အံက်၊ နာဲ
နာဲအံက် (၁၈၃၂-၁၉၁၃) (မြန်မာ- ဦးနာအောက်) ဝွံ ယၟုမြဟ်တဴ နကဵု သေဌဳကအ်နှာတ် မဒှ်ဂကူမန် သီုမဒှ် ဒါယကာကျာ် ဒါယကာဘုတ်ဘာတုဲ မဒါန်ညးဂှ် နဒဒှ်အာဲကၟာဲယေန်သၞာင် ကွာန်ကအ်နှာတ်မွဲဂှ် သှ်ေၜက်ကၠုင်ဒၟံင် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ၊၊
| နာဲအံက် | |
|---|---|
 ဗီုရုပ်တၟအ် နာဲအံက် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်နှာတ် | |
| သၠးဂၠံဂဝ် |
နာဲအံက် မေ ၁၇၊ ၁၈၃၁ ကွာန်ခရဲ ကွာန်ဘာကတဵု |
| စုတိ |
ဂျောန် ၃၀၊ ၁၉၁၃ (အာယုက် ၈၁) ကွာန်ကအ်နှာတ် |
| ဟိုတ်မစုတိ | အာယုက်ဇၞော် |
| တိုင်စၟတ်သမ္တီ | ကျာ်ကအ်နှာတ် |
| ဂကူ | ဂကူမန် |
| မဒယှ်တဴ | သေဌဳဇၞော် ကေုာံ ဒါယကာကျာ်ဘုတ်ဘာ |
| ဂယိုင်လမျီု | သေဌဳဇၞော် |
ပထမ အဝဲ
ပလေဝ်ဒါန်နာဲအံက် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၁၉၄ ဂိတုပသာ် ၃ စွေက် တ္ၚဲဗြဴဗတိ (၁၇-၀၅-၁၈၃၂) ပ္ဍဲကွာန်ခရဲ ကွာန်ဘာကတဵု ပွိုင်ဍုင်ဘာအင် ပ္ဍဲမိမဒိုက်ဂတ်မွဲတုဲ ကောဒေအ်ညး သီုဖအိုတ် နွံမသုန်တၠဂှ် ညးဒှ် ကောန်မရနုက်ကဵု ပန်ရ၊၊ ကာလ ညးစိုပ်အဝဲမံင်ဘာဂှ် မိမညး အာပအပ်ညး ပ္ဍဲဘာလကျာ် ကွာန် (ကော့မယ်ခရ)၊ မံင်ဂွံ မွဲလစုတ်ဂှ် ဒးတိတ်နူဘာတုဲ ဒးအာ မင်ပြေင်ဂၠဴရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်အဝဲ ကောန်ၚာ်တၞုဟ် မကရေဲဗှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂှ် အအံက်မွဲ ကၟာဲလဝ် ထိုင်မကဝေင်တုဲ ဟိန်မမင်ပြေင်ဂၠဴဂှ် ဗက်ပှ်ောဒၟံင် ဂစေမ်ဖိုဟ်ရ၊၊
ကာလညးဇၞော်တိုန်ညိ မိမညးၜါ စုတိအာတုဲ ဒှ်ကောန်ကၠင် အာမံင် ဇရေင်ၝောဲဇၞော်ဇကု မၞုံယၟု မိထဝ် ပ္ဍဲကွာန်သင်ခပိုင်တုဲ ဗိုင်ကၠောန်ဗ္ၚ ကရောမ်ကောယဴ ကေုာံ ၝောဲဇကုရ၊၊
လုပ်ကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲသေဌဳ နာဲထဝ်အာဲ
