သုန်သူ
သုန်သူ (Sun Tzu (/suːn
| Sun Tzu | |
|---|---|
 ရုပ်ဗရိုတ် သုန်သူ ပ္ဍဲ Yurihama, Tottori ပ္ဍဲဂျပါန် | |
| သၠးဂဗ္ဘ |
သုန်ဝူ (Sun Wu) ဘဳသဳ ၅၄၄ (traditional) Qi ဟွံသေင်မ္ဂး Wu, Zhou Kingdom |
| စုတိ |
ဘဳသဳ ၄၉၆ (traditional; အာယုက် 47–48) Gusu, Wu, Zhou Kingdom |
| ကမၠောန် | Military general, tactician, writer, philosopher |
| ကာလ | Spring and autumn |
| ဘာသာလိက် | Military strategy |
| လိက်ဒယှ်ဂမၠိုင် | The Art of War |
ဝင်သုန်သူဂှ် ဗွဲမကၠးဖ္ဍး ဟွံတီကေတ်လဝ်ရ။ အစာဝင် ပရူတၞောဝ်သၟိင်ဟာန် သဳမာချာန် (Sima Qian) ကေုာံ အစာဝင်ကြုက်တၞဟ်တအ် စၟတ်သမ္တီလဝ် သုန်သူဂှ် ဒှ်အမာတ် ဨကရာဇ်ဍုင်ဝူ ဟေလူ (King Helü of Wu) တုဲ အခိင်ကာလဂမျိုင်ညးဂှ် နွံအကြာ ဘဳသဳ ၅၄၄-၄၉၆ ရ။[၁]အစာဝင်ခေတ်တၟိတအ်လေဝ် ဒုင်တဲ ပရူဒဒှ်ဝင်ညး ကေုာံ လိက် "ပညာပၞာန်" ညးဂှ် ဒှ်အခိင်လဇုဲညိ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ဍုင်မဝေင်ပၞာန်ဂမၠိုင်ရ။ ပ္ဍဲကဵုလိက်စၟတ်သမ္တီတြေံဂမၠိုင် ဂွံဆဵုကေတ် သကိုပ်ပၞာန်လက်ကရဴညး သုန်ဗိန် (Sun Bin) လေဝ် ချူလဝ် ပြကိုဟ်ဗျူဟာပၞာန်တုဲ မကဵုလဝ် ယၟု "ပညာပၞာန်" ကီုရ။ သုန်ဝူကီု သီုကဵုသုန်ဗိန်ဂှ် စၞောန်ထ္ၜးလဝ် နဒဒှ် သုန်သူတုဲ အစာဝင်လ္ၚဵုတအ် စှ်ေစိုတ် သီုမၞိဟ်ဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်ညးမွဲတၠဓဝ်ရ။
လညာတ်နဲကဲလဝေင်ပၞာန် သုန်သူဂှ် စကာဒ္ဂေတ်ကၠုင်ဒၟံင် ပ္ဍဲအာရှ နူစအခိင်မခၞံဗဒှ်လဝ်တေအ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ၂၀ ဗွဝ်ကၠံဂှ် "ပညာပၞာန်" ညးဂှ် မၞိဟ်စကာဂၠိုင်ကၠုင် သီုကဵု ပ္ဍဲရးပလိုတ်တအ်ကီုရ။ တုဲပၠန် ပညာပၞာန်ညးဂှ် အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး ပါဲနူ ပ္ဍဲပရေင်ပၞာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵု ပရေင်ယေန်သၞာင်၊ ပရေင်ဍုင်ချာန်၊ ပရေင်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေင်ဓတ်ကာယတအ်လေဝ် စကာကၠုင်ဒၟံင် မဟွံမဲ ကုအပိုင်အခြာရ။[၂][၃][၄][၅]
