သံသာ
မၞိဟ်တအ်ဟီုဂးမံၚ်ဂလာန်မ္ဂး သံသာဂှ် ဒှ်ဂလာန်တိတ်ကၠုၚ်နူပါၚ် ကျာ်တြဲဂေါတမရ။ စပ်ကဵုသံသာတွံလဝ်ဗွဲတြး ပ္ဍဲပိဏဋကတ်ပိ ကျာ်တွံလဝ်ဗွဲတြးနွံရ၊ ဝါဒကျာ်တြဲ ဂေါတမဂှ် ဒှ်ဝါဒဒုၚ်လဝ်တဲကဵု သံသာရ၊ ဒှ်ကျာ်တုဲ ဂလာန်ဟီုကၠာအိုတ် (ပထမ ဗုဒ္ဓဝစန) ဂှ် ဒှ်ဂလာန် စပ်မံက်ကဵု သံသာရ၊ ပ္ဍဲဂလာန်အကြီု အနေကဇာတိသံသာရံဂှ် ဘဝဗွဲမဂၠိုၚ် အဲဒးဂေတ် ကၠုၚ်သံသာတုဲရ။ ပွမ္ဒးတန်ကၠုၚ် ပဋိသန္ဓိဂၠိုၚ်ၚ်ကဵုဝါဂှ် ဒဒိုက်ဇၞော်ကွေံရ။ ဂလာန်မပ္တံသာ်ဝွံ ဒှ်ဂလာန်ကျာ်တြဲဂေါတမ ဒုၚ်လဝ်တဲသံသာရ။
သံသာဝါဒဂှ် ဒှ်ဝါဒကျာ်ဒုၚ်လဝ်တဲရ။ ဂွံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်ကျာ်လၟုဟ်လုကဴပန်အသၚ်ဃဲကဝ် ပရဲမွဲမဟာလက်ကဝ်ပ္တန်ကၠုၚ်ပါရမဳ အခိၚ်ပါရမဳဍိုက်ပေၚ်တုဲဟေၚ် ဂွံကၠုၚ်က္တဵုဒှ်ကျာ် ဂလာန်ကျာ်ဟီုမြော်ပ္တိတ်သာ်ဝွံ ဒှ်ဂလာန်ဒုၚ်တဲကဵု သံသာ ဒးဂေတ်မံၚ်သံသာဍာံရောၚ်ဂှ် ဂကူ ဗုဒ္ဓဘာသာတအ် ဒးပတှ်ေထေက်ရ။ လ္တူဂလာန်ဏံ မိက်ဂွံသၟာန်မ္ဂး သၟာန်မာန်ရ။ သံသာမ္ဂး ဣလဵုဍေံရော- မုရဴဂွံကော်ခဴစသံသာရော
ဂလာန်သွဟ်ဏံ ထေရ်နာဂေသန ဟီုသှ်လဝ်ကဵုသၟိၚ်မေလိုန်နွံရ။ ယွံသၟိၚ်ဇၞော် ယြဴမၞိဟ်မွဲ (သတ်မွဲ) က္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဘုံဏအ်ဒၞဲါဏအ်တုဲ ဒးချိုတ်အာပ္ဍဲဘုံဏအ်ဒၞဲါဏအ်နွံရ။ ချိုတ်နူဘုံဏံဒၞဲါဏံတုဲ အာက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဘုံတၞဟ်ဒၞဲါတၞဟ်နွံရ။ က္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဘုံတၞဟ် ဒၞဲါတၞဟ်တုဲ ဒးချိုတ်အာပ္ဍဲဘုံဂှ် ဒၞဲါဂှ်ပၠန်တုဲ အာက္တဵုဒှ်ပ္ဍဲတၞဟ် ဒၞဲါတၞဟ်ပၠန်ရ။ ယွံသၟိၚ်ဇၞော် ပွမချိုတ်ဒှ် ချိုတ်ဒှ်သာ်ဝွံဂှ် သံသာညးကော်စရ။ အ္စာ အဋ္ဌကထာ အဋ္ဌသာလဳနဳကဵုသွဟ်ပၠန်ဂှ် လၟေၚ်ခန္ဓ အာယတန ဓါတ်က္တဵုဒှ် ဟွံပိုတ်သ္ကိုတ်ဂှ် သံသာညးကော်ခဴစရ။
