စာၚ်ဂြိုပ်

စာၚ်ဂြိုပ် (ဝါ) စာၚ်နွံလဒေါဝ်ဏံဝွံไ (ယၟုလပါ်သိပ္ပံဟီုမ္ဂးဂှ် Gallus gallus) နွံပ္ဍဲဗဳဇဂကူ စာၚ်ကၠိက်ကေုာံဂစေံစခၟာဲ (Phasianidae) နွံပ္ဍဲအဝေါၚ် ဂစေံ အဝဲဍောဝ်စဵုကဵုလဒေါဝ်တုဲ အဝဲပၟာမၞုံဂှ် 46-73 ဇြေန်တေမေတ် ဂွံဆဵုဂဗကေတ်ပြးဒၟံၚ် ศูนย์สูตร ဂွံဆဵုပြးပေၚ်ဒၟံၚ် နူကဵုဍုၚ် အိန္ဒိယတုဲ စဵုကဵုစိုပ် ဝေတ်ဏာမ် ကေုာံ ဍုၚ်ကြုၚ် လပါ်ပလိုတ်တေံ စဵုကဵုစိုပ်တ္ကံနာနာ ဍုၚ်အိန်ဍဝ်နဳသေဲ မၞုံပ္ဍဲအဝေါၚ် စာၚ်ဗဳဇဂကူနူတြေံ ကေုာံ ဒှ်တဴဗဳဇ စာၚ်ကွာန်မလွဳပရာတံဂှ်တုဲ ဒှ်သွက်သတ်လွဳပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပ္ဍဲကဵုအခေတ်တ္ၚဲဏံတုဲ ပါ်ပ္တိတ်နွံ ဂကူဍောတ်တ်သောဲသောဲနွံ (၆)ဂကူမဒှ်ရ။

စာၚ်ဂြိုပ်
လိၚ်ၝောံ (♂)
လိၚ်ကၟက် (♀)
အကာဲအရာ မမင်မဲ သဘာဝ
Least Concern  (IUCN 3.1)
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက:	Animalia
လပါ်ဂကူ:	Chordata
ဂကောံဂကူ:	Aves
လၟေင်ဂကူ:	Galliformes
ဇာတ်ဂကူ:	Phasianidae
ဗဳဇဂကူ:	'Gallus'
လစှ်ေဂကူ:	''G. gallus''
ယၟုရုက္ခဗေဒ
Gallus gallus (Linnaeus, 1758)
ယၟုဂကူဒမၠိ
နွံတဴ(၆)ဂကူ အာကျောဝ်ဗဵုဂွံဗွဲမတြး
သ္ၚိအၚ်ဗီုပြၚ်ထပြးဗဳဇဂကူစာၚ်ဂြိုပ်

Gallus gallus

ဂကူတၞဟ်တၞဟ်

• Gallus gallus gallus - ဂွံဆဵု ပ္ဍဲ(အိန်ဒဝ်နဳသေဲ
• Gallus gallus bankiva - ဂွံဆဵု ပ္ဍဲ(ဆဝါ)
• Gallus gallus jabouillei - ဂွံဆဵု ပ္ဍဲ(တေန်ဏာမ်)
• Gallus gallus murghi - ဂွံဆဵု ပ္ဍဲ(အေန်ဍေဲ)
• Gallus gallus spadiceus -ဂွံဆဵု ပ္ဍဲ(မြန်မာ)
• Gallus gallus domesticus - စာၚ်အကြာကွာန်

မမံၚ်လအာ

နွံတဴအကြာဂြိုပ်ဒုန် ဂြိုပ်ဂံက်သီုအကြာပရာန်ကတဴ တုဲတှ်ေ ဂြိုပ်အကြာၜါ ဂြိုပ်ဂံက်ဂြိုပ်ကတဴ တုဲတှ်ေဂြိုပ်တေၚ်ရၚ် ဂၠာဲစစၞနကဵုဂကောံဍောတ်တ်အကြာဂြိုပ်တုဲ လိၚ်ကၟာဟွံဒးစိုတ်ဂြဴဗီုလိက်ၝောံ၊ ပ္ဍဲကဵုမွဲမွဲဂကောံဂှ် စာၚ်ကၟာမၚ်မွဲလဝ်စာၚ်ၝောံနွံဂၠိုၚ်ရ၊ စာၚ်ကၟက် ဂြဴတဴခဏခဏအခိၚ်ပယျာံနူဂယးကဵုသဝ်တ္ၚဲကၠာတ္ၚဲဟွံပၠိုတ်၊ ဂၠာဲစစၞအခိၚ်တၚဲအကြာဗလးတိ ပဝ်ဂွံဆဟွံသၠုၚ်ဟွံသ္ၚောဲ။

