အဂ္ဂိရတ် (အၚ်္ဂလိက်: Alchemy) (ဒၞာဲလ္ၚဵု ချူ အဂ္ဂိရာတ် ) ဝွံ ဒှ်ကွတ်သိပ္ပံ ကေုာံ ဒဿန ခေတ်တမၠာ မကၠောန် ပံင်နှဴ ဓါတု၊ လှာ်၊ ဂဥုဲ၊ နက္ခတ္တဗေဒ၊ ကလော်၊ ဒေဝတဴ နမရန်တၟအ် သွက်ဂွံပြံင်လှာဲထောအ် ဓါတုမွဲမွဲ ဥပမာ နူဗရိုတ် ညံင်ဂွံထဝ်၊ နူမယဲ ညံင်ဂွံထတ်ယုက်၊ စဵုကဵု သွက်ဂွံ ဒစဵုဒစး ဓဝ်သင်္ခါရ ပွမဒးဗျု၊ ယဲ၊ ချိုတ်တအ်ရ၊၊ ဟိုတ်မစံင်ပၟတ် မဗဂိုဟ်ကျာကဵု ဓမုင် တုဲ အစာဓမုင် လေဝ် မန်တအ် ကော်ကီုရ၊၊ ကွတ်အဂ္ဂိရတ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုဂကောံမၞိဟ်ခေတ်တြေံ မပ္တံ အဳဂျေပ်၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျူ၊ ကြုက်၊ ကေုာံ ရောမ တအ် ကၠောန်ကၠုင် နူကဵု သၞာံတၟာလအ်ရ၊၊ အတိုင်ဝင်မ္ဂး ကွတ်အဂ္ဂိရတ်ဝွံ ပ္ဍဲအခိင်သၞာံခရေတ် ၁၁၀၀တအ်ဂှ် ပၞာန်ခရူသုဒ် (crusade) နူယူရောပ် အာဗတိုက် ဂျေရူသလေမ်တုဲ နူကဵုဂကူအာရာပ်တအ် မွဲကဆံင်ဂှ် စိုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲကဵုယူရောပ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗီုအင်္ဂလိက် မကော် alchymy ဂှ် ကၠုင်နူ အရေဝ်အာရပဳ al-kīmiyā’ (الكيمياء‎ or الخيمياء‎) မဂွံအဓိပ္ပါယ် မစံင်လောဟ၊၊ ပ္ဍဲယူရောပ်ဂှ် ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ် (အကြာ သၞာံခရေတ် ၁၁၀၀ - ၁၄၀၀) ဂှ် ကၠောန်ကၠုင် နွံတၟာဂလိုင်ရ၊၊ ခေတ်လက္ကရဴနူဂှ်တုဲ အဂ္ဂိရတ် ပ္ဍဲယူရောပ်ဂှ် အရာမဗၜေက်မတ်တုဲ မပတှ်ေတအ်ဂှ် ပါဲထောအ်တုဲ စၞး alchymy ဂှ် ဒှ်အာ chemistry ဓါတုဗေဒ ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကွတ်ဓါတုဗေဒ တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒုင်သဇိုင် ကုအဂ္ဂိရတ် ခေတ်ကၠာတေအ်ရ၊၊

Kimiya-yi sa'ādat (The Alchemy of Happiness) – a text on Persian Islamic philosophy and spiritual alchemy by Al-Ghazālī (1058–1111).


