ဂြိုပ်ကြုက်၊ ကွာန်ပွိုင်ဍုင်ကအ်ကြိက်
ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် (အၚ်္ဂလိက်: Krop Kreik) ဝွံ ဒှ်ကွာန်မန် နွံပ္ဍဲ ((16°35’58.41N-98°00’41.21E) ပွိုင်ဍုင်ကအ်ကြိက်၊ ဒေသရးမန် (တွဵုရးကရေင်) တွဵုရးဍုင်ကရေင်၊ ပွိုင်ဍုင်ကအ်ကြိက်ရ။ ဂၞန်ကုဒ်ကွာန်ဏအ်ဂှ် ၁၇၀၃၉၄၊ အတိုင်စရင်မၞိဟ် သၞာံ ၂၀၁၄ မ္ဂး ပ္ဍဲကဵု ဂကောံကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဂှ် သ္ၚိ နွံ ၆၉၂ မ၊ မၞိဟ်နွံ ၃၄၉၀။[၁] ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဝွံ ဒှ်ကွာန် မၞုံဇိုင်ၜဳဂြာင် ဗွဲသြင် လပါ်သၠုင်ကျာ ရ၊၊ ကွာန်ဝွံ သီုဖအိုတ် သ္ၚိနွံစ ၜိုတ် ၅၂၀ မတုဲ ဇမၞော်ကွာန်သီုဖအိုတ် နွံစၜိုတ် 0.24km2 ကဳလဝ်မဳတာပန်ကၠင်ရ၊၊
| ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် | |
|---|---|
| ကွာန် | |
| ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် | |
  ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် မြန်မာနိုင်ငံတွင်း တည်နေရာ | |
| ဒတန်ဒၞး: 16°48′45″N 98°06′19″E / 16.8125896453857°N 98.1053237915039°Eဒတန်: 16°48′45″N 98°06′19″E / 16.8125896453857°N 98.1053237915039°E | |
| ရးနိဂီု |
 Myanmar |
| တွဵုရး | တွဵုရးဍုင်ကရေင် |
| ခရိုင် | ခရိုင်ကအ်ကြိက် |
| ပွိုင်ဍုင် | ပွိုင်ဍုင်ကအ်ကြိက် |
| ဂကောံကွာန် | ဂြိုပ်ကြုက် |
| ဒၞာဲအပိုင်အခြာ အခိင် | UTC+6.30 (မြန်မာစံတော်ချိန်) |
လၟိဟ်မၞိဟ်
ပလေဝ်ဒါန်ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဝွံ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၁ ဂှ် ကံက်လဝ်စရင် လၟိဟ်သ္ၚိပံင် သီုဖအိုတ်ဂှ် နွံ ၜိုတ် (၅၂၀)မ၊ တုဲ လၟိဟ်မၞိဟ်နွံ ၜိုတ် ၜါလ္ၚဳတြဴကၠံ(၂၆၀၀)ပြင်ပြင် ဒှ်ရောင်။
ပလံင်ဗစိုပ်
ပလေဝ်ဒါန်အဓိက ပရေင်ပလံင်ဗစိုပ်ကွာန်ဝွံ ဒှ်ဂၠံင်တိုက် ကေုာံ ဂၠံင်ဍာ်ရ၊၊
ဝင်
ပလေဝ်ဒါန်ညးမတန်လဝ် ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ် မၞိဟ် နူဇာတိ ကွာန်အိန္ဒု မဒှ်မိမ မိဒဵုနေင်တအ်ရ။ မိမမိဒဵုနေင်တအ်ဂှ် ၜိုန်ယၟုဟွံပြာကတ်ကီုလေဝ် ကောန်ဝုတ်ညး မိဒဵုနေင်ဂှ် ယၟုပြာကတ်တီကၠုင်ရ။ မိမမိဒဵုနေင်တအ်ဂှ် ဃောမယိုက်လဝ်ဂဝ်ဂၞဴ မကြံင်ဍုဟ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ဖေက်ဘဲပၞာန်တုဲ ပဲါဓလေတ်ဂြိပ်ဒဴစိုပ်အာ ဒဵုနေင်တုဲ သၠးပဋိသန္ဓိ ဂွံကောန်ဝုတ်မွဲရ။ကောန်ဝုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူ မသၠးလဝ် ဂၠံဂဝ်ဂၞဴ ပ္ဍဲဒဵုနင်ဂှ်ရ မိမၜါတအ် ခုတ်ကဵုလဝ်ယၟု မိဒဵုနေင်ရ။