ဘဝ
ပလေဝ်ဒါန်
ဒုင်သဇိုင် ကုသက်သဳသာဓကဝင် ၜိုတ်မကလိဂွံဂှ်တုဲ စပ်ကဵု ဒၞာဲသုန်သူ မသၠးဂၠံဂဝ်ဂှ် လညာတ်ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်အိုတ်ရ။ အတိုင် လိက်ဝင်တမ်သၞာံ ကဵု ကၞောတ်သၞာံ (Spring and Autumn Annals) မဒှ်လိက်ဝင် ပရူဍုင်ကြုက် အကြာ ဘဳသဳ ၇၇၁-၄၇၆ ကေုာံ အစာဝင်သဳမာချာန် (Sima Qian) မချူလဝ် လိက်ဝင် မကော်ဂး ရှဳဂျဳ (Shiji) ဂှ်မ္ဂး သုန်သူဝွံ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲ ဍုင်ကဳ (Qi state)။[၆] လိက်ဝင်သီုၜါဂှ် ချူလဝ် ဒဒှ်ရ သုန်သူ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲအခိင်ကၞောတ် ဝင်တမ်သၞာံ ကဵု ကၞောတ်သၞာံဍုင်ကြုင် (Spring and Autumn period) တုဲပၠန် သုန်သူဂှ် ဒှ်မၞိဟ် သကိုပ်ပၞာန် ကေုာံ သကိုပ်ဗျူဟာ ပ္ဍဲဇရေင် သၟိင်ဟေလူ (Helü) မဒှ်သၟိင်တၠတိ ဍုင်ဝူ ပ္ဍဲကဵု အခိင်အကြာ ကၞောတ် တြဴဗွဝ်ကၠံဘဳသဳ၊ ပ္ဍဲအစ ၅၁၂ ဘဳသဳ ရ။ ကြဴနူ သုန်သူ မဂွံဇၞးကေတ် ပၞာန်မဂၠိုင်ကဵုဝါတုဲ စိုတ်ညးကတဵုဒှ် သၟိက်ချူခၞံလိက် ပညာပၞာန် (The Art of War) ရ။ လိက် ပညာပၞာန် ညးဂှ် ဒှ်လိက် မဗှ်လ္ၚတ်ဂၠိုင်အိုတ် ပ္ဍဲကဵု ခေတ်ပၞာန် ဍုင်ပၞာန်ဂမၠိုင် မဒှ်အခိင် ဍုင်ကြုက် ထပှ်ဍုင် မတွဟ်ဂး ဍုင်ဇြဴ (Zhao)၊ ဍုင်ကဳ (Qi)၊ ဍုင်ကိန် (Qin)၊ ဍုင်ဆူ (Chu)၊ ဍုင်ဟာန် (Han)၊ ဍုင်ဝေ (Wei) ကေုာံ ဍုင်ယင် (Yan) မဗတိုက် ကေတ်ဇၞးဒၟံင် ရေင်သကအ် သွက်ဂွံကလိဂွံစၟိန်ပြမာန် ပ္ဍဲကဵု ဒေသ ဍုင်ကြုက် ကရေက်လပါ်ဗမံက်ဂှ်ရ။[၇]
ပ္ဍဲကဵု ဝင်ပရူသုန်သူဂမၠိုင် ဒၞာဲမၞိဟ်မတီဂၠိုင်အိုတ် နူကဵု လိက်သဳမာချာန် မချူလဝ်ဂှ်မ္ဂး ကိုပ်ကၠာ ညးဟွံဂွံ ဒှ်သကိုပ်ပၞာန်ဏီဂှ် သၟိင်ဍုင်ဝူ စမ်ၜတ် ဍာ်ဒကေဝ်ပညာ ညး နကဵု မကဵုဗတောန် မၞိဟ်ဗြဴ မကၠောန်ၜတ် ပ္ဍဲဗွိုင်နန် ၃၆၀ တၠ ညံင်ဂွံဒှ် ကောန်ပၞာန်ရ။ မၞိဟ်ဗြဴတအ်ဂှ် သုန်သူ ပါ်ထောအ် ၜါက္ဍိုပ်တုဲ ကုညးဗြဴ ဨကရာဇ် မဒးဂၞပ် ညးၜါတၠဂှ် ညးခပတိုန် နဒဒှ် သကိုပ်ဗိုလ်ရ။ အခိင်ကာလ သုန်သူ ကဵုအမိင် ကုဍေဟ်တအ် ကဵုမံင်မုက်တပ်ပ်ဂှ် ဍေဟ်တအ် ဂြိုင်တဴအိုတ်ရ။ တုဲဂှ် သုန်သူဟီု သကိုပ်ပၞာန် မကဵုအမိင် ကုကောန်ပၞာန်တအ်မ္ဂး ညံင်ကောန်ပၞာန်တအ် ဂွံတီကၠိုဟ် အမိင်၊ ဂွံကဠင်အမိင်ဂှ် ဒှ်တာလျိုင် သကိုပ်ပၞာန်ရ။ တုဲပၠန် ညးကလေင် ကဵုအမိင် ကုကောန်ပၞာန်ဗြဴတအ်ပၠန်။ အလန်ဏအ်လေဝ် ကောန်ပၞာန်ဗြဴတအ်ဂှ် ဂြိုင်ပၠန်ရ။ တုဲဂှ် သုန်သူ ကဵုအမိင် ဂစိုတ် ကုညးဗြဴ ဨကရာဇ် မဒးဂၞပ်ၜါတၠဂှ်ရ။ တုဲ ဨကရာဇ် စဵုဒၞာတုဲ သၟာန်ညးတေအ်တုဲ ညးတေအ် သှ်ကဵု ယဝ်ရ သကိုပ်ပၞာန် ကဵုအမိင် ကုကောန်ပၞာန်တုဲ ကောန်ပၞာန်တအ် ကၠိုဟ်ဒၟံင်အမိင်ဖိုဟ် ယဝ်ရ ကောန်ပၞာန်တအ် ဟွံဒ္ဂေတ်ဗက် ဟွံကဠင်အမိင်မ္ဂး ဒှ်ဒုဟ်မၞိဟ်ဇၞော်/သကိုပ်ဗိုလ် ရ။ တုဲပၠန် သုန်သူ ဆက်ဟီု ညးမွဲ မဂွံခပတိုန် ရုဲစှ် နဒဒှ် သကိုပ်ပၞာန်မွဲတုဲ ညံင်ကမၠောန်ဂွံစိုပ်တရဴဂှ် ဒှ်တာလျိုင်ညးတေအ်ရ။ ၜိုန်ရ ဨကရာဇ် ဒစဵုဒစးကီုလေဝ် ညံင်တာလျိုင် ဂွံတုဲဒှ်ဂှ် ဒှ်ကမၠောန် သကိုပ်ပၞာန်ဂှ်ရ။ ညးဗြဴၜါ မဂွံဒုင်ခပတိုန်လဝ် နဒဒှ်သကိုပ်ဗိုလ်ဂှ် ဒးဒုင်ချိုတ်အာတုဲ ရုဲစှ်ခပတိုန် ညးဗြဴၜါတၠ နဒဒှ် သကိုပ်ဗိုလ်ပၠန်ရ။ စနူဂှ်တုဲ သီုၜါက္ဍိုပ်ဂှ် ကၟောန်ပတိုန်ဇကု ကဠင်အမိင်၊ ဂစာန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန်ရ။[၈]
သဳမာချာန် ဆက်ဟီု လညာတ်တဳအဝ်ရဳ သုန်သူဂှ် ပ္ဍဲကဵုမုက်ပၞာန် ဗွဲကြဴညိ ညးတေအ် ထ္ၜးကဵုသက်သဳသာဓက ဒဒှ်ရ မဒှ်ဍာံစၟတ်ရ။ (ဥပမာ၊ ပ္ဍဲကဵု ပေါဲဗတိုက်ဗောဇု (Battle of Boju)ဂှ် ညးကလိဂွံအံင်ဇၞးကေတ်ပၞာန်တုဲ ညးချူလိက် "ပညာပၞာန်"(The Art of War) မဒုင်သဇိုင် ကုပရေင်ဆဵုဂဗ ပူဂိုလ်ညးတေအ်ရ။[၈] ဆဂး လိက်ဝင် Zuozhuan၊ မဒှ်လိက်ဝင် မချူလဝ် ကိုပ်ကၠာ နူလိက်ရှဳဂျဳ အခိင်တၟာလအ်ဂှ် ချူလဝ် ပရူပေါဲဗတိုက်ဗောဇု တၟာဂလိုင်ကီုလေဝ်၊ ပ္ဍဲလိက်ဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ် ယၟုသုန်သူ လးလးရ။[၉]
