ဍုင်ဒိန်မက် ကလေင်ကောံ ပ္ဍဲ ၁၉၂၀
ဒိန်မက် ကလေင်ကောံ ဂှ်အခိင်ကာလ ဍုင်ဒိန်မက် ဒကုတ် သောန်နေယူလာန် (သလေဟ်သဝေတ်သၟဝ်ကျာ) ကလေင်ပအပ်ကဵု ဒိန်မက် နူကဵု သၟဝ်တဲ ဂျာမနဳ ပ္ဍဲ ၁၅ ဂျောန် ၁၉၂၀။
ဗီုရုပ် ညးဍုင်ကွာန်တအ် ကောံတိတ်ကၠုင် သၞေဟ်ဖၠေန်ဗဝ် ပ္ဍဲကဵု ၁၆ မာတ် ၁၉၂၀။
ဝင်အတိက်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၀၀တအ် လပါ်စဂှ် ဍုင်ဒိန်မက် ကဵု ဍုင်ဂျာမနဳ ကတဵုဒှ် ပၞာန်ဗွဲမဇၞော် သွက်ဂွံပၠံင်ကေတ် ဒေသသလေဟ်သဝေတ် ရ။ ညးဒေသတအ်ဂှ် နကဵု အရေဝ်ဘာသာမ္ဂး နွံဒၟံင် အကြာဒိန်မက်၊ ဂျာမနဳ ကဵု ဖြိသ်။ နကဵုဍုင်မ္ဂး နကဵုလညာတ် ဒိန်မက်မ္ဂး ဒေသဂှ် ကေင်ဒှ်လဝ် သၟဝ်ဍုင်ဒိန်မက်၊ ဆဂး နကဵု ဂျာမနဳမ္ဂး ဒေသဂှ် ကြပ်ညောန် ကၠောအ်က္ဍ ကုသၟိင်ဨကရာဇ်ဂျာမနဳဂၠိုင်ရ။ မၞိဟ်ပ္ဍဲဒေသဂှ် လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ညးတအ်ဟီု ညးတအ်ဂှ် ဂကူဒိန်နေတ်လေဝ် ဟွံသေင် ဂကူဂျာမာန်လေဝ် ဟွံသေင်၊ မိက်ဂွံမံင်တၞဟ်ခြာရ။
ကြဴနူ ပၞာန် သၞာံ ၁၈၆၄ တုဲ ဒေသ သလေဟ်သဝေတ်၊ ဟောလ်သတေန် ကေုာံ လဴဗဝ်တအ် ဒိန်မက် ဒးဗလးထောအ် ကဵုဍုင်ဖြေသေန် ကေုာံ အဝ်သရဳ (ဂျာမနဳ) ရ။ ပ္ဍဲ ၁၈၆၆ ဍုင်ဖြေသေန် ကဵု အဝ်သရဳ ဒှ်ပၞာန်တုဲ ဒကးအာၜါ။ သၟိင်ပြင်သေတ် နပဝ်လဳယာန် တတိယ ဂစာန်ဖန် ဒေသသလေဟ်သဝေတ်ဂှ် ညးတအ် မိက်ဂွံမံင် သၟဝ်ဒိန်မက်ဟာ သၟဝ်ဖြေသေန် (ဂျာမနဳ)ဟာဂှ် ညးတအ် ဒးနွံကဵု အခေါင်ရုဲစှ်ကေတ်တ်ကီုရ။ ဆဂး ပရေင်ကမၠောန်ဂှ် နကဵု ဖြေသေန် ကေတ်တင်လတုပ်စိုတ် ကုအဝ်သရဳတုဲ ပလီုထောအ်ရ။ တင်လတုပ်စိုတ်ဂှ် ပကဵု ညံင်ဂွံပလေဝ်ပယျဵုဍုင် ဝါတ်ဂါတ်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၀၇ ဂှ် နကဵုဒိန်မက် ဒးဒုင်အာတဲ တင်လတုပ်စိုတ်ဂှ်ကီုရ။
ပ္ဍဲအံက်တဝ်ပါ ၁၉၁၈ ပၞာန်ဂျာမနဳ ကျအာ ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ပထမ။ ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ နကဵု သမတ အမေရိကာန် Woodrow Wilson ဖျေဟ်လၟေင်ကမၠောန်ဗၠးၜး ၁၄-တင် သွက် ရးယူရောပ်။ နကဵု လၟေင်ကမၠောန်ဂှ်ရ ဒးကၠောန် သဘင်ကေတ်ဆန္ဒမာဲ ညးဍုင်ကွာန်ဂမၠိုင်ရ။ အဓိပ္ပါယ်ဍေဟ်ဂှ် နကဵု ကောန်ဂကူ မၞိဟ်လအောန်တအ်ဂှ် ကလိဂွံအခေါင် စုတ်မာဲ နကဵုညးတအ် မိက်ဂွံမံင် သၟဝ်ဍုင်လဵုရောရ။
သဘင်ဆန္ဒ ညးဍုင်ကွာန်
ပလေဝ်ဒါန်