ဘဲဗဟေက်ပၞာန် ပၠိုတ်လလံအာတုဲ မိမ မိဒဵုနေင်တအ်ကီု သီုကဵုကလောကောဒေအ် ဂကောံကောန်ဇာတ်ဂမၠိုင် စဴကၠုင် နူဒဵုနင်တုဲ ဖျေဟ်သဇိုင် ပဒတန် ဗၟံက်ပါင်ၜဳကြုင် ကြုင်ဒဵုရ။ ကြုင်ဂှ်စဵုကဵုလၟုဟ် သှ်ေဒၟံင် အတိုင်ပကတိဏီရ။ ဂွံခေတ်ကာလကၠာတေအ်ဏအ် ပါင်ၜဳကြုင်ဒဵုဂှ် ဟိုတ်နူ တိဒိုဟ်တိုန်လဝ်တၟိတၟိတုဲ ဒှ်ဒၟံင် တိကတာၜဳ ဒှ်ဒၟံင်ဝါဂရာတ်ရ။ ဇြဟတ်တိဝဲါလေဝ်ခိုဟ် တဵုသြောအ်ဝါဗ္ၚမ္ဂး သြောအ်ခိုဟ်၊ ဥတုရာသဳလေဝ် ဓဝ်ယာ၊ ပြေင်ဂၠဴလေဝ် ကြောအ်ကၠေင်တုဲ သၟာဗ္ၚတအ် ဒှ်တသိုက်စိုတ်အိုတ်ရ။
သၞာံလအ်ကၠုင်ညိ လၟိဟ်မၞိဟ် အိန်ထံင်လေဝ် ဂၠိုင်ကၠုင်ၜိုတ်ဗၞတ်ကီုရ။ ကိစ္စချိုတ်ဂျိုင် ကတဵုဒှ်ကၠုင်တုဲ သွက်ဂွံ တုပ်ဇွဂှ် ဂကောံညးဇၞော်ကွာန်ကီု သီုကောန်ကွာန်ဂမၠိုင် ချပ်ဂၞန်ရေင်သ္ကအ်တုဲ သုသာန် မနွံကရပ်ဇိုင်ကွာန်မ္ဂး ကၠဵုတအ်ဂမၠိုင် ကိတ်ဃိုင်နင် ဇုတ်မၞိဟ်ချိုတ်တ် နူသုသာန်တေအ်တုဲ ကေတ်ပၠုပ်နင် ပ္ဍဲကွာန်မ္ဂး နိမိတ်သၞဲဟွံခိုဟ် ကွာန်ကၞံင်တုဲ ကောန်ကွာန်ဂမၠိုင် က္တဵုဒှ် ယဲမာန်ရောင်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သုသာန်ဂှ် ညးတအ် ပြံင်စွံ ဩင်ၜဳလ္ပာ်တေအ် ဗၟံက်ကျာ်စေတဳဗယိမ္ဂး ခိုဟ်ရောင် ဖျေဟ်သ္ကုတ်သွာတ်အိုတ်ရ။ ကျာ်စေတဳ ဗၟံက်ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် ဒၞာဲသ္ၚိဗယိ လၟုဟ်ဝွံ အခိင်ကၠာတေအ် ကေင်ဒှ် သုသာန် ကွာန်ကြုင်ဒဵုတြေံမွဲရ။ မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်တအ် ကေင်ဟီုကၠုင်ဒၟံင် ကျာ်စေတီဗၟံက်ကွာန်ဂှ် ကာလဍာ်လပဟ်ၜဳ ဒဳလောတအ် ဇီုကပိုက်ကၠုင်မ္ဂး ပြင်ၜဳဂှ် လာက်စှ်ေတုဲ နုင်ဇုတ်ကီု ဇုတ်ဂမၠိုင်ကီု ပါစှ်ေကၠုင် ဂွံဆဵုကေတ်ဏီရ။
မိမ မိဒဵုနေင်တအ် နူကဵုကြုင်ဒဵုတေအ် အာကၠောန်ဗ္ၚ ပ္ဍဲဒၞာဲကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ရ။ အခိင်ကၠာတေအ် ဝါဗ္ၚ သြင်ၜဳ လ္ပာ်ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဂှ် ဟိုတ်နူ ဒှ်ဒၟံင် တိကတာၜဳ တိကတာဝါတုဲ အခိင်ဍာ်ဇၞော်ဇတ်စှ်ေမ္ဂး အယာံမာတ် ဓဇက်ပသောင် ကၞာင်ဆု အမှိက်တအ် ညိဓဝ်တုဲ ဖျေဟ်မပတမ်မဂွံရ။ သ္ၚိညးတအ်ဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲသြင်ၜဳ ဗၟံက်ပါင်ကြုင်ဒဵုတုဲ တာဲရိုက်ညးတအ်ဂှ် နွံဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု သြင်ၜဳ ဒၞာဲကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် လၟုဟ်ရ။ ဗွဲကြဴ သ္ၚိမနွံ ညးတအ် တန်တဴအာ ပ္ဍဲကဵု တာဲဝါညးလၟိုန်ရ။
ညံင်ရဴ မိမ မိဒဵုနေင်တအ်ကီု ဂကူမန် နူကွာန်တၞဟ်တအ်လေဝ် ပြံင်လုပ်မံင် ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ်ကီုတုဲ ဒှ်ကၠုင် ကွာန်မွဲရ။ ကွာန်ဇၞော်ကၠုင်တုဲ သုသာန်ကွာန်ဂှ် ညးတအ် ပြံင်အာ စွံသြင်ၜဳမွဲလပါ် ကုကွာန် မနွံဗၟံက် ကျာ်စေတဳဗတာင် (ကျာ်ဟဒုင်ၜိပ်သွာင်)ရ။
သက္ကရာဇ် ၁၃၆၉ ဂှ် ကိစ္စကမ္မဌာန် ညံင်ဟွံဂွံဒး ကၠောအ်ၜဳ ကၠောအ်ကြုင်တုဲ ချပ်ဂၞန် သွက်ဂွံ သြိုင်သ္ၚိစၞံင် (ဖဴစံင်ဇွ) ပ္ဍဲကွာန်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ညးဂမၠိုင် တုပ်လဝ်စိုတ် ဇွမစံင်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် သ္ဒးဒှ် မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်၊ မဒးစုတိအာ နကဵု ယဲမၞိဟ်ဇၞော်ရောင်တုဲ သ္ၚိစၞံင်ဂှ် ၜိုန်ရတုဲအာကီုလေဝ် မၞိဟ်မဍိုက်ပေင် ကုလက်သန်မစၟတ်သမ္တီလဝ် ဂွံဍိုက်ပေင်ဂှ် ဒးမင် ၜိုတ်မွဲသၞာံဒှ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၇၁ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် ၈ စွေက် တ္ၚဲသိုက် (၅-၂-၂၀၁၀) ဂှ် ဂွံစံင်ဇွ မိနော်စိန်တင် ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ သုသာန် မနွံ သြင်မွဲလပါ်တေအ်ဂှ် ပြံင်စွံ ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲကုန်တိပိုင်အုံ မနွံပလိုတ်ကွာန်ဂှ်ရ။
ကိုပ်ကၠာ ဟွံဂွံစၟတ်သမ္တီ နဒဒှ်ကွာန်မွဲဏီဂှ် ညးကော်စ ကြုင်ဒဵု သြင်ပလိုတ်၊ ဟိုတ်နူ တၞံကြုက်ဂၠိုင်တုဲ နကဵု ဗီုဗၟာ ကော်ဒၟံင် (ကျုံဒိုး အနောက်ဘက်ကမ်း သရက်တောကျေးရွာ)၊ ဗွဲကြဴ ဒှ်အာ ကွာန်မွဲတုဲ ဒှ်အာ ဗီုဗၟာ သရက်တောကျေးရွ နူကဵု ယၟုဗီုဗၟာဂှ်ရ မန်တအ် က္လေင်ကၠာဲ ဗီုမန်တုဲ ကော်စ ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် ရ။
ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဂှ် ဟိုတ်မဒှ် ကွာန်တၟိတုဲ နွံကဵု ဂၠံင်တပ်၊ ဂၠံင်ဇၞော်ဂမၠိုင်ရ။ ဂၠံင်ဇၞော် ဗၟံက်-ပလိုတ်ဂှ် နွံပန်တၞုင်၊ ဂၠံင်ဇၞော် သၠုင်ကျာ-သၟဝ်ကျာ (နူၜဳ အာကဵု ဝါ) ဂှ် နွံ စှ်ၜါတၞုင်ရ။ ပ္ဍဲကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဂှ် နွံဘာလကျာ်ၜါ ဘာရ။
ရာမညနိကာယ ဘာဗၟံက်ဝွံ နွံ လပါ်ဗၟံက်ကွာန်တုဲ မဒှ်ဘာတြေံအိုတ် ပ္ဍဲကွာန်ဏအ်ရ၊၊
ကျာ်စေတဳ နွံပိတၞုင်။ ကျာ်စေတဳဗယိ မၞုံဗၟံက်တၞုင်ကွာန်ဂှ် မွဲတၞုင်၊ ကျာ်စေတဳ ရာဒနာမိက်ဍိုက်ပေင် နွံပ္ဍဲပလိုတ်ကွာန် ကရပ်ဘာ ရာမညနိကာယ ဘာပလိုတ်ဂှ် မွဲတၞုင် ကေုံာ ကျာ်စေတဳ ၜဳဟဒုင်ပိသွာင်တန်တဴဒၟံင် ကရပ်သြင်ၜဳလ္ပာ်တေအ် ဂတးမုက်ဘာပလိုတ်ဂှ် မွဲတၞုင်။
ဝင်ပတန်သာသနာ ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် (ကြုင်ဒဵု) ပွိုင်ဍုင်ကအ်ကြိက်၊တွဵုရးကရေင်
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ် (၁၂၇၄)သၞာံ၊
ပလေဝ်ဒါန်ပထမကိုပ်ကၠာအိုတ် ပတိုန်လဝ်သာသနာ ခၞံဗဒှ်ကၠုင်ဘာကွာန်ကြုင်ဒဵု (ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်)ဝွံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ ဩဘာသ (နာဲဥမိုင်) မဒှ်ရ။ ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဝွံ ပတိုန်သာသနာ သိုင်ခၞံဘာဒုန် ပဒတဴဗၞတ်ကာလပိဝှ်တုဲ က္ညကလေင်စဴအာ ဌာန်ဒေသမိမ ဒၞာဲညးမတိုပ်လဝ်သုက်တေံရ။
သက္ကရာဇ် ၁၂၇၈ သၞာံ ဒုတိယ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ သုန္ဓရ ဇာတိကွာန်ကာန္နီ မဒှ်ရ။ ဘာဒုန်တြေံဂှ် ပၟတ်တူလေင်အာတုဲ ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဏံဝွံ ကလေင်သိုင်ခၞံဘာဒုန်တၟိတုဲ ပဒတဴလုကဴကာလ ကလိဂွံဗၞတ်စှ်ဝှ်ဂှ် စုတိစဴအာသွဝ်ရ။
