ကွိင်ကွိုက် (အၚ်္ဂလိက်: Musical instrument) နကဵုဘာသာမန်၊ တူရိယာ နကဵုဘာသာပါဠိဂှ် ဒှ်ကပေါတ် မကၠောန်လဝ် ဟွံသေင်မ္ဂး မပလေဝ်လဝ် သွက်ဂွံ ပတိတ်ရမ္သာင်ဂဳတရ။ နကဵုသဘဴဓရ်မ္ဂး ကပေါတ်အရာအိုတ်သီု မပတိတ်ရမ္သာင်ဂွံဂှ် ဒှ်ကပေါတ်တူရိယာ (ဝါ) ကွိင်ကွိုက်ဖအိုတ်တုဲ တန်တဴ ကုဗီု မစကာဂှ် အရာဂှ် မဒှ်ကပေါတ်ကွိင်ကွိုက်ရ။ဒတောဝ်ဝင် ကပေါတ်ကွိင်ကွိုက်မ္ဂး ကွိင်ကွိုက်ဝွံ စကတဵုဒှ် နူကဵု အခိင် ယေန်သၞာင်ကောန်မၞိဟ် စကတဵုဒှ်တေအ်ရ။ ကွိင်ကွိုက် မစကာကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်အရာ သွက်ဂွံစကာ ပ္ဍဲအခိုက်ကၞာ၊ ဗီုကဵု ခရာ ဗဂိုဟ် ပ္ဍဲကာလဗက်လၟ သွက်ကလိဂွံဖျုန်ဂၠိုင်င် ဟွံသေင်မ္ဂး ဖံ ပ္ဍဲသဘင်ပူဇဴကျာ်တအ်ရ။ နူဂှ် ပြံင်လှာဲဇၞော်မောဝ်တိုန် ပတိတ်ရမ္သာင်မဂဳတနာနာသာ်တုဲ ဒှ်ကၠုင် အရာလဟိင်စိုတ်မွဲရ။ ကပေါတ်တူရိယာဂမၠိုင်လေဝ် ဗွဲမဗဗွဲကဵု အခိင်အခါ ကာလဂှ် ပြံင်လှာဲကၠုင်သိုက်က်ကီုရ။

တမ်မူလ ကေုာံ အခိင်အခါ ကပေါတ်ကွိင်ကွိုက် မကတဵုဒှ်ကၠာအိုတ်ဂှ် လညာတ်ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ။ ပၞောဝ်ကဵု တူရိယာဂမၠိုင်ဂှ် တူရိယာတြေံအိုတ်ဂှ် တၠပညာတအ် ဗွဲမဂၠိုင် စှ်ေစိုတ် ဒှ်ကလောတ်၊ စနူအခိင် မလောန်ကၠုင်ၜိုတ် ၆၇.၀၀၀ သၞာံတေအ်ရ။ ညးလ္ၚဵု စှ်ေစိုတ် ကလောတ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်လဝ် နူသၞာံ ၜိုတ် ၃၇.၀၀၀ သၞာံမတုဲကၠုင်တေအ်ရ။ ဆဂး အစာဝင်တအ် ဂွံဟီုကၠးကၠး တူရိယာစကတဵုဒှ် နူအခိင်လဵုကၠးကၠးဂှ် တီကေတ် ဟွံမာန်ရ။ အရာတအ်ဏအ်ဂှ် ဆက်စပ်ဒၟံင် ကုကပေါတ်ညးတအ် မကၠောန်လဝ်ဂှ်ရ။ တူရိယာ ခေတ်တြေံ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ကၠောန်လဝ် နကဵု စၞာံတိရစ္ဆာန်၊ ဇုတ်၊ ဆု ကေုာံ ကပေါတ်မစွံဂွံလအ်လအ် ဟွံသေင်တအ်လေဝ် ကၠောန်လဝ် နွံကီုရ။

တူရိယာဂမၠိုင် ဂကောံမၞိဟ်ဂၠးတိဏအ် ခၞံဗဒှ်ပတိုန်လဝ် ဟွံမဲ ကုအဆက်အစပ် ရေင်သကအ်လေဝ် နွံကီုတုဲ လဆောဝ်မ္ဂး ဒၞာဲညးတအ် မတိင်တိုက်ဒၟံင်ဂှ် ကဵု တမ်မူလကွိင်ကွိုက်ဂှ်မကၠုင်ဂှ် ခြာသ္ၚောဲဒၟံင် ရေင်သကအ်တၟာဂလိုင်ရ။ ဥပမာ ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ်တေအ်မ္ဂး ကွိင်ကွိုက် နူကဵု ဒေသမေသဝ်ပဝ်တမဳယာ (Mesopotamia) တအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵု ဒေသၜဳအာရှဒိုဟ်အဂၞဲ (maritime Southeast Asia)၊ တုဲပၠန် ကောန်ရးယူရောပ်တအ် စကာ ကွိင်ကွိုက် မကၠုင်နူ တမ်မူလအာဖရိကသၟဝ်ကျာ။

