အိမ္မနျူအေလ် ဂဳယောင် (Emmanuel Guillon)

အိမ္မနျူအေလ် ဂဳယောင် (Emmanuel Guillon) (၁၉၃၉ အဝ်ဂေတ် ၅ - ၂၀၂၄ ဨပြဳ ၂) ညးမကလိဂွံ ဗြနာမ် ပါရဂူ မကော်ဂး ဒံက်တာ နူကဵု သၟိင်ဍုင်ပြင်သေတ် (docteur d'État)၊ အစာကၞေဟ် ကေုာံ တၠပညာ သိပ္ပံ မဆေင်စပ် ကုရးဗမံက် နကဵု မပတၟေင် ကုဂကောံမၞိဟ်ၜါ နူအာယှအဂၞဲ မတွဟ်ဂး ဂကောံမၞိဟ်မန် (ရးနိဂီုဗၟာ၊ ရးနိဂီုသေံ) ကေုာံ ရးမရာဇ်စမ္ပာ (ရးနိဂီုဝဳယေတ်ဏာမ်)တုဲ မဗမံက်ပ္တိန်လဝ် ဒၞာဲဒတန်ယေန်သၞာင် ပါန်ကွတ်ဂကူစမ္ပာ ဗီုကဵု အရှာမ်ကျာ်မဳသောန် (the sanctuary of My Son) ပေါကၠောင်ဂရာဲ (Po Klong Garai) ကေုာံ ပေါနဂါရ် (Po Nagar) တအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵု ယေန်သၞာင်မန်မ္ဂး ချူခၞံလဝ် လိက်မဆေင် ကုဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင်တုဲ ပၞောဝ်တအ်ဂှ် လိက် "မန်၊ ဂကောံမၞိဟ်အာယှအဂၞဲ" ဂှ် ပြာကတ်ဂၠိုင်ရ။

အိမ္မနျူအေလ် ဂဳယောင် တၠပညာဒဿန ကေုာံ ရးဗမံက် (ဂကူပြင်သေတ်)
သၠးဂၠံဂဝ်	(1939-08-05)အဝ်ဂေတ် ၅၊ ၁၉၃၉ Poitiers
စုတိ	မာတ် ၂၊ ၂၀၂၄(2024-03-02) (အာယုက် ၈၄)
ဂကူ	ပြင်သေတ်
ကောန်ဍုင်	ပြင်သေတ်

ဗီုရုပ် ဒံက်တာအိမ္မနျူအေလ် ဂဳယောင် (လပါ်ပါဲ) ကေုာံ ဒံက်တာသုအေတ် ဂဇသေနဳ (လပါ်ပုင်)

အတ္ထုပ္ပတ္တိ

အိမ္မနျူအေလ် ဂဳယောင် က္တဵုဒှ် မၞိဟ် ပ္ဍဲ Poitiers ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၃၉ ဂိတုအဝ်ဂေတ် ၅။ ကြဴနူ မလ္ၚတ် ပညာ (ဘာတုဲ) နကဵု ဘာသာဒဿန၊ မနုဿဗေဒ ကေုာံ ပရူရးနိဂီုဗၟာ နူသဝ်ဗန် ပါရဳ (လၟုဟ် ကော်စ တက္ကသိုလ်ပါရဳ University of Paris) တုဲ အိမ္မနျူအေလ် ဂဳယောင် အာကၠောန် ကမၠောန်အစာဘာ မဗတောန် ဘာသာပြင်သေတ် ပ္ဍဲ ဍုင်လ္ဂုင် ပွိုင်ပန်သၞာံ၊ နူဂှ် ပြံင်အာပ အစာ ဘာသာဒဿန ပ္ဍဲ ဍုင်သာဲဂေါန် (ဝဳယေတ်ဏာမ်)ရ။ အခိင် ညးမနွံဒၟံင် ပ္ဍဲ ဍုင်လ္ဂုင်ဂှ် ညး လ္ၚတ် ပရူဂကူမန် အရေဝ်မန် လိက်မန်တြေံ ဗီုကဵု လိက်တၟအ်မန်ဂမၠိုင်ရ။ ညး ပသဇိုင် ကုအရာညးမလ္ၚတ်လဝ် လိက်မန် အရေဝ်မန် နူဍုင်လ္ဂုင်ဂှ်တုဲ ညးဆက်လ္ၚတ်တုဲ ခၞံပြကိုဟ် သွက်ဗြနာမ်ပါရဂူ (ဒံက်တာ)ရ။ ညံင်ရဴဂှ်ကီု အခိင် ညးမနွံ ပ္ဍဲသာဲဂေါန်ဂှ်လေဝ် ဂွံလ္ၚတ်ကေတ် ပရူဂကူစမ္ပာတုဲ ဗွဲကြဴ ညး မဂွံဒှ် တၠပညာ စပ်ကဵု လမ္ၚတ်ရးဗမံက် ဂကူမန် ကေုာံ ဂကူစမ္ပာရ။

