အရံၚ်စိုတ်
လိက်ပရေၚ်ဝွံ ကံက်နုက်နူ လိက်အုပ် အာရီုဆဌမ အ္စာကၞေဟ်- နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ္တံၚ်) [၁]
'စိုတ်'ဂှ် မၞုံအရံၚ်ဍေံပဘဿရ၊ လျးအစၚ်ဗ္ၜၚ် ပလေဲပလေဲ ဗုဇြုၚ်ကေဝ် သာ်ဗုၜတ်တကတ်၊ အလဵုစိုတ် စိုတ်ဂွံမံၚ်မ္ဂး အနာဝဇ္ဇ မုဒုဟ်ဟွံမွဲ ဗၠေတ်ဟွံမွဲ၊ ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်လ္ပာ်ခိုဟ် လ္ပာ်ဒး လ္ပာ်ဒှ်ဂုဏ်ဖိုလ်ဖအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး ဗီုဖန်ဂှ် ဍေံဟွံဒှ်ကၠုၚ် ဗီုဍေံဒှ်ဂှ် ဒှ်အာရ၊ မုဟိုတ်ရော ကာလဟီု ဓမံက်အဓိပ္ပါယ်မ္ဂး ဟိုတ်ဂှ်ဒှ်အာ လညာတ်ညးကဵုညးရ။ သၟတ်အနာဂတ်တအ် လညာတ်ဟွံဒှ်မွဲဂှ် ဟိုတ်နူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ဖျောန်အရံၚ်စိုတ်ကဵုသၟတ်တအ် လ္ပာ်ဒးဍာံ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အတ္တဇၞော် ဖျောန်အရံၚ်စိုတ် သၟတ်တအ်မ္ဂး စိုတ်ဓါတ်သၟတ်တအ်ဂှ် ဒှ်အာဒတုဲဖိုလ်သွာၚ်အတ္တ၊ အတ္တဓလီုဂွံက္ဍဟ်တုဲ ကမၠောန်သွာၚ် ပရဟိတဂှ် ဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံပါလုပ် ပ္ဍဲပွဳပွိုၚ် ပရဟိတအိုတ်ရ။
ညးမဖျောန်မံၚ်အရံၚ်စိုတ်
ပလေဝ်ဒါန်ညးမဖျောန်မံၚ်အရံၚ်စိုတ်ဂှ် စေတသိက်၊ စိုတ်ဒှ် ဒှ်ကီု စေတသိက်ဗက်တှ်ေ စိုတ်ဒးဒှ်ဗက်ရ။ ဟိုတ်နူစေတသိက်ပရေံ စိုတ်လေဝ်ပရေံ စေတသိက်ဖျောန်ကဵုလောဘမ္ဂး ဒှ်လောဘစိုတ် တီသွက်ဇကု ဂွံမွဲဓဝ်သာ်ရ။လောဘဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ကရောံပဋိသန္ဓိစိုတ်မၞိဟ်တအ်တုဲ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် လောဘအာမံၚ်က္ဍိုပ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္ပာ်လဵုရံၚ်ၚ် မၞိဟ်ဗက်သာ်ဂၠိုၚ် မၞိဟ်ပ္တိတ် ပရဲသွက်ဇကုသၟး၊ စိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်ဖန်လောဘစေတသိက်တုဲ ဒှ်အာမၞိဟ်လောဘဇၞော် တီလွာ်ကေတ်သက်က်ရ။ ညးမဖျောန်ကဵုအရံၚ်စိုတ်ကၠာအိုတ်ဂှ် မိကဵုမၜါတုဲ ဒးအ္စာ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မွဲမွဲဒၞဲါ ကောန်ၚာ်ၜါ ကမ်ကဵုဖိုလ် ဒှ်အဟိုတ်ပဋိသန္ဓိဟွံတုပ်။ဟိုတ်နူမိၚ်ဂလာန်ဟွံတုပ်တုဲ ညးမွဲဒှ်အာသမၠီု မၞုံကဵုစိုတ်မကြံၚ်မ္ၚိုဟ် ညးမွဲဒှ်အာသပ္ပရိုဟ် စိုတ်စရိုဟ်ခိုဟ်ပြဲ၊ ရံၚ်ကဵုအထံက်သာဓကနွံမ္ဂး မိမၜါ ဒှ်အ္စာဖျောန်စိုတ်ကောန်တအ်ရ။
သၟတ်ကောန်ၚာ်ခေတ်တဴတက်ဏံ အာယုက်ပေၚ် (၄-၅) သၞာံမ္ဂး အာစွံဘာ ဒစးဒုၚ်တဲကောန်ၚာ် (မူကြို) ဗၠးတိတ်နူမိမ စိုပ်အာဇရေၚ်အ္စာရ။ အ္စာဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်ဖျောန်စိုတ် သၟတ်ကောန်ၚာ်တံရ။ ညးမဒှ်အ္စာဂှ် ဒးတီလဝ် အခိုက်လိုက်ကောန်ၚာ်ဂှ်ကၠာရောၚ်။ ကောန်ၚာ်မွဲမွဲဂှ် ပ္ဍဲဇကုဍေံ ဗၞတ်တီထေက်နွံ၊ ဗီုဍေံတီ ဍေံလဴထ္ၜးဒး အတိုၚ်ဂှ် အ္စာတံ ပ္တပ်ကဵုလညာတ်အနာဂတ်မာန်မ္ဂး သၟတ်တတ်ဇၞော်မောဝ်အာ အနာဂတ်မွဲမာန်ရ။ အခိုက်ပြဝေဏီ မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်တြေံတြေံ အ္စာတြေံတြေံတအ်ဂှ် ကဵုသၟတ်တအ်ကၠၚ်ဗက်အရေဝ်ဇကုဟီုသၟးရ။ ကောန်ၚာ်သၟတ်ဂှ် ပတုပ်လဝ်ကဵု ပၞာၚ်ပၠုဲ ပၞာၚ်ကဵုပၠုဲအဃောတဴမ္ဂး မုရုပ်ဒးစိုတ်ကၠောန်ကဵုမာန်ရ။ ဗီုရုပ်ဇကုကေတ်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကေတ်မာန်ရ။သွက်ကောန်ဂွံဒှ်တၠပညာ ဂွံဒှ်မၞိဟ်မၞုံကဵုစိုတ်ယျေလ္ဂူတပ်တးမွဲမာန် မုဟိုတ်မိမတတ်ဖန်ဗဒှ်ကဵုကောန်ဟွံမာန်ရော။ ဟိုတ်နူမိမတအ် ဖန်ဗဒှ်ကဵုကောန်တအ်ဟွံဒှ်ရောၚ်ထေၚ်ရ။ သၟဝ်ဒးဒုၚ်ဖျောန်လဝ်စိုတ်ကဵုမိမဂှ် ဒှ်ညံၚ်ရဴအဝ်ဗာမာရ၊ ကၠိုဟ်ကေတ် တၚ်ရန်တၟံမိမတုဲ ထပ်ဂစာန်မ္ဂး ဂွံဒှ်သမ္မတ နူအာယုက် (၄၀) သၞာံရ။