သက္ကရာဇ် ၁၂၈၈ သၞာံ တတိယ ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန် ဘဒ္ဒန္တ ပညာဒီပ (ဝါ)ကျာ်ဇၞော်အပိင် ဇာတိကွာန်ကရေပ်တၟံရေင် မဒှ်ရ။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ပဒတဴလုကဴကာလ ကလိဂွံဗၞတ် (၁၂)ဝှ်ဂှ် ဒးအခိင်ကာလ သာမယ ဥတုသၟိင်မရဏ ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ရာန်သ္ကိုတ်တုဲ ဗီုဟွံချိင် ထိင်လေဝ်ဟွံဂွံ ဒးကျဗက်အာ လက်ကြဴသၟိင်မာရဏပၠန်ရ။
သက္ကရာဇ်ကောဇာ ၁၂၉၅ သၞာံ စတုတ္ထကျာ်ဇၞော်အ္စာ မၞုံယၟုဘဒ္ဒန္တ စန္ဒိမာစာရ (ခ) ကျာ်ဇၞော်ခါ ဇာတိကွာန်သာံလှေဝ် မဒှ်ရ။ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ နွံပိုန်ဂ္ဇံဘာဏံဝွံ ပဒတဴလုကဴကာလ ကလိဂွံဗၞတ် မသုန်ဝှ်ဂှ် စိုတ်ဟွံတန်ကြန် ပတန်စိုတ်ဟွံမာန် ဟွံလဟိင်ပ္ဍဲသာသနာ ပါဗက်အာစၞောန်ရာဂတဏှာတုဲ ကြဴကၠေံစးကဵုသာသနာ သၟိက်မိက်ဂွံ သ္ပခရှ်တုဲ ရာံတိတ်အာရ။
သက္ကရာဇ် ၁၃၀၂ သၞာံ ပဉ္စမ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ယၞုံယၟုဘဒ္ဒန္တ ဝိသုဒ္ဓ (ခ) ကျာ်ဇၞော် ယုင် ဇာတိကွာန်သာံလှေဝ်ပၠန် မဒှ်ရ။ ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန် ဂ္ဇံဘာဏံဝွံ ပဒတဴကလိဂွံပိဝှ်ဂှ် စဟွံစှ်ေ တိက်ဟွံသၠိင် ယဲအသိင်ဆာန်လေဝ်ဇၞော်ကၠုင် ဂဇံင္ၚုင်မံင်ညးမွဲဓရ် ဟွံမွဲကဵုအဖဝ် ညံင်ကောန်ရုပ်ချံက် မၞုံပဍဲခံက်ဗ္ၚ ဂဗဆဵုကဵုသဳလ ဟွံမိပ်လဟိင် ပဍဲသာသနာလးလးတုဲ အတိုင်ဂြိုဟ်ကတာန် အာတ်မိက် ရာံတိတ်အာတုဲ စှ်ေစဒၞာဲ အိန်ထံင်ကဵုသီလရ။
ဆဋ္ဌမ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ မၞုံယၟု ဘဒ္ဒန္တ ဝံသ မဟာထေရ်(ခ) ကျာ်ဇၞော် ဗ္ဂဲ ဇာတိကွာန်ကအ်ကျာ် မဒှ်ရ။ သက္ကရာဇ်ကောဇာအာစိုပ် ၁၃၁၇ သၞာံ ကလိဂွံသိက္ခာ (၂၆)ဝှ်ဂှ် ဂကောံဒါယကာ ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဂမၠိုင် အာနိမန်က္ညနင် နူကွာန်ကအ်နှာတ်တုဲ ဟံင်ဂိုင်ပတိုန်ကဵု ကျာ်ဇၞော်အ္စာ နွံပိုန်ဂ္ဇံဘာရ။
အလံင်ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဝွံ ဟိုန်နူစဳကၠးဆိုက်ဗဒေက် ပဍဲပရိယတ် ပဋိပတ်ကီု ၊ ဟိုတ်နူမဍိုက်ပေင်ကဵု သီလဂုဏ် သမာဓိဂုဏ် ပညာဂုဏ်တုဲ မၞုံကဵုပိုန်ဣဒ္ဓိအနုဘဴမဇၞော်ကီု ၊ နွံပၟိက် ဆန္ဒအောန်တုဲ သၠးကၠေံအတ္တ ရေင်တၠုင်ဒတုဲဖိုလ်သွက်ကွာန် သွက်ဌာန်ဒေသဂွံဇၞော်မောဝ်တဴတက်ကီု၊ စန်ဒက်ဒါယကာလေဝ်ခိုဟ် လကျာ်ကဵုဒါယကာဒှ်မွဲဂကောံ မွဲစိုတ် ညီညာသၟဟ်သၟန်တုဲ ဂကောံဒါယကာတအ်ညးဂမၠိုင် လျုင်ဇြုင်သ္ဍိုက်လတူကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန် ဗွဲမလောန်ရ။
