ဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်
လိက်ပရေၚ် ပွဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ် (အၚ်္ဂလိက်: Fatty Liver) ဝွံ ဒှ်လိက်ပိုဒ် လိက်ပရေၚ်ကၠာဲဘာသာရ။ လိက်ကၠာဲဝွံ ဒှ်လိက်ပရေၚ် မကၠာဲစၠောံနၚ် နူဘာသာဗမာမွဲတုဲ စၠောံကၠာဲနၚ်နူ လိက်သ္ကေမ်တဲကဵုပညာ (My: ပညာပေးလက်ကမ်းစာစောၚ်) ပွမပတိတ်တြးလဝ် နူရုၚ်ဂဥုဲ ယှိုဲဂုၚ်တိုၚ်တုဲ အ္စာဂဥုဲ ပါမောက္ခ ဒံက်တာ တုၚ်မြေတ်၊ သ္ကိုပ်ဌာန၊ ရုၚ်ဂဥုဲဇၞော် ညးဍုၚ်ကွာန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်မွဲရ။
-
ကဆံၚ်ဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုနကဵုကၠေၚ်
ဂြိုဟ်မဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ဂြိုဟ်မဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ် Fatty liver
ပွဂြိုဟ်မဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်ဂှ် ဒှ်ယဲမဒှ်စဂၠိုၚ်ပ္ဍဲဂၠးဏအ်မွဲတုဲ ဒှ်ယဲဂကူဂြိုဟ်မွဲ မဒှ်ရ။ ပူဂိုလ် ဂြိုဟ်မဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်တအ် ၈၀ % ဂှ် ဒှ်ညး မကြောအ်လောန်ၜံက်တအ် မဒှ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲပူဂိုလ် ညးမၞုံကဵု ယဲတၞမ်ဍာတ်တအ်ဂှ် ၅၀ % ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ အဝဲအယုက်၊ တြုံ/ဗြဴ၊ ဂကူတၞောဝ်၊ ယဲဟိုမှုၚ် (ဟိုမုန်း) ဗွဲလ္ၚဵု ကေုာံ ကုညးမၞုံကဵုယဲ အတေၚ်ကျာဍန်တုဲ အဃောတိက်သၠိၚ် ပွမခအဳကသဝ်ကျာတိတ်တအ်ဂှ် သာတုဲ ယဲဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်မာန်ရ။ ကုညးမၞုံယဲ ဂြိုဟ်မဒးဒုၚ်ဓလီုနကဵုကၠေၚ်တအ် နူ ၅% စဵုကဵု ၈% ဂှ် ကၠောံထၞာန်အာ နဒဒှ်ယဲ ဂြိုဟ်ကဟ် တအ်မာန်တုဲ၊ ကုညးမၞုံယဲဂြိုဟ်ကဟ် (ဗၟာ: အသည်းခြောက်) တအ် ၁၂ % ဂှ် ကၠောံထၞာန်အာ ယဲကေန်သာ ဂြိုဟ် (အသည်းကၚ်ဆာ) မာန်ရ။
လက်သဏ်ယဲဂမၠိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲညးဗြဴတအ် က္တဵုဒှ်စဂၠိုၚ်ရ။
ညးမကြောအ်လောန်ကာဲ အကြာဗၞတ် အယုက် ၄၀ ကဵု ၆၀ တအ် ဒှ်စဂၠိုၚ်ရ။
ပ္ဍဲကုညးမၞုံယဲဏအ်ဂှ် မုလက်သဏ်ယဲမွဲမှ ဟွံထ္ၜးရ။
ပွဇြုပ်ဇြုဲ၊ ပွမဍောၚ်ၜတ်လောဲ၊ ပွမစစၞစသုၚ်လီုလာ်။