စေတသိက်ကၠိခ္ဍက်ကဵုစိုတ်ဂှ် နွံ (၁၀)မ မပ္တံ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ ဗီုဍောၚ်ဓရ်ကိလေသစှ် ဖျောန်မံၚ်စိုတ်ဂှ် ဒၞဲါလောဘစေတသိက်ဂှ် ဟပၠောပ်ထောံအလောဘ စၞးစေတသိက်ခိုဟ် ပၠောပ်ကဵုမာန်မ္ဂး ဒှ်သၟတ်တဴတက်မွဲရ။ စိုတ်ဂှ် ဖျောန်ကဵုဍေံဘ၀ဍိက်မ္ဂး ဒးဒှ်သၟာပၠန်ဂတးရ။ ဖျောန်ကဵုစိုတ် ပရဟိတမ္ဂး သၟတ်ဂှ် လုပ်ဘိုၚ်ယိုက်ဂၠေၚ် ပ္ဍဲပရေၚ်မၞိဟ်မာန်ရ။ စိုတ်စေတနာ ဒုၚ်ဂိသွက်ညးဓလိုၚ်နွံမ္ဂး ကမၠောန်ပရဟိတကၠောန်မာန်ရ။ကောန်ၚာ်သၟတ်တအ်ဂှ် ဂၠံၚ်ပ္ၚံက်ညံၚ်ဂွံဗၠေတ်ဂှ် မိမအ္စာတအ် ဒးစွံလဝ်သတိဇၞော်ဇၞော်ရ၊ မၞိဟ်ဂၠံၚ်ပ္ၚံက်ဗၠေတ်ဂှ် ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်တန်တဴ ပ္ဍဲပွဳဗွိုၚ်မၞိဟ်တအ်တုဲ ပတဝ်ကဵုစိုတ်ဟွံဒးမ္ဂး ဒ္တုံစှ်ေပ္ၚံက်ဗၠေတ် ဒှ်ထေက်ရ။ပ္ၚံက်ဗၠေတ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူထေၚ်စိုတ်ဒးတုဲ မံက်ကၠုၚ်ရ။ ခမဳသုနက္ခတ္တ ဒှ်ညးကၠောန်ၜိုတ်ကျာ် နူကၠာကျာ် ဝှ်ဟွံပေၚ် (၂၀)ဏီတေံရ။ ၜိုန်နွံမံၚ်ပ္ဍဲပွဳပွူကျာ်ကီုလေဝ် ညာတ်အာတဳအစေလက ဟွံမွဲကဵုဗွိုက်လတက်ဂှ် ထေၚ်ဂးမၞိဟ်အောန်ပၟိက် စိုတ်အထေၚ်ဇၞော်က္တဵုဒှ်တုဲ တိတ်အာနူဇရေၚ်ကျာ် သ္ပကွးတဳ အစေလကနွံရ။
ပ္ဍဲပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်လေဝ် ပ္ၚံက်ဗၠေတ်နွံ။ ပ္ဍဲပရေၚ်ထတ်ယုတ် ပရေၚ်ဂၠဲဓရ်ဝိပဿနာ ဟိုတ်နူဖျောန်လဝ်စိုတ်အရံၚ်ဟွံစိုတ်တုဲ ပ္ၚံက်ဗၠေတ်နွံပေၚ်မံၚ်ရ။ ကာလသၟတ်တအ် လုပ်စိုပ်အာပ္ဍဲသွာၚ်တအ်ဂှ်တအ်ဂှ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံဂွံဂံါလုပ် စိုပ်ပ္ၚံက်ဗၠေတ်ဂှ် ဒးဂၠာဲလဝ်သ္ကအ်လ္ၚောဝ်ကလျာဏမိတ္တတာ သ္ကအ်လ္ၚောဝ် ဖျောန်ကဵုအရံၚ်စိုတ်ခိုဟ်ဟ်ရ။ စိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူဟိုတ်အဝိဇ္ဇာတဏှာဟွံဆာဲ ဟွံခိုဟ်တုဲ ဟွံပလေဝ် ပြုပြောၚ်ကဵုဍေံမ္ဂး ဍေံခိုဟ်ကၠုၚ်ဟွံမာန်သက်က်ရ။ စိုတ်ဂှ် ဒးချူပေါတ်ဍေံ ညံၚ်မြချူကဵုတၟအ်လၟိုန်တ္ၚဲရ။ သၟတ်သ္ဍိုက်မၠိုက်ကဵုပညာဒ္ဂေတ်စာရိတ္တ ပညာယေန်သၞာၚ်မ္ၚဵုဂှ် ဒှ်သၟတ်ဖျောန်လဝ်စိုတ်တုဲတုဲရ။ ဟိုတ်နူကလၚ်ဗက်ဂလာန်မိမအ္စာတုဲ သၟတ်တအ်သ္ဍိုက်မၠိုက်ကေတ်ပညာဒ္ဂေတ်ဏအ်ရ။ဒ္ဂေတ်ဂှ် ပ္တုဲကဵုပစ္စပ္ပုန်အနာဂတ်ရ။ ကၠောန်လဝ်ပစ္စပ္ပုန်ခိုဟ်မ္ဂး ကသပ်ပၟိက် ဍိုက်ပေၚ်မာန်ရ။
ဖျောန်ကဵုစိုတ်
ပလေဝ်ဒါန်ဖျောန်ကဵုစိုတ်ဟီုဂှ် ပွမသ္ပကဵုအာရီုပ္ဍဲစိုတ် အာရီုကဵုစိုတ်၊ စိုတ်ကဵုအာရီု ညံၚ်ဂွံဆက်စပ်မံၚ်ညးသ္ကအ်လၟိုန် ပွမသ္ပကဵုဒှ် ကမၠောန်ဖျောန်ကဵုစိုတ်ရ။ စိုတ်ကဵုအာရီု ပွအဆက်ဟွံပိုတ်အာညးသ္ကအ်ဂှ် ပၠောပ်ဂၠံစိုတ် သ္ဂးရ။ ဗ္စာရဏာ ကော်ခဴစရ။ ညးမၞုံကဵု စိုတ်ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ဒးရးဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ဖျောန်လဝ်စိုတ် သ္ဂးရ။ မုဆဵုဆဵု မုညာတ်ညာတ်အာ ဆဵုညာတ်လ္ပာ်ခိုဟ်ဖအိုတ် ဒၞဲါနွံကဵုဒုဟ် ဒၞဲါဟွံဒှ်ဂုဏ်ဖိုလ် ဟွံညာတ်ရ။ ညာတ်အာညးဒှ်ဒဒိုက် ဗက်ဂၠဲါအာတ်လှုဲ ပၠောပ်ဂၠံစိုတ်လ္တူမၞိဟ်ဂှ် ဗွဲမဒးရးမ္ဂး ညးဝွံဟိုတ်နူကမ်ကၠောန်လဝ်အောန်တုဲ ဒးဗက်ဂၠဲါအာတ်စမံၚ်ရ။ လ္တူမၞိဟ်ဂှ် တာလျိုၚ်အဲဒးရီုဗၚ် မၞုံမံၚ်ရ။ သြန်အဲနွံဂၠိုၚ် နူညးဂှ်ဏီ အဲထေက်ကဵု ဒးရီုဗၚ်ညးဂှ်ထေက်ရောၚ်။ ပွမ္ဒးရီုဗၚ်ဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်မၞိဟ်တအ်ရ ယဝ်ဒုၚ်ဂိုၚ်လဝ်စိုတ် ပၠောပ်လဝ်စိုတ်မၞုံသာ်ဝွံမ္ဂး ဇကုဂှ် မၞိဟ်ခိုဟ်မွဲလၟိုန်ရ။ မၞိဟ်ကဵုမၞိဟ် ဒးညာတ်မံၚ်ဒုဟ်၊ ဒးသ္ပမံၚ်သၞကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးသ္ကအ်ဂှ် ဟိုတ်နူပၠောပ်လဝ်ဂၠံစိုတ် ဟွံဒးရး၊ ဟိုတ်နူဒုၚ်ဂိုၚ်လဝ်စိုတ် ဟွံဒှ် ယောနိသော မနသိကာရရ။ ဟိုတ်နူဖျောန်လဝ်စိုတ်ခိုဟ်ဒးရးဟွံမွဲရ၊ လောဘ ဒေါသ မာနဂှ် ဒှ်သ္ကအ်မၞိဟ်တအ်လၟိန်ရ။ မၞိဟ်လောဘ ဒေါသ မာန အောန်တံဂှ် ဟိုတ်နူညးတအ် ဖျောန်လဝ်စိုတ်လ္ပာ်ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် နာမ်စိုတ်အာက္ဍိုပ်ရ၊ စိုတ်ဂှ် စွံလဝ်အဓိက ၜိုတ်ကၞာတ်ကဵုပၞောန်ဂဒါစိုတ်တုဲ ညးဝွံ ဒှ်မၞိဟ်ခိုဟ်၊ မၞိဟ်တေံ ဒှ်မၞိဟ်ပရေံ စိုတ်ခိုဟ်နွံမ္ဂး ကၠောန်ကမၠောန် ခိုဟ်မာန်။ မၞိဟ်နွံကဵုစိုတ်ပရေံယုတ်သဝ်ဂှ် ကမၠောန်ခိုဟ်ဟ် ကၠောန်ဟွံမာန်။ မၞိဟ်အတ္တဇၞော် တီသွက်ဇကုမွဲဂွံ၊ မၞိဟ်လောဘဇၞော် ဒေါသဇၞော် မာနဇၞော်တအ်ဂှ် မၞိဟ်နွံကဵုစိုတ်ပရေံယုတ်သဝ် ညးဂမၠိုၚ် ဟီုစအိုတ်ရ။ နွံပၟိက်ကဵုတသိုၚ်မ္ဂး ဒပလေဝ်စိုတ်မာန်ရ။ ယဝ်ကေတ်တသိုက်မဂ်ဖိုလ်မ္ဂး သာတုဲ ဒးပလေဝ်လဝ်စိုတ်ရ။ ဒၟါနူစိုတ်တုဲ မၞိဟ်တအ်ဆဵုတသိုက်ဂဗဒဒိုက်ရ။
အာရီုဂှ် ဒှ်ဝတ္တုဖျောန်စိုတ်
ပလေဝ်ဒါန်အာရီုဂှ် ဒှ်ဝတ္တုဖျောန်စိုတ်ရ၊ ဆဵုဂဗအာရီုခိုဟ် စိုတ်ခိုဟ်၊ ဆဵုဂဗအာရီုပရေံ စိုတ်ပရေံ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စိုတ်ဂှ် ကဵုဍေံတန်မံၚ်ပ္ဍဲအာရီုခိုဟ်ဟ်လၟိုန်ညိ။ "စိုတ်ဂှ် ဒှ်အဓိကဘဝမၞိဟ်ရ" ဟိုတ်နူဟွံထိၚ်လဝ်စိုတ်တုဲ ညးလ္ၚဵုရုန်မဵုကြံၚ်မ္ၚိုဟ် ညးလ္ၚဵု စိုတ်သ္ကာတ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် ပွတအ်ဏအ် ဒှ်ကၠုၚ်နူစိုတ်ဖအိုတ်ရ။ သွက်ကာယ ဂွံဍိန်ဍောတ်ဇိပ်ဂၠိပ်ဂှ် နကဵုဒ္ဂေတ်သဳလသိက္ခာ ထိၚ်မာန်မ္ဂး ပရၚ်ဂစိုတ် ပရေၚ်ကၠတ်ဂၠံက် ပရေၚ်ဒှ်အန္တရာယ်ကဵုမၞိဟ် အောန်အာမာန်ရ။ စိုတ်ဒှ်ကၠုၚ်နူပါၚ် ထိၚ်မာန်မ္ဂး ဂလာန်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ် ဍဵုဍိုက်ပ္ကီုဒုဟ်ဂၠဲါ သၞအိုတ်အာမာန်ရ၊ ဟိုတ်နူထိၚ်လဝ်စိုတ်ဟွံမွဲတုဲ ပြသၞာဂၠိုၚ်မံၚ်ပ္ဍဲပွဳပွိုၚ်မၞိဟ်တအ်ရ။ဟိုတ်နူမၞိဟ်တအ် စိုတ်ဓါတ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်တုဲ ပွဳပွိုၚ်သဘာဝလေဝ် လီု ဥတုရာသဳလေဝ် ဖံက်ပၠန် သဘာဝဖိုလ်ဒဏ်လေဝ် က္တဵုဒှ်ဂၠိုၚ် ယဲဘဲအန္တရာယ်လေဝ် ဇၞော်၊ နွံပၟိက်ကဵု အန္တရာယ်တအ်ဏအ် အောန်စှေ်မ္ဂး စိုတ်ဂှ် ပွဳဗွိုၚ်လဝ် ဓရ်မေတ္တာ ကရုဏာအိုတ်ညိ။
စိုတ်မၞိဟ်တအ် ဓရ်မေတ္တာ ကရုဏာဂၠိုၚ်မ္ဂး ဒဒိုက်အန္တရာဲမၞိဟ်တအ် အောန်စှ်ေမာန်ရ။ မၞိဟ်တအ် ဖျေံမံၚ်မေတ္တာကဵုပါၚ်သၟးဟွံဂွံ၊ ပ္ဍဲစိုတ်ညံၚ်မေတ္တာဂွံနွံ မေတ္တာဇေတ်ဂှ် ပလဝ်စိုတ်မေတ္တာကွေံကွေံညိ။ မၞိဟ်မၞုံကဵုဇြဟတ်ဓရိုဟ် စွံလဝ်တၚ်ရန်တၟံ သၠုၚ်သၠုၚ်တအ်ဂှ် ကမၠောန်အံၚ်ဇၞးမာန်ရ။ မၞိဟ်ဒုၚ်ယၟုဆဒှ်မၞိဟ်ဂှ် မုကမၠောန်မွဲကၠောန်န် ဂွံအာစိုပ်ဒတုဲ ဂွံဒှ်ဂုဏ်ဖိုလ် သွက်ဇကု သွက်ညးဂမၠိုၚ်ဂှ် ထ္ၜးကဵုဟွံမာန်ရ။ မၞိဟ်မိက်ဂွံတိတ်ဗၠးနူဒဒိုက်သံသာဂှ် ညးတအ်ရန်တၟအ်ဇြိုဟ်က်နက်က်။ ညးတအ်မာန်လဝ်စိုတ်ပေၚ်ၚ် ညးတအ်ဒုၚ်ဂိလဝ်ဇကု ကာယဇၞော်ဇၞော်ညးတအ် ဟွံဆာန်ခန္ဓကာယညး။ဒုဟ်မ္ဂး ဗၞတ်တၟာတၞုၚ်ချောဲလေဝ် ဂွံကဵုစောန်ပြံက်လ္တူညးမွဲသ္အာၚ် ညးတအ်စွံၚုဟ်မးကဵု ဒၠေံါဗ္တောန်တၠပညာ ညးတအ်ဖ္အောန်လဝ်လောဘ ဒေါသ မာနညးတအ် မၚ်မွဲတမၠိုၚ်လတ် ဓရ်ဗြဟ္မဝိဟာရ။
ဂဗဆဵုကျာ်သာသနာကျာ်မှ ကမၠောန်တိတ်နူသံသာကၠောန်ဂွံ။ ဒးဂၠဲါကျာ် ဒးနိဿဲကဵုကျာ်မှ တီဓရ်သစ္စပန်၊ နိဿဲကျာ်ဗၠေတ်မ္ဂး ကမၠောန်တိတ်နူသံသာကၠောန်ဟွံဂွံရ။ လၟုဟ်ဏအ် ဒှ်ဂကူမန် ဂွံဆဵုဂဗမံၚ်သာသနာကျာ်ဏီဂှ် ဒှ်ဂကူမပြဲသၠုၚ်မွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂိုတ်ဖျောန်အရံၚ်စိုတ်လ္ပာ်ခိုဟ်ညိ။
ကၞေဟ်- နာဲ အံၚ်ဇၞး (ရုတ္တံၚ်)