ညးဂူ၊ ဂကူ
ဂကူညးဂူ (အၚ်္ဂလိက်: Nyah Kur) သေံကော် (ชาวบน Chao Bon) ဆဂး လၟုဟ်သေံကော် အတိုင်ဗီုညးတအ် ညးကုန် (ญัฮกุร) မဂွံအဓိပ္ပါယ် ညးကုန်ဒဵုဝွံ ဒှ်ဂကူရးတၞံ ဍုင်သေံ ကေုာံ အာရှဒိုဟ်အဂၞဲ မကြပ်ညောန် ကုဂကူမန်၊ ဂကူညးဂူဂှ် စေန်ဆက်ကၠုင် ဂကူမန် နူခေတ်ဒွါရဝတဳ မသှ်ေၜက်ဒၟံင် ပ္ဍဲဒေသဒဵု ဟွံနှဴရဴ ကုဂကူတၞဟ်တုဲ အရေဝ်ညးတအ်ဂှ်လေဝ် သှ်ေၜက်ဒၟံင် အတိုင်ရမ္သာင်မန် အရေဝ်မန်တြေံ မလောန်ကၠုင် ၜိုတ်လ္ၚီသၞာံတေအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်သၟိင်ခမေန် သူရိယဝရ်မေန် ပထမ ကၠုင်ဗတိုက်သီကေတ် ဍုင်ဒွါရဝတဳ ပ္ဍဲအေဒဳ ၁၁ လပါ်ဂှ် ညးတအ် ပြံင်အာမံင် ပ္ဍဲလပါ်ပလိုတ်တုဲ သှ်ေသၟေဟ်ဒၟံင်ဒၞာဲရ၊၊[၄]
_with_Nyah_Kur_people.jpg) နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ (လဒေါဝ်) ကရောမ် ဂကူညးကုန် ပ္ဍဲကွာန်ဂကူညးကုန် မၞိဟ်အတိုင်မွဲကွာန် သီုကောန်ၚာ် ဟီုဒၟံင် အရေဝ်မန် သီုဖအိုတ် (၂၀ ဂျောန် ၂၀၁၉) | |
| လၟိဟ်မၞိဟ် | |
|---|---|
| 2000 [၁][၂][၃] | |
| ဒေသ ဂကောံမၞိဟ် မပဒတဴဂၠိုင် | |
| ဍုင်သေံ | |
| အရေဝ်ဘာသာ | |
| ညးဂူ (အရေဝ်မန်တြေံ) | |
| ဘာသာမစ္ၜုဲစ္ၜော် | |
| ဗွဲမဂၠိုင် ရှ်ေသှ်ေ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ကလော်သ္ၚိ၊ ခရေတ်ယာန် | |
| တၞောဝ်ဂကူ | |
| မန်၊ ခမေန်၊ ကုလ် ကေုာံ အဝ်သြဝ်အေရှတေတ်ဂမၠိုင် |
ဝင်
ပလေဝ်ဒါန်ဂကူမန်ဂှ် အစာဝင်တအ် ပတှ်ေကေတ် မဒှ်ဂကူ မစိုပ်ကၠုင် ပဒတဴ ပ္ဍဲဒေသအာရှရးအဂၞဲ ကၠာအိုတ်တုဲ ဒက်ပ္တန်လဝ် ဂကောံမၞိဟ် ကေုာံ ဍုင် မပ္တံကဵု ဒွါရဝတဳ ပ္ဍဲဒေသလဒေါဝ်ဍုင်သေံ၊ ၐြဳဂေါတပူရ မဒှ်ဒၞာဲဒေသလဒေါဝ် ဍုင်လဴ၊ ဟာရိဘုဉ္ဇယျ ပ္ဍဲသၟဝ်ကျာဍုင်သေံ ကေုာံ ဍုင်သဓီု ပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်ဗၟာလပါ်သၟဝ်ရ၊၊ ဒွါရဝတဳဂှ် မလုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဂကောံဍုင် မကလိဂွံ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာကၠာအိုတ် မဒှ်ဘာသာ မတၞဟ်ခြာ ကုဘာသာဟိန္ဒူ နူကဵုသဳရိလင်္ကာရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ခမေန်ကီု သီုကဵု ဂကူစာမ်တအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မရှ်ေသှ်ေ ဘာသာဟိန္ဒူအိုတ်ရ၊၊ ဂကူမန်တအ် လွဳကေတ် မအက္ခရ်ပလ္လဝ သွက်ဂွံချူလိက်ညးတအ်တုဲ လိက်မန်တြေံအိုတ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲထီု သာရပူရဳ မစၟတ်သမ္တီလဝ် မဒှ်လိက် အကြာၜိုတ် အေဒဳ၅၅၀ ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင် မဂါံကၠောအ် ပထမဗွဝ်လ္ၚီဂှ် ဂကူမန်တအ် ဒးဒုင်ဓဗတ် ကုဂကူသေံ ညးမပြံင်ကၠုင် နူသၟဝ်ကျာ ကဵု ဂကူခမေန် ညးမသမၠဲတိ နူဗမံက်ရ၊၊ စိုပ်လက္ကရဴ သၟိင်ခမေန် သူရိယဝရ်မာန် ပထမ (Suryavarman I) မဒှ်ဨကရာဇ် ဍုင်လဝဂှ် ဗတိုက်သမၠဲကေတ်တိ ဍုင်မန်တုဲ ဂကူမန် ဗွဲမဂၠိုင် ဒးဒြေပ်ဒဴအာ ဂၠံင်လပါ်ပလိုတ် မပံင်ကဵု မန်ရာမည၊ မန်ဗွဲမဂၠိုင် ဒးဒုင်ရပ် နဒဒှ်ဍိက်တုဲ ပြံင်နှဴဒှ်အာခမေန်ရ၊၊[၄]