ဂြိုဟ်မဇၞော်၊ မဂိသ္ကေဝ်ပ္ဍဲဂြိုဟ် မွဲဒၞဲါ၊ ဂဇအ်မ္ဂး စံၚ်စူထံက်မံၚ်၊ ဒၞဲါလ္တူ ဗုၚ်လ္ပာ်တဲပုၚ်တအ် ဂိုဟ်ဒၟံၚ်။
ပ္ဍဲညးယဲလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ပွမဟအအ်၊ သာ်မတ်တအ် မိတ်တိုန်၊ ဇြဟတ်ဂြိုဟ်မဍိုန်တအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ဟိုတ်ယဲဂွံဒှ်ဂမၠိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်- ပွမၞုံကဵုယဲဆီဍာတ်
- ညးမၞုံကဵု ဓာတ်ကၠေၚ်မဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဆီ
- ပွမကြောအ်လောန်ကာဲ
- ညးမၞုံကဵုယဲ မကုတ်ဆတ် ဇအုဲဇဗဒၟံၚ် ဂၠံၚ်ကြတ်ဍာ (အူသိမ်လမ်ကြောၚ်း)
- ဂဥုဲဂမၠိုၚ် (Amiodarone, Methotrexate, Tetracycline)
- ပရၚ်ပချဳဇိုၚ်တဲ ဝေၚ်ကာယတအ်အောန်တုဲ ပွမၞုံကဵုစသုၚ်မဂၠိုၚ် (စၞအာဟာရ မၞုံကဵုကၠေၚ်မဂၠိုၚ်၊ သွကၠေၚ်ကလေၚ်၊ စၞခၞာနကဵုကၠေၚ်၊ ဖျုန်ကၠိုက်၊ ထောပတ်၊ ဍာ်တှ်ဓီု၊ သတ်ဗြဴ)။
- ပွမစစၞထၞာတ် မလောန်ကာဲ (ဥပမာ- သဂြာ၊ မဟၜေတ်၊ ဍာ်လဖက်၊ ကဝ်ကလေံ၊ ဂဝ်ဖဳ၊ ကွာၚ်ဍာ်ကလေံ)။
- ပွမစစၞ ကသဳဓာတ် လောန်ကာဲ (ဥပမာ- သ္ၚု၊ ဂျုၚ်၊ သြောံဂန်၊ ဝုန်ဂလာ၊ ပလေၚ်၊ မသကူ)
- ညးဂိယဲ ပွမပၠုပ်မံၚ်အာဟာရ နူလတေၚ်ဆီမွဲကဆံၚ်တအ် (Parenteral Nutrition)
ပရၚ်စမ်ၜတ် မနွံပၟိက်ဂမၠိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ကၠောန်သ္ပကေတ် ပရေၚ်စမ်ၜတ် ဗွဲလၟေၚ်တအ်ဂှ် သ္ပကေတ်တုဲ သ္ဂောံတီကေတ်ဗွဲမစေအ်ဗိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်မာန်ဂှ် ပရၚ်စမ်ၜတ် စၟဳစၟတ်အဓိကတအ်ဂှ် ဆက်တုဲဒးကၠောန်သ္ပကေတ်ရ။
- တက်ရုပ်ဓာတ် (ဓာတ်မှန်) တယ်လဳဗေယှေန် ဗုၚ် (Ultrasound abdomen)
- ရုပ်ဓာတ် ကောန်ဗျူတာ CT abdomen
- ပွကေတ်အဝဲဖျုန်ဂြိုဟ် biopsy
ညးယဲမၞုံကဵုသံသယတအ်ဂှ် ပရေၚ်စမ်ၜတ်ဗွဲသၟဝ်တအ်ဂှ် ဒးကၠောန်သ္ပရ။
- ဗၞတ်ပမာဏ ဍာ်ဖျုုန်ဂြိုဟ် (သည်းခြေရည်)
- အေန်သာၚ်ဂြိုဟ်ဂမၠိုၚ်
- ဓာတ်ပရိုတုၚ် မပတိတ်ကဵု နူဂြိုဟ် (albumin)
- ဓာတ်ကၠေၚ် အပ္ဍဲဆီ
- ထၟာဲဆီဍာဲ၊ ထၟာဲဆီဗု၊ ထၟာဆီသၟတ် (သွေးဥမွား) တအ်ဂှ် ဒးစမ်ၜတ်
- ယဲ စၟဘဳ၊ စၟသဳ ဂြိုဟ်သာ်မိတ်
- ဓာတ်သဂြာ အပ္ဍဲဆီ (ကိုပ်ကၠာနူဟွံစစၞ နူဂယး)