ဗွဲကြဴညိ ညး က္လေင်စဴအာ ဍုင်မိတိမညး ပြင်သေတ်တုဲ လုပ်ဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ် Rouen ဘာသာ စိတ္တ-ပညာ (Psycho-pedagogy)၊ ဗွဲကြဴညိ ညး ဗ္တောန် ဘာသာဒဿန ပ္ဍဲကဵု ခန်လွာပါရဳရ။ ပ္ဍဲမွဲလပါ်ဂှ် ညး ခၞံချူ လိက်ကၞပ်ဂမၠိုင်၊ လိက်ပရေင်သုတေသနဂမၠိုင် မဆေင် ကုရးဗမံက် ဗွဲတၟေင် သွက် အေန်သတဳကျုတ် l'École pratique des hautes études မဒှ် အေန်သတဳကျူ တက္ကသိုလ်ဂမၠိုင်ပံင်ကောံရ။

သၞာံ ၁၉၉၄ ဂှ် ညး ဒက်ပ္တန် ဂကောံမိဿဟာယ ပုရာန်စမ္ပာ (Société des Amis du Champa Ancien (SACHA) Society of Friends of Ancient Champa) မဒှ် ဂကောံ မပံင်တောဲ တၠပညာဂမၠိုင် ကေုာံ ညးဝါသနာဂမၠိုင် မဆေင် ကုယေန်သၞာင် ဂကူစမ္ပာတြေံတြဟ်ဂမၠိုင်ရ။ ပ္ဍဲ ဂကောံဏအ်ဂှ် ညး ယိုက်ဂၠေင်လဝ် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌ စဵုကဵု ဂကောံဏအ်မလီု ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၁ ဂှ်ရ။ နကဵု ဂကောံမိဿဟာယပုရာန်စမ္ပာဂှ် နူ ကုသၞာံ ၁၉၉၇ စဵု ကုသၞာံ ၂၀၁၁ဂှ် ပ္တိတ်လဝ် လိက်ဂျာနေဝ် သီုဖအိုတ် ၁၄ ကၞပ် မဒှ်လိက်ဂျာနေဝ် မချူလဝ် ပရူဝင် ကေုာံ ပုရာန် ဂကူစမ္ပာတအ်ရ။ နကဵု ဂကောံဏအ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် သဘင်ဗွဟ်လိက်စံင်ရးနာနာ (An international Symposium) ပ္ဍဲ တိုက်ထၜးသာနုချဳ (Cernuschi Museum musée Cernuschi မနွံ ပ္ဍဲ ဍုင်ပါရဳရ။

ကြဴနူ ဒေါအ်ဇူ နူတာလျိုင် နဒဒှ် ပါမောက္ခ ဒဿနတုဲ သၞာံ ၂၀၀၃ ဂှ် ညး ဒက်ပ္တန် တန်ဗတောန် သီုကဵု အလဵုဇကုညး ဗ္တောန် ပရူ ဂကောံမၞိဟ်မန် ကေုာံ အရေဝ်ဘာသာမန် လုကဴ ပွိုင် ဒစိတ်သၞာံ ပ္ဍဲကဵု အေန်သတဳကျူကောန်ဂကူ မဆေင် ကုအရေဝ်ဘာသာ ကေုာံ ဂကောံမၞိဟ် ရးဗမံက် l’Institut national des langues et civilisations orientales(INALCO) (the National Institute of Oriental Languages and Civilizations) ပ္ဍဲ ဍုင်ပါရဳ ရ။

ပ္ဍဲအခိင် ညးမဗတောန်ဒၟံင်လိက် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်တအ်ဂှ် နဒဒှ် ပါမောက္ခမွဲဂှ် ကဵုစၞောန် သွက်တန်ပါရဂူ ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင်ရ။

သၞာံ ၂၀၁၁ ဂှ် ညး ဂွံဒုင် ခပတိုန် နဒဒှ် ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဌာနမနုဿဗေဒ ဒေသသၠုင်ကျာကြုက် ကေုာံ တကအ်လကုတ်အေန္ဒောချာင်နာ (the Center for Anthropology of South China and the Indochinese Peninsula) ရ။