ပဍဲလက်ထက် ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဏံဝွံ ဖံက်ကၠုင်ဂၠံင်ဍာန် သိုင်ကၠုင်ဇြပ်ရုင်ဒါန် ခၞံဗဒှ်ကၠုင်ဘုတ်ဘာသိမ် ပဠေဝ်လဟဵုပတိုန်စေတီတြေံ တြဟ် ကၠောန်ဗဒှ် ကၠုင်အခိုက်အလိုက်ယေန်သၞာင် ဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံကဵု သၟတ်ဝုတ်ဗၠာဲပလံင်ပ္ကဴဝတ် ပက်မံက် ပက်စွေက်ကီု ၊ ဖာပ်ဗ္စ မၞိဟ်မင်သီ သီလဝဍ္ဎိ ကၠောန် ကၠုင်လဝ်ကဵုအခိုက် လးကၠုင်လဝ်ကဵုဍာန် စဵုကဵုစိုပ်တ္ၚဲဏံ ဒ္ဂေတ်ဗက်ကၠုင် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၂၃ သၞာံဂှ် သၟိတ်ပ္တိုန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂ္ဇံဘာတုဲ ကလိဂွံသိက္ခာ တြဴဝှ်တုဲဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ မွဲဟာန်ကေုာံ ဒါယကာဂမၠိုင် ဃောဗာ်သ္အးၚးတးဒၟံင်ရာပ်ခြုန်ဂမၠိုင် မပူဗိုင်ဒၟံင် ကျာ်သြင် (ဇမ္ဗူလင်းစေတီတော်ဘုရား)ဂှ် ကျာ်ဇၞော်သော်သြိုဟ် နူကွာန်အကြေဟ်ဇၞော်တေံ ညာတ်ဒးသဒ္ဓါကျာ်ဇၞော်အ္စာတုဲ ပဳတိသောမနဿ က္တဵုဒှ်တုဲ မန်တအ်ဓရ်သဒ္ဓါ လျုင်ြဇြုင်သဍိုက်လ္တူရတ်ပိပြကာ ဇၞော်လောန်သန်ရ ။ ၜိုန်ဍေံတအ်နွံဒၟံင်သင်ၜဳလ္ပာ်တေံကီုလေဝ် ဍေံတအ် ကၠုင်သ္အးၚးတးဒၟံင်အဏံဂှ် အဲထိုင်သးတဴဗွဲမလောန်ရ။ ကျာ်ဓါတ်သော်ဏံလေဝ် ယဝ်အဲဖအပ်ကဵု ကျာ်ဇၞော်မန်ဏံမ္ဂး ကျာ်အဲဏံ ဨကန္တ တၟးဇးဂဵုလဟဵုတိုန် ညံင်ရဴသၟိင်တ္ၚဲ သၟိင်ဂိတုကီုဏောင် ကသပ်စိုတ် သာ်ဝွံက္တဵုဒှ်ရ။ ခြာဟွံလအ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာအကြေဟ် မွဲဟာန်ကေုာံ ဂကောံဒါယကာအကြေဟ်ကီု သီုကဵုဂကောံဂိုဏ်ဂမၠိုင် ဒုင်တဲတုပ်စိုတ်တုဲ ဖအပ်ဇိုန်ကဵုကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တ ဝံသ မဟာထေရ် ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ရ။
ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဏံဝွံ ပဒတဴလုကဴကာလ (၁၆)ဝှ်ဂှ် ဃောမိပ်သၠောင်ဒၟံင်
ကမၠောန်ကုသိုလ် ဃောလဟိင်မံင်ကဵုသာသာနာ ဗီုဟွံဂွံချိင် လဝ်အခါ
"ဒဟရာ စ မဟန္တောစ ယေပုဂ္ဂလာစ ပဏ္ဍိတာ၊ သဗ္ဗေ မစ္စုဝသံ ယန္တိ သဗ္ဗေ မစ္စု ပရာယနာ" အတိုင်ကၠုင်နူ ဓမ္မဒေသနာကျာ် ဍောတ်ဇၞော်ဟွံတီ ခိုဟ်ပရေံ ဝါတ်သိုက်ဟွံရုဲ စိုပ်မွဲတ္ၚဲ မွဲအခိင် ဒးယန်ဗက်အာ လကြဴ သၟိင်ဂစိုတ်ဖအိုတ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၃ သၞာံ က္လိဂွံအယုက် (၆၀)၊ သိက္ခာ (၃၉)ဝှ် ဂိတုက္ထိုန် (၁၀)မံက် အခိင်ဗ္တံ (၉)နာဍဳဂှ် ကျာ်ဇၞော်ပိုယ်လေဝ် သဘာဝဓမ္မသင်္ခါရလောန်ၜက်အာလေဝ်ဟွံလောဲ တဝ်စၞေဟ်လေဝ်ဟွံမာန် အာစိုပ်သ္ကေံတဲသၟိင်မာရဏတုဲ ဒှ်အာအနိစ္စဓရ် မ္ဒးစုတိစဴအာသွဝ်ရ။
သတ္တမ ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန် မၞုံယၟု ဘဒ္ဒန္တ ဥတ္တမ (ခ) နာဲအံင်ညောအ်ဝွံ မဒှ်ကောန်ကွး တမ်ဇိုင် ဇိုင်ဟဂဳ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တဝံသမဟာထေရ်တုဲ ဒှ်ဇာတိကွာန်ကာန္နဳ (ကအ်ဗိုတ်) မဒှ် ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၃၃ သၞာံ ကလိဂွံအာယုက် ၄၁ သိက္ခာ ၁၈ ဝှ်ဂှ် ဂကောံဒါယကာဂမၠိုင် နူကောန်သင် သၟိတ်ပတိုန် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ နွံပိုန်ဂဇံဘာရ။ ပဍဲကဵုလက်ထက် ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဏံလေဝ် ဆေင်စပ်ကဵုသာသနာ ဘာသင်သာသနိက ပဍဲကွာန်ကီု မ္ၚးကွာန်ဌာန်ကုန်ဒဵုကျာ်ဓါတ်သော်တေံလေဝ် ပလေဝ်ပလေတ်ဂဵုလဟဵုပတိုန် ကျာ်စေတဳထပ်ခၞံသိုင်ဗဒှ်ဘာဇြပ်ဂမၠိုင် နွံတဴရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၉၆ သၞာံ ကလိဂွံအာယုက် ၇၇ သိက္ခာ ၅၄ ဝှ်ဂှ် ဃောမိပ်ဒၟံင်ကဵုကုသိုလ် ဃောလဟိင်ဒၟံင်ကဵုသာသနာ " အဒ္ဓုဝံ မေ ဇဳဝိတံ ဓုဝံ မေ မရဏံ"အတိုင်ကၠုင်နူ ဓမ္မဒေသနာကျာ်တြဲမပြဲပြဲ သတ်ဂမၠိုင် ပွမဂျိုင်တဴလမျီုဂှ်ဟွံဗိုန် ပွမချိုတ်ဂှ်ဟေင် ဗိုန်တဴရ။ ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဝွံ စိုပ်သၞေဟ်ဘူတာ လောန်ၜက်အာဟွံဂွံ သၟိင်မာရဏတံင်ရပ်ကေတ်ကအ်တဲ စိုပ်ခိင်သာမယ ပထမဂိတုဒ္ဂိုန်ဂှ် ဒှ်အာအနိစ္စဓရ် မ္ဒးစုတိစဴအာဘဝပလိုက်တေံပၠန်ရ။
အဋ္ဌမကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန် မၞုံယၟုဘဒ္ဒန္တဝိဓူရမဟာထေရ် (ခ) မာံကျဝ်ၚ္ၚိုဲ ဇာတိကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် (ကြုင်ဒဵု) မဒှ်ရ။
ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဏံဝွံ ရန်တၟအ်ကဵု ပရိယတ္တိသာသနာ ဂွံသှ်ေၜက်တန်တဴအာ အဓာန်မဂၠိင်သ္ၚောဲမာန် သီုသ္ပကျာ်ဇၞော် သီုသ္ပအ္စာလိက် ဟွံမွဲကဵုဍောင်ၜိုတ် ဖျေံဗ္တောန်ကၠုင်လဝ်လိက် ပဍဲဘာသီလရာမည ပရိယတ္တိ ရးဥက္ကလာပ ဍုင်လ္ဂုင် ပွိုင် (၂၄)သၞာံတုဲ ရေင်တၠုင်ဒတုဲဖိုလ်သာသနာကျာ်တြဲမပြဲပြဲရ။
သက္ကရာဇ် ၁၃၆၉ သၞာံဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ ဥတ္တမမဟာထေရ် ဒှ်အာအနိစ္စဓရ် ဖျဴသွဝ်သၞာံဂှ်တုဲ ပဍဲသၞာံဂှ်ပၠန် ဂကောံဒါယကာဂမၠိုင် ဒုင်တဲတုပ်စိုတ် နိမန်ဖျဴနင် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ နူဍုင်လ္ဂုင်တေံတုဲ သၟိတ်ပတိုန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ နွံပိုန်ဂဇံဘာပၠန်ရ။ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘဒ္ဒန္တ ဝိဓူရဏံဝွံ ဒှ်ညးနွံပိုန်ဂဇံ ဘာသီလရာမည ပရိယတ္တိ ဍုင်လ္ဂုင်ကီု သီုကဵုဘာပလိုတ်ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် ၜါဘာရ။
ပဍဲလက်ထက်ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဏံဝွံ ပံက်တိုက်လိက်တုဲ လၟိဟ်သင်ဗွဲမဂၠိုင် ဖျေံဗ္တောန်လိက်ကီု ပဍဲကွာန်ဌာန်ဒေသဂြိုပ်ကြုက်ဏံလေဝ် ဘာ သိမ် ကျာ်စေတဳကွာန် ၊ ကျာ်စေတဳဗၟံက်ကွာန် ၊ကျာ်စေတဳဟဒုင်၊ ကျာ်ဓါတ်သော် တြေံအိုဟ်မလီုလာ်ဒၟံင်တအ်ဂှ် ကလေင်ပလေဝ်ပလေတ်ဂဵုလဟဵုပတိုန်တၟိ မွဲဝါပၠန်ရ။
ရန်တၟအ်ကဵု ကောန်ကွာန်ကီု ကောန်ကွးဘာဂမၠိုင်ကီု ဟွံဂွံဍောင်ၜိုတ် လၟောင်လၟေတ်အိုတ်ဇိုင်ချိုတ်တဲတုဲ ဂွံအာကၠုင် ဒှ်တသိုက်လဝ်စိုတ်တုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဝွံ ပကောံဒါယကာ အာဂတပၠးတရဴတုဲ နူဂၠံင်ကွဳစက်ကာဇၞော် ဗြဝတဳ (မြဝတဳ )ကဵုဘာအင်ဂှ် စဵုကဵုစိုပ်ၜဳ ၜံက်ဖံံက်ဗဒှ် ဂၠံင်ကွဳစက်ကာ မွဲတၞုင်ကီုရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဏံဝွံ ဟိုတ်နူမဍိုက်ပေင်တဴ သီလဂုဏ် သမာဓိဂုဏ် ပညာဂုဏ်တုဲ ပိုန်ဣဒ္ဓိအနုဘဴလေဝ်ဇၞော် ဒါယကာတအ်လေဝ် လျုင်ဇြုင်သဍိုက်တဴဗွဲမလောန်ရ။
