တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်
တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် (အၚ်္ဂလိက်: Birthday) ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲမပေင်စိုပ် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် မပေင်မွဲသၞာံရ၊၊ ပ္ဍဲကဵု အခိုက်ပြဝေဏဳဂကူ ဗွဲမဂၠိုင် ကၠောန်ကၠုင်ဒၟံင် သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ဗွဲတၟေင် သွက်ကောန်ၚာ် ကေုာံ မၞိဟ်အာယုက် မပေင်ကၠံတအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ ကဵုတၟာဲတဲတ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်၊ ကာဒ်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်၊ ရာဒနာ တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်တအ်ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ၊၊
ပ္ဍဲကဵု ဘာသာ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ်လေဝ် ညးတအ် ကၠောန် သဘင်ညးမပ္တန်လဝ် ဘာသာညးတအ် နကဵုအခိုက်နာနာ နဒဒှ် တ္ၚဲတၟေင် တ္ၚဲပရဲရ၊၊ ဥပမာ တ္ၚဲနာဲယေသှု ကတဵုဒှ်မၞိဟ်ဂှ် ကၠောန်သဘင်ခရေတ်သမာတ်၊ တ္ၚဲကျာ်တြဲဂေါတမ ကတဵုဒှ်မၞိဟ်ဂှ် ကၠောန်သဘင်တ္ၚဲဗုဒ္ဓ (ဝါ) သဘင်ပသာ်ပေင် (ခေတ်လၟုဟ် မကော် သဘင်ဝိသောက်)၊၊
ယၟု
ပလေဝ်ဒါန်အခိုက်မကၠောန် တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ဂှ် ပ္ဍဲဂကူမန် ဒှ်အခိုက်တၟိတုဲ ယၟုမ္ဂး တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ဂှ်လေဝ် ဒှ် မအရေဝ်တၟိတုဲ ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး ဟွံသၟဟ် ကုသဒ္ဒါမန်ရ၊၊ နကဵုအခိုက်သဒ္ဒါမန်မ္ဂး မကြိယာတအ်ဂှ် ယဝ်ရစကာ ပ္ဍဲဒၞာဲ မနာမ်မ္ဂး ဒးသၠာဲဗက် ညံင်ဂွံဒှ် မနာမ်မွဲရ၊၊ ပ္ဍဲကဵု တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ဂှ် ＂ဒှ်＂ မကြိယာဂှ် ထေက်ကဵု ဒးသၠာဲထောအ် နကဵုမနာမ်တုဲ ＂တ္ၚဲဒဒှ်မၞိဟ်＂ ဗီုဏအ် ဒှ်ထေက်ရ၊၊ ညံင်ရဴဏအ်ကီု ပ္ဍဲကဵု အရေဝ်ခေတ်တၟိဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဂၠိုင်ကွေဟ်ရ၊၊ ဗွဲဏအ် သွက်လကျာ်မ္ဂး စၞးမစကာ တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ဂှ် စကာကၠုင် ဗီုပါဠိ တ္ၚဲဝိဇာတ (ဝါ) တ္ၚဲဝိဇာတ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် တ္ၚဲမသၠးဂၠံဂဝ်ရ၊၊
