အခိုက်ကၞာပရိုတ်မ္ၚဵု
လိက်ပရေၚ်သၟတ်ဝွံ ဒှ်လိက်ပရေၚ်ကံက်နုက်နူလိက်ပရေၚ် "အခိုက်ကၞာယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ဍုၚ်သဳလၚ်္က[၁]ာ" မချူတက်တြးပတိတ်နူ ဂကောံသၚ်မန်ကတ်ပညာသရိလၚ်္ကာ လိက်ကၞပ်ရတုသြန် မဒှ်ရ။
အခိုက်အလိုက် ပွမဖဍောတ်ဓရ်ပရိုတ် ပ္ဍဲဍုၚ်သိၚ်ဃဵုဂှ်လေဝ် ဒှ်ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ညးတေံမွဲကဏ္ဍကီုတုဲ ထေက်ကဵုဒး စၟတ်သမ္တီရ။ ယဝ်ဒးသ္ၚဳရံၚ်အာ ဝၚ်အတိက်မ္ဂး ပ္ဍဲလက်ထက်သၟိၚ် ဥပတိဿ (416 -458 A.D) တေံ တ္ကံလၚ်္ကာဝွံ ဟိုတ်နူကပ်ကၠောဝ်ဗျဵု ယဲဘဲတံ မံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်တုဲ အခိုက်ကၞာဖဍောတ်ပရိုတ်မ္ၚဵု စံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်တုဲ စိုတ်လက်ထက်တၞောဝ်သၟိၚ်အဂ္ဂဗောဓိ မရနုက်ကဵုပန် (၁၀) ဗွဝ်ကၠံအေဒဳဏံဟေၚ် အခိုက်ကၞာဖ္ဍောတ်ပရိုတ်မ္ၚဵုဂှ် ဇၞော်မောဝ်တိုန်ကၠုၚ်ရောၚ် သာ်ဝွံသ္ဂးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ကၞပ်[၂] ဏအ်ရ။အခိၚ်လၟုဟ်မ္ဂး ဗီုအကာဲအရာကောန်ညးတ္ကံတံ စဳရေၚ်ကာဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုဂှ် ဒှ်တဴယေန်သၞာၚ်ဗွဲမလောန်။
ပ္ဍဲအရာကိစ္စကာပရိုတ်မ္ၚဵုဝွံ ဒါယကာမ္ၚဵုဂှ် ဒးအာနိမန်သၚ်တံ ဟွံက္ညအာဏီဂှ် ဒါယကာမွဲတၠသီုကဵုယဵုယိုက်ကေတ် ကြောတ်စုတ်ဓာတ်(ဓာတ်ကျာ်အရှန်) မစရံက်ဓလဝ်တဴ နကဵုက္ဍိုၚ်ဂှ် ဒးအာဂတရောၚ်။ ခမဳသၚ်ဂမၠိုၚ် ရုၚ်ကေတ်သ္ၚာ ဂိုၚ်ကေတ်ပၞိက်ထာၚ်တာ က္ညဗက်အာလက္ကရဴဂှ် ဗွဲလၟေၚ်ၚ်ပွမနိမန်ကေတ်ဓာတ်ဝွံ ရံၚ်ကဵုဂလာန်မ္ဂး ဗုဒ္ဓပခုခ (မၞုံပဓာန်ဍေံကျာ်)တုဲ ကၠောန်ကၠုၚ်ရောၚ်။ ဟိုတ်နူဒးက္ညနၚ်ဓာတ်ကျာ် နူဘာတေံတုဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သိၚ်ဃဵုဝွံ အခိုက်ကၠောန်လဝ်သ္ၚိကျာ်ဒးဒးရးရး အပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ဟွံမွဲ။ အယာံမာတ်ဗီုရုပ်ကျာ်၊ ပဋိမာရုပ်ကျာ်ဍောတ်တ် မွဲဇကုဟေၚ် ပူဇဴလဝ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ကာလခမဳသၚ်တအ် က္ညစိုပ်ကၠုၚ်သ္ၚိမ္ဂး သွက်ဂွံမ္ၚုဟ်က္တဵုဓရ်သဒ္ဓါ ပုရိသာတ်တအ်တုဲ ညးတအ်ဗဂိုဟ်တက်တဴ ကၞုသၚ်၊ ပေဝ်၊ တလောတ်၊ ဖမ် (သိၚ်ဃဵု)တအ် ဗွဲဒဒှ် ဒုၚ်တၠုၚ်ပူဇဴရ။