ပ္ဍဲဂြိုပ်သိပ်ဂၠိပ်မေထုန်ပ္ဍဲဥတုကတဴ သိုၚ်ခပေါဲအကြာဗလးတိအကြာချောဲကေုာံတမ်တၞံဒုန်၊ ဖျေံခၟာဲနွံ ၆−၁၂ မနွံရ၊ အကြာခၟာဲက္ဍတ်ဂှတှ်ေ နွံအကြာ ၂၁−တ္ၚဲ၊ ကောန်စာၚ်ကၠာအိုတ်ဂှ် နွံသော်အရဴၚ်သာ်ဍာ်မိတ်ထုဲနဴကဵုအရံၚ်လမစံက်ပေၚ်အလုံမွဲဇကု၊ အခိၚ်သော်သၞေၚ်ကှ်တုဲ ကွာ်ဗက်အာလက္ကရဴၝောံဍေံအိုတ်ရ၊ เ ဗွဲမဂၠိုၚ်တှ်ေ စာၚ်ဂြိုပ်ကၟာတံဂှ် သိပ်ဂၠိပ်မေထုန် အခိၚ်အာယုက်စိုပ် ၂−သၞာံ၊ ဆဂး သွက်စာၚ်ၝောံတံဂှ်တှ်ေ သိပ်ဂၠိပ်မေထုန်ဂွံ အာယုက်စိုပ် ၁−သၞာံ၊ အခိၚ်သိပ်ဂၠိပ်မေထုန်စာၚ်တံဂှ်တှ်ေ နွံအကြာဂိတုနဝ်ဝေန်ဗါ စဵုကဵုစိုပ် ဂိတုမေ−May ပ္ဍဲအကြာဏံဂှ် စာၚ်ကၟက်တံ နွံသော်သၞေၚ်အရံၚ်နာနာကျေဝ်တဴကွေံရ။

ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ

ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သေံ ဂှ်တှ်ေ ဆဵုကေတ်စာၚ်ဂြိုပ်ၜါဂကူဟီုဂှ်တှ်ေ

1. စာၚ်ဂြိုပ်ကတောဝ်သာ်ဗု(Gallus gallus gallus) မဗဳဇပြးနွံဒၟံၚ်လပါ်ဒိုဟ်ဗၟံက်ဍုၚ်သေံ, ဝေန်ဏာမ်, လော, ကာမ်ပူချာ

2. စာၚ်ဂြိုပ်ကတောဝ်ဍာဲ (Gallus gallus spadiceus) ဆဵုကေတ်မဗဳဇပြးနွံလပါ်ဍုၚ်ဗၟာ, မန်ထန်ယူနာန် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ကြုက် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံပါဲနူဒိုဟ်ဗၟံက်, လောနွံဆညိည, မလေယှာ တုဲတှ်ေ လပါ်သၟဝ်ကျာကအ်သုမာတရာ

စာၚ်ဂြိုပ်ၜါဂကူဏံဂှ် တၞဟ်ခြာအာညးသ္ကံ ပ္ဍဲကဵုစာၚ်ကတောဝ်ဗုဂှ္တှ်ေ နွံတဴသော်ပ္ဍဲကံဂှ်ဂၠိၚ် တုဲတှ်ေ ဖျုန်ပ္ဍဲကဵုကတောဝ်ဂှ်နွံတီုတုဲ ခ္ဍံက်နွံအရံၚ်သာ်ဗု လပါ်စာၚ်ဂြိုပ်ကတောဝ်ဍာ်ဂှ်တှ်ေ သော်ပ္ဍဲကံဂှ် နွံဂၠိၚ်အကြာလဒေါဝ် ဖျုန်သ္ကဲကတောဝ်နွံအောန် အရံၚ်သာ်ဍာဲယဝ်ရရံၚ်အာသက်သဳသာဓကလပါ် Biomolecules မ္ဂးတှ်ေ ဂွံဆဵုကေတ်မာန် စာၚ်ဂြိုပ်ကတောဝ်ဗုဂှ် ဒှ်ဗဳဇစာၚ်နွံအကြာကွာန်ဖအိုတ်ရ။

ပစ္စုပ္ပန်တ္ၚဲဏံ

ပစ္စုပ္ပန် စာၚ်ဂြိုပ်ဏံဂှ် ဒှ်သတ်မၚ်မွဲဂီုကၠီု သၞောဝ်သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်မၚ်မွဲဂီုကၠီုသတ်ဂြိုပ် သက္ကရာတ်သေံ 2535