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နာဲအံက် ဖျေဟ်ဒၞာဲ ဒက်သ္ၚိကၟိန် ကု မိရွှေမှုန် ရ၊၊ ဘဝသ္ၚိကၟိန်ညး ဟွံလအ်မွဲသာ် မိရွှေမှုန် စုတိအာရ၊၊ သမ္ဘာစုတိအာတုဲ နာဲအံက် အာကၠောန်ကမၠောန် ဇရေင်သေဌဳဇၞော် နာဲထဝ်အာဲ ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင် ညးမကၠောန်ဒၟံင် ကမၠောန် ဇရေင်သေဌဳ နာဲထဝ်အာဲ ဂှ် ခမ်သဳညး ကလေင်စဳရေင်ကဵု ဒေအ်သမ္ဘာညးတြေံ မိရွှေအုပ် ရ၊၊ မိရွှေအုပ် ပံင် ကုနာဲအံက် ခြာဟွံလအ်တုဲ စုတိအာပၠန်ရ၊၊
သမ္ဘာတၟိ စုတိအာတုဲ ဒြပ်ညးၜိုတ်နွံဂှ် ညးလုပ်ပံင်တောဲစုတ် ပ္ဍဲသေဌဳ နာဲထဝ်အာဲ မိခနာ တအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် သေဌဳ နာဲထဝ်အာဲ ဝွံ ကြက်ဒြပ်ဂၠိုင် ဗွဲမလောန်ရ၊၊ ကောန်ညး မာံယှိုဲအဝ် (ရွှေအိုး) ဂှ် ဒက်လဝ် ကမ္မဏဳ ယှိုဲအဝ် ဘရာတာကမ္မဏဳ ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင်မွဲရ၊၊ တုဲပၠန် ညးဂှ် ဒှ်သေဌဳဆု မွဲရ၊၊ တိုက်ပိဋကတ် မဟာမြတ်မုနိ ကေုာံ ဘုတ်ကျာ် မၞုံပ္ဍဲ အရှာံကျာ်ကအ်နှာတ်ဂှ် နာဲထဝ်အာဲ ရ ပလဝ်ဒါယကာ၊၊
နာဲအံက် လုပ်ကၠောန် ပ္ဍဲ နာဲထဝ်အာဲ ခြာဟွံလအ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ပရေင်ဂိုတ်ဂစာန် ကမၠောန်၊ ယဵုလဂူတပ်တးတုဲ ညးဂွံဒှ် မၞိဟ်ပတှ်ေ သေဌဳရ၊၊ ကမၠောန်ဂြိုပ်ဆု ညးဂှ် ညးပအပ် ကဵုနာဲအံက် နဒဒှ် မၞိဟ်ဇၞော် သွက်ဂွံကောပ်ကာဲကမၠောန်ရ၊၊ နာဲအံက် စုက်ကုမိဂျာဥတုဲ ညးတအ် ဒက်ဘဝသ္ၚိကၟိန် ရေင်သကအ်ရ၊၊
ဒက်ခၞံကမၠောန်ဆု ဇကုအပိုင်
ပလေဝ်ဒါန်နာဲအံက် ဒက်ဘဝသ္ၚိကၟိန် ကု မိဂျာဥတုဲ ဒြပ်ညးတေအ် ၜိုတ်မနွံဂှ်ကီု၊ သီုကဵု ဂၠေအ်ကေတ်လှုဲ နူသေဌဳ နာဲထဝ်အာဲ တုဲ ဒက်ခၞံ ကမ္မဏဳပုဂ္ဂလိ ပရေင်ပတိတ်ဆု ရ၊၊
ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဒေသဍုင်ရာမည မၞုံဒၟံင် သၟဝ်တဲဗၟာဂှ် စိုပ်အာ သၟဝ်တဲအင်္ဂလိက်တုဲ ဒေသလပါ်လတူ ဒၞာဲဒေသဗၟာတအ်ဂှ် ဍုင်ကွာန် ဍုင်ကွာန် ဟွံၜိုဟ်သိုဟ်ရ၊၊ စိုပ်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၄၇ သၟိင်ဗၟာသဳပဝ် ဒးဒုင်ရပ်ဏာ ဍုင်ဂလာတုဲ ဒေသသေံ ကဵု