သံသာဟီုဂှ် သရုပ်တုဲဟီုမ္ဂး လၟေၚ်ချိုတ်ဒှ်ချိုတ်ဒှ် ဟွံပိုတ်သ္ကိုတ် ဒှ်မံၚ်ထပ်ကဵုထပ်ဂှ် သံသာသ္ဂးရ။ သံသာ သံသာ ဟီုမံၚ်ဂှ် ချိုတ်မံၚ်ဒှ်မံၚ်မွဲ ဘဝတုဲမွဲဘဝပၠန် ချိုတ်ဒှ်ချိုတ်ဒှ်မံၚ်ထပ်ကဵုထပ် ဂၠိုၚ်ကဵုဘဝဂှ် သံသာသ္ဂးရ။ ထေက်ကဵု ဒးစွံသတိဂှ် သတ္တအ်ဒးဂေတ်မံၚ် သံသာမွဲဘဝတုဲ မွဲဘဝပၠန်ဟီုဂှ် ရုပ်နာံဘဝဏံ ပြံၚ်ကၠောံအာဘဝတေံတုဲ ချိုတ်ဒှ်မံၚ်ရောၚ် သာ်ဝွံ လ္ပဖျေံစိုတ်ညိ ရုပ်နာံဘဝဏံရ အာက္တဵုဒှ်ဘဝဂတတေံ လ္ပပတှ်ေ လ္ပဟီုအိုတ်ညိ။ ဒုၚ်ယၟုဂကူဗုဒ္ဓဘာသာတုဲ ယဝ်ပတှ်ေ ယဝ်ဟီုသာ်ဂှ်မ္ဂး ဒှ်သဿတဒိဌိ လညာတ်ကွေတ်ဗၠေတ်မွဲရောၚ်။ ဒှ်လညာတ်ဗိုန်မွဲကရေက်ရောၚ် သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ် ရုပ်နာံဘဏံချိုတ်တုဲ ပိုတ်အိုတ်အာ ဘဝဏံရ မုဟွံဆေၚ်ကဵု ဘဝဂတတေံရ၊ သာ်ဝွံလေဝ်ဟီုဟွံဂွံ ဒှ်ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိလညာတ်ဗၠေတ်ချိုတ်တုဲ အိုတ်ပၠန်ရောၚ်။
ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဒှ်မံၚ်အကြာ ဒိဋ္ဌိၜါဏံရောၚ်။ ရုပ်နာံဏံအာက္တဵုဒှ် ဘဝဂတတေံလေဝ်ဟွံသေၚ် ရုပ်နာံဏံပိုတ်အိုတ်အာ ဘဝဏံရလေဝ်ဟွံသေၚ် ကျာ်တွံထ္ၜးလဝ်ဒဒှ် က္တဵုဒှ်ဂတတေံဂှ် ဟိုတ်နူဟွံနွံတုဲ ဖဵုက္တဵုဒှ်ရလညာတ်ဒဒှ်ဍာံ (ဟိုတ်ကဵုဖိုလ်) ဒုၚ်တဲမာန်မ္ဂး ဒှ်ဗုဒ္ဓဘာသာဍာံမွဲရ။ သ္ဘဴဍေံဇိပ်ဂၠိပ် ဇြိုဟ်နက်မံၚ်ရောၚ် ဒးချပ်စၚ်ခြၚ်နကဵုညာဏ်ဍာံဍာံရောၚ်။ စပ်ကဵုပရေၚ်ကိစ္စ ဒဒှ်ဏံ သၟိၚ်မေလိုန် ရုပ်နာံဘဝဏံ ဟွံပြံၚ်အာမွဲသာ် ဂွံဒှ်ဘဝဂတတေံဂှ် ဟွံပတှ်ေဟွံစှ်ေစိုတ်တုဲ ဆက်သၟာန်လဝ် မှာထေရ်နာဂသေန (နာဂသိုန်) နွံရ။
ယွံတၠဳပိုန် ဒဒှ်ဏံညံၚ်အဲဍိက်ဂွံပတှ်ေစှ်ေစိုတ်မာန်ဂှ် တၠဳပိုန်ထ္ၜးကဵု ဥပမာမွဲညိကျာ်။ ယွံမရာဇ်သၟိၚ်ဇၞော် သၟတ်တြုံမွဲ နူပၟတ်ပၞာၚ်တေံဍေန်စၠောံ ကေတ်နၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်မွဲတၞုၚ်ရ၊ ပၟတ်နူပၞာၚ်တေံကၠောံကၠုၚ်ပၟတ်ပၞာၚ်ဏံဟာ - သၟိၚ်ဇၞော် ဗီုလဵုညာတ်ရော- ယွံတၠဳပိုန် ပၟတ်ပၞာၚ်တိုၚ်တေံ ကၠောံကၠုၚ်ဟွံသေၚ်ရ။ ယဝ်ကၠောံကၠုၚ်မ္ဂး ပၟတ်ပၞာၚ်တိုၚ်တေံ ဒးပၠိုတ်အိုတ်အာရောၚ်။ လၟုဟ်ပၟတ်ပၞာၚ်တိုၚ်တေံလေဝ် နွံမံၚ်ဏီဖိုဟ်ရကျာ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရုပ်နာံနူဘဝဏံ ဟွံပြံၚ်ကၠောံအာမွဲသာ် အာတန်ပဋိသန္ဓိဘဝဂတတေံရ။