- ပွမၜတ်ဆိၚ် ဂၞိၚ်၊ အဝဲဗၞတ် သၠုၚ်ဇကုကဵု လျိုၚ်ဇကု
- ပွမၜတ်ကေဝ် လျိုၚ်ဆီ
- USG abdomen (ပွတက်ရုပ်ဓာတ် တယ်လဳဗေယှေန်)
ပွမစမ်ၜတ် ယဲဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ် ဒှ်ဟိုတ်နူတၞောဝ်ဒတောဝ် မာန်၊ဟွံမာန်
- မက္တဵုဒှ်ဟိုတ်နူတၞောဝ်ဒတောဝ် ပွမဓာတ်ပသဲ (သံဓာတ်) မကၠုၚ်ဂအုံကလောံမံၚ် ပ္ဍဲဂြိုဟ်
- ယဲမဒှ်ဟိုတ်နူ ဓာတ်ဓရိုတ်မဂၠိုၚ်
- ယဲမဒှ်ကၠုၚ် နူ ထိုၚ်ဍာ်မဂၠိုၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိထၟာဲကေတ်ကောန် (မျိုးဥအိမ်)
- ယဲ ဓာတ်ပဋိဇဳဝ မတိတ်နူခန္ဓကာယတအ် ကၠုၚ်ဇီုပတိုက်မံၚ် ဂြိုဟ်
ဇအုဲဇဗ နွံပၟိက်ဂမၠိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ပွမပြံၚ်လှာဲ ဗီုပြၚ်ဒၟံၚ်စံၚ်
ထပိုတ်အရက်ညိ
ယှအ်ဖျေဟ်ကၠေၚ်ညိ (ဥပမာ - ကၠေၚ်ကၠိက်၊ ကၠေၚ်သတ်ဗြဴ၊ ကၠေၚ်စသတ်ဗြဴ၊ သွကၠေၚ်ကလေၚ်၊ ထၟာဲစာၚ်၊ ထၟာဲခဒါ၊ ထၟာဲၚုၚ်၊ ကြတ်ဂမၠိုၚ်၊ ၜဲတိ၊ မသိုၚ်ဃဵု၊ ထဝ်ပါတ်၊ ဍာ်တှ်ကလောံ၊ ပုၚ်ဒံၚ်ပံက်၊ စၞာံစာၚ်ကဒါ)
ယှအ်ဖျေဟ် ဓာတ်ဍာတ်၊ ကသဳ (ဥပမာ - ဍာ်လက်ဖက်ချဝ်၊ ကဝ်ဖဳ၊ ဍာ်ဍာတ်တ်၊ ဍာ်သာဲ၊ သဂြာ၊ ကဝ်တာ၊ ပုၚ်၊ သ္ၚု၊ ဂျုၚ်၊ သြောံဂန်၊ ဝုန်ဂလာ၊ သာကူ)
ယဲဆီဍာတ်တအ်ဂှ် ဇအုဲဇဗ ဗွဲမချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ညိ။
စကဵု က၊ သၞေဝ်ကေဝ် ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ။
ဇၟာပ်တ္ၚဲ အောန်အိုတ် နူဘာ်နာဍဳ စဵုကဵု မွဲနာဍဳ သ္ပခန်လ္ၚတ် ပချဳဇိုၚ်တဲ ညိ (ဥပမာ- ကွာ်ဂၠံၚ်၊ ဂြိုပ်၊ ဍိုက်ကွဳလိုန်၊ တက်မဂေါက်၊ ၜုၚ်ဍာ်၊ ဝေၚ်ယောဂ)
ပ္ဍဲဆီ ဓာတ်ကၠေၚ်ဂၠိုၚ်မံၚ်မ္ဂး ဒးသုၚ်ကေတ်ဂဥုဲဖျေံကၠေၚ်ပ္ဍဲဆီဏောၚ်။
ညံၚ်လျိုၚ်ဇကု သ္ဂောံစှ်ေ၊ ဟွံဂွံတိုန်ဂှ် စွံဂရုညိ။ မွဲသတ္တဟ မွဲဝါ (ဟွံ) မွဲဂိတု မွဲဝါ ဒးကေဝ်ကေတ်လျိုၚ်ဇကုဏောၚ်။
စၞသၞေဝ်ကေဝ် သတ်ဆုသတ်ဒုန်တအ် အောန်အိုတ် ၅ ဂကူ ဒးစကဵု။
လွဳဝတ်ကေတ် နကဵုထပက်အဇာ ဂြိုဟ်လေဝ် ဂွံမာန်၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ကလေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်မာန်မံၚ်။