အဝေါင်သၞောဝ်
ပလေဝ်ဒါန်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ဝွံ သွက်မၞိဟ်မွဲမွဲဂှ် ပ္ဍဲအရာသၞောဝ်ဥပဒေကီု အခေါင်အရာကီု ဒှ်အရာကိစ္စဇၞော်မွဲကီုရ၊၊ ဍုင်မွဲကုမွဲ ကေုာံ ယေန်သၞာင်မွဲကုမွဲ စၟတ်သမ္တီ အဝေါင်သၞောဝ် (ဝါ) စၟတ်သမ္တီ မဒှ်မၞိဟ် မစိုပ်အဝဲ (ဝါ) မလုပ်အဝေါင်မၞိဟ်ဇၞော်မွဲဂှ် ပိုင်ခြာလဝ် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး စၟတ်သမ္တီလဝ် အကြာအာယုက် ၁၂ ကဵု ၂၁ သၞာံရ၊၊ စိုပ်အာယုက်ဂှ်မ္ဂး စၟတ်သမ္တီလေဝ် မၞိဟ်ဂှ်မွဲ ဟွံဒးဆက်တိုန်ဘာ ကတ်ပညာ အခိင်ပေင်င်တုဲ ကမၠောန်တၞဟ် မပ္တံကဵု ကမၠောန်၊ သိပ်ဂၠိပ်မေထုန်၊ ဒက်အိန်ထံင်၊ အခေါင်စုတ်မာဲ၊ အခေါင်ဒဳကွဳစက်တအ်ဂှ် ကၠောန်မာန် ဖန်မာန်ရ၊၊ ပ္ဍဲဍုင်ဂၠးတိဗွဲမဂၠိုင် သီုကဵု ဍုင်ဗၟာဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် မၞိဟ်မွဲ ပေင်အာယုက် (၁၈) သၞာံမ္ဂး မစိုပ်အဝဲ အဝေါင်သၞောဝ် မဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် လေပ်တုဲ မလုပ်လၟိဟ် ကလိဂွံအခေါင် မတုပ် ကုညးမၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်မွဲရ၊၊ နကဵုအခိုက်ကၞာမ္ဂး ရံင်ကဵု မစၟတ်သမ္တီလဝ် အာယုက် ၂၀ သၞာံ မပခမဳဂွံဂှ်တုဲ ပ္ဍဲအခိုက်မန် ခေတ်တမၠာမ္ဂး မၞိဟ်မွဲ ပေင်အာယုက် ၂၀ မ္ဂး ဒှ်မၞိဟ်မလုပ်အဝေါင် မၞိဟ်ဇၞော် ဟီုမာန်ရ၊၊ ရံင်ကဵု ရူပဗေဒမ္ဂး ကၠေဟ်က္ဍဟ်မၞိဟ်မွဲ ပေင်အာယုက် ၂၁ မ္ဂး ဇၞော်ဍိုက်ပေင်ရ၊၊
သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲကဵုယေန်သၞာင် ဂကူဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် ပ္ဍဲကဵုမွဲဘဝဂှ် တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ဂှ် မွဲအလန် ဟွံသေင်မ္ဂး ဂၠိုင်နူမွဲအလန် မလေပ်ကၠောန်အိုတ်ရ၊၊
- ပ္ဍဲဍုင်ခနေဒါ ကဵု အမေရိကာန်မ္ဂး ဗွဲမဂၠိုင် ဂကောံသ္ၚိကၟိန်တအ် ကၠောန်သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် သွက်ကောန်ဗြဴ ပ္ဍဲအခိင် မပေင် အာယုက် ၁၆ သၞာံ မကော်စ sweet sixteen ရ၊၊
- ပ္ဍဲဍုင်ဟာဲသပိနေစ်တအ် (Hispanic) မဒှ်ဍုင် မဟီုအရေဝ်သပိန် ပ္ဍဲအမေရိကသၠုင်ကျာတအ်မ္ဂး ကာလ ကောန်ဗြဴမပေင်အာယုက် ၁၅ မ္ဂး ကၠောန်သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် quinceañera (Spanish) ဟွံသေင်မ္ဂး ကော်စ festa de quinze anos ရ၊၊