ပ္ဍဲကဵုဂကူမန် ဂကူဗၟာဂှ် ဗွဲတၟေင် လကျာ်တအ် လေပ်ကၠောန်စဒှ်ရ၊၊ နူတမ် ကလိဂွံ နူအိန္ဒိယ ဒှ်မာန်ရ၊၊ ပၞောဝ်ကဵု ကပေါတ်မကၠောန်အဂ္ဂိရတ်ဂှ် ဗဒါ မဒှ်အရာအဓိကမွဲတုဲ စံင်ဗဒါ ဗီုဏအ်လေဝ် ကော်ရ၊၊ အရာမစိုပ်ကၞောတ် အံင်ဇၞးအာဂှ် ဗဒါအံင် ဗီုဏအ်လေဝ် ဟီုကီုရ၊၊ ကုညးမဗဒါအံင်ဂှ် ညးကော်စ ဝိဇ္ဇာဓိုရ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဝိဇ္ဇာဓူရ ညးမပိုင်ပြဳလဝ် ပညာ၊၊ တင်ရန်တၟအ် ဇေတ်တ်ဂှ် ဗဒါအံင်တုဲ ကလိဂွံ မဗဒါမွဲမ္ဂး မဗဒါဂှ် ဗစုက်စုတ် ပ္ဍဲဗရိုတ်မ္ဂး ဗရိုတ်ဂှ် ဒှ်အာထဝ်ရ၊၊ မဗဒါဂှ် နွံ ပ္ဍဲဇကု မၞိဟ်ဂှ်မ္ဂး မၞိဟ်ဂှ် စဵုဒၞာ ဓဝ်သင်္ချာမာန်တုဲ ပွမဒးဗျု၊ ဒးယဲ၊ ဒးချိုတ်တအ်ဂှ် ဟွံကတဵုဒှ် ကုမၞိဟ်ဂှ်ရ၊၊ မဗဒါဂှ် ညးကော်စ ဗီုအင်္ဂလိက် philosopher’s stone မဂွံအဓိပ္ပါယ် မဝိဇ္ဇာ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဍုင်ဗၟာ လကျာ်တအ် စဵုကဵုစိုပ်ခေတ် ၂၁ ဗွဝ်ကၠံ (စဵုတ္ၚဲဏအ်) မၞိဟ်မကၠောန် နွံဒၟံင်ဖိုဟ်တုဲ မဗဒါ ဂှ် နဒဒှ် ဗဇီု၊ နဒဒှ် သွက်ဂွံလွဳယဲမွဲဂှ် စကာဒၟံင်ဖိုဟ်ဏီရ၊၊

ဝင် ပလေဝ်ဒါန်

 
Mandala illustrating common alchemical concepts, symbols, and processes. From Spiegel der Kunst und Natur.

အဂ္ဂိရတ်ဂှ် ဂကောံဝိဇ္ဇာဂမၠိုင် နူကဵု သၞာံၜိုတ်ပန်လ္ၚီသၞာံ၊ ဒၞာဲဒေသတိုက်ပိတိုက် (ကရေက်ဂၠးတိ ပိကရေက်)ဂှ် ကၠောန်ကၠုင်လဝ်ရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဂကောံမၞိဟ် မကၠောန်အဂ္ဂိရတ်တအ်ဂှ် ဟိုတ်မသုင်စောဲလဝ် အရေဝ်ဒလုက်၊ ဓဇက်လဝ် ရုပ်နကဵုနဲဓလုက်တုဲ မွဲဂကောံ ကုမွဲဂကောံ ဗီုလဵု မဆက်စပ် ရေင်သကအ်ဂှ် ဒတောဝ်ဗက် တမ်ရိုဟ် ဝါတ်ကွေဟ်ရ၊၊ တုဲပၠန် ကွတ်အဂ္ဂရတ်ဂှ် မလေပ်ပံင်နှဴ ကုဓဝ်ပတှ်ေ အခိုက်အလိုက် ညးဒေသတအ်ဂှ်ရ၊၊ ဥပမာ အဂ္ဂိရတ်ကြုက်မ္ဂး ပံင်နှဴ ကုဓဝ်ပတှ်ေ အခိုက်ကၞာကြုက် Taoism၊ အဂ္ဂိရတ်အိန္ဒိယ မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကရေက်ဒကုတ်ဂၠးတိ အိန္ဒိယဂှ် ပံင်နှဴ ကုဓဝ်ပတှ်ေဓမ္မဟိန္ဒူ၊ အဂ္ဂိရတ်ရးပလိုတ် မကတဵုဒှ် ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ်ရ၊၊ အဂ္ဂိရတ်ရးပလိုတ်ဂှ် နူတမ် ကၠုင်နူဒေသ ဂရိတ်-ရောမ အဳဂျေပ်ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်လဝ် နကဵု သၞာံမဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီ၊ နူဂှ် စိုပ်အာ ဂၠးတိအေန်သလာမ်၊ နူဂၠးတိအေန်သလာမ်မွဲကဆံင်ဂှ် စိုပ်အာ ရးပလိုတ်ရ၊၊ စိုပ်ရးပလိုတ်တုဲ ပံင်နှဴ ကုဘာသာရးပလိုတ် ဂမၠိုင်ရ၊၊