ပရူဝင်
ပလေဝ်ဒါန်ၜိုတ် အေဒဳ ၁၂ ဗွဝ်ကၠံဂှ် တၠပညာကြုက်လ္ၚဵုတအ် စဒှ်ကၠုင် သၠေဟ်ပၟာ ဒဒှ်ရ သုန်သူဂှ် ကေင်နွံလဝ်ဇေတ်တ်ရဟာရ။ ဗွဲတၟေင် ဟိုတ်ဍေဟ်ဂှ် ဒၟာနူ ယၟုညး ဟွံဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵုလိက်ဝင်တြေံ သဴသုန် (Zuo zhuan) ရ။[၁၀] တုဲပၠန် ယၟုမ္ဂး သုန်ဝူ ("Sun Wu") (孫武) ဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵု လိက်အစာဝင်ဇၞော်ဇၞော်တအ်ကီု[၁၁] တုဲ ပတှ်ေကေတ် သုန်သူဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မကေင် ဒှ်လဝ် မွဲတၠဟွံသေင် ဒှ်သကိုပ်ပၞာန် မပတိုန်စလဝ်မွဲတၠရ။ ယၟုဗဳဇ "သုန်" ဂှ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ညးမဒဴ (xùn 遜)တုဲ ယၟုမ္ဂး "ဝူ" (wǔ 武) ဂှ် ဒှ်ယၟုကြုက်တြေံ မဂွံအဓိပ္ပါယ် "သ္ဂံင်"၊ "သရာဲပၞာန်" တုဲ ယၟုမ္ဂး "သုန်သူ" ဂှ် ဒှ်ဒၟံင် ဗွဲဓမ္မတာ မဂွံအဓိပ္ပါယ် တြုဟ်အာဇာနဲ၊ သရာဲပၞာန် မွဲရ။[၁၂]ပ္ဍဲကဵုဝင်ပၞာန်ဂမၠိုင်မ္ဂး သုန်သူဂှ် ပ္ဍဲကဵု ပေါဲဗတိုက် ဗောဇုဂှ်မွဲရ ညးပါလုပ်လဝ်၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲလိက်တၞဟ်တအ်ဂှ် ယၟုညးဟွံဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဝင်ပေါဲပၞာန်ဂှ်ရ။[၁၃]
အရာမဒှ်မာန်အိုတ်မွဲဂှ် လိက်ပညာပၞာန်ဂှ် ဒှ်လိက် မချူလဝ် နကဵုတၠပညာဗွဲမဂၠိုင် သရာဲပၞာန်ဗွဲမဂၠိုင် မထပ်ဗပေင်စုတ်ကၠုင် သၞာံဗွဲမလအ် ဒှ်မာန်ရ။[၁၄] သုန်ဗိန် (Sun Bin) ဂှ် ကေင်ဒှ်လဝ် မၞိဟ်မစိစောန် ပ္ဍဲအရာကွတ်ပၞာန်တုဲ သုန်သူဂှ် နကဵုမပတိုန်စညးတုဲ ကဵုလဝ်ယၟုဗီုဂှ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရ။[၁၂]ယၟုမ္ဂး သုန်သူ ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက် ခေတ်ဗွဲကြဴညိ ဗီုကဵု ပ္ဍဲလိက် ရှဳဂျဳ ကေုာံ လိက် ဝူယဳချုန်ကဳ (Wu Yue Chunqiu) တအ်ကီုလေဝ် လိက်တအ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်လိက် မချူလဝ် ကြဴနူ အခိင်ကာလသုန်သူ သၞာံမဂၠိုင်ကဵုကၠံရ။[၁၅]