လိက်ကသုက်ၜိုဟ်လလံ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၁၉ ဂှ် ချူလဝ် ပ္ဍဲကဵု သလေဟ်သဝေတ်ဂှ် သ္ဒးကၠောန် သဘင်ဆန္ဒညးဍုင်ကွာန် နကဵု ၜါ၊ မွဲဂှ် ပ္ဍဲကဵု သလေဟ်သဝေတ်သၟဝ်ကျာ၊ မွဲဂှ် ပ္ဍဲကဵု ဒေသ သလေဟ်သဝေတ်ဒကုတ်လဒေါဝ်။ နကဵု သၟိင်တၠဂျာမာန်တအ်ဂှ် လပါ်သၠုင်ကျာ စဵုကဵုစိုပ် ပၞောန် အကြာ သလေဟ်သဝေတ် ကဵု ဟူသုမ် (Slesvig-Husum)တုဲ ပရေင်ပကင်ရင်ဂှ် ဒးဒှ် နကဵု ပရေင်ပံင်ကောံ။ ကမ္မရှေန်ဂၠးတိ မကော်ဂး CIS (Commission Internationale de Surveillance du Plebiscite Slesvig) မဒက်ပတန်လဝ် နကဵု ဍုင်ပြင်သေတ်၊ အင်္ဂလာန်၊ နဝ်ဝေ၊ သွိတ်ဒေန်တအ် ကေတ်တာလျိုင် လပါ်ပကင်ရင်ဒေသတုဲ ကောန်ပၞာန်ပြင်သေတ်ဂှ် ဖျေဟ်လဝ် ဗဒိုပ် ပ္ဍဲဒေသဂှ်ရ။ ကိစ္စ မကေတ်ဆန္ဒညးဍုင်ကွာန်ဂှ် နကဵု ကမ္မရှေန်ဂၠးတိ ကေတ်တာလျိုင် ပ္ဍဲဒေသၜါဂှ်ရ။
ပ္ဍဲသဘင်ဆန္ဒညးဍုင်ကွာန်ဂှ် ပါ်လဝ် မၞိဟ် နွံပန်ပြကာဂှ်:
- မၞိဟ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဒေသ မကေတ်ဆန္ဒမာဲဂှ်။
- မၞိဟ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဒေသ မကေတ်ဆန္ဒမာဲရ ဆဂး ပြံင်အာမံင် ဒေသ မ္ၚးဒေသမကေတ်ဆန္ဒမာဲ။
- မၞိဟ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဒေသ မကေတ်ဆန္ဒမာဲဂှ် ဟွံသေင်၊ ဆဂး ပဒတဴ မံင်ကၠုင် ပ္ဍဲဒေသဂှ် ကိုပ်ကၠာ နူ ၁ ဇာန်နဝါရဳ ၁၉၀၀။ (မဂွံအဓိပ္ပါယ် မံင်လဝ် ပွိုင် ၂၀ သၞာံ)။
- မၞိဟ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဒေသ မကေတ်ဆန္ဒမာဲဂှ် ဟွံသေင်၊ ဆဂး ပဒတဴကၠုင်လဝ် ပ္ဍဲဒေသဂှ် ကိုပ်ကၠာနူ သၞာံ ၁၉၀၀ တုဲ ဒးဒုင်ထဍေင်ပတိတ်လဝ် နကဵု အဝဵုအသဳ ဂျာမနဳ။
နကဵု ဒိန်မက်ဂှ် နွံပၟိက် မၞိဟ်ပန်ပြကာဂှ် ပါ်ပန်ပြကာတုဲ ကေတ်ဆန္ဒမာဲ၊ ဆဂး နကဵုကမ္မရှေန်ဂှ် တးပါဲတုဲ ပံင်ပကောံတုဲ ကၠောန်လဝ်ရ။[၁]
ဆန္ဒမာဲ ပ္ဍဲသလေဟ်သဝေတ်သၟဝ်ကျာ မကော်စ ဆန္ဒမာဲ ဒေသ ၁ ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲ ၁၀ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၉၂၀ ဂှ် မၞိဟ်စုတ်မာဲ သီုဖအိုတ် နွံ ၁၀၁.၆၅၂ (လၟိဟ်စုတ်မာဲ နွံ ၉၁,၅%)။ ၇၄,၂ % စုတ်မာဲ မံင်သၟဝ်ဒိန်မက်၊ မၞိဟ် ၂၄,၉9 % စုတ်မာဲ မံင်သၟဝ် ဂျာမနဳ။ ပ္ဍဲကဵု မၞိဟ်အခေါင်မာဲ ၁၁၁.၀၀၀ တၠဂှ် မၞိဟ် ၜိုတ် ၂၈.၀၀၀ ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မလုပ်ကၠုင်စုတ်မာဲရ။ ပ္ဍဲမၞိဟ်မလုပ်ကၠုင်စုတ်မာဲသီုဖအိုတ် မၞိဟ်ၜိုတ် ၁၁.