- ပ္ဍဲဍုင်အိန္ဒိယ ကဵု နိပဝ်မ္ဂး ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ကောန်ၚာ်မပေင်မွဲသၞာံ မခေပ်သောက် မဂွံဒုင် ၜံင်ပၟတ်တၟေင်၊၊ အတိုင်ဓဝ်ပတှ်ေ ညးတအ်မ္ဂး ပွမကးသော်ဂှ် ဒှ်အရာ မသၠာဲ ပတိတ်ထောအ် အရာဟွံခိုဟ်ဟွံသန် နူဘဝအတိက်တေအ်၊ ဒှ်သင်္ကေတ မစဝိညာဏ်တၟိ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဇာတ်ဗဗၞးတအ်မ္ဂး ကောန်တြုဟ် ပေင်အာယုက် ၁၂ - ၁၃ မ္ဂး ကၠောန်သဘင် မဆက်ဒုင်အာဲ ဗဗၞး မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကောန်ၚာ်ဂှ် အာယုက်စိုပ်တုဲ ညးကော်စ ဥပနယာန ရ၊၊
- ပ္ဍဲဖလိပိန် ကောန်ၚာ်ဗြဴ ပေင်အာယုက် ၁၈ မ္ဂး ကၠောန်သဘင် မကော် ဒေပုတ်၊ ကောန်တြုဟ်မ္ဂး ကၠောန် ကာလပေင်အာယုက် ၂၁ ရ၊၊
- ပ္ဍဲကဝ်ရိယျာမ္ဂး ကာလကောန်ၚာ် မပေင်အာယုက် ၁၀၀ တ္ၚဲမ္ဂး ကၠောန်သဘင် ပေင်ကၠံတ္ၚဲရ၊၊
- ပ္ဍဲဂျပေန်မ္ဂး မၞိဟ်တြုဟ်ကီု သီုကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ပေင်အာယုက် ၂၀ မ္ဂး ကၠောန်သဘင် မအာယုက်ပေင်စိုပ်ရ၊၊
- ကောန်ၚာ်ဂျူတအ်မ္ဂး ကာလကောန်တြုဟ် ပေင်အာယုက် ၁၃ သၞာံမ္ဂး ဒုင်ကေတ် မ္ၚဵုဗါရ်မိတ်ဇဝး (bar mitzvah)၊ ကောန်ဗြဴမ္ဂး ကာလပေင်အာယုက် ၁၂ သၞာံ၊ လဆောဝ်မ္ဂး ကောန်ဗြဴလေဝ် ကၠောန် ကာလပေင်အာယုက် ၁၃ သၞာံကီုရ၊၊
သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ရးပလိုတ်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲဍုင်ယူရောပ်လပါ်ပလိုတ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် သွက်ကောန်ၚာ် သၟဝ်အာယုက် ၁၈ တအ်ဂှ် မိမတအ် မလေပ်ကၠောန်ကဵု တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ရ၊၊ သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် နကဵု အခိုက်ညးတအ်မ္ဂး ကော်ဘိက်နင် ရဲကောန်ၚာ်ဇကု နူကဵုဘာတုဲ ဗစစၞမွဲမွဲ၊ ဗစကွာင်တအ် ပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ်ရ၊၊ မကၠောန်ဗီုဏအ်ဂှ် ကောန်ၚာ်တအ် စဵုကဵု စိုပ်အာယုက် ၜိုတ် ၁၂ သၞာံရ၊၊ ဇၞော်နူဂှ်တုဲ မလေပ်ကၠောန်စ အောန်ကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ တုဲပၠန် ကာလစိုပ် အာယုက် ၁၈ မ္ဂး မွဲဝါပၠန်တုဲ မဒှ်အလန်လက္ကရဴအိုတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲသဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် မပေင်အာယုက် ၁၈ ဂှ် မလေပ်ကၠောန် သွက်ရဲ ကောန်ၚာ်ဂှ်ကီု သီုကဵု သွက်ကလောကောဒေအ်တအ်ရ၊၊ အာယုက် စဵုကဵု အာယုက် ၁၈ ဂှ် ၜိုန်ရ ဟွံကၠောန် တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ကီုလေဝ် မိမတအ် မလေပ်ကဵု တၟာဲတဲတ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ကုကောန်ဇာတ်တအ်ရ၊၊ ဟီုမွဲသာ်ပၠန် ပရင်တဲ/တၟာဲတဲ သွက်ကောန်ဇကုဂှ် မွဲသၞာံ ၜါအလန် ပ္ဍဲတ္ၚဲခရေတ်သမာတ် မွဲအလန် ကဵု ပ္ဍဲတ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်မွဲလန် ညးတအ် မလေပ်ကဵုရ၊၊ ဟိုတ်မဖျေဟ်လဝ် ဗီုဏအ်ဂှ် ကောန်ဇာတ်တအ်လေဝ် အရာဇကု မိက်ဂွံဂွံ မပ္တံကဵု ကပေါတ်တၟိတၟိ မပ္တံကဵု ဖုင်၊ ကောန်ပျူတာ၊ ဂေါမ်တအ်ဂှ် ဒးမင် တ္ၚဲဇကု ဒှ်မၞိဟ် ဟွံသေင်မ္ဂး တ္ၚဲခရေတ်သမာတ်ရ၊၊ ကာလအာယုက်ဇၞော်တုဲမ္ဂး ကာလပေင် ရတုမွဲမွဲ မပ္တံကဵု ရတုထဝ် (၅၀ သၞာံ)၊ ရတုဗိုတ် (၇၅ သၞာံ)တအ်မ္ဂး မလေပ်ကၠောန်စ နွံကီုရ၊၊
တင်ရန်တၟအ် ကၠောန်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ်ဇေတ်တ်ဂှ် မိမတအ် ထ္ၜးကဵု ကောန်ဇာတ်ဇကု ဒဒှ်ရ ညးတအ် မစွံၚုဟ်မး လတူကောန်ဇကုတုဲ ကောန်ၚာ်တအ်လေဝ် သွက်ဂွံစွံကၠုင် ၚုဟ်မး လတူဘဝဇကုလေပ်မွဲဗီုကီုရ၊၊ အာယုက်ဇၞော်ကၠုင်မ္ဂး အရာသွက်ဂွံ ကၠောန်သဘင် သွက်မၞိဟ်မွဲမွဲ မပ္တံကဵု ဘာတုဲ ကလိဂွံ တဆိပ်ကြာ၊ ပံက်ရုင်ကမၠောန်တၟိ၊ ကလိဂွံကမၠောန်၊ ကဆံင်ဌာနန္တရတိုန်တအ်ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်ရ၊၊
သဘင်တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် အကြာဂကူမန် ဗၟာ
ပလေဝ်ဒါန်အခိုက်မကၠောန် တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ဗီုကဵု အခိုက်ရးပလိုတ်ဂှ် စကတဵုဒှ်ကၠုင် ဗွဲမလှဲလး ပ္ဍဲဍုင်ဗၟာဂှ် စတမ်နူကဵု သၞာံ ၂၀၀၀တအ် ရ၊၊ ကၠောန် ဆကောန်ၚာ်သၟးဟွံသေင် သီုကဵု မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်၊ ဗွဲတၟေင် ဗီုကဵု ကျာ်ဇၞော် နွံပိုန်ဘာတအ် ဒှ်တမ် ကၠောန်ကၠုင် သီုကဵု ကွာင်ကုက် ဗီုရးပလိုတ် ပ္ဍဲမွဲအခိင်တေအ်ကီုရ၊၊ လကျာ်ယၟုမြဟ်ဟ် ဗီုကဵု လကျာ်ပတန်သာသနာ မပ္တန်ကျာ် သြိုင်ဘာတအ်မ္ဂး နကဵုတင်ရန်တၟအ် မၞိဟ်ဂွံကၠုင်ဂၠိုင်တုဲ ဂွံကလိဂွံ သြန်ဒါန်ဂၠိုင်တုဲ ဂွံပတန်ကျာ် သြိုင်ဘာမာန်တုဲ တ္ၚဲဒှ်မၞိဟ် ကျာ်ဇၞော်ဂှ် ကၠောန်သဘင်ဇၞော်ဇၞော် သီုပေါဲသဘင်နာနာ မပ္တံကဵု ပေါဲလက်ပၠုဲ၊ ပေါဲသတုက်ရှဝ် နာနာသာ်ရ၊၊