သၞာံ ၂၀၂၄ ဂိတုဨပြဳ ၂ ဂှ် ညး စုတိက္လိလောန်စဴအာ ဘဝပရလိုက်ရ။

လိက် မပ္တိတ်လဝ်ဂမၠိုင် (လိက်ကၞပ် ကေုာံ လိက်ပရေင်)

မဆေင် ကုမန်

• Sur 21 chansons populaires môn, Paris, L'Homme (revue), 1971, XI, 2, p. 58-108. [lire en ligne]
• (အၚ်္ဂလိက်) A mon copper plate in the National Library, Bangkok, avec Nai Pan Hla, Rangoon, Journal of Burma Research Society, 1972, LV, 1 & 2, p. 9-17.
• Notes sur l'ancienne région de Thatön (basse-Birmanie), New York, Ascona, Artibus Asiae, 1974, XXXVI, 4, p. 273-286.
• Recherches sur quelques inscriptions Mon – I, Paris, BEFEO, 1974, LXI, p. 339-348, et II, BEFEO, 1977, LXIV, p. 83-119, I0 photos. [lire en ligne]
• (အၚ်္ဂလိက်) Some aspect of môn syntax, Hawaï, Austro-Asiatic Studies, part 1, p. 407-421 (Oceanic Linguistics Special Publications No. 13, 1976.
• Notes sur le Bouddhisme Môn, Göttingen, Nachritchen Der Akademie der Wissenschaften in Göttingen I, Philologishklasse Jarang 1982, p. 43-62
• L'armée de Mara au pied de l'Ananda (Pagan-Birmanie), Paris, Éditions Recherche sur les Civilisations, Mémoire n°60, 108 p., illust. ISBN 978-2-86538-141-8
• À propos d'une version mône inédite de Vasundhara, Paris, Journal asiatique, 1987, CCLXXV, 1-2, p. 143-162.
• Les villes du Pégou, du s-XIV au s-XVI, Paris, Archipel (revue), 1989, p. 107-118. [lire en ligne]
• Résumé des conférences, Paris, Annuaire de l'École pratique des hautes études, section des sciences religieuses, 1990, tome XCVII, 1988-1989, p. 143-147. [lire en ligne]
• Mon, Encyclopædia Universalis, Paris, 1990, XV, p. 622-624 (remise à jour de l'article de 1972).
• The ultimate origin of the world, or the Mula Muh and other Mon Beliefs, The Journal of the Siam Society, Bangkok, The Siam Society, 1991, vol 79, 1, p. 22-30. [lire en ligne]
• À propos de certains systèmes politiques Birmans et Mon, Paris, Péninsule, Systèmes politiques des marches du monde Chinois, Péninsule : études Interdisciplinaires sur l’Asie du Sud-Est Péninsulaire, n° 35, 1997 : 225-234.
• The Mons, a Civilization of South East Asia, Bangkok, The Siam Society, 350 p., illust. ISBN 9748298442
• Parlons Môn ဟီု အရေဝ်မန် စိုအ်, langue et civilisation, Paris, Éditions L'Harmattan, collection Parlons, 2003, 302p. ISBN 2747554708, 9782747554701 [lire en ligne]
• Architecture and Symbolic Landscapes, the case of Ancient Champa and Mon Kingdoms, Fisbones and glittering Emblems, Southeast Asian Archeology 2002, Anna Karlstrom & Anna Kälén, Museum of Far Eastern Antiquities, Östasiatiska Museet, Stockholm, 2003, p. 271-279, 10 Fig.
• Môns anciens, Môns actuels, Paris, Musée national des arts asiatiques - Guimet, Dvaravati, aux sources du bouddhisme en Thaïlande, RMN, 2009, p. 47-51, 1 Fig.
• Religious complexity in Ancient Southeast Asia : some Mon and Cham exemples, Abhinandanamâlâ Nandana Chutiwongs Felicitation volume, Bangkok, Colombo, 2010, p. 235-239, 4 Fig.