ယွံတၠဳပိုန် ထပ်ထ္ၜကဵုဥပမာမွဲပၠန်ညိကျာ်၊ ယွံသၟိၚ်ဇၞော် ကာလသၟိၚ်ဇၞော် ဍောတ်တ်တေံ ကေၚ်ဗ္တောန်လဝ်ကဗျဇရေၚ်အ္စာဂှ် သၟိၚ်ဇၞော်ကေၚ် သမ္တီလဝ်နွံဟာ၊ ကေၚ်နွံမံၚ်ရကျာ်။ ကဗျသၟိၚ်ဇၞော်ဂွံလဝ်ဂှ် ပြံၚ်ကၠုၚ်နူအ္စာတေံဟာ ဟွံပြံၚ်ရကျာ်။ ယွံသၟိၚ်ဇၞော် တုပ်ဗီုသာ်ဂှ်ကီုရ။ ရုပ်နာံနူဘဝဏံ ဟွံပြံၚ်ကၠောံအာ မွဲသာ် အာပ္တန်ပဋိသန္ဓိဘဝဂတ (အနာဂတ်)တေံရ။ ဘဝပိုဲသတ်တအ် ဒးဂေတ်မံၚ်သံသာဏံ ရုပ်နာံဘဝဏံတုပ်ကဵု ရုပ်နာံဘဝတေံရလေဝ်ဟွံသေၚ် တၟေၚ်အာနူရုပ်နာံတြေံတေံလေဝ်ဟွံသေၚ် တုပ်ကဵုဍာ်တှ်ကဵု ဍာ်တှ်ဓမ်ကီုရ။ ဍာ်တှ်ဓမ်ဂှ် ဍာ်တှ်ဇေတ်တ်ဟွံသေၚ် ဍာ်တှ်ဇေတ်တ်ဟွံမွဲလေဝ် ဍာ်တှ်ဓပ်ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံဂွံကီုရ။ ဗွဲစၟတ်ဍာံပြဂှ် ဟိုတ်နူဟိုတ်ရုပ်နာံဘဝဏံနွံတုဲ ဖိုလ်ရုပ်နာံဘဝဂတဒှ်ကၠုၚ်ရ၊ ဒှ်ကၠုၚ်ဗွဲအစောံ ဟိုတ်ကဵုဖိုလ်ရောၚ်။ ဒဿနဝွံ ဒှ်ဒဿနကျာ်တြဲဂေါတမဍာံမွဲရ။ ဟိုတ်နူချိုတ်ဒှ် ချိုတ်ဒှ် ပြံၚ်မံၚ်ဘဝထပ်ကဵုထပ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါတုဲ တရဴသံသာဂှ် သ္ၚောဲမံၚ်ရောၚ် တၠပညာတအ်ဟီုတွံမံၚ်ရ။ ညံၚ်ရဴဟွံညာတ်သၚ်ဗၚ်ၜဳမှာသၟိတ်ကီု၊ တမ်ကၞောတ် သံသာလေဝ် ညာတ်ကေတ်ဟွံမာန်ရ။ ပၞောဝ်ကဵုတရဴဂၠိၚ်ဂမၠိုၚ် တရဴသံသာ မွဲဂၠိၚ်အိုတ်ရ။
ဖေက်ဒဒိုက်ဝဋ်သံသာမ္ဂး ဂၠံၚ်နဲဂွံဗတိုက်သံသာဂှ် ကျာ်တြဲတွံထ္ၜးလဝ်နွံရ။ လ္တူဂၠံၚ်ဏအ် ပတှ်ေတုဲကၠောန်မ္ဂး သံသာပိုတ်မာန်ရ။ သာသနာကျာ် သှ်ေမံၚ် (၁၄၄၄) သၞာံဏီ နူကျာ်တြဲဂေါတမက္တဵုဒှ်တုဲ ဒဵုစိုပ်သာသနာ ကျာ် (၅၀၀၀) သၞာံအိုတ် လၟိဟ်သတ်ကျာ်ဒးဟံၚ်ပြာ်ဖျဴနိဗ္ဗာန်ဂှ် (၂၄) အသၚ်ဃဲ (၆၀) နိလဟုတ်ဒးပေၚ်ရောၚ်။ ကျာ်တြဲဂေါတမ ဂွံမံၚ်အယုက်ဂၠေံတုဲ လုကဴ (၄၅) ဝှ်ကျာ်ဟံၚ်ပြာ်ဖျဴဏာသတ် (၄) အသၚ်ဃဲ (၆၀) နိဟဟုတ်ဏီတုဲ ဒးစွံလဝ်သာသနာ (၅၀၀၀) သၞာံဏီရ။ ပ္ဍဲလၟိဟ်သၞာံသာသနာဏံ သတ်သှ်ေမံၚ် (၄) အသၚ်ဃဲကဵု (၆၀) နိလဟုတ်ဂှ် ဒးပေၚ်လၟိဟ်ဍာံဍာံရောၚ်။