ၜိုန်ဂှ်ရလေဝ် ရံင်ကဵု လိက် နဲပညာသဳမာ (The Methods of the Sima) တုဲ သုန်သူ ဂှ် ကေင်နွံလဝ် ကွေဟ်ဟ်ဒှ်မာန်ရ။[၁၆] အတိုင်လညာတ် Ralph Sawyer မ္ဂး သုန်သူဂှ် ကေင်ဒှ်လဝ်ကွေဟ်ဟ် ဒှ်မာန်၊ တုဲပၠန် ညးဂှ် ဆသကိုပ်ပၞာန်မွဲတၠသၟး ဟွံသေင် သီုဒှ်အစာချူလိက်မွဲတၠကီုရ။[၁၇]တုဲပၠန် လညာတ်ညးမ္ဂး ဘာဗတောန်ကွတ်ပၞာန် သုန်ဝူဂှ် ဗ္တောန်ကၠုင်လဝ် နကဵု အဆက်ကောန်အဆက်စဴ မဂၠိုင်ကဵု တၞောဝ်တုဲ သုန်ဗိန်ဂှ်လေဝ် ဒှ်တၞောဝ်ညးမွဲတၠကီု ဒှ်မာန်ရ။ ကောန်ကွးနူကဵု ဘာဏအ်ဂှ် ကွးဘာတအ် ဆက်ဇၞော်ဖလှဲပတိုန်လဝ်လေဝ် ဒှ်မာန်ကီုရ။[၁၇]
လညာတ်မွဲပၠန်ဂှ် ရံင်ကဵု ကပေါတ်ကိရိယာ မစကာချူလဝ် ပ္ဍဲလိက် "ပညာပၞာန်" မစကာလဝ် မအရေဝ်ဂမၠိုင်၊ နဲပညာ (ဥပမာ စကာလဝ် တ္ၚ (crossbow) ကေုာံ ခြပ်ပသဲ (cavalry)) တအ်ဂှ်ကီု လညာတ်ဒဿနဂမၠိုင်ကီု၊ ပရူဒဒှ်ဂမၠိုင်ကီု အရာလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုအခိင်အခေတ် မဗမံက်ထ္ၜးလဝ် သုန်ဝူ/သုန်သူ မဂျိုင်တန်တဴလမျီုဂှ် ဗီုလဵုဒှ် နွံဟွံမာန်ရ။[၁၈][၁၉] တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵု အခေတ်ဝင်တမ်သၞာံကဵုကၞောတ်သၞာံ ဍုင်ကြုက်ဂှ် မၞိဟ်မွဲ ဂွံခပတိုန် နဒဒှ် သေနာပတိ (ဝါ) သကိုပ်ပၞာန်မွဲဂှ် ဟွံမဲဏီရ။ အခိုက်မခပတိုန် မၞိဟ်မွဲမွဲ နဒဒှ် သကိုပ်ပၞာန်ဂှ် စကတဵုဒှ် ပ္ဍဲကဵု ခေတ်လက်ကရဴနူဂှ်ညိ ပ္ဍဲအခိင်ကာလပၞာန် ဍုင်ပၞာန်ဂမၠိုင်ဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵု ပရူ သုန်သူ မကတဵုဒှ်လဝ် သကိုပ်ပၞာန်မွဲတၠဂှ်လေဝ် ဒှ်အရာ မဒှ်သံသယျမွဲကီုရ။[၁၉] ရံင်ကဵု တင်ဂၞင်တအ်ဏအ်တုဲ လိက် "ပညာပၞာန်" ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်လဵု မချူလဝ် ဇေတ်တ်ဂှ် ဟွံတီကေတ်ကၠးကၠးရ။ ဗွဲကိုပ်ကၠာ နကဵုလညာတ်တြေံမ္ဂး လိက် ပညာပၞာန် ဂှ် ချူလဝ် ပ္ဍဲ ဘဳသဳ ၅၁၂ နကဵု သုန်ဝူ၊ တုဲ သုန်ဝူဂှ် ချဳဓရာင်လဝ် ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ကၞောတ် အခိင်ကာလတမ်သၞာံကဵုကၞောတ်သၞာံ (ၜိုတ် ၇၂၂-၄၈၁ ဘဳသဳ)။ လညာတ်မရနုက်ကဵုၜါ နကဵုလညာတ်တၠပညာဂမၠိုင် မပ္တံကဵု Samuel Griffith တအ်မ္ဂး လိက် ပညာပၞာန် ဂှ် ချူလဝ် ပ္ဍဲအခိင် လဒေါဝ် ကေုာံ ကၞောတ် ခေတ်ဍုင်ပၞာန်ဂမၠိုင် (ၜိုတ် ၄၈၁-၂၂၁ ဘဳသဳ) ရ။ လညာတ်လက်ကရဴအိုတ်ဂှ် တၠပညာလ္ၚဵုတအ် ညာတ်ကေတ် လိက်ပညာပၞာန်ဏအ်ဂှ် ချူပတိတ်လဝ် ပ္ဍဲၜိုတ် ကၞောတ်လဒေါဝ် ၅ ဗွဝ်ကၠံဘဳသဳ၊ လညာတ်ဏအ်ဂှ် ရံင်ကဵု လိက်ဒုန်ကရေက် မၜံက်ခါဲဂွံ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၂ အေဒဳဂှ်ရ။[၂၀]
ပညာပၞာန်
ပလေဝ်ဒါန်
လိက်ပညာပၞာန် ဂှ် နကဵုလညာတ်တြေံမ္ဂး စှ်ေစိုတ် ချူလဝ် နကဵု သုန်သူ ရ။ လိက်ဏအ်ဂှ် ဒှ်လိက် ဒဿနပၞာန် ဗီုလဵု ရပ်စပ် ပြသၞာဂမၠိုင် ကေုာံ ဗီုလဵုဇၞးကေတ် ပေါဲဗတိုက်ဂမၠိုင်ရ။ တုဲပၠန် လိက်ဏအ်ဂှ် မဂွံဒုင်တဲ နဒဒှ် လိက်ပြကိုဟ်ဇမၞော် မဆေင်ကဵု ဗျူဟာ တုဲ လိက်ဏအ်ဂှ် စကာကၠုင် နိဿဲကၠုင် နူစမပ္တိတ်တုဲ ကၠာဲစၠောအ်လဝ် နကဵုဘာသာဂကူနာနာရ။[၂၁]
စပ်ကဵု လိက်ဏအ် စနူချူလဝ် နူအခိင်လဵု တုဲဒှ် နူအခိင်လဵုဂှ် လညာတ်တဳအဝ်ရဳ ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ။ နကဵု လညာတ်ကွတ်ပုရာန်မ္ဂး လိက် ပညာပၞာန် ဏအ်ဂှ် ကတဵုဒှ်လဝ် အောန်အိုတ် ပ္ဍဲအခိင် တၞောဝ်သၟိင်ဟာန် မစကတဵုဒှ်တၟိတၟိတေအ်ရ။[၂၂] အခိင်လဵု လိက်ဏအ် မတုဲဒှ်ဂှ် ဟိုတ်နူသက်သဳခိုင်င်ဂၠာဲဟွံဂွံတုဲ သၞာံအခိင်အခါဇေတ်တ်ဂှ် နကဵုနဲလဵုလေဝ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဟွံမာန်ရ။ [၂၃] တၠပညာခေတ်တၟိလ္ၚဵုတအ် ညာတ်ကေတ် လိက်ဂှ် တၠပညာလပါ်ပၞာန် ခေတ်လက်ကရဴဏအ် ဗီုကဵု သကိုပ်ပၞာန်လဳချာန်၊ ကေုာံ ဒူမူတအ်လေဝ် ဗပေင်ချူစုတ်လဝ် ပ္ဍဲဂှ်ကီု ဒှ်မာန်ရ။