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ ၂၅၆၄ သၞာံ ကောဇာ ၁၃၈၂ သၞာံ ဘာရာမည နိကာယ ဂြိုပ်ကြုက် ဘာပလိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ ဝိဓူရ မဟာထေရ် ကလိဂွံအာယုက် (၆၇) သိက္ခာ (၄၇) ဝှ် ဂိတုကထိုန် (၁၄)စွေက် တ္ၚဲအဒိုတ် အခိင်ဗ္တံ (၇: ၅၀) ဂှ် စုတိစဴအာသွဝ်ရောင်။ ( 13-12-2020)
ဗီုဘာဗၟံက်ကွာန်ဂြိုပ်ကြုက်ဂွံကတဵုဒှ်
ပလေဝ်ဒါန်ပဍဲလက်ထက် တတိယကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ ပညာဒဳပ (ခ) ကျာ်ဇၞော်အပိင်ဝွံ ပဟိုတ်နူဟွံစဳကၠးပဍဲပရိယတ် ပဋိပတ်ကီု ပဍဲခေတ်ကာလဂှ် ဂၠံင်ဍာန်လေဝ်ဟွံမွဲ အာကၠုင်လေဝ်ဝါတ်ဂါတ် ဂွံကတ်လ္ၚတ်ပရိယတ်လေဝ်ဟွံလောဲကီု
ဟိုတ်နူ ဗဳဇအတ္တ သ္အေတ်သ္ပာန်လေဝ်ဇၞော် မၞုံသဘဴစိုတ်ဟွံသၠောဲလး အောန်ကဵုဓရ်ဗစာတုဲ ဒါယကာလ္ၚဵုဂမၠိုင် ဒုင်ဂိုင်ကေတ်ဒၠောံဗ္တောန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဟွံမာန်တုဲ သက္ကရာဇ် ၁၂၉၉ သၞာံဂှ် နာဲဆာန်ဒှ် နာဲဆာန်ပၠန် နာဲယျေ နာဲပုင် ညးပန်ဏံဝွံ သ္ပကဍိုပ်အာဂတတုဲ ဂကောံဒါယကာလ္ၚဵုဂမၠိုင် နူဘာဇၞော် ဟွံကြပ်ဟွံသ္ၚောဲ သိုင်ခၞံဗဒှ် ဘာဒုန်တၟိမွဲမတုဲ နိမန်က္ညနင် ခမဳသင်နွံပိုန်ဂဇံဘာမွဲဇကု နူကွာန်ကာန္နဳ (ကအ်ဗိုတ်) ရ။
ပထမကိုပ်ကၠာအိုတ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ နွံပိုန်ဂဇံဘာ မၞုံယၟု နာဲလောန် (ယၟုခမဳဟွံပြာကတ်) ခမဳဗၠာဲ မဒှ်ရ။ ဗွဲကြဴဝွံ စဟွံစ တိက်ဟွံသၠိင် ယဲဝေဒနာဍဵုဍိုက်ရာန်သ္ကိုတ်လောန်တုဲ က္ညစဴအာကွာန်တုဲ မ္ဒးစုတိစဴအာသွဝ်ရ။
ဒုတိယကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂဇံဘာ မၞုံယၟု နာဲကောတ် (ယၟုခမဳဟွံပြာကတ်) ခမဳအရကျာ် မဒှ်ရ။ ဗွဲကြဴဝွံကတဵုဒှ်ယဲဝေဒနာဇၞော်ကဵုံဇြဟတ်တုဲ ချပ်ဂွံဗှ်သနာကွာန် ဌာန်ဇကုတိုပ်သုက်တုဲ က္ညစဴအာကွာန်တုဲ ခြာဟွံလအ် မ္ဒးစုတိစဴအာသွဝ်ပၠန်ရ။
တတိယကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂ္ဇံဘာ မၞုံယၟု နာဲပါန်ယေန် (ယၟုခမဳဟွံပြာကတ်) ခမဳအရကျာ်ပၠန် မဒှ်ရ။ ဗွဲကြဴဝွံ ကတဵုဒှ်ယဲဝေဒနာဍဵုဍိုက်ရာန်သ္ကိုတ်လောန်တုဲ စဟွံစှ်ေ တိက်ဟွံဟွံသၠိင် မံင်ဟွံမာန် ဗှ်သၞာကွာန်မိမဌာန်ဒေသဇကုတုဲ အာတ်ပါန်အခေါင် ဒါယကာဂမၠိုင် က္ညင်စဴအာကွာန်တုဲ ခြာဟွံလအ် မ္ဒးယောန်ဗက်အာလကြဴ သၟိင်မာရဏပၠန်ရ။
စတုတ္ထကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂဇံဘာ မၞုံယၟု နာဲခွေကလေဝ် ဇာတိကွာန်ကာန္နဳ (ကအ်ဗိုတ်) (ယၟုခမဳဟွံပြာကတ်) ခမဳဗၠာဲ မဒှ်ရ။ပဍဲလက်ထက်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဏံဝွံ ဖျေံဗ္တောန်ကၠုင် လိက်မန် လိက်ဗၟာ နွံကၠုင် ညိညကီုရ။ ဗွဲကြဴဝွံ နူဓရ်ဇရာ ပြံင်အာဓရ်ဗျာဓိ ဂိက္ၜံင်သံင်သ္ကဲ ကတဵုဒှ် ယဲဝေဒနာတုဲ သၟိက်မိက်ဂွံစဴကွာန် က္ညစဴကွာန်တုဲ ခြာဟွံလအ် ဒှ်အာအနိစ္စဓရ် မ္ဒးစုတိစဴအာသွဝ်ပၠန်ရ။
