ဇာဒိသိုင်၊ ဘာဂိုဏ်ယှိုယ်ကျေန်မန် ဍုင်ကၟာဝက်
ဘာရတနာဒေဝဿာရာမ် (ဝါ) ဘာဇာဒိသိုင် (ညးဒေသတအ် ကော်စ ဘာဗၟာ) ဝွံ ဒှ်ဘာလကျာ် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ မလုပ်လၟိဟ် ဂိုဏ်ယှိုယ်ကျေန် မနွံပ္ဍဲ လဒေါဝ်ဍုင်ကၟာဝက်ရ။ ဘာရတနာဒေဝဿာရာမ်ဝွံ နွံဇိုင်ဂၠံင်ဇၞော် လဒေါဝ်ဍုင်တုဲ လပါ်လက္ကရဴဘာ (ဗွဲဒိုဟ်သၟဝ်ကျာ)ဂှ် ဒးၜဳ/ကြုင်ကၟာဝက်ရ။ တုဲပၠန် အရှာံလပါ်ဗၟံက်ဂှ် နွံသီု ဇြပ်သဳလဂမၠိုင်ရ။ သီုဖအိုတ်မ္ဂး အရှာံဘာဝွံ နွံ ၅. ၁၇ ဨကတုဲ အပ္ဍဲအရှာံဘာဝွံ နွံကဵု တိုက်ထ္ၜးပျးဗုဒ္ဓဝင်၊ ကျာ်ပိစှ်ောဇံင်၊ ကေုာံ စမြိုင်သာသနာ နာနာသာ်ရ။
| ဘာရတနာဒေဝဿာရာမ် ဘာဇာဒိသိုင် | |
|---|---|
 | |
  ဒၞာဲဘာဇာဒိသိုင်မနွံ | |
| တင်ဂၞင်ဂမၠိုင် | |
| ဒတန် | ကၟာဝက် |
| ဒတန်ဒၞး | 16°08′24″N 97°43′44″E / 16.14000°N 97.72889°Eဒတန်: 16°08′24″N 97°43′44″E / 16.14000°N 97.72889°E |
| မဆေင်စပ် ကုဘာသာ | ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ |
| ဒတန်သာသနာ | ဘာတိုက်လိက် ကေုာံ စမြိုင်သာသနာ |
| ဂိုဏ် | ဂိုဏ်ယှိုယ်ကျေန် |
| ကၟိန်ဍုင် | Myanmar |
| က္ဍိုပ်သကိုပ် |
|
| ဗိသုကာ | |
| ညးမပတန် | ဥူကုဝေဓ |
| သၞာံမစပ္တန် | ၁၈၉၀ |
ဝင် ပလေဝ်ဒါန်
ဝင်သၞာံမပတန်ဘာဇေတ်တ်ဂှ် မၞိဟ်မဂွံတီကၠးကၠး ဟွံမဲ၊ ညးလ္ၚဵုဟီု ဒၞာဲဘာဝွံ ဒှ်လဝ် ဘာလကျာ် တၟာလအ်ကီုလေဝ် ခမဳသင် မတန်တဴ ဗွဲမခိုင်ဗိုန် ဟွံမဲ။ ပ္ဍဲဒၞာဲဂှ် လကျာ်ဗၟာ မနွံယၟု ဥူကုဝေဓ (ကုဝေရ) နူကဵုဍုင် မအူပေန်၊ တွဵုရးဨရာဝတဳမွဲဇကု ကၠုင်ပဒတဴရ။ စနူဂှ်တုဲ ဘာဂှ် ဇၞော်မောဝ်တိုန်ရ။ ဟိုတ်နူ လကျာ်ဗၟာ မပဒတဴဂှ်ရ ညးဒေသတအ် ကော်စ ”ဘာဗၟာ”။ ကျာ်ဇၞော်ဥူကုဝေဓ ပတန်သာသၞာ၊ သြိုင်ဘာတုဲ ကာလမကၠောန်သဘင် စရိုဟ်ဍာ်ဂှ် ကျာ်ဇၞော်ဂှ် ကဵုလဝ်ယၟုဘာ ”ရတနဒေဝဿာရာမ်” မဂွံအဓိပ္ပါယ် ”အရှာံဗဂူဗြဲရတ်”။ ဆဂး ယၟုဝွံ နကဵု ပ္ဍဲလိက်ဟေင် စကာဂၠိုင်တုဲ ပ္ဍဲလဟီုမၞိဟ်တအ်ဂှ် ကော်စအောန်ကွေဟ်ရ။ ဗွဲကြဴ ပ္ဍဲကဵု မုက်ဘာဂှ် ဟိုတ်မကၠောန်လဝ် ရုပ်ဇာဒိသိုင်ၜါတုဲ ညးကော်စ "ဘာဇာဒိသိုင်" ရ။ နကဵုယၟုဏအ်လေဝ် ပ္ဍဲကဵု လိက်လေဝ် စကာဒၟံင်ကီုတုဲ ဒှ်ယၟု ညးဒေသတၞဟ်တအ် မတီလဝ်မွဲကီုရ။