ဒေသကရေင်ဍာဲတအ်ဂှ် ဟွံဂွံစိုပ် သၟဝ်တဲအင်္ဂလိက်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊ စောဖါ ကရေင်ဍာဲ သွံကဵု ဂြိုပ်ဆုညးတအ် ကုနာဲအံက် နကဵုၚုဟ်တန်တန်ရ၊၊ ညံင်ရဴဂှ်ကီု စောဖါ သေံဇၞော်လေဝ် ဂြိုပ်ဆုနာန်ဖေဝ် (နန်းဖဲတော) ဂှ် သွံကဵု နာဲအံက် နကဵုၚုဟ်မးတန်န်ကီုရ၊၊ တဆိပ်ဆု နာဲအံက်ဂှ် ၃၃၃ မပစၞး ကုရတ်ပိပြကာ၊ ပိဋကတ်ပိ၊ ဘုံပိ ဒှ်မာန်ရ၊၊ ဗီုကုသိုလ်ညးခိုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ် ဗြဲဇၞော်ဂူတုဲ ဆုညး နူဂြိုပ်မယ်ဖ၊ မယ်ခဲ သဖန်းချောင်းတအ်ဂှ် အတိုင်လၟေင်ၜဳသြင်လောန်ဂှ် ဖဳဖျဴနင် ကွာန်နှာတ် ဗွဲမလောဲသွာရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံဂှ် နူကွာန်သင်ခပိုင် စဵုကဵုစိုပ် မတ်မလီု ဗၞတ်မသုန်တိုင်ဂှ် ပေင်ဒၟံင် ကဵုဆုနာဲအံက်ရ၊၊ ဆုမွဲတၞုင် ညးအိုတ်ခရိတ် ၂၀ တင်္ကာ၊ ဆုမတ်မလီုတုဲ မွဲတၞုင် ညးဂွံ ၚုဟ် အကြာ ၉၀-၁၀၀ တင်္ကာ၊၊ မွဲသၞာံဓဝ်ဂှ် နာဲအံက်ပြဲအာ တင်္ကာ ၁၀ ကိုဋ်ဒှ်ရ၊၊
စနူဂှ်တုဲ ပရေင်ကဵုဒါန် သြိုင်ဘာ သြိုင်ဘုတ်တအ်ဂှ် ညးစကဵုဒါန်မာန်ကၠုင်ရ၊၊ ကၠာအိုတ်ဂှ် ညးကဵု မိဂျာဥ ကလေင်လဟဵု ကျာ်လီုလီု ပ္ဍဲကွာန်ကအ်နှာတ်ဂှ်ရ၊၊ ညးတအ် စရိုဟ်ဍာ် ကျာ်ဂှ်တုဲ ခြာဟွံလအ်ဂှ် သမ္ဘာညး မိဂျာဥ စုတိအာရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နာဲအံက် ကလိဂွံအာယုက် ၜိုတ် ၄၀ သၞာံဓဝ်ရ၊၊
နာဲအံက် ဒုင်အခေါန် ကုသၟိင်သေံတုဲ ကလိဂွံအခေါင် ပတိတ်ဆု နူဂြိုပ်မာဲဟံင်သံင်ရ၊၊ အလဵုဇကုညး နကဵုစိင် ၄၀ ဂှ် ကပ်ကောဲကမၠောန်တုဲ ပတိတ်ဆုရ၊၊ ဒၞာဲဂှ် စှ်ေကၠုင်ဗီုတုဲ ဗလးကဵု ကောန်မေန်ညး လပါ်သမ္ဘာညးတြေံ နာဲထောန်ယေန် (နိုင်ထွန်းရင်) ကေုာံ နာဲဍောတ်တအ်တုဲ ညးအာ ကောပ်ကာဲကမၠောန် ပ္ဍဲဒေသသေံဇၞော် ပ္ဍဲဂြိုပ် (မောင်းမဲသစ်တော) ကဵု ဂြိုပ်ကရေင်ဍာဲ (ဖားစောင်းသစ်တော) တအ်ရ၊၊ နာဲအံက် ဖျေဟ်ဒၞာဲ ကုမိဗျု မဒှ်ကောန်ညးဒိုက်ဂတ်မွဲရ၊၊