ပွံက် ကေုာံ တင်ရန်တၟအ် ဂဳတ ပလေဝ်ဒါန်

ကိရိယာ ဂဳတ (ဝါ) ကွိင်ကွိုက်ဂှ် ဒှ်အရာ မပတိတ် ရမ္သာင်ဂမၠိုင်ရ။ ကာလကောန်မၞိဟ်တအ် မချဳဓရာင် အဝဲကာယညးတအ် သွက်ဂွံပတိတ်ရမ္သာင် - ဥပမာ မတက်တဲ ဂှ် ဒှ်အရာမပတိတ်ရမ္သာင် သွက်ဂွံခၞံဗဒှ် ဂဳတမ္ဂး ကွိင်ကွိုက် ကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ။[၁]ကွိင်ကွိုက် တမ်မူလဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် သွက်ဂွံခၞံဗဒှ် ကၠောန်ပ္တိတ် ရမ္သာင်သဘာဝဂမၠိုင်၊ နကဵုတင်ရန်တၟအ် သွက်အခိုက်ကၞာ ဒှ်မာန်ဂၠိုင်တုဲ သွက်ဂွံလဟိင်စိုတ် ဟွံသေင်ရ။[၂]မၞိဟ်မတိင်တိုက် အခိင်ကိုပ်ကၠာတေအ်ဂှ် ညးတအ် ဟွံကၠိုဟ်ကေတ်လဝ် မဒွက် (The concept of melody) ကေုာံ အနုသုခုမ မဆေင်ကဵု ဂဳတဏီရ။ ဥပမာ မၞိဟ်မဗဂိုဟ်ကလောတ် ပ္ဍဲအခိင်နူတမ်တေအ်ဂှ် ညးဗဂိုဟ် သွက်ဂွံ စအာဗက်လၟ၊ ညးဟွံချပ်လဝ် နဒဒှ် ရမ္သာင် ဂဳတ မွဲရ။[၂]

ကွိင်ကွိုက်တအ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် နကဵုဗီုပြင် နာနာသာ်၊ နကဵုကိရိယာနာနာသာ်ရ။ တူရိယာ ခေတ်တမၠာတေအ်မ္ဂး ကၠောန်လဝ် နကဵု ကိရိယာ မကလိဂွံမာန် ပ္ဍဲဒေသညးတအ် မပ္တံကဵု သၞောက်ကၞု ဗီုကဵု ကၞုသင်၊ ဆုဒုန်ဂမၠိုင်ရ။[၂] ဗွဲကြဴ ဂဳတ ဇၞော်မောဝ်ကၠုင်တုဲ ရုဲစှ်ကိရိယာခိုဟ်ဟ်တုဲ ကၠောန်ကၠုင် ကွိင်ကွိုက်ရ။[၂]

ကွိင်ကွိုက်မန် ပလေဝ်ဒါန်

ကွိင်ကွိုက်မန်ဂမၠိုင်မအရေဝ်မန် ကွိင်ကွိုက်ဂှ် ကၠုင်နူကြိယာတမ် တိင် ကဵု တိုက် (တက်)တုဲ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မတုပ်ကဵု အရေဝ်ပါဠိ တူရိယာရ၊၊ ကပေါတ်ကွိင်ကွိုက်မန်ဂှ် ဒုင်သဇိုင် ကုကိရိယာမသုန်ဂကူ မပ္တံ -

  • (၁) ဗရိုတ်၊ မပ္တံကဵု ဆာင်၊ ဗာတ်လှာ်၊ ဗာတ်သေဲ(ဗာတ်ကေဲ)၊ ခဍေဝ်၊ ဗာတ်ကိုင်၊ ဗာတ်ကောန်မံင်၊၊
  • (၂) ဇုက်၊ မပ္တံကဵု ထၞစံင်၊ ထၞကျာံ၊ ဂြဝ်၊၊
  • (၃) စၞာံ၊ မပ္တံကဵု ဗာတ် ကေုာံ ဖံဂမၠိုင်၊၊
  • (၄) ကျာ၊ မပ္တံကဵု ဒပဵု၊ ဟဝ်၊ ခၞဲ၊ တလောတ်၊ သေဲ ကၞုသင်၊ လေဝ်ၚာဲ မဒှ်ကိရိယာ မဗဂိုဟ်ကဵုကျာတုဲ ရမ္သာင်တိတ်တအ်၊၊
  • (၅) ခဍာပ် (တက်တဲ) မပ္တံကဵု အရာမတုပ်ၜါ တက်ဗစိပ်ရေင်သကအ်၊၊ [၃]