မဆေင် ကုပုရာန်စမ္ပာ

• Champa, Dictionary of Arts, London, éd. Jane Turner, Mac Millan, 1996, vol 6, p. 417-433, illust.
• L'art Cham refait surface. La collection Albert Morice retrouvée, Paris, Le Journal des arts, n° 31, date décembre 1996, p. 20, illust.
• « Les sculptures du Campa à Da Nang » in: Le Musée de Sculptures Cham de Da Nang, Paris, Association Française des Amis de l'Orient, p. 91-197.
• Nagara Campā, Campāpura Campā : recherches sur l'ancien Champa, in Living a life in accord with Dhamma : papers in honor of Professor Jean Boisselier on his eightieth birthday, Bangkok, Université Silpakorn, p. 245-271, 2 cartes, 7 photos.
• Recherches sur le Campa ancien. À propos du groupe H de My Son, Paris, Péninsule : études interdisciplinaires sur l’Asie du Sud-Est Péninsulaire, 34, p. 119-128, 6 Fig.
• Cham Art, Treasures from the Dà Nang Museum, Viêt Nam, London, Thames & Hudson, 2004 p. 200 illust., bibliog., index.
• Pour une archéologie cam au nord de Dà Nang, Paris, Lettre de la Société des Amis du Champa, 2004, n° 10, p. 8.
• The representation of Textiles in Cham Sculptures, Through the Thread of Time, Southeast Asian Textiles, The James H. W. Thompson Foundation Symposium Papers, Jane Puranananda, Bangkok, River Books, p. 134-151, 38 Fig.
• Le colloque de la SACHA d'date-octobre 2005, Lettre de la Société des Amis du Champa, n°12, p. 22-23.
• Les sites cam des hautes vallées, Lettre de la Société des Amis du Champa, n°13, 2007 p. 17-21., 13, p. 17-21.
• The Archaeology of Champa, North of Hue - Towards New Perspectives, Interpreting Southeast Asia's Past, Elisabeth A. Bacus, Ian C. Glover & Peter D. Sharrock, eds., Nus Press, Université nationale de Singapour, 2008 p. 73-84, 15 fig.
• Connexion entre Cultures (L'ancien Champa et ses voisins), Archeology in Southeast Asia, From Homo Erectus to the Living Traditions, Choice of Papers from the 11th International Conference of the European Association of Southeast Asian Archaeologists, p. 215-220, 9 Fig.
• Art et Archéologie du CHAMPA, une ancienne civilisation du Viêt Nam, Paris, Éditions Picard, 2011, 248 p. 120 illust. N&b, 44 illust. Couleur. ISBN 270840864X, 978-2708408647

မဆေင် ကုဗၟာ

• Dictionnaire de base Français-Birman (၇၀၀၀ mots), avec Claude Delachet-Guillon. Dawn Literature Publishing House, Rangoon, Birmanie, 1972, 466 p.
• Birmanie, avec Claude Delachet-Guillon. Éditions du Seuil, collection Petite Planète, 1975, 190 p. ISBN 9782020001458
• Images du Bouddhisme vivant : Birmanie, avec François Dupuy, Paris, Trismégiste, 1986, 110 p. 86 photos (bilingue français/anglais). ISBN 2-86509-023-X
• Aung San Suu Kyi, Nationalisme et Littérature en Birmanie : quelques aspects de la vie intellectuelle pendant le colonialisme, avec Claude Delachet-Guillon. Olizane, Genève, 1996 (traduction en français de La Birmanie et l’Inde, d’Aung San Suu Kyi), p. 33-85. ISBN 2-88086-149-7
• Gustav Houtman. Mental Culture in Burmese Criss Politics, Paris, L'Homme (revue), n°157 p. 301-303.
• Birmanie, la flamme de la révolte n’est pas éteinte, avec Claude Delachet-Guillon. Centre international Développement et civilisations - Lebret-Irfed Développement et civilisations, n°360, 2008, Paris, p. 1-4.
• Lettres et récits de Birmanie et du Viêt Nam, avec Claude Delachet-Guillon. Persée (maison d'édition), Paris, date juillet 2012, 805 p. ISBN 978-2-8231-0170-6

မဆေင် ကုခၟေည်

• Notre Cambodge 93, Paris, La Nouvelle Revue française, n°486 juillet-date-août 1993, p. 234-237.

မဆေင် ကုဘာသာဒဿန

• Introduction à la philosophie, terminales techniques, F, G et H, Hatier, Paris 1984, 271 p. 32 photos, 22 couleurs hors texte. Plusieurs ré-éditions. ISBN 2218065304, 978-2218065309
• Les philosophies Bouddhistes, Paris, Presses universitaires de France, Que sais-je<span typeof="mw:DisplaySpace" id="mwAVk"> </span>? n°3003, 1995, 128 p. (10e mille}}, 2e éd revue 1997 et édition en russe, Moscou 2004, 160 p.