၀၀၀ ဂှ် လုပ်ကၠုင် နူလပါ်သၟဝ်ကျာ (နူဍုင်ဒိန်မက်) တုဲ နူကဵု လပါ်သၠုင်ကျာ (နူဂျာမနဳ) ဂှ် နွံ ၁၁.၆၀၉) ရ။ မၞိဟ်ၜိုတ် ၇.၅၀၀ ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မပဒတဴ ပ္ဍဲဒေသဂှ်၊ ဆဂး ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မပြံင်လုပ်မံင်ရ။ မၞိဟ်မပြံင်လုပ် ကြဴနူ သၞာံ ၁၉၀၀ တအ်ဂှ် ဟွံကလိဂွံ အခေါင်စုတ်မာဲရ။ မၞိဟ်မပြံင်မံင် ကြဴနူ ၁၉၀၀ တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကူဂျာမနဳဂၠိုင်ရ။[၂]
ပ္ဍဲကဵု ပွိုင်ဍုင်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ၜိုန်ရ နကဵုပွိုင်ဍုင် ကဵုမာဲ မံင်သၟဝ်ဂျာမနဳဂၠိုင်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူ လုပ်နွံဒၟံင် အပ္ဍဲဒေသဒၞာဲမကဵုမာဲဂၠိုင် သွက်ဂွံမံင် သၟဝ်ဒိန်မက်တုဲ ပွိုင်ဍုင်တအ်ဂှ် လုပ်အာ သၟဝ်ဒိန်မက်ရ။
ပ္ဍဲ ဒေသ ၂၊ ဒေသသလေဟ်သဝေတ်လဒေါဝ်၊ ကၠောန်သဘင်ဆန္ဒမာဲ ပ္ဍဲ ၁၄ မာတ် ၁၉၂၀၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ပ္ဍဲဂျာမနဳ ပၠံင်အဝဵု ပ္ဍဲဍုင်ဇၞော်ပါလေန်။ ပ္ဍဲဒေသ ၂ဏအ်ဂှ် ကၠောန်ပ နကဵု ခရိုင်။ နကဵုခရိုင် ယဝ်ရ မာဲလပါ်ဒိန်မက်ဂၠိုင်မ္ဂး ဒှ်ဍုင်ဒိန်မက်ရ။ ပ္ဍဲကဵု အကြာကွာန်တအ်ဂှ် ကွာန်ဗွဲမဂၠိုင် ၜိုန်ရ မာဲသွက်ဒိန်မက်ဂၠိုင်ကီုလေဝ် နကဵုခရိုင်ဂှ် ဟိုတ်နူ ဒှ်မာဲလပါ်အောန်တုဲ ဒးဆက်သှ်ေအာ သၟဝ်ဂျာမနဳရ။ အိုတ်မွဲ ဒေသ ၂ ဂှ် မၞိဟ်တၠမာဲ ၁၂.၈၀၀ (၂၀%) သွက်ဒိန်မက်၊ တၠမာဲ ၅၁.၇၂၄ စုတ်မာဲ သွက်ဂျာမနဳရ။
ပ္ဍဲ ဒေသ ၃ ဂှ် ဟိုတ်မလုပ်အာ ပ္ဍဲဍုင်ဂျာမနဳတုဲတုဲရတုဲ ဟွံဆက်ကၠောန်သဘင်ဆန္ဒမာဲရ။
-
ပဝ်သတာ ဂျာမာန် ပ္ဍဲအခိင် သဘင်ဆန္ဒညးဍုင်ကွာန် -
ပဝ်သတာ နကဵုဘာသာ ဖြိဒ် ( မဂွံအဓိပ္ပာယ်၊ ဍုင်မကျေဝ်ဂေါဝ်ဏအ် ပိုယ်ဒးသၠးကဵု ကဵု ပြေသူ (ဂျာမနဳ)ဟာ။ -
ပတ်သကာတ် ဒိန်နေတ် နူ ၁၉၂၀
ပအပ် ဒကုတ်ဍုင်
ပလေဝ်ဒါန်၂၉ ဨပြဳ ၁၉၂၀ ညးစၞး နူဍုင်ဒိန်မက် Christian Ludvig Lundbye အာဆဵုဂဗ ပ္ဍဲ ဖၠေန်သဗဝ် (Flensborg) သွက်ဂွံပအပ် ဒကုတ်ဍုင်တအ်ရ။ ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် ကလိဂွံ လတုပ်စိုတ် ဂိတုမေ ၁၉၂၀ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဒိန်မက် ဒုင်ကေတ်တဲ သွက်ဂွံမင်မဲဒေသ သလေဟ်သဝေတ်သၟဝ်ကျာ။ ဂိတုဂျောန်ဂှ် အဝဵုအသဳ ဒိန်မက် ဆက်ကေတ် ကိစ္စပကင်ရင် နူကဵု ဂျာမနဳ။ ၁၅ ဂျောန် မဒှ်တ္ၚဲတၟေင် ဍုင်ဒိန်မက် တ္ၚဲဝါလ်တေမာရ် (Valdemarsdag)ဂှ် ပအပ်ကဵု ဒကုတ်ဂှ် ကုဍုင်ဒိန်မက် နကဵုသၞောဝ် မကဵုယၟု ဒကုတ်ဍုင် သောန်နေယူလာန် (de sønderjyske landsdele)ရ။