သွက်ကောန်ကမၠောန် မကလိဂွံ ၚုဟ်ကမၠောန် မွဲဂိတု ၂၀ တင်္ကာဂှ် ယဝ်ရ ဇကုဟွံပတိတ် ဇၟာပ်ဂိတု ပေင်မွဲသၞာံမှ ပတိတ်မွဲအလန် ၂၄၀ တင်္ကာမ္ဂး ညးကလေင်ဖျေဟ်ကဵုလာပ်သြန် ၅၀၀ တင်္ကာ ကေုာံ ဂၠိက်ယာတ်ပလောအ်ဏီရ၊၊ ဗီုဗီုဏအ် ဖန်ကဵု ကောန်ကမၠောန်တအ် ဒှ်ကၠုင်ဒြပ်ရ၊၊
ကမၠောန်ဗၞိက်သြောအ် ကေုာံ ဖျေဟ်အိက်သြန်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲဍုင်မန် ခေတ်အင်္ဂလိက်ဂှ် ဂလာချေတ်တဳ ကဵု ဂလာဘာဘူ (သေဌဳဂလာ) တအ် စိုပ်ကၠုင်တုဲ ပံက်လဝ်ကမၠောန် ဖျေဟ်အိက်သြန် ဇြောတ်ကေတ်ဒၟံင် ဗွဲမလောန်ကာဲဂှ် နာဲအံက် ဂွံတီကေတ်တုဲ သွက်ဂွံရီုဗင်ကောန်ဍုင်ကွာန် မန်ဗၟာ၊ သွက်ဂွံပြိုင်ကဵု သေဌဳဂလာတအ်တုဲ ညးလေဝ် ညးပံက်ကမၠောန်ဗၞိက်သြောအ် ကေုာံ ဖျေဟ်အိက်သြန်ကီုရ၊၊ ကမၠောန်ဖျေဟ်အိက်သြန်ဂှ် နကဵုအိက်ညိညဂှ် ညးဖျေဟ်ကဵု ညးဍုင်ကွာန်တအ်ရ၊၊ သၞာံကၠာအိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူကောန်ကမၠောန်ညး ဟွံမာန်ကမၠောန်တုဲ ပရေင်ကမၠောန်ဏအ် ညးဒးကျအာရ၊၊
သွက်ဂွံပခိုဟ်ပတိုန်တုဲ ကိစ္စဗၞိက်သြောအ်ဂှ် ညးပအပ်ကဵု နာဲၚေဝ် (ဦးငယ်) တုဲ ကမၠောန်ဖျေဟ်အိက်သြန်ဂှ် ညးပအပ်ကဵု နာဲဖဝ်ခေန် (ဦးဘိုးခင်)ရ၊၊
ကမၠောန်ဗၞိက်သြောအ်ဂှ် ညးသၠဲပတိုန် ရာန်ကေတ်သြောအ် နူဒေသနာနာ မပ္တံကဵု ကလွီ၊ ဒရယ်၊ သဲကုန်း၊ ကျုံတော်၊ ဗဂေါ၊ ခရမ်း သုံးခွ ကေုာံ မွဲဒမြိပ် ၜဳသြင်လောန်ဂမၠိုင်လေဝ် ရာန်ကေတ်ဒၟံင်ရ၊၊ မၞိဟ်ပွဲစားတအ်ဂှ် နကဵုက္ဍိုပ်ကၠံ ညးကဵုသြန်ရ၊၊ ဟိုတ်နူ နာဲၚေဝ် ကဵုၚုဟ်သြောအ် မဂၠိုင်နူ ပွဲစား တၞဟ်တုဲ ညးတေအ်ဂွံရာန်သြောအ် နူသၟာဗ္ၚတအ် ဗွဲမဂၠိုင် မာန်ကၠုင်ရ၊၊ မွဲမွဲအလန် စဵုကဵု သြောအ် ၂၅၀၀၀၀ န ညးတေအ် ရာန်ဂွံရ၊၊ သြောအ် မရာန်နင် နူဒေသနာနာတအ်ဂှ် ကလေင်သွံ ပ္ဍဲဍုင်မတ်မလီုရ၊၊
မဒှ် သေဌဳက္ၜင်
ပလေဝ်ဒါန်နာဲအံက် ဗလးဏာ နာဲယှိုဲလှေ (ဦးရွှေလေး) သွက်ဂွံအာ ရာန်က္ၜင် ပ္ဍဲဍုင်အေန်ဂလာန်၊ တွဵုရးသကတ် နူကဵုကမ္မဏဳ မက္ကဳအေန်စကာ (McIntyre & Co.) ရ၊၊ ဗဒိုပ်က္ၜင်ဒေါအ် (သင်္ဘောကျင်း)ဂှ် ညးစွံလဝ် ပ္ဍဲဍုင်မတ္တမ (ဆီဆုံရပ်) ရ၊၊ ဗဒိုပ်က္ၜင်ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၆၂ သီုဖအိုတ် အိုတ်သြန် မွဲကိုဋ်တင်္ကာရ၊၊
