန္တပုံလိၚ်ဂှ် တွံအရထ ဆုသဴ, ဆုပြဲ, တၞံရာဲသဳဓတ်, တၞံမိတ်, ဂကောံ တွံအရထ (၅)ဂကူရ။
- (ဂ)ပလ္လဝသဒ္ဒါ အကာရန္တပုံလိၚ်ဂှ် တွံအရထသၠ လမတ်, တၞံဆုမၜတ်,တၚ်ကၞာၚ်ဆု,မဒှ်မွဲဟာန်သၠလၟတ်,တွံအရထသၠဆုၜတ်တ် ကဵုတၚ်ကၞာၚ်ဆုရ။
ပါဠိသဒ္ဒါဍာံပြဟေၚ် အရထဍေံတိတ်ကၠုၚ်ဗွဲမဍာံပြတုဲ အဓိပ္ပါယ်နွံပၟိက်လ္ပာ်ဍေံလေဝ် ကလိဂွံမာန်ဗွဲစၟတ် ဟေၚ်ရ။
အတိုၚ်လညာတ်ညာဏ် အ္စာသုတေသနတံ ကေတ်လဝ် အဓိပ္ပါယ်အက္ခရ်မန် ကၠုၚ်နူဍုၚ်ဂလာအိန္ဒိယ ထ္ၜးပါဠိပိပိုဒ်ဂှ်တုဲ ကံက်ကေတ်အဓိပ္ပါယ်ဂွံ ဂွံဍောၚ်ဓရ်သဒ္ဒတ် သာ်ဂှ်ရ။ အက္ခရ် လိက်မန်, ကၠုၚ်နူဗြဟ္မဳဂှ် ဂွံကဵုတၞးဆုရ။
အတိုၚ်လညာတ်ညာဏ် အ္စာသုတေ သနတံ ကေတ်လဝ် အဓိပ္ပါယ်အက္ခရ်မန်ကၠုၚ်နူဂလာတုဲ ဆက်စိုပ်ကၠုၚ်မန်ပိုဲဂှ် ဒှ်ဟွံမာန် ဗၠေတ်လ္ပကေတ်စညိ။
အက္ခရ်မန်,လိက်မန် ကၠုၚ်နူဗြဟ္မဳ, ပလ္လဝ, ကဒမ္ဗ ဍာံပြဟွံဍာံပြ စၟဳစၟတ်ရံၚ်နကဵုသဒ္ဒါညိ။ ညံၚ်ရဴမလိက် နွံပ္ဍဲဗုၚ်ဂၞဴမပ္တံ (သြွံသြွဳဿုံဟ္တ အအ) တံဂှ် ဒှ်ပါဠိလီုလီုတုဲ အရထဟွံမွဲ အဓိပ္ပါယ်ဟွံတိတ်ရ။ ယဝ်ရကေတ်အတိုၚ် ပါဠိပိပိုဒ်ဂှ်မ္ဂး လိက်မန်ပိုဲဂှ် တုပ်ကဵုလိက်ဗၟာ လကျာ်တဳ ခမဳအပြောံ ဍုၚ် ဗကာံတေံကီုရ။
လကျာ်တဳခမဳအပြောံတေံဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် ချူကေတ် လိက်ပပ်ပ်ပဳပဳတုဲ အာတိုပ်ပြိုက် စုတ် ပ္ဍဲဂဝေၚ်ဆု ပေၚ်ပိသၞာံ ဂဝေၚ်ဆုဂှ် ဂတိုပ်ခၞော်ဍေံပေၚ်တိုန်တုဲ ကၟာတ်ကၠက် အာရ။ ဒဒှ်ရလိက်ဗၟာပိုဲနွံဒၟံၚ်ဂှ် ဒေဝတဴတံကဵုနိ မိတ်လ္ပအ်တုဲ ပိုဲမရာဇ်ဒးဇက်ပၞာန် အာကေတ် လိက်ပတ် တံဂှ်ရောၚ်။ ဂရၚ်ပ္တီ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ (အနော်ရထာ)ရ။ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာပတှ်ေတုဲ ဇက်ပၞာန်အာခဲါ အာၜံက် အာဂၠံက်ကေတ်တုဲ ဒှ်လိက်ချူဗဒှ် ကၠောန်ကေတ် ပပ်ပ်ပဳပဳဂှ်တုဲ ညိဟွံကိတ် ညဳကဵု ပရေၚ်လောကဓမ္မဒ္စာံသာ်တုဲ သၟိၚ်စံၚ် ထောံဖအိုတ်ရ။