ဆဂး ဂကူမန်ခေတ်ဒွါရဝတဳဂှ် သှ်ေၜက်ဒၟံင်ညိည အကြာဒဵု အကြာဂြိုပ် ပ္ဍဲဒေသကဝ်ရာတ် (Khorat Plateau)[၁]ဆဂး ပရူဝင်ညးတအ်ဂှ် ဂွံတီကေတ် ဟွံဂၠိုင်ကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ အခိင်ကာလ တၠပညာရးပလိုတ်တအ် လ္ၚတ်ရံင် အရေဝ်ဘာသာညးတအ် ပ္ဍဲကဵု ၂၀ ဗွဝ်ကၠံ ဂကူဝွံ ညးတအ် စှ်ေစိုတ် ဒှ်တၞောဝ်ဂကူ လဝ ဟွံသေင်မ္ဂး ဂကူကုလ် ရ၊၊ ကာလစိုပ် သၞာံ ၁၉၇၀ ဂွံတီကေတ် ဒဒှ်ရ အရေဝ်ညးဂူဝွံ ဒှ်အရေဝ်မန်ခေတ်တြေံဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ၊၊ အရေဝ်ညးတအ်ဂှ် ဟွံတုပ်ကဵုအရေဝ်မန်ခေတ်လၟုဟ် တုပ်ကဵုအရေဝ်မန် ခေတ်တြေံ မဒှ်မန်ဒွါရဝတဳတေအ်ရ၊၊[၄]ဟိုတ်နူ ဂကူမန် တ္ၚဲဏအ် ကဵု ဂကူညးဂူတအ်ဂှ် အရေဝ် ဟွံကၠိုဟ် ရေင်သကအ်၊ ယၟုဂကူ ဟွံတုပ်၊ ဒေသမပဒတဴ သ္ၚောဲခြာဒၟံင် ရေင်သကအ်တုဲ ဂကူညးဂူဂှ် နဒဒှ် ဂကူတၞဟ်ခြာမွဲ တန်တဴကၠုင်တုဲ အရေဝ်ညးဂူ မဒှ်အရေဝ်မန် နူခေတ် မလောန်ကၠုင် လ္ၚီသၞာံတေအ်ဂှ် ကြပ်ညောန် ကုအရေဝ်မန်ခေတ်လၟုဟ် တၟာဂလိုင်ရ၊၊ တုဲပၠန် သွက်ဂွံလ္ၚတ် အရေဝ်ဘာသာမန်လေဝ် ခေတ်တြေံဂှ်လေဝ် အရေဝ်ညးဂူဝွံ ဒှ်အထံက်အပင်တၟာဂလိုင်ရ၊၊[၁][၄] သွက်ညးမလ္ၚတ် အရေဝ်ဘာသာမန်တအ်ဂှ် ညံင်ကဵု ညးမကပှ်ဂွံ ကဝးဗဳဒဳယော မတက်လဝ်ဗီု ဂကူမန် လောန်ကၠုင် လ္ၚီသၞာံတေအ်ကီုရ၊၊
အခိင်လၟုဟ် ဂကူညးဂူဝွံ ညးတအ် ပဒတဴဒၟံင် ပ္ဍဲကွာန်ဍောတ်တ် ပြးဇးဒၟံင် ပ္ဍဲမွဲဒမြိပ် သၠုင်ကျာ-သၟဝ်ကျာ ပ္ဍဲအကြာ ခရိုင်ဖေတ်ချ်ဗုတ်(Phetchabun)၊ နခေါန်ရာဇ်ချ်သဳမာ(Nakhon Ratchasima) ကေုာံ ချာဲယပုမ် (Chaiyaphum)တအ်တုဲ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် မံင်ဒၟံင် ပ္ဍဲခရိုင်ချာဲယပုမ်ရ၊၊ သေံတအ်ကော်စညးတအ် (ชาวบน) ဂကူမမံင်ဒၞာဲသမၠုင် ဟွံသေင်မ္ဂး ဂကူမမံင်လတူအကး၊ ညးတအ် ကော်ညးတအ် ညးကုန်/ညးဂူ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မၞိဟ်မံင်လတူဒဵုရ၊၊[၄]
အရေဝ်
ပလေဝ်ဒါန်အရေဝ်ဘာသာညးဂူဂှ် ဒှ်အရေဝ်မန်တြေံတုဲ ပ္ဍဲကဵု ကၞာင်ဗာင်အရေဝ်ဂကူအဝ်သတြဝ်အေရှတေစ်ဂမၠိုင်ဂှ် အရေဝ်မန် ကဵု အရေဝ်ညးဂူဂှ် ညးပၠုပ်လဝ် စရင်ကၞာင်ဗာန် မန်နေတ် (Monic)ရ၊၊ [၅] ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၀၆ ဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် မၞိဟ်မဟီု အရေဝ်ညးဂူဝွံ သီုဖအိုတ် နွံစ ၜိုတ် ၁၅၀၀ တၠတုဲ မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ ရမ္သာင်တၞဟ်ခြာဒၟံင် ရေင်သကအ်ရ၊၊[၆] အရေဝ်ရမ္သာင် ပ္ဍဲဖေတ်ချ်ပုန် ကဵု နခေါန်ရာဇ်ချ်သဳမာဂှ် နွံဒၟံင်ညိညတုဲ ရမ္သာင် ပ္ဍဲချာဲယပုမ်ဂှ် ကြပ်ကၠက်ဒၟံင်ရ၊၊ ပ္ဍဲချာဲယပုမ်ဂှ် ဆမၞိဟ်ဗျုဗျုတအ် ဟီုအရေဝ်ညးဂူဂွံကီုလေဝ် ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် ဟီုအရေဝ်သေံအိသာန် ဟွံသေင်မ္ဂး အရေဝ်သေံဓမ္မတာဂှ်ရ၊၊[၆] ညးဂူတအ်ဂှ် မအက္ခရ်ညးတအ် (ဝါ) မအက္ခရ်တမၠာဂှ် ကၠေအ်ကၠက်အာတုဲ ကာလညးတအ် မချူလိက်မ္ဂး ညးတအ် စကာ မအက္ခရ်သေံတုဲ ချူလိက်ညးဂူရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၄ ဂှ် လိက်အဘိဓာန် ညးဂူ၊ သေံ၊ အင်္ဂလိက် မွဲကၞပ်ဂှ် တက်ပ္တိတ်မာန်လဝ် ကီုရ၊၊
ယေန်သၞာင်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲကဵုခေတ်လၟုဟ်မ္ဂး ဂကူညးဂူတအ်ဂှ် ထုဲနှဴ ကုဂကူသေံ၊ ဂကူကုလ်တုဲ ယေန်သၞာင်ဂမၠိုင်လေဝ် နှဴရဴရေင်သကအ်အိုတ်ရ၊၊[၁] ဂကူညးဂူတအ်ဂှ် ပ္ဍဲခေတ်ကၠာတေအ် ဒှ်မၞိဟ်မရှ်ေသှ်ေကလော်သ္ၚိကီုလေဝ် တ္ၚဲဏအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မရှ်ေသှ်ေ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ ကေုာံ ကလော်သ္ၚိ ကေုာံ Jao Paw Kun Dahn ကဵု Jao Paw Samian တအ်ဂှ်လေဝ် ရှေ်သှ်ေဒၟံင်ဖိုဟ်ရ၊၊[၁]သဘင် Pah Re Re, မဒှ်သဘင်အခိုက်ကၞာညးတအ်ဂှ် တုပ်ကဵု သဘင်အခိုက်မန်[၄] မကၠောန်ပ ပ္ဍဲအခိင်အတးသင်္ကြာန်ရ၊၊[၁]
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ ၁.၀ ၁.၁ ၁.၂ ၁.၃ ၁.၄ ၁.၅ Prasert, Supisara; Pansila, Virat; Lasunon, On-Uma (2009). "Guidelines and Methods for Conservation, Revitalization and Development of the Traditions and Customs of Nyah Kur Ethnic Group for Tourism in the Province of Chaiyapum in Northeast Thailand". The Social Sciences. 4 (2): 174–179. Retrieved 18 September 2013.
- ↑ Theraphan L. Thongkum. (1984). Nyah Kur (Chao bon)–Thai–English dictionary. Monic language studies, vol. 2. Bangkok, Thailand: Chulalongkorn University Printing House. ISBN 974-563-785-8
- ↑ Premsrirat, Suwilai (2002). Bauer, Robert S., ed. "The Future of Nyah Kur". Collected papers on Southeast Asian and Pacific languages. Australian National Univ., Research School of Pacific and Asian Studies: 155–165.
- ↑ ၄.၀ ၄.၁ ၄.၂ ၄.၃ ၄.၄ ၄.၅ Hla, Nai Pan (1992). The Significant Role of the Mon Language and Culture in Southeast Asia (part 1). Tokyo, Japan: Institute for the Study of Cultures of Asia and Africa, Tokyo University of Foreign Studies. Retrieved 18 September 2013
- ↑ Southeast Asian Languages Mon-Khmer Languages Project
- ↑ ၆.၀ ၆.၁ Nyah Kur reference at Ethnologue (17th ed., 2013)