အခိုက်ပြဝေဏဳ အဳဂျေပ် (Hellenistic Egypt) ပလေဝ်ဒါန်

အဂ္ဂိရတ် ရးပလိုတ်ဂှ် ဒတောဝ်ဗက်တမ်မ္ဂး ကၠုင်နူ အခိုက်ပြဝေဏဳအဳဂျေပ် နူဍုင် အလေတ်ဇြေန်ဒြာ (Alexandria) မဒှ်ဒၞာဲ ဒတန်ဗဟဵု ကွတ်အဂ္ဂိရတ် မဇၞော်မောဝ်လဝ်တုဲ ကွတ်ဂှ် ဆက်သှ်ေၜက်ဒၟံင် စဵုကဵုအခိင် ဂရိတ် ကေုာံ ရောမ ရ၊၊ ကွတ်အဂ္ဂိရတ် မပံင်နှဴကု နဲပညာ၊ ကွေတ်ဘာသာ၊ ဒဏ္ဍာရဳ ကေုာံ လညာတ်သမ္တီ ဝိဇ္ဇာ အဳဂျေပ်တအ်ဂှ် ကတဵုဒှ်နွံကၠုင် သၞာံလအ် ဗွဲမလောန်ရ၊၊ လိက်ကၞပ် မစပ် ကုကွတ်အဂ္ဂိရတ်ဝွံ ၜိုတ်မဂွံတီကေတ်မ္ဂး ဇြဝ်သဳမောသ် (Zosimos) ကောန်ဍုင် Panopolis ချူလိက် ပရူအဂ္ဂိရတ်ကၠာအိုတ်ရ၊၊ လိက်ညးတေအ်ဂှ် ချူလဝ် ပ္ဍဲကၞောတ် အေဒဳ ၃ ဗွဝ်ကၠံ အစ အေဒဳ ၄ ဗွဝ်ကၠံရ၊၊ လိက်ဂှ် ချူလဝ် နကဵုဘာသာဂရိတ် ပ္ဍဲဍုင်အဳဂျေပ် အခိင်ရောမ မပိုင်ပြဳလဝ်ဍုင်ရ၊၊

ဒဏ္ဍာရဳ - ဇြဝ်သဳမောသ် ချူဗၟံက်လဝ် ကွတ်အဂ္ဂိရတ်ဝွံ စတမ် ကၠုင်နူ အခိုက်ပြဝေဏဳအဳဂျေပ်တမၠာ ပ္ဍဲအခိင်လကျာ်အဳဂျေပ် မဓလီုအုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုင်တေအ်ရ၊၊ ဆဂး လဟီုဝွံ သက်သဳ ဗွဲမခိုင်ကၠိုက် ဟွံံမွဲရ၊၊ အစာအဂ္ဂိရတ်တအ်ဂှ် စကာဗီုရုပ် ဒဏ္ဍာရဳဂရိတ်၊ ရောမ ကေုာံ အဳဂျေပ် ခေတ်တြေံတုဲ ဗၟံက်ထ္ၜး ဂြန်ဗီုကၠောန် အဂ္ဂိရတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဗီုရုပ်တအ်ဂှ် သီုကဵု ဗီုရုပ်ကျာ်အဳဂျေပ်တြေံ မပ္တံကဵု အဳသိသ် Isis၊ သြသိရိသ် Osiris၊ ဇသောန် Jason တအ်လေဝ် ပါကီုရ၊၊

နဲပညာ - နဲကဲပညာ ဗီုမကၠောန်ဂှ် ပ္ဍဲအဂ္ဂိရတ်ရးပလိုတ်မ္ဂး စကာ နကဵုနဲမတံင်ဓမုင် စံင်သတ္တု မဒှ်နဲကဲတြေံ နူကဵုသၞာံ ၜိုတ် ၃၅၀၀ သၞာံတေအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအေဒဳ ၂၉၂ ဂှ် ပ္ဍဲအဳဂျေပ် ဍုင်အလေတ်ဇြာန်ဒြာ ပသပုန် ကုသၟိင်ရာမရ၊၊ ပၞာန်ရောမ လၞိန်ဗပိန် သပုန်တအ်တုဲ သၟိင်အေန်ပါယာရောမ Diocletian ပတိတ် အသံပါင် ကဵုစံင်ထောအ် လိက်အဂ္ဂိရတ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ လိက် ကေုာံ ကွတ်အဂ္ဂိရတ် ဗွဲမဂၠိုင် ကၠေအ်အာရ၊၊ လိက်အဂ္ဂိရတ်အဳဂျေပ်ဂှ် ဆညိညဟေင် ဂွံသှ်ေၜက်ရ၊၊ ပၞောဝ်လိက်တအ်ဂှ် လိက် Stockholm papyrus ကဵု Leyden papyrus X တအ် မဒှ်တုဲ လိက်တအ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် မဒှ်လိက် နူကဵု အေဒဳ ၃၀၀-၅၀၀ ဗွဝ်ကၠံရ၊၊