ဂွန်အလီညာဏ်အလီဇၞော်ကွေံကွေံတုဲ ဟိုတ်နူကဵု လိက်ပတ်ဟွံမွဲဂှ်ရ လကျာ်တဳခမဳ အဖြေဟ်ဒးကၠောန် ဗဒှ်ကေတ်လိက်ပတ်ရ။ လိက်မန်ပိုဲဂှ် ဟွံတုပ်ကဵုလိက်ဗၟာ လကျာ်တဳ ဍုၚ်ဗကာံတေံပုဟ်၊ လိက်မန်ပိုဲဂှ် ကၠုၚ်နူကဵုတၞံ ဆု,တၞးဆု,ကဝေၚ်ဆုဟွံသေၚ်၊ ကၠုၚ်နူကဵုမန် ဂကူမန်ဟေၚ်ရ။ ခေတ်ညးကဵုညး အခိၚ်ညး ကဵုညး စကာသုၚ်စောဲပြံၚ် လှာဲကၠုၚ်နွံမံၚ်တုဲ လိက်မန်ခေတ်သၠပတ် ပြာကတ်မံက်ဂတဝ် တိုန် ပ္ဍဲလက်ထက်အ္စာကဝိမန် အ္စာသၠပတ်မန် မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသာပိုဲရ။ ကောန်မန် ပိုဲဂွံတီအာကိုန်ဂစိုတ်မာန် ဂကူမန် လိက်မန် အရေဝ်မန် ကၠုၚ်နူ မန်ဟေၚ်၊ ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာကဵု အခိုက်ကၞာ သာသနာမန် ကၠုၚ်နူမန်ဟေၚ်၊ အခိုက်ကၞာ ရှ်ေသှ်ေ ဗဴဗယိကလော်သ္ၚိ ကၠုၚ်နူမန်ဟေၚ်၊ အခိုက်ကၞာ ဒက်စေတဳ ဒးပ္တိုန်က္ဍိုၚ် လ္ဇံက် က္ဍိုၚ်ကျာ် ကၠုၚ်နူမန်ဟေၚ်။
အခိုက်ကၞာ သ္ပဒကာထပိုဲခမဳပယျၚ် ကၠုၚ်နူမန်ဟေၚ်၊ အခိုက်ကၞာ ပြေၚ်စွံ ကမ္မဋ္ဌာန်သၚ်ကဵုခရှ်ဂှ် ကၠုၚ်နူမန်တံ ဖအိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ-ဂကူမန်, လိက်မန်, ကၠုၚ်နူကဵု ဂကူတၞဟ် သအာၚ်တေံဟွံသေၚ်။ (ဂကူမန်, အရေဝ်မန်, လိက်ပတ်မန်, ယေန်သၞာၚ်မန်) ကၠုၚ်နူမန်ပိုဲဖအိုတ်ရ။
မိက်ဂွံဗ္ကန်ဏာကဵုဂကူမန် ညးမဗှ်လိက် မန်ပိုဲတံ မွဲတၚ်ပၠန်ဂှ် ဒၞာဲလဵုမံၚ်ၚ်က္ဆံၚ်လဵု စိုပ်ပ် ဟီုအရေဝ်မန်,ချူဗှ် လိက်မန်, သုၚ်စောဲ အာဲယေန်သၞာၚ်အခိုက်ကၞာမန်ပိုဲတံ အိုတ်ညိ။ လ္ပထေၚ်ဇၞော်ကဵု ဂကူတၞဟ်သအာၚ်အိုတ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဗ္ကန်ပြၚ်ဏာ နကဵုကၞေဟ်လိက်ဏံ မဒှ်ရအဴ။
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
နူကဵု အာၚ်မန် တံၚ်ပရၚ်