ယၟုက္ၜဳညးတအ်ဂှ် စကဵုအံင်(အောင်) ဖအိုတ်ရ၊၊ က္ၜင်မွဲထပ်ဂှ် (၁) အောင်စင်္ကြာ၊
(၂) အောင်မင်္ဂလာ
(၃) အောင်တပ်
(၄) အောင်သိန်း
(၅) အောင်ဒီပါ
(၆) အောင်သီတာ
(၇) အောင်မင်္ဂလာ
၊၊ က္ၜင်ၜါထပ် ဂှ် ကိုပ်ကၠာ ကဵုလဝ် ယၟု
(၁) အောင်ဇေယျ
(၂) အောင်နိဗ္ဗာန်
ကီုလေဝ် ဗွဲကြဴ သၠာဲထောအ်ယၟုတၟိ အောင်ခေမာ ကဵု အောင်ပန်း ရ၊၊ သီုဖအိုတ် က္ၜင်ညး နွံ (၉) ဖဍိုက်ရ၊၊ က္ၜင် ၜါထပ်မွဲမ ၚုဟ် နွံ ၆၀၀၀၀ ဒကေဝ်တုဲ က္ၜင်မွဲထပ် မွဲမမ္ဂး ၚုဟ် နွံ ၃၅၀၀၀ ဒကေဝ်ရ၊၊ က္ၜင်တအ်ဂှ် ကၟဳမၞုံကဵု အသာ်ကောန်ပေဝ်ဗြာတ်တုဲ ဇကုက္ၜင်ဂှ် နကဵု ဍာ်ဂဥုဲလမ္စံက်ဂှ် ဒုင်လဝ် သၟဝ်တုဲ အသာ်ဗုဂှ် လံက်ပါတ်လဝ်ရ၊၊ ကောန်က္ၜင်တအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်ကောန်ဍုင်အရင် မန်ဗၟာဖအိုတ်တုဲ က္ၜင်တအ် ဒြေပ်ဒၟံင် ပ္ဍဲၜဳသြင်လောန်၊ ၜဳဂျာင်၊ ၜဳကဍတ် (အတ္တရံမြစ်)ရ၊၊
ၚုဟ်ဍိုက်က္ၜင်ဂှ် တန်နူ ၚုဟ်က္ၜင် ကမ္မဏဳအင်္ဂလိက် ကမ္မဏဳဨရာဝတဳဏီတုဲ သွက်ခမဳသင် ကေုာံ သဳလ မၞိဟ်ဗျုဗျု ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် နဒဒှ် ခဒေါအ်နိဗ္ဗာန်ဂးတုဲ ဂွံဍိုက် သက္ကုၚုဟ်မးရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ဇၟာပ်ပ်သၞာံ နူစ ဂိတုဝှ် (၃) စွေက် စဵုကဵုဂိတုကထိုန်ပေင်ဂှ် နကဵုက္ၜင် အံင်နိဗ္ဗာန်ဂှ် ဖ္ဍိုက်ကေတ် သ္ၚာလလးကထိုန်တုဲ ဘာလကျာ် မၞုံပ္ဍဲဇိုင်ၜဳသြင်လောန်၊ ၜဳဂျာင်၊ ၜဳကအ်ဍတ်၊ တကအ်ခၟိုင်တအ်ဂှ် ဗက်အာကဵုဒါန် သ္ၚာလလးကထိုန်ရ၊၊ မဒါန် ခဒေါအ်နိဗ္ဗာန် ပွိုင်မွဲသၞာံဂှ်လေဝ် ကၠောန်သဘင်စရိုဟ်ဍာ်ကီုရ၊၊ ဟိုတ်နူ နာဲအံက် ဗက်ဂေတ်နကဵုဒၟံင် ဒါန်သ္ၚာလလးကထိုန် ပွိုင် မွဲဂိတုပေင်င်တုဲ ＂တမ်ဒါန်သ္ၚာကထိုန် ကၠုင်နူနာဲအံက်＂မြဴသာ်ဝွံ ညးတအ်ဟီုစ ဗီုဗၟာ ＂ကထိန်လှူဒါန်းခြင်းအစ ဦးနာအောက်က＂ ရ၊၊
ပြိုင်ပကာန် ကုကမ္မဏဳက္ၜင်ဨရာဝတဳ