ဝိဇ္ဇာ / ဒဿန - လညာတ်ဒဿန ဂရိတ် မဆေင် ကုအဂ္ဂိရတ် ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ဂှ် ဒှ်လညာတ် Empedocles၊ လညာတ်ဏအ်ဂှ် Aristotle ကလေင်ဇၞော်မောဝ်ပတိုန်လဝ်ပၠန်ရ၊၊ ညးဟီု အရာအိုတ်သီု မၞုံပ္ဍဲစက္ကဝါဏအ်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုဓါတ်ပန် ဓါတ်တိ၊ ဓါတ်ကျာ၊ ဓါတ်ဍာ်၊ ကေုာံ ဓါတ်ပၟတ် ရ၊၊

အိန္ဒိယ ပလေဝ်ဒါန်

ပြကိုဟ်ဝေဒသ် ချူလဝ် ဗီုအဆက်အစပ် ဘဝအနန္တ ကဵု ထဝ် နွံရ၊၊ စကာ ဗဒါ (Mercury မာဂျူရဳ) ပ္ဍဲအဂ္ဂိရတ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲအကြာ အေဒဳ ၃-၄ ဗွဝ်ကၠံရ၊၊ ပ္ဍဲလိက်ဗုဒ္ဓဘာသာ နူအကြာ ၂-၅ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ဒဒှ်ရ နူဗရိုတ် ဗဒှ်ထဝ် ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ၊၊ အဂ္ဂိရတ်ဂရိတ်ဂှ် ကလိဂွံ နူအန္ဒိယ ပ္ဍဲအခိင် သၟိင်ဇၞော်အယ်လေတ်ဇြေန်တြာ (Alexander the Great) မလုပ်သီ အိန္ဒိယ ပ္ဍဲ ဘဳစဳ ၃၂၅ တေအ် ဒှ်မာန်ရ၊၊

ပ္ဍဲ ၁၁ ဗွဝ်ကၠံ အစာသိပ္ပံ နူဖာသဳ (အဳရာန်) အဗူရယျာန် ဗဳရူနဳ (Abū Rayhān Bīrūnī) အာဝေင် ဂူဂျရာဇ် တုဲ ညးတေအ် ချူလဝ်

အဂ္ဂိရတ် ပ္ဍဲအိန္ဒိယဂှ် ကြပ်တုပ်ကဵု အဂ္ဂိရတ် မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဖာသဳရ၊၊ နကဵုဘာသာ သံသကြိုတ် ညးကော် ရသယာန၊ နကဵုဘာသာဖာသဳ ကော် ရသဝါတံ၊၊ ရသ ဂှ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဗဒါ၊ ရသယာန ကွတ်ဗဒါ၊၊ ကွတ်ဏအ်ဂှ် ညးတအ် စကာ နဒဒှ် သတ္တု၊ ဂဥုဲ၊ မပံင်နှဴဓါတ်၊ ကပေါတ်အဓိက မစကာဂှ် ဒှ် ဗဒါ ရ၊၊ အဓိကဂှ် သွက်ဂွံလွဳယဲ ကေုာံ ကုညးမဗျုဂှ် ညံင်ဂွံရုပ်သာ် ဂွံဍောတ်ၜတ်စှ်ေရ၊၊

တင်အဓိက အဂ္ဂိရတ် ပ္ဍဲအိန္ဒိယဂှ် သွက်ဂွံခၞံဗဒှ်ပတိုန် ခန္ဓကာယ မၞုံကဵု ဣဓိကြဳဇှ် (a divine body) မကော်ဂး နကဵု သံသကြိုတ် ဒိဝျ ဒေဟံ (ဝိဇ္ဇာဓိုရ်) မဒှ် အရာမချိုတ်ဟွံလေပ် ဇဳဝန်မုက္တိ ၊ မပကဵု ခန္ဓကာယ ညံင်ဂွံ စိုပ်ကဆံင် မတုပ်ကဵု ကျာ်သဳဝ ကေုာံ ဆီကျာ ဒေဝတဴဗြဴ ဒေဝဳ၊၊