အရှာံတိဘာဝွံ နကဵုပ္ဍဲသၞောဝ်ဂှ် ဂွံစၟတ်သမ္တီ နဒဒှ် တိသာသနာ နူကဵု သၞာံခရေတ် ၁၈၉၀-၉၁ တုဲ နဒဒှ် တိစမၠးအခေါန်ဂှ် ကလိဂွံကၠုင်ဒၟံင် နူကဵုစသၞာံ ၁၉၄၁/၄၂ တေအ်ရ။
ကျာ်ဇၞော် မနွံပိုန်ဘာဂမၠိုင် ပလေဝ်ဒါန်
- ကျာ်ဇၞော်ဗၟာ ဥူကုဝေဓ (ကုဝေရ) ဇာတိ ဍုင်မအူပေန်၊ ရးဨရာဝတဳ။ အခိင်ကျာ်ဇၞော်ဝွံ မစဴသွဝ်ဂှ် ညးကလိဂွံအာယုက် (၈၀) ဆိင်ကေတ်လဝ်ရ။ သၞာံ ကေုာံ ပရူကျာ်ဇၞော်ဝွံ ဟွံပြာကတ်။
- နာဲပါန်ယှိုယ် (ယၟုခမဳ ဟွံပြာကတ်) ညးမဒှ် ကွးကျာ်ဇၞော်ကုဝေဓ၊ ဒှ်ကျာ်ဇၞော်။ ကာလ မဒှ်ကျာ်ဇၞော်ဂှ် ကလိဂွံဝှ် (၄) ဝှ်။ ပဂွံကျာ်ဇၞော် (၂) ဝှ်တုဲ ရာမ်တိတ် နူဘဝခမဳ။ သၞာံသက္ကရာဇ် ဟွံပြာကတ်။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံလေဝ် ဒှ်ဂကူဗၟာကီုရ။
- အရကျာ်အံက်ခြအ် ဂွံဒှ် ကျာ်ဇၞော်ဂ္ဇအ်ဘာ။ သက္ကရာဇ်သၞာံ ပရူကျာ်ဇၞော်ဏအ်လေဝ် ဟွံပြာကတ်။ သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၈၁ ဒါယကာ နာဲမှူ ကဵု နာဲတုင် ညးၜါဝွံ အာနိမန် ခမဳသင်မန် ဇာတိကၟာဝက် မအာကတ်ဒၟံင်လိက် ပ္ဍဲကွာန်သအာင် ပိဇကု သွက်ဂွံပံက်တိုက်လိက်ရ။ ခမဳသင်ပိဇကုဂှ် ခမဳစန္ဒောဘာသ (နာဲထေင်) ကလိဂွံ (၈) ဝှ် နူဘာတိုက် ကွာန်ထဝ်ပၠင်။ ခမဳသဳလဝန္တ (နာဲသာညဵု) ကလိဂွံ (၇) ဝှ်၊ ခမဳပညာဒဳပ (နာဲရုတ်) ကလိဂွံ (၅)ဝှ် နူကဵု ဘာကလအ် ကွာန်ကလအ် (တကအ်ခၟိုင်)ရ။ ကျာ်ဇၞော်စန္ဒောဘာသာဂှ် ပဒတဴလၟိုန် ဟွံသေင်၊ ပဒတဴ ဆလုပ်ဒဂိုန်ဝှ်သၟးတုဲ သီုဖအိုတ် မံင်ဂွံပိအလန်၊ သၞာံ ၁၂၈၆ ဂှ် ပဒတဴလဝ် အလန်လက္ကရဴအိုတ်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၂၈၇ ဂှ် ဒါယကာ နူကဵု ဘာတိုက်တၟိ မဒှ်ဘာ သြင်ဂၠံင်မွဲလပါ် ကုဘာဇာဒိသိုင် နာဲၚိုယ်ဂေင် ကဵု နာဲယှိုယ်သအ်တအ် နိမန်ဏာ ပအပ်ကဵု ဘာတိုက်တၟိ (ဘာဓါတ်ကျာ်) သွက်ဂွံဒှ် နွံပိုန်ဘာရ။ ကျာ်ဇၞော်သဳလဝန္တဂှ် ဗွဲကြဴ အာပ္တန်ဘာဂြိုပ် (ဘာဒက္ခိဏာရာမ်) ပ္ဍဲကဵု ကွာန်ကၟာဝက်တုဲ ဒှ်ကျာ်ဇၞော်ဘာဂြိုပ်ဂှ်ရ။