၁၀ ဂျူလာင် ဂှ် ဨကရာဇ်ဒိန်မက် ခရေတ်ယှာန် ဒသမ နကဵုသဘင် တိတ်အာ ဒေသဂှ် နကဵု ချေဟ်ဗတာင် နူဍုင် ကဝ်လေန် (Kolding) စဵုကဵုစိုပ် ခရိရှာန်ဖေဒ် (Christiansfeld) [lower-alpha ၁]၊ လတူချေဟ်ညးဂှ် ညးဖ္ဍိုက်ဏာ သီုကောန်ၚာ်ဗြဴမွဲကီုရ။
အကံက်
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ Der var tale om en hvid hest fra Visborggård, som oppasseren havde børstet med pibeler for at fjerne skjolder af snavs og urin. Pibeleret har smittet af og det formodes at være grunden til forlydender om, at hesten reelt ikke var hvid.[၃]
- ↑ နိဿဲ ဗၠေတ် - Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedfink - ↑ Fink (1979c), s. 24f.
- ↑ ထာမ်ပလိက်:Cite Q (s. 31).
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- Det midlertidige Ministerium for Sønderjyske Anliggender: Afstemningen i Sønderjylland (I og II Zone). København 1920
- L.P. Christensen: Slesvig delt... Det dansk-tyske Livtag efter Verdenskrigen; Slesvigsk Forlag S.m.b.H., Flensborg 1923
- Troels Fink: Da Sønderjylland blev delt 1918-1920 Bind I. Forberedelserne ; 2. udgave; Institut for Grænseregionsforskning, Aabenraa 1979; ISBN 87-87637-16-2
- Troels Fink: Da Sønderjylland blev delt 1918-1920 Bind II. Grænsestriden; 2. udgave; Institut for Grænseregionsforskning, Aabenraa 1979; ISBN 87-87637-18-9
- Troels Fink: Da Sønderjylland blev delt 1918-1920 Bind III. Afstemningerne og genforeningen januar til juli 1920; 2. udgave; Institut for Grænseregionsforskning, Aabenraa 1979; ISBN 87-87637-20-0
- P. Simonsen: "Stemmetal" (i: L.P. Christensen: Grænsebogen, Slesvigsk Forlag, Flensborg 1923, s. 269-312)