အစာချူလိက် မဆေင်ကဵု ကွတ်အဂ္ဂိရတ် နူအိန္ဒိယၜါဂှ် နာဂါဇႝုန သိဒ္ဓ ကေုာံ နိတျနာထ သိဒ္ဓ၊၊ နာဂါဂႝုန သိဒ္ဓဂှ် ဒှ်လကျာ်ဗုဒ္ဓဘာသာ လိက်ညး ရသေနဒြမင်္ဂလံ ဂှ် ဒှ် အဂ္ဂိရတ် ကေုာံ လိက်ဂြန်ဂဥုဲ၊၊ နိတျနာထ သိဒ္ဓ ချူ ရသရတနာကရ ၊၊ ရသ ဗီုသံသကြိုတ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဗဒါ၊၊ အတိုင်ဝင်မ္ဂး ခမဳနာဂါဇႝုန သိဒ္ဓဂှ် ဖန်ဗဒှ်လဝ်နဲ နူဗဒါ ညံင်ဂွံဒှ် ထဝ် ရ၊၊

ဂၠးကဝ်မုသလေန် ပလေဝ်ဒါန်

ကြဴနူ အေန်ပါယျာ ရောမ သရိုဟ်လီုအာတုဲ ပရေင်ကမၠောန် မကၠောန် အဂ္ဂိရတ်ဂှ် ကၠောအ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲဂၠးကဝ်မုသလေန် မကော်စ အဂ္ဂိရတ်မုသလေန် ရ၊၊ လိက်မကၠောန် အဂ္ဂိရတ် ပ္ဍဲခေတ်တြေံဂှ် ကၠာဲစၠောအ် နူအာရာပ်ရ၊၊ မအက္ခရ် အင်္ဂလိက် Alchemy ဂှ် ကၠုင် နူ အရေဝ်အာရပဳ al-kīmiyā’ (الكيمياء)ရ၊၊


ပ္ဍဲၜိုတ် ၈ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ဇာဗိရ် အဗန် ဟေယာန် ဗဒှ်ပတိုန် အဂ္ဂိရတ် နဲတၟိ မဒှ်နဲမဒုင်သဇိုင် ကုနဲကဲသိပ္ပံ မကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲဒၞာဲစမ်ၜတ် laboratory၊၊ မတၞဟ်ခြာ ကုနဲတြေံဂှ် နဲတြေံ ဟွံမွဲကဵု ပရေင်စမ်ၜတ်၊ မၞုံကဵု ပရေင်ဓဝ်ပတှ်ေဂၠိုင်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဇာဗိရ် ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ဓါတုဗေဒ (chemistry) ကၠာအိုတ် ဟီုဂွံရ၊၊

အာရှလပါ်ဗၟံက် ပလေဝ်ဒါန်

ညံင်ရဴ အဂ္ဂိရတ် ရးပလိုတ် မဖန်ဗဒှ် ညံင်ဓါတ်ဂွံပြံင်လှာဲ နူဓါတ်အပြောံ ညံင်ဂွံဒှ် ဓါတ်မၞုံကဵု ၚုဟ်မး၊ ဓါတ်ပရဲကီု ပ္ဍဲအဂ္ဂိရတ်ကြုက်လေဝ် ဗီုဂှ်ကီုရ၊၊ ဓါတ်တအ် ကၠောန်တုဲ စကာ နဒဒှ်ဂဥုဲရ၊၊ ပ္ဍဲအဂ္ဂိရတ်ကြုက် ဂဥုဲသေနာတ်ဂှ် စကာဂၠိုင်ရ၊၊ လ္ၚဵုဟီု ကြုက်မဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ဂဥုဲသေနာတ်ဂှ် ရန်တၟအ် ကိုပ်ကၠာ မကၠောန် ဂဥုဲချိုတ်ဟွံဂွံလေပ်ရ၊၊ အတိုင်လိက်စၟတ်သမ္တီကြုက်မ္ဂး ဍုင်ကြုက် စစကာ ပၟတ်ပ္ကဴ (firework) နူ အေဒဳ ၁၀ ဗွဝ်ကၠံရ၊၊ နဒဒှ် ဂဥုဲသေနာတ် မပန်အမၠံက်ဂှ် နူကဵုသၞာံ ၁၂၉၀၊၊ ဂဥုဲသေနာတ် နူကြုက်ဂှ် စိုပ်ဂျပေန်၊ နူဂျပေန် စိုပ် ဂၠးကဝ်မူသလေန်၊ နူဂၠးကဝ်မူသလေန်မွဲကဆံင် စိုပ်အာ ယူရောပ်ရ၊၊ ပၞာန်မန်ဂဝ် စကာ ဂဥုဲသေနာတ် ပ္ဍဲကာလမဗတိုက် ကုဟင်ဂေရဳ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၂၄၁၊၊ ဂဥုဲသေနာတ် စိုပ်ယူရောပ်ဂှ် ပ္ဍဲ ၁၄ ဗွဝ်ကၠံ၊၊