- ကျာ်ဇၞော်ပညာဒဳပဂှ် ဂွံဆက်ဒှ်အာ နွံပိုန်ဘာ ဘာဇာဒိသိုင်ရ။ ကျာ်ဇၞော်ပညာဒဳပဂှ် ကျာ်ဇၞော်ကြိုအ် ဒါယကာတအ် ကော်ခဴတဴအိုတ်ရ။ (တင်စၟတ် ကျာ်ဇၞော်ပိဇကု ကျာ်ဇၞော်စန္ဒောဘာသာ၊ ကျာ်ဇၞော်သဳလဝန္တ ကေုာံ ကျာ်ဇၞော်ပညာဒဳပ တအ်ဝွံ ဒှ်ခမဳ နူကဵု ဂကောံဂိုဏ်မဟာယျေန် ဗွဲကြဴ ညးတအ် တိတ်နူဂိုဏ်ဂှ်တုဲ လုပ်ဂိုဏ်ယှိုယ်ကျေန် အိုတ်ရ။ ဘာဇာဒိသိုင် မဒှ်ဂိုဏ်သုဓမ္မာဂှ် စိုပ်လက်ထက် ကျာ်ဇၞော်ပညာဒဳပဂှ် ဒှ်အာ ဂိုဏ်ယှိုယ်ကျေန်ရ။ ကျာ်ဇၞော်ပညာဒဳပ ကလိဂွံ (၂၄)ဝှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၉၉ ဂ္ဇအ်ဂွံဘာ ပွိုင် (၁၈) သၞာံ ဂှ် စုတိစဴအာသွဝ်ရ။
- ကျာ်ဇၞော်ညာဏဝံသ (၁၀) ဝှ် က္ညစဴကၠုင် နူဍုင်အင်ဝ(မာန္တလေ) ဂွံဒှ် နွံပိုန်ဘာ။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ဂ္ဇအ်ဂွံဘာ လုကဴ (၄၄) သၞာံ ကလိဂွံဝှ် (၅၅) အာယုက် (၇၅) ပ္ဍဲကဵု သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၄၃ ဂိတုပုဟ်ဂှ် စဴအာသွဝ်ရ။
- ကျာ်ဇၞော်ဓမ္မိကထေရ် (ဦးဇင်းမေဓါဝဳ) ဂွံဒှ် နွံပိုန်ဘာ ပွိုင် (၈) သၞာံတုဲ ကာလမကလိဂွံအာယုက် (၇၇) ဝှ် (၅၇) ဂှ် စဴအာသွဝ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၅၀၊ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၆) မံက် တ္ၚဲဗြဴဗတိ၊ အခိင်သဝ်တ္ၚဲ (၅)နာဍဳရ။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ဒှ်ဇာတိကၟာဝက် အရာပ်ကွာန်သေံတုဲ ဒှ်မၞိဟ် မဟီုအရေဝ်ဗၟာမွဲဇကုရ။
- ကျာ်ဇၞော်စန္ဒဝရ (မဟာသဒ္ဓမ္မဇောတိကဓဇ) ဇာတိကၟာဝက်၊ အရာပ်ကွာန်သေံ၊ နာဲသိင်အူ (စိန်ဦး) နူသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၅၁ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ဂှ် ဂွံဒှ်ကျာ်ဇၞော်ဘာတုဲ ကာလ မကလိဂွံ အာယုက်၈၄ သၞာံ၊ သိက္ခာ ၆၀ ဝှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၇၃ သၞာံ ဂိတုဇှေ် (၁၅) မံက် တ္ၚဲဗြဴဗတိ အခိင်သဝ်တ္ၚဲ ၂း၄၀နာဍဳဂှ် စုတိစဴသွဝ်ရ။ ညးဝွံလေဝ် ဒှ်မၞိဟ်မဟီုအရေဝ်ဗၟာ မွဲဇကုကီုရ။
- ကျာ်ဇၞော်အစာ ဘဒ္ဒန္တသုဓမ္မထေရ် (ဓမ္မကထိက၊ ကမ္မဋ္ဌာစရိယ) ဇာတိဍုင်ကၟာဝက်၊ အရာပ်ဇိုင်ဝါ ကာလမကလိဂွံ အာယုက် ၈၂၊ သိက္ခာ၆၄ ဝှ် ဂွံကတဵု ကျာ်ဇၞော်နွံပိုန်ဘာ နူသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၇၄ ရ။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ဒှ်အစာဓရ်မန်ဒယှ်မွဲဇကုရ။ ကျာ်ဇၞော်ဝွံ ဒှ်ဂကူမန်မွဲရ။ သက္ကရာဇ် ၁၃၈၃ ဂိတုဒဂိုန် ၁၄ စွေက် စုတိစဴအာသွဝ်ရ။