ပဉ္စမကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂဇံဘာ မၞုံယၟု နာဲဘိုကလေဝ် (ယၟုခမဳဟွံပြာကတ်) ဇာတိကွာန်ကာန္နဳ (ကအ်ဗိုတ်) ခမဳအရကျာ်ပၠန် မဒှ်ရ။ ဗွဲကြဴကျာ်ဇၞော်အ္စာဝွံ နူကဵုဘဝခရှ်တေံ ဒးကၠုင်လဝ်ဒဏ် ကမၠောန်ဇြိုင်င်တုဲ အခိင်ယဲဝေဒနာရာန်သ္ကိုတ်လောန်ဂှ် ဗှ်သၞာကောန်ဇာတ် နွံပၟိက်မိက်ဂွံပတုဲဝတ်ကၠောန်ၜိုတ်လ္တူဇကုတုဲ က္လေင်က္ညစဴအာကွာန်ရ။ ခြာဟွံလအ် မ္ဒးကျအာ သၟိင်မာရဏတုဲ စုတိစဴအာဘဝပလိုက်တေံရ။
ဆဋ္ဌမ ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂဇံဘာ မၞုံယၟု ဘဒ္ဒန္တ နာဂ (ခ)နာဲဘချေတ် ဇာတိကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် ခမဳအရကျာ်ပၠန် မဒှ်ရ။ ဗွဲကြဴဝွံ ဃောယိုက်ဂၠေင်ဒၟံင်ပရေင်သာသနာ ဃောမိပ်လဟိင်ဒၟံင်ကဵုကုသိုလ်ဂှ် ဓရ်ဗျာဓိလုပ်ကၠုင်သ္ပမာန် ကတဵုဗဒှ်ယဲဝေဒနာဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ "နတ္ထိ ဇာတဿ အမာရဏံ" အတိုင်ကၠုင် သဘာဝဓမ္မဒေသနာကျာ် သတ်မဂျိုင်တဴလမျီု ဟွံဒးချိုတ်ဟွံမွဲ ခြာဟွံလအ် စိုပ်အာသ္ကေံတဲ မာရဏ လသာထောံခန္ဓ မ္ဒးကျဟောံဘဝတုဲ စုတိစဴအာသွဝ်ပၠန်ရ။
သတ္တမကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဂဇံဘာ ဃောနွံပြာကတ် ဂအိုပ်ဂိုဏ်ကာန္နဳ ဒုတိယအ္စာတၠ ဘဒ္ဒန္တ နန္ဒ မဟာထေရ် ဇာတိကွာန်ဂြိုပ်ကြုက် ခမဳဗၠာဲ မဒှ်ရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၅၂ သၞာံ ကလိဂွံအာယုက် ၅၈ သိက္ခာ ၃၈ ဝှ်ဂှ် ဂကောံဒါယကာဂြိုပ်ကြုက်ဘာဗၟံက်ဂမၠိုင် အာက္ညနိမန်ဖျဴနင် နူကွာန်ရုတ်တံင် ဘာဇၞော်တုဲ သၟိတ်ပတိုန်ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဂဇံဘာရ။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာနွံပိုန်ဏံဝွံ ကေင်ကတ်လ္ၚတ်လဝ် ပညာပရိယတ္တိ ကဆံင်ကဵုကဆံင်ကီု ပဍဲဂၞန်သင်္ချာ မပ္တံတော်ထဝ် တော်ဆုတအ်လေဝ် စဳစောန်တဴဗွဲမလောန်ရ။ပဍဲလက်ထက် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဏံဝွံ ဒက်ပတိုန်စေတဳတြေံတြဟ် သၠုင်ကျာဘာကီု ဘာဆုတြေံအိုဟ်ဂှ် ရိုဟ်ပလီုတုဲ ကလေင်သိုင်ခၞံဗဒှ် ဘာဆုတၟိဇၞော်ဇၞော်ကီု ဇြပ်ယောဂဳမင်သဳကီု ရေင်တၠုင်ဒတုဲဖိုလ် သာသနာဗွဲမဂၠိုင် ကၠောန်ကၠုင်လဝ်နွံကီုရ။
သက္ကရာဇ်သာသနာ ၂၅၆၃ သၞာံ ကောဇာ ၁၃၈၁ သၞာံ
ရာမညနိကာယ ဂြိုပ်ကြုက်ဘာဗၟံက် ဒုတိယ အ္စာတၠ ဂအိုပ်ဂိုဏ် ကာန္နဳ (ကအ်ဗိုတ်) ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တ နန္ဒ မဟာထေရ် ကလိဂွံအာယုက် (၈၇) သိက္ခာ (၆၇)ဝှ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၁၁)စွေက် အခိင်ဗ္တံ (၁၁:၃၀)ဂှ် ဒှ်အာအနိစ္စဓရ် မ္ဒးစုတိစဴအာသွဝ်ရ။
- ↑ Place codes (Pcodes). Myanmar Information Management Unit (June 2020).