လိက်ပညာပၞာန်ဏအ်ဂှ် ဗွဲကြဴဏအ် စကာကၠုင် ဆပ္ဍဲပၞာန်မွဲဓဝ်ဟွံသေင် သီုကဵု ပ္ဍဲပရေင်ဍုင်ချာန်၊ ပရေင်ပိုန်ဒြပ်တအ်ကီုရ။ လိက်ပညာပၞာန်ဂှ် ၜိုန်ရ ဟီုလေဝ် ပေါဲဗတိုက်ကီုလေဝ် ပေါဲဗတိုက်ဟီုဂှ် ဒှ်အရာမဒစဵုဒစး သွက်ကလိဂွံဇမၞးမွဲမွဲတုဲ ပ္ဍဲခန္ဓပူဂိုလ်မွဲမွဲ ဒးဒစဵုဒစး ဓဝ်လၞုဟ်ဓကုဲ သွက်ကလိဂွံ ပေါဲအံင်ဇၞး မတွဟ်ဂး ဂွံအံင်လိက်၊ ဂွံဒှ်ပိုန်ဒြပ်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် ဂွံဒှ် ပရေင်ထတ်ယုက်တအ်ရ။[၂၁]
ပ္ဍဲ ၁၀ ဨပြဳ ၁၉၇၂ ဂှ် ကောန်ကမၠောန်သြိုင်ခၞံတအ် ၜံက်ခါဲတုဲ ပ္ဍဲရှာန်ဒံင် ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် လိက်ဂတာဒုန် (လိက်မချူလဝ် နကဵုဒုန်ကရေက်) ဂမၠိုင်ရ။[၂၄][၂၅] တၠပညာတအ် လ္ၚတ်ရံင် လိက်ဂတာဒုန်တအ်ဂှ်တုဲ လိက်လ္ၚဵုဂှ် ဒှ်လိက် ပညာပၞာန် တုဲ ညးမချူလိက်ဂှ် မနွံယၟု သုန်ဗိန် ရ။[၂၅] ဂကောံတၠပညာကြုက်ဟာန် ဟီု လိက်ဂှ် ချူလဝ် နကဵုတၞောဝ် သုန် ဂှ် ကၠေအ်ကၞင်အာရ။ လၟုဟ်ဂွံဆဵုကေတ် လိက်မချူလဝ် နကဵု သုန်ဗိန်ဂှ် ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော်မွဲရ။ သုန်ဗိန်ဂှ် ဒှ်တၞောဝ်ဒတောဝ် သုန်သူ။[၂၆]
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ Sawyer, Ralph D. (2007). The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books, 421–22. ISBN 978-0-465-00304-4။
- ↑ Scott, Wilson (7 March 2013). Obama meets privately with Jewish leaders။ Archived ၂၄ ဂျူလာင် ၂၀၁၃ at the Wayback Machine
- ↑ (8 March 2013) Obama to challenge Israelis on peace။ 22 May 2013 တင်နိဿဲဏအ် ကလေင်စၟဳစၟတ်တုဲ။
- ↑ Garner, Rochelle (16 October 2006). Oracle's Ellison Uses 'Art of War' in Software Battle With SAP။
- ↑ Hack, Damon (3 February 2005). For Patriots' Coach, War Is Decided Before Game။ 18 May 2013 တင်နိဿဲဏအ် ကလေင်စၟဳစၟတ်တုဲ။
- ↑ Sawyer 2007, p. 151.
- ↑ McNeilly 2001, pp. 3–4.
- ↑ ၈.၀ ၈.၁ Bradford 2000, pp. 134–35.