ပလေဝ်ဒါန်နာဲအံက် လုပ်ကၠောန်ကမၠောန်က္ၜင် ပ္ဍဲဒၞာဲဂအာင်ပိုန်ဒြပ် ကမ္မဏဳအင်္ဂလိက် ကမ္မဏဳဨရာဝတဳဂှ် ဗီုလဵုလေဝ် ကမ္မဏဳအင်္ဂလိက် ဟွံဒးစိုတ်ရ၊၊ တၞဟ်နဂွံပြိုင်ပကာန် ကု နာဲအံက်တုဲ က္ၜင်နာဲအံက် ကေတ်ၚုဟ် မွဲဒကေဝ်မ္ဂး ညးတအ် ကေတ်ကဝက် ၚုဟ် မသုန်စှော်ဂတှ်ေရ၊၊ နာဲအံက်ဖျေဟ် ၂၅ ဂတှ်ေ၊ ဨရာဝတဳကေတ် ၁၀ ဂတှ်ေ၊ နူဂှ် ၅ ဂတှ်ေ၊ ဗွဲကြဴ ကဵုဍိုက်သၟးသၟးရ၊၊
တၞဟ်န က္ၜင်နာဲအံက် ဟွံဂွံလုပ်သၞေဟ်ဟွံဂွံတုဲ ကမ္မဏဳက္ၜင်ဨရာဝတဳ ကဵုထောအ်အခေါန် အလုံမွဲသၞေဟ်တုဲ ဆက္ၜင်ညးတအ်ဟေင် အခေါင်လုပ်ဒေါအ် ပ္ဍဲသၞေဟ်ဂွံရ၊၊ ကာလဂှ် နာဲယှိုဲလေ ညးမဒှ်သေဌဳ သ္ၚိဒယိုင်မွဲ ကွာန်ကအ်နှာတ် သီုဒှ် မၞိဟ် ပ္ဍဲဂကောံညးမကဵုကသပ် ကုသၟိင်အင်္ဂလိက် (ဘုရင်ခံ)ဂှ် ကဵုကသပ် ကုနာဲအံက် ကမ္မဏဳဨရာဝတဳ ညးတအ်ကဵုအခေါန် ကေတ်အလုံသၞေဟ်ဂွံမ္ဂး ဇကုလေဝ် ကဵုအခေါင် ကေတ်သီုၜဳမွဲဂွံကီုရ ဂးတုဲ သီၜဳမွဲဂှ် နာဲအံက် ဒုင်ကေတ် ကဵုထောအ်အခေါန်တုဲ ပ္ဍဲက္ၜဳဂှ် က္ၜင်နာဲအံက်ဟေင် အခေါင်ဒြေပ်ဂွံရ၊၊ ကာလဂှ် ဨရာဝတဳဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မပိုင်သၞေဟ်တုဲ နာဲအံက်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မပိုင်ၜဳ ကြုင်ရ၊၊ ညးအာတရဴတအ် ဆက်ခုဲအာရ၊၊ ဒှ်အမှုတ် စိုပ်ရုင်ဗစာရ၊၊ ရုပ်ဗစာ ဖျေဟ်ထောအ် သ္ဂုတ်သွာတ် က္ၜင်ဨရာဝတဳတအ်ဂှ် ဒးတိတ် ပြဟ်နူသၞေဟ် ပြဟ်နူ က္ၜင်နာဲအံက်တုဲ ဒးစိုပ် ပြဟ်နူ က္ၜင်နာဲအံက်ရ၊၊
စရိုတ်ပူဂဵု
ပလေဝ်ဒါန်နာဲအံက်ဝွံ ၜိုန်ရ ဒှ်သေဌဳဇၞော်ကီုလေဝ် မံင်စံင်စ ဗီုမၞိဟ်ဝါတ်တ်မွဲရ၊၊ စစၞကီု ဟွံဂၠာဲဂလာန်ရ၊၊ တုဲပၠန် သ္ၚာဲစဒၟံင်ဇဗၠ အတိုင်ဗီုမၞိဟ် ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်တအ်ရ၊၊ နာဲအံက်ဂှ် ယၟုမြဟ်တမ္ညဝ်ဒၟံင် စိုပ်အာ စဵုဍုင်အင်္ဂလာန်ရ၊၊ ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲ ဂကူအင်္ဂလိက် နူဗဳလာတ် (လာန်ဒါန်) မိက်ဂွံဆဵု နာဲအံက်တုဲ အာကွာန်ကအ်နှာတ်ရ၊၊ ကာလညးတေအ် မစိုပ်သ္ၚိနာဲအံက်ဂှ် ညးတေအ်ဂွံဆဵုကေတ် နာဲအံက် လတက်လဝ်ပလောအ်ဗုဗုတုဲ ဂ္ဇအ် လာ်ဒၟံင်ချာတုဲ ဒှ်အမ်သဝ်စိုတ် ဗွဲမလောန် လတူနာဲအံက်ရ၊၊