လလေၚ်ဖိုဟ်ပရေံ ဆက်တောဲကြဴဂမၠိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ယဲဆက်တောဲကြဴ မဒးဂွိၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲညးယဲတအ်ဂမၠိုၚ်၊ ဥပမာ- ဂြိုဟ်တအ်ကဟ်ကၠုၚ်၊ ကေန်သာဂြိုဟ်၊ ဍာ်လုပ်ကၠုၚ် (ရေဖျဉ်းဝၚ်ခြၚ်း)၊ ဂြိုဟ်ဇြဟတ်ဍိုန်တအ်ဂှ် ဟွံဆဵုကေတ်ရ။
ပ္ဍဲညးမသုၚ်အရက်ဂၠိုၚ်တအ်ဂှ် နူဂြိုဟ်ဒဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်ဂှ် ကၠောံထၞာန်အာ ဂြိုဟ်ကဟ်တအ်မာန်ရ။
ညးမၞုံယဲဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်တအ် နူ ၅ % ဂှ် စဵု ၈% ဂှ် ကၠောံထၞာန်အာ ယဲဂြိုဟ်ကဟ်တုဲ၊ ညးမၞုံယဲဂြိုဟ်ကဟ်တအ် ၁၂-၈ % ဂှ် ကၠောံအာ ကေန်သာဂြိုဟ်တအ်မာန်ရ။
တၚ်ဗ္ကန်အဓိကဂမၠိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ယဲဂြိုဟ်ဒးဒုၚ်ဓလီုကၠေၚ်ဝွံ ဒှ်ယဲဇၞော်ဒဂွိၚ်စံၚ်တူဒၟံၚ်မွဲဟွံသေၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုညးယဲလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ထၞာန်ကၠောံအာ နဒဒှ်ယဲဂြိုဟ်ကဟ်မွဲမာန်ရ။
နကဵု စၞအဟာရ၊ ဂဥုဲ ကေုာံ ပရေၚ်ဝေၚ်ကာယ ပချဳဇိုၚ်တဲတအ်တုဲ ဇအုဲဇဗ လွဳပရာကေတ်မာန်ရ။
ဗွဲမတမြိပ်တဲ လက်သဏ်ယဲတအ် သက်သာကၠေံအာဟွံမာန်ကီုလေဝ် နကဵုစိုတ်ဂၠိၚ်ဂၠိၚ် ဒုၚ်ကေတ်ပရေၚ်လွဳမ္ဂး ဗွဲပွိုၚ်ဘာ်ဂိတုလေဝ် ယဲဘဲတအ်သက်သာအာမာန်။
ဒှ်ဂကူယဲ လွဳဇအုဲဇဗမွဲပေဲါ မွဲအလန်ဓဝ် ဂွံဟွံသေၚ်ရ။ ဒှ်ဂကူယဲ ဒးဒုၚ်လွဳကေတ် ဍာ်ဇမၠိၚ်မွဲရ။
ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ဂှ် ညံၚ်လျိုၚ်ဇကု ဟွံတိုန်ဂှ် ထိၚ်ဒဝ်လဝ်တုဲ ကၠေၚ်ကေုာံဍာတ်တ်တအ်ဂှ် ၜိုတ်သ္ပမာန် သ္ဒးယှအ်စဏောၚ်။
ဒးဝေၚ်ပဲါကေတ်ကမၠောန် ဒးဂဇအ်ဂၠိုၚ်တအ်တုဲ၊ ဗၞတ်ဟွံသ္ၚောဲ ဟွံကြပ်တအ် ဒးပၠးကွာၚ် ကွာ်ဝေၚ်၊ ဒးစစၞအာဟာရ မှန်န်ဏောၚ်။
ဒးဒုၚ်ကေတ် ပရေၚ်ဇအုဲဇဗ မနွံပၟိက်တအ်
အတိုၚ်နဲကဲ မစၟတ်လဝ် သွက်ဂွံလွဳတအ်ဟေၚ် ဒးဒုၚ်လွဳကေတ်တအ်
ညးမကြောအ်လောန်ကာဲတအ် ဒးတီကေတ် ထေက်ကဵု ဒးကရေက် ဟွံဒးရေက်တအ်
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်ရွှေဂုံတိုၚ် ဆေရုံ၊ ပညာပေးလက်ကမ်းစာစောၚ်၊ အသည်းအဆီဖုံခြၚ်း၊ ပါမောက္ခ ဒေါက်တာသိန်းမြၚ်။
- Davidson's Principles & Pratice of Medicine. 22nd Edition, (2014)
- Oxford Handbook of Medicine, 9th Edition, (2014)