အဂ္ဂိရတ်ကြုက်ဂှ် ကြပ်ကု ကွတ်ဂဥုဲအခိုက်ကြုက် မပ္တံကဵု မစုတ်တၞိင်ကြုက် (acupuncture ) ကေုာံ မစံင်ဖအင် (Moxibustion) ကေုာံ ကွတ်သေင် Tai Chi Chuan ကေုာံ ကောန်ဖူ Kung Fu တအ်ရ၊၊

ယူရောပ် ခေတ်လဒေါဝ် ပလေဝ်ဒါန်

ကွတ်အဂ္ဂိရတ် မစိုပ်ကၠုင် ယူရောပ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီကေတ် စနူအခိင် ရဝ်ဗာတ် နူချဳသတာ (Robert of Chester) မကၠာဲစၠောအ် လိက် မပံင်ဖျပ် အဂ္ဂိရတ် (the Composition of Alchemy) နူကဵု ဘာသာအာရပဳ ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၁၊ ၁၁၄၄ တေအ် ဟီုဂွံရ၊၊ ရဝ်ဗာတ် ညးချူလဝ် ပ္ဍဲလိက်ညး ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် မၞိဟ်ပ္ဍဲလေတ္တေန်ဥရောပဂှ် ဟွံတီ ပရူအဂ္ဂိရတ်ဏီရ၊၊

ကွတ်အဂ္ဂိရတ် ပ္ဍဲယူရောပ်ဂှ် ပံင်ဖနှဴ ကုကွေတ်ဓဝ်ပတှ်ေ ပ္ဍဲယူရောပ် ဗွဲတၟေင် ကုဘာသာခရေတ်ယာန်ရ၊၊ ညံင်ရဴဒေသတၞဟ်တအ်ကီု ဗွဲတၟေင်လကျာ်ခရေတ်ယာန်တအ် ဆက်ကၠောန် ကွတ်အဂ္ဂိရတ်တုဲ ဖန်ဂစာန်ကၠုင် ဗရိုတ် ညံင်ဂွံဒှ်ထဝ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုဝင်လဟီုတအ်ဂှ် ညံင်ကဵု မၞိဟ်မွဲမွဲအံင်ဇၞးအာ နွံကီုရ၊၊ ပၞောဝ်မၞိဟ်ဂမၠိုင်တအ်ဂှ် နိဂဝ်လာသ် ဖလာမေလ် (Nicolas Flamel) (၁၃၄၀ - ၁၄၁၈ မာတ် ၂၂) မဒှ်ကောန်ပြင်သေတ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် ဗဒါအံင်မွဲ မကလိဂွံ မဗဒါ ရဴသာ်ဝွံ ညးတအ် စၟတ်သမ္တီလဝ်ကီုရ၊၊ စိုပ်ၜိုတ် ၁၂ ဗွဝ်ကၠံ ကဵု ၁၃ ဗွဝ်ကၠံဂှ် ကွတ်အဂ္ဂိရတ် ပ္ဍဲယူရောပ်

ရေနာရှင် ကေုာံ ယူရောပ်ခေတ်တၟိအစ ပလေဝ်ဒါန်

ပ္ဍဲအခိင်ခေတ် ရေနာရှင် (မဒှ်ခေတ် မၞိဟ်တအ် အရာမဗၜေက်မတ်တုဲ ပတှ်ေဂှ် ဟွံစွံဂတ၊ ဓဝ်စမ်ၜတ် မချပ်ဗစာဂှ် စွံအဓိက) လညာတ်ဟာမေတ် (Hermetic) ကဵု လညာတ်ပလေတဝ် (Platonic) စလုပ်ကၠုင် ပ္ဍဲ ကွတ်အဂ္ဂိရတ်ရ၊၊ လညာတ်မဆေင်ကဵုကောန်မၞိဟ် ရေနာရှင် (Renaissance Humanism) ကေုာံ လညာတ်ပလေတဝ်ခေတ်တၟိ ရေနာရှင် (Renissance Neoplatonism) ပကဵု ညံင်ကွတ်အဂ္ဂိရတ် နူ

(ဟွံတုဲဒှ်ဏီ ဒးဆက်ချူမံင်ဏီ)

နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်

https://en.wikipedia.org/wiki/Alchemy