- ကျာ်ဇၞော်အစာစန္ဒကုမာရ (မဟာဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ၊ ဓမ္မာစရိယ) အာယုက် ၆၄၊ ဝှ် ၄၄ မဂွံခပ္တိုန် နဒဒှ်ကျာ်ဇၞော်မနွံပိုန်ဘာ။
စမြိုင်ဘာဂမၠိုင် ပလေဝ်ဒါန်
ဘာတိုက်ဇၞော်ဂှ် သြိုင်လဝ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၆၀။ သီုဖအိုတ် ပ္ဍဲအရှာံဘာဝွံ နွံဘာတိုက်ဇၞော်မွဲ၊ ဘာတိုက်၊ ဘာကုဋ်ဂမၠိုင် သီုဖအိုတ် နွံ (၁၈) ဘာ၊ ဇြပ်မင်သဳ (၇) ဇြပ်ရ။ ပါဲနူဏအ်တုဲ စမြိုင် မပြာကတ်ဂမၠိုင်ဂှ် မဂွံဆဵုကေတ် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။
ခဏ္ဍသီ ပလေဝ်ဒါန်
ခဏ္ဍသီ ပ္ဍဲအရှာံဘာဇာဒိသိုင်ဝွံ စသိုင်လဝ် နူကဵုသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၈၆၊ စိုပ်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၃၇ ဂှ် ကလေင်ပလေဝ်လဟဵုတၟိ။ စိုပ်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၇၆၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ် ၂၀၁၄ ဂှ် ကလေင်သြိုင်တၟိ တုဲ ကဵုလဝ်ယၟု သိမ်ဝိသုံဂါမ သဳလဝိသောဓနဳ ရ။ သိမ်ဝွံ ဗွဲဒိုဟ်ဗၟံက်-ပလိုတ်ဂှ် နွံဇမၠိင် ၃၈ ဟတ် ၆ ၝောအ်တဲ၊ ဗွဲဒိုဟ် သၠုင်ကျာ-သၟဝ်ကျာ နွံဇမၠိင် ၂၆ ဟတ်တုဲ သီုဖအိုတ် နွံပိထပ်ရ။
ကျာ်စေတဳလၜိုဟ် (သန္တိသုခ)(ကမ္ဘာအေး) ပလေဝ်ဒါန်
ကျာ်ဝွံ တမ်ဝါဒိ ညးမကဵုလဝ် ယၟုဗီုဗၟာ (ကမ္ဘာအေးစေတဳတော်) တုဲ ရဲကွာန်တအ် ကော်စ (ကျာ်ကပ္ပါအေ)။ ဗွဲကြဴ ညးကၠောဲစၠောအ်ဘာသာမန် ကျာ်စေတဳလၜိုဟ်။ ကျာ်စေတဳလၜိုဟ်ဝွံ ပတန်လဝ် နူကဵုလက်ထက် ကျာ်ဇၞော်ညာဏဝံသ။
ကျာ်ပိစှော်မွဲဇံင် ပလေဝ်ဒါန်
ကျာ်ဝွံလေဝ် သြိုင်လဝ် နူလက်ထက် ကျာ်ဇၞော်ညာဏဝံသ ကီုရ။
တိုက်ထ္ၜးပျးဗုဒ္ဓဝင် ပလေဝ်ဒါန်
တိုက်ထ္ၜးပျးဗုဒ္ဓဝင်ဝွံလေဝ် သြိုင်လဝ် နူလက်ထက် ကျာ်ဇၞော်ညာဏဝံသ ကီုရ။
ဘုတ်ဓါတ်ကျာ်ဂမၠိုင် ကေုာံ ကျာ်ၜါစှော်ဒ္စာံ ပလေဝ်ဒါန်
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
စန္ဒကုမ္မာ (ရးဇြာ) ဘာဇာဒိသိုင်၊ လိက်ကၞပ် သဘင်ပူဇဴ ဘာတိုက်ဇၞော် ပေင်ကၠံသၞာံ၊