ကာကုသိုလ်ဂမၠိုင်
ပလေဝ်ဒါန်မဒါန် နာဲအံက် မပတုဲလဝ်တအ်ဂှ် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် မဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊
ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် လိက်ပရိယတ်မန် ပ္ဍဲဒေသရးမန်ဂှ် သုန်ဂြာံဒၟံင်ရ၊၊ တၞဟ်နဂွံ ဇၞော်မောဝ်ပတိုန် ပရိယတ္တိမန်တုဲ နာဲအံက် နိမန် နင် အစာလိက်မန် တၠဂုန်အစာပညာဓမ္မ ညးမအာကတ်ဒၟံင်လိက် ပ္ဍဲဘာမဟာဝိသုဒ္ဓါရုံ ဍုင်မာန္တလေ သွက်ဂွံ ပံက်တိုက်ပရိယတ်မန် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်နှာတ်ရ၊၊ တၠဂုန်အစာပညာဓမ္မဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မလေပ် လိက်ပရိယတ်သၟးဟွံသေင် လိက်ခေတ် လိက်အင်္ဂလိက်၊ လိက်ဗၟာ၊ လိက်သံသကြိုတ်လေဝ် လေပ်ကီုရ၊၊ ညးအာကတ်စလဝ် ပ္ဍဲမာန္တလေ နူသၞာံ ၁၂၃၇ စဵုကဵု စိုပ်သၞာံ ၁၂၄၀ ရ၊၊
တၠဂုန်အစာပညာဓမ္မ ဝွံ ညးကော ဒေအ်ဝုတ်ညး စှ်ေလဝ်ဒၞာဲ ကု နာဲမန်ထဝ် နူဍုင်လ္ဂုင် ညးမကလိဂွံတဆိပ်ကြာ မဟိမု နေမျိုးရာဇာသင်္ခရာ မဒှ်ဒါယကာ က္ဍိုင်ကျာ်ကော (နောင်တော်ကြီးစေတီ) မၞုံ ပ္ဍဲအရှာံကျာ်လ္ဂုင် ညးမဒှ်ကလော ကုသၟိင်ဗၟာ မင်းတုန်မင်း ရ၊၊ သေဌဳဇၞော် နာဲထဝ်အာဲ၊ မိမနာ၊ နာဲထောန်ကျဝ်၊ မိထဝ်၊ နာဲအံက် မိဗျူတအ်ဂှ် ဒှ်ဒါယကာ မဒုင်ပစ္စယ်ပန် တၠဂုန်အစာပညာဓမ္မ ရ၊၊
ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် သွက်ပရိယတ်မန်ဂှ် ညးတအ် အဃောမဂစာန်ဒၟံင် ပ္ဍဲကွာန်ထပၠင်ရ၊၊ ညးတအ် စပံက်တိုက်လိက်မန် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်နှာတ်တုဲ ခမဳသင် နူကွာန်ထပၠင် ၆၀ ဇကုဂှ် နိမန်နင် ပ္ဍဲဘာကအ်နှာတ်ဂှ်ကီုရ၊၊ သၞာံမစပံက် တိုက်လိက်ဂှ် ဒှ်သၞာံ ၁၂၄၆ ရ၊၊ တိုက်လိက်ဂှ် တိုက်လိက်သေဌဳ နာဲအံက် ဗီုဗီုဏအ်လေဝ် မၞိဟ်တအ် တီကၠုင်ကီုရ၊၊
