စက္က

စက္က (အၚ်္ဂလိက်: Second) ဂှ် ဒှ်သဇိုင်ယူနေတ် (မၜတ်ကၞာတ်) မဆေင် ကုအခိင် ပ္ဍဲကဵု သၞောတ်ယူနေတ်ဂၠးကဝ် (SI)ရ။ မွဲစက္ကဂှ် နွံ ၆၀ မိနေတ် ဟွံသေင်မ္ဂး မွဲနာဍဳဂှ် နွံ ၃၆၀၀ စက္က။ စက္ကဂှ် ကၠုင်နူ အရေဝ်လေတ္တေန် "secunda"။

စက္က Second
နာဍဳတဲ မလွိင်ဒၟံင် ဇၟာပ်ပ် စက္က။
တင်ဂၞင် ယူနေတ်
သၞောတ်ယူနေတ်	သၞောတ်ဂၠးကဝ် မဆေင်ကဵု ယူနေတ် SI base unit
ယူနေတ် မဆေင်ကု	အခိင်
သင်္ကေတ	s

စတမ်နူ သၞာံ ၁၉၆၇ တုဲ ပံက်လဝ် ပွံက် လလအ်အခိင် မွဲစက္ကဂှ် နွံ အခိင်လွိင်ဓါတ်ဓရေတ်လလဳ (Electromagnetic radiation) ၉ ၁၉၂ ၆၃၁ ၇၇၀ အလန် မပလံင် ဗစိုပ်ရေင်သကအ် အကြာ လဒက်ပတန်ဟာဲပါဝှိန် (Hyperfine structure) ၜါရ။ ကိုပ်ကၠာဟွံစိုပ်သၞာံ ၁၉၅၆ ဂှ် မွဲစက္ကဂှ် ပံက်လဝ် ပွံက် နွံ 1/86.400 (24 × 60 × 60 = 86.400)။ ကိုပ်ကၠာ ပွံက်အဓိပ္ပါယ် စက္က ပ္ဍဲအခိင်လၟုဟ် ဟွံဂွံပဒတန်ဏီဂှ် စက္က ဂှ် ပံက်လဝ်ပွံက် မဒုင်သဇိုင် ကုဒကုတ် သၞာံ tropical year ရ။

စက္ကဂှ် ပ္ဍဲကဵု မရိုဟ်လၟိဟ် ယူနေတ်တၞဟ်တအ်လေဝ် စကာဒၟံင်ကီုရ။ ဥပမာ မဳတာ နကဵုစက္က ${\Big (}{\frac {m}{s}}{\Big )}$ သွဟ်ဒမြဟ်၊ မဳတာ ပ္ဍဲမွဲစက္က  ${\Big (}{\frac {m}{s^{2}}}{\Big )}$ သွက် အသိင်၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲမွဲစက္က ${\Big (}{\frac {1}{s}}=s^{-1}{\Big )}$ အလန်ဂလိုင်လဵု မကတဵုဒှ်တအ်ရ။

စက္ကဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ရိုဟ်စလၟိဟ် နာဍဳ ကေုာံ မိနေတ်တအ်ရ။ ဗီုမရိုဟ်လၟိဟ်ဂှ်မ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် ရိုဟ်နကဵုနဲ ဂၞန်ဒကုတ် နကဵု စှ်ဒကုတ် ဟွံသေင်မ္ဂး ကၠံဒကုတ်တအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသိပ္ပံမ္ဂး ရိုဟ်လၟိဟ် စက္က နကဵု မဳလဳစက္က milliseconds (လ္ၚီဒကုတ်)၊ မဳခရဝ်စက္က microseconds (မဳလဳယာန်ဒကုတ်)၊ နနဝ်စက္က nanoseconds (ဗဳလဳယာန်ဒကုတ်) လဆောဝ်မ္ဂး လလအ်မပြဟ်နူ မွဲစက္ကဏီရ။ နကဵုလၟေင်တ္ၚဲမ္ဂး မွဲစက္ကဂှ် နွံ ၁-ဂဳဂါဟေရ်တ် (1-gigahertz microprocessor) မဒှ် မွဲဗဂေတ် ၁ နနဝ်စက္က။ ပရဟ်ကေန်မရာ မတက်ကေတ်ဗီုဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် နွံမွဲစက္က၊ လ္ၚဵုမ္ဂး နွံ 1⁄30 စက္က ဟွံသေင်မ္ဂး နွံ 1⁄1000 စက္ကရ။

ကိရိယာ မရိုဟ်လၟိဟ်အခိင် မရိုဟ်လၟိဟ်စက္က ဍာံအိုတ်ဂှ် ဒှ်နာဍဳလဝိင် (pendulum clock) မခၞံဗဒှ်လဝ် နူကဵု ၁၇ ဗွဝ်ကၠံတေအ်ရ။ စနူ သၞာံ ၁၉၅၀တအ်တုဲ နာဍဳအာတဝ်မေတ် (atomic clock) ကတဵုဒှ်ကၠုင်တုဲ နာဍဳအာတဝ်မေတ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ရိုဟ်လၟိဟ် ကေုာံ မဂိုင်ဒေပ်အခိင် ခိုဟ်နူကဵု ဂၠးတိမဂေတ်ဏီတုဲ နဒဒှ် ဒကေဝ်ဍာ်ဒတန်ဂှ် တ္ၚဲဏအ် စၟတ်သမ္တီလဝ်ရ။

SI multiples

SI prefix ဂှ် ညးစကာစ ပ္ဍဲကာလ မရိုဟ်လၟိဟ် လလအ်အခိင် မအောန်နူ မွဲစက္ကရ။

SI multiples for second (s)

Submultiples				Multiples
Value	SI symbol	Name		Value	SI symbol	Name	Human-readable
10−1 s	ds	decisecond		101 s	das	decasecond	10 seconds
10−2 s	cs	centisecond		102 s	hs	hectosecond	1 minute 40 seconds
10−3 s	ms	millisecond		103 s	ks	kilosecond	16 minutes 40 seconds
10−6 s	µs	microsecond		106 s	Ms	megasecond	11.6 days
10−9 s	ns	nanosecond		109 s	Gs	gigasecond	31.7 years
10−12 s	ps	picosecond		1012 s	Ts	terasecond	31,700 years
10−15 s	fs	femtosecond		1015 s	Ps	petasecond	31.7 million years
10−18 s	as	attosecond		1018 s	Es	exasecond	31.7 billion years
10−21 s	zs	zeptosecond		1021 s	Zs	zettasecond	31.7 trillion years
10−24 s	ys	yoctosecond		1024 s	Ys	yottasecond	31.7 quadrillion years
Common prefixes are in bold