ပ္ဍဲပါၚ်တြၚ်သ္ၚိဂှ် မၞိဟ်ၜါတၠ မၚ်ကြဴကြာတ်ဇိုၚ်သၚ်တံတုဲ ဒၞဲါခမဳသၚ်တအ်ဂဇအ်ဂှ် လးလဝ်သၞာယာတ်ဗုဗုလၟိုန်။ ကာလသ္ပစကေၚ်ကာဆေၚ်ကဵု သာသနာ ပုရိသာတ်ဇန်ဂမၠိုၚ် ဗိုက်လတက်ကေတ်ဂၠိက်ယာတ်သာ်ဗုဗုတုဲ အခိုက်ကၞာတၟေၚ်မွဲဂှ် ကာလညးတံဂ္ဇံကေတ်ဒၞဲါဝဲါတုဲမ္ဂး မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ကသဳဏာဇိုၚ်လ္ပာ်ကျာ် (ဝါ) လ္ပာ်ခမဳသၚ်တံတုဲ အခိုက်အလိုက်ဝွံ သွက်ယေန်သၞာၚ်မန်ပိုဲမ္ဂး ရုန်မဵုရိုၚ်ဇိုၚ်လောန်ရ။ တုဲမ္ဂး လ္တူခုၚ်မ္ၚဵုဂှ် ကြောတ်ဓာတ်ကျာ် (ဝါ) ပဋိမာရုပ် ကျာ်သၟတ်မွဲဇကု၊ ဍာ်နုၚ်မ္ၚဵု ကၠေၚ်သ္ဍဴ ဗကတအ်ဒှ်တမ် ပြုပြောၚ်လဝ်ရ။ နုၚ်မ္ၚဵုညးတအ်ဂှ် ဒှ်နုၚ်တိတုဲ စုတ်လဝ်ဍာ်ပဠ (သွက်ဂွံသုၚ်) ကေုာံ ထာၚ်ပဝ်သတ်ဗြဴ ဂဒအ်ကဴသတ်ဗြဴၜတ်တ်တအ်ရ။ ပုရိသာတ်တံ ဂွံကောံညဳသာတုဲမ္ဂး ဒဂိုန်သဳ ပူဇဴဍာ်ပၟတ်ပ္ကဴသြဴ ကေုာံ ဍာ်ယာမကာလိကတအ်အိုတ်ရ။
ပ္ဍဲလအိတ်ဖဍောတ်ပရိုတ်တုဲဂှ် ဒါယကာတအ် ဗွဲလၟေၚ်အာယုဝုဎို တၟံတၟံမၞိဟ် ရေၚ်တိတ်ကၠုၚ်ကဵု ကျာ်ဇၞော်တုဲ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ဍာ်ပရိုတ် နကဵုခၠအ်သၟိပ်တဲ သုၚ်လေဝ်သုၚ် ပ္ဍဲက္ဍိုပ်လေဝ် ဂယိတဴရ။ တုဲပၠန် ဇုက်တောဝ်တအ်ဂှ် ကုတ်ဗဗိုတ်ကၠေံ ဗၞတ်မွဲက္ဍပြၚ်ၚ်တုဲ ဒက်ပူစုတ် ပ္ဍဲကအ်တဲပုၚ်ရောၚ်။ လဆောဝ်မ္ဂး တောဝ်ဂှ် ကၠောန်ဗ္ဇမ်တုဲ ကွက်စုတ် ပ္ဍဲကအ်ရ။ ပ္ဍဲဒေသလ္ၚဵုပၠန် ဇၟာပ်တ္ၚဲသဳဂိတုပေၚ်မ္ဂး အခိုက်ကၞာပွမဖ္ဍောတ်ဓရ်ပရိုတ် (မၞုံပဓာန် အၚ်္ဂုလိမာလပရိုတ်) ကုညးမၞုံယဲဒိုက် (ဂဝ်ဂၞဴ) ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ။ တၚ်ပတှ်ေညးတံဂှ် ကောန်ၚာ်မၞုံပ္ဍဲဂၠံဂဝ်တေံဂှ် နူကၠာဟွံဒှ်မၞိဟ် ဂွံတန်အာ သရဏဂုဏ်၊ ဂွံကလၚ်အာဓရ်ပရိုတ်ကျာ်ကီု၊ မိယာဲကဵုကောန်ၚာ် ဂွံသၠးပဋိသန္ဓိလောဲသွာကီုရောၚ်။ ကိစ္စပွမဖ္ဍောတ်မ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲအရာသအးဇ္ၚးဂအာၚ်တိတၟိ၊ တိုန်သ္ၚိဌာန်တၟိ၊ ကေုာံ ကာချိုတ်ဂျိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ။ အခိၚ်လလးကထိုန်မ္ဂး ပ္ဍဲကၞာထးမကျိုၚ်ကျဝ်လဝ် ဒးဒးရးရးဂှ် ညးတအ်ကၠောန်သ္ပ သဘၚ်ပူဇဴဖ္ဍောတ်ဓရ်ပရိုတ် အလုံပိပယျာံ (အလုံမွဲဗတမ်)တုဲ သဘၚ်ဝွံ နကဵုဘာသာသိၚ်ဃဵု မဟာရိတ် (Maha Parit) ညးတအ်ကော်ခဴစရ။