ဘုတ်ကျာ် ၂၈ (ဝါ) ကျာ် ၂၀ မွဲဇံင်ဂှ်လေဝ် ညးကဵုဒါန်ရ၊၊ ဘုတ်ဝွံ မၞုံကဵု ပြာသာဒ် ၁၂ ဘုံ၊ မပေင်တဴ နကဵုစၠတ်ဒြင်ဂမၠိုင်၊ ရုပ်ကသူဂမၠိုင်ရ၊၊ ဘုတ်ကျာ်ဏအ်ဂှ် ညးစရိုဟ်ဍာ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၆၄ ရ၊၊
ဘုတ်ကျာ်ဒီပင်္ကိုရ် မၞုံကဵုပြာသာဒ် ၁၂ ဘုံဂှ်လေဝ် ကဵုလဝ်ဒါန်ကီုရ၊၊ ရုပ်ကျာ်မကၠောန်လဝ်ကဵု ဆုကၠ ၜါဇကု မၞုံသမၠုင် ၂၀ ပေ၊ မတိုပ်လဝ်တိ ပေ ၂၀ သီုဖအိုတ် နွံ ၄၀ ပေရ၊၊ ပ္ဍဲဘုတ်ဏအ်လေဝ် ပေင်တဴကဵု ရုပ်ဆုဂမၠိိုင်ကီုရ၊၊ ဘုတ်ဏအ်ဂှ် စရိုဟ်ဍာ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၂၆၅၊၊
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၂၆၇ ဂှ် တၞဟ်န ခမဳသင်တအ် ဂွံတိုန်ဥပုဟ်တုဲ သြိုင်သီမွဲ မၞုံယၟု မဟာဝိဇယ ရ၊၊
သမ္ဘာညး စုတိအာတုဲ ညးဒက်သ္ၚိကၟိန် ကု မိငြိမ်းမေ မဒှ်သမ္ဘာ မရနုက်ကဵု မသုန်ရ၊၊
ကၞောတ်ဘဝ
ပလေဝ်ဒါန်သေဌဳဂကူမန် ယၟုဒယှ် နာဲအံက် ဝွံ ပ္ဍဲကဵု သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၇၅ ဂိတုဇှ်ေ ၁၂ စွေက် (၁၉၁၃-၀၆-၃၀)အခိင်လဒေါဝ်တ္ၚဲ ၁၂ နာဍဳကဵု ၃၅ မိနေတ်ဂှ် ကလိဂွံ အာယုက် ၈၁ ကလိလောန်အာ ဘဝပရလိုက်ရ၊၊ ဇွနာဲအံက်ဂှ် အတိုင်အခိုက်မန် ညးစွံ (၇) ဗ္တံ (၇) တ္ၚဲ ကဵုဒါန်ဖာပ်သင်ရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ စံင်ဇွဂြဇုတ်ညးရ၊၊ တၞဟ်န ညးဗွဲကြဴတအ် ဂွံတီတုဲ ရုပ်နာဲအံက်ဂှ် ညးကၠောန်လဝ် နကဵုတၟအ်တုဲ စွံလဝ် ပ္ဍဲအရှာံကျာ်ကအ်နှာတ်ရ၊၊ ရုပ်ဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၂၇ ဂိတုအံက်တဝ်ပါ ၁၅ ဂှ် ကၠောန်တုဲ ၚုဟ်လိင်တဲအိုတ် သြန် ၅၀၀၀ ဒကေဝ်ရ၊၊ သၟဝ်ရုပ်ဂှ် ညးချူလဝ် ပရူညးဗွဲခမၞန် နကဵုဘာသာမန် ဘာသာဗၟာ ၜါဘာသာရ၊၊
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်ကလျာဏ၊ ဦး၊ ဆရာတော် (၂၀၀၆၊ အောက်တိုဘာ) "ဦ:နာအောက်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိ"၊ ကော့နှတ်စေတီတော် ဘဏ္ဍာတော်ထိန်း ဂေါပကအဖွဲ့။