- ↑ Zuo Qiuming. "Duke Ding", Zuo Zhuan XI (in Chinese, English)။
- ↑ Gawlikowski & Loewe (1993), p. 447.
- ↑ Mair (2007), p. 9.
- ↑ ၁၂.၀ ၁၂.၁ Mair, Victor H. (2007). The Art of War: Sun Zi's Military Methods. New York: Columbia University Press. pp. 9–10. ISBN 978-0-231-13382-1.
- ↑ Worthington, Daryl (13 March 2015). The Art of War. New Historian. 13 March 2015
- ↑ Sawyer 2005, pp. 34–35.
- ↑ Sawyer 2007, pp. 176–77.
- ↑ Sawyer 1994, pp. 149–50.
- ↑ ၁၇.၀ ၁၇.၁ Sawyer 2007, pp. 150–51.
- ↑ Yang, Sang. The Art of War. Wordsworth Editions Ltd (5 December 1999). pp. 14–15. ISBN 978-1853267796
- ↑ ၁၉.၀ ၁၉.၁ Szczepanski, Kallie. Sun Tzu and the Art of War. Asian History. Archived from the original on 2016-01-22။ Retrieved on 2020-08-01။ 4 February 2015
- ↑ Morrow, Nicholas (4 February 2015). Sun Tzu, The Art of War (c. 500–300 B.C.). Classics of Strategy. Archived from the original on 20 October 2017။ Retrieved on 1 August 2020။
- ↑ ၂၁.၀ ၂၁.၁ McNeilly 2001, p. 5.
- ↑ Sawyer 2007, p. 423.
- ↑ Sawyer 2007, p. 150.
- ↑ (24 April 2008) Yinqueshan Han Bamboo Slips (in Chinese). Shandong Provincial Museum။ Archived ၂၉ အံက်တဝ်ဗါ ၂၀၁၃ at the Wayback Machine
- ↑ ၂၅.၀ ၂၅.၁ Clements, Jonathan (21 June 2012). The Art of War: A New Translation. Constable & Robinson Ltd, 77–78. ISBN 978-1-78033-131-7။
- ↑ Sydney Wen-Jang Chu (16 January 2013). "Just another Masterpiece: the Differences between Sun Tzu's the Art of War and Sun Bin's the Art of War". 健行學報 33 (1). ISSN 1817-6755.
ပြကိုဟ်
ပလေဝ်ဒါန်- Ames, Roger T. (1993). Sun-tzu: The Art of Warfare: The First English Translation Incorporating the Recently Discovered Yin-chʻüeh-shan Texts. New York: Ballantine Books. ISBN 978-0345362391။
- Bradford, Alfred S. (2000). With Arrow, Sword, and Spear: A History of Warfare in the Ancient World. Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-95259-4။
- (1993) "Sun tzu ping fa 孫子兵法", Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide. Berkeley: Society for the Study of Early China; Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley, 446–55. ISBN 978-1-55729-043-4။
- McNeilly, Mark R. (2001). Sun Tzu and the Art of Modern Warfare. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513340-0။.
- Mair, Victor H. (2007). The Art of War: Sun Zi's Military Methods. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13382-1။
- Sawyer, Ralph D. (1994). The Art of War. Westview Press. ISBN 978-0-8133-1951-3။.
- Sawyer, Ralph D. (2005). The Essential Art of War. Basic Books. ISBN 978-0-465-07204-0။.
- Sawyer, Ralph D. (2007). The Seven Military Classics of Ancient China. Basic Books. ISBN 978-0-465-00304-4။.
- Simpkins, Annellen (1999). Taoism: A Guide to Living in the Balance. Tuttle Publishing. ISBN 978-0-8048-3173-4။.
- Tao, Hanzhang (1998). The Art of War. Wordsworth Editions. ISBN 978-1-85326-779-6။.
- Tung, R. L. (2001). "Strategic Management Thought in East Asia", Comparative Management:Critical Perspectives on Business and Management 3. Routledge။.