ကွိင်ကွိုက်မန်ဂမၠိုင်

  1. ဗာတ်စၞာံ (Drum, ပတ်ဝိုင်း/ဆိုင်းဝိုင်း)
  2. ဗာတ်တၠာ (Bambo Xylophone, ဝါးပတ္တလား)
  3. ဗာတ်သေဲ/ဗာတ်ကေဲ (Metal Xylophone, သံပတ္တလား) ရံင်ကဵုကိရိယာ ပသဲ တုဲ ကေဲ ဂှ် ဗွဲစၟတ် မကၠုင်နူ သေဲ ဒှ်မာန်၊၊ ပသဲဂှ် ဒၞာဲလ္ၚဵု မန်ကော် သေဲ ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗာတ်ကေဲ ဂှ် ဗာတ်သေဲ ဒှ်မာန်၊၊
  4. ဗာတ်သၠာ် (Brass Xylophone, ကြေးပတ္တလား)
  5. ဗာတ်ကိုင် (Cresent Shape musical instrument, လခြမ်း)
  6. ထဗိုန် (Drum, ဗုံ)
  7. ဝိင်မင်ထဗိုန် (Big Drum, ပတ်မကြီး)
  8. ခၞဲ /ဟပ် (Oboe, နှဲ)
  9. ပေဝ် (Whistle, ဝီစီ)
  10. ခဍေဝ် (Timing Cymbal, စည်း)
  11. လေဝ်ၚာဲ (Spiritual Flute (with side hole), နတ်ပုလွေ (ဘေးပေါက်မှမှုတ်ရသည်))
  12. တလောတ် (Flute, ပုလွေ)
  13. မံင် (Gong, မောင်း)
  14. ဆာင် (Cymbals, လင်ကွင်း (ယကွင်း))
  15. ကြေဝ် /ဂြဝ် (Fiddle, တယော)
  16. ထၞကျာံ (Crocodile Harp, မိကျောင်း)
  17. ထၞစံင် (Harp, စောင်း)
  18. သြေဲ (Twin Flute, ပြွေတံမြွာ)
  19. ခရာ (Bugle, ခရာ)
  20. ဝါဒါံခရာ (Bugle, စစ်အောင်ပွဲတွင်မှုတ်သောခရာ
  21. ဒွိဗာတ် (မုက်ၜါ) (Short Drum, ဒိုးပတ်)
  22. ဝါပ် (Pot Drum, အိုးစည်)
  23. ဖံ (Drum, စည်)[၄]

ဖံမန်ဂမၠိုင်

  1. ဖံအလုံဗိုလ် (အလမ္မရာစည်)
  2. ဖံပုတ်တလုတ် (ပုတ်တလုတ်စည်)
  3. ဖံဒုကြဘိ (ဒုန္ဒုဘိစည်)
  4. ဖံသိင်္ဃိုရ် (လင်္ကာဒီပစည်)
  5. ဖံစိန် (စိနရဌစည်)
  6. ဖံဓါပ်ဂနက် (တဖက်ပိတ်စည်/အိုးစည်)
  7. ဖံဆဝ်(ဂလာ) အိန္ဒိယစည် (ကုလားစည်)
  8. ဖံမန်ဒိုင် (ဖံမုက်ဒွိ/ဖံမုက်ၜါ) (မွန်ဒိုင်စည်)
  9. ဖံကြေဝ် (အိန္ဒိယစည်/ကလေယ်စည်)
  10. ဖံကၠေဝ်
  11. ဖံဟဝ် (တရုတ်စည်)
  12. ဖံကတိုင်
  13. ဖံဖဏံင်/ကောန်ဗာတ် (ပတ်သာ) [၅]

နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်

  1. Montagu 2007, p. 1
  2. ၂.၀ ၂.၁ ၂.၂ ၂.၃ Rault 2000, p. 9
  3. နိုင်မွန်၊ (၂၀၁၂) မွန်တို့၏ စာပေ ဂီတ သမိုင်းအကျဉ်း၊ မွန်မှုသုတေသနစာတမ်းများ အမှတ် (၄) ဘဒြဒေဝီ p.51
  4. နိုင်မွန်၊ (၂၀၁၂) မွန်တို့၏ စာပေ ဂီတ သမိုင်းအကျဉ်း၊ မွန်မှုသုတေသနစာတမ်းများ အမှတ် (၄) ဘဒြဒေဝီ p.52
  5. နိုင်မွန်၊ (၂၀၁၂) မွန်တို့၏ စာပေ ဂီတ သမိုင်းအကျဉ်း၊ မွန်မှုသုတေသနစာတမ်းများ အမှတ် (၄) ဘဒြဒေဝီ p.52-53