တၟအ်ဂအုမ်၊ ကွာန်ပွိုင်ဍုင်လှာဒကှ်
ကွာန်တၟအ်ဂအုမ် (ဗၟာ: ကျောက်ပုံကျေးရွာ ) ဝွံ နွံပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်လှာဒကှ်၊ ဒေသရးမန်၊ တွဵုးရဍုင်ကရေင်။ တုဲဒှ်ကွာန်မန်မၞုံသၟဝ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အကြာၜဳၜါ ကော်ဂး ၜဳဇမိ ကေုာံ ၜဳဝၚ်ရော ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်တိဍာ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်ပိုၚ်ပြဳ မပါ်လဝ် ပန်သ္ကုတ်ဂှ် ကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ဝွံ မၞုံပ္ဍဲသ္ကုတ်ပွိုၚ်တိုက်လၟိဟ် (၃)။[၁]
| ကွာန်တၟအ်ဂအုမ် | |
|---|---|
| ကွာန် | |
  ကွာန်တၟအ်ဂအုမ် ဒၞာဲကွာန်တၟအ်ဂအုမ် မၞုံ | |
| ဒတန်ဒၞး: 15°58′41″N 98°03′23″E / 15.978116°N 98.056283°Eဒတန်: 15°58′41″N 98°03′23″E / 15.978116°N 98.056283°E | |
| ကၟိန်ဍုင် |
 Myanmar |
| တွဵုရး | တွဵုရးကရေၚ် |
| ခရိုင် | ခရိုင်လှာဒကှ် |
| ပွိုင်ဍုင် | ပွိုင်ဍုင်လှာဒကှ် |
| ဒၞာဲအပိုင်အခြာ အခိင် | UTC+6.30 (အခိင်ကၟိန်ဍုင်ဗၟာ) |
ဝၚ်ကွာန်တၟအ်ဂအုမ်
ပလေဝ်ဒါန်ကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ဝွံ နူကိုပ်ကၠာဟွံဂွံပ္တန်ကွာန်ဏီဂှ် ဗၞတ်လၟိဟ်မၞိဟ် (၅) တၠ နကဵုဗီုပြၚ်တာဲဝါ ညးတအ်မံၚ်စံၚ်တန်တဴကၠုၚ်တုဲ လက္ကရဴဏံ သ္ပဟိုတ်နူကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ရုသံၚ်ကလိုက်ကမဵု မပ္တံကဵုကမၠတ်ဒမၠတအ် ချဳဓရာၚ်ဗက်ဂၠာဲသ္ပမံၚ်အန္တရာယ်နာနာသာ်တုဲ ညးတၠတာဲဝါတအ် ကော်ပ္ကောံနၚ်တာဲဝါတၞဟ် ကေုာံ ရေၚ်သ္ကအ်တုဲ မံၚ်တန်တဴကၠုၚ်ရ။[၂]
ပရူပရာဒဒှ် ကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ဝွံ ကၠာတေံ နွံတဴကွိက်ကရေၚ် ၜါကွိက်ရ။ ကွိက်ဏံၚ်ၜါၜံၚ် (ကွိက်ဂစေံၜိုပ် (ဝါ) ကွိက်ကောန်လံက်) ဂွံအဓိပ္ပါဲသာ်ဏံရ၊ ကွိက်ဏံၚ်ကဆံၚ်ဂှ် ကွိက်ၚာၚ် လၟုဟ်ညးကော်ခဴစအိုတ်ရ။ ရံၚ်ကဵုဗီုတိကွာန်မ္ဂး ညးပ္တန်ကွာန်ကၠာတေံ သ္ပဟိုတ်နူကွိက်ၜါဏံတုဲ ဒက်အပိုၚ်အခြာပတန်စွံလဝ်ကွာန်ရ။ အခိၚ်ကၠာတေံ ကိုပ်ကၠာနူ ဟွံကလိဂွံယၟု ကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ဏီဂှ် ပ္ဍဲကွိက်သီ (လၟုဟ်) ဟိုတ်နူဝုန်ဂၠိုၚ်လောန်တုဲ လှာဝုန် သာ်ဝွံကော်ခဴမံၚ်အိုတ်ရ။ ဆအယာမာတ်လှာဝုတ်ဟေၚ် ကော်ခဴမံၚ်အိုတ်တုဲ ဟွံဂွံဒုၚ်ယၟုကွာန်ဏီရ။[၂]
နူ− ကဵုလှာဝုန် ဂွံပြံၚ်ဒှ်အာတၟအ်ဂအုမ်တုန်
ညးကွာန်တအ် ကောံဓရီုထ္ၜးဟိုတ်တၞဟ်တၞဟ်တုဲ ကဵုကၠုၚ်ယၟုဟွံသေၚ် ဗွဲတၟေၚ် ညးတာဲဝါတအ် အာကၠုၚ်အကြာတာဲဝါညးတအ်တုဲ "အာ ဣလဵုရော" သၟာန်သ္ဂးစညးသ္ကံမ္ဂး ဝါဂှ်နွံမံၚ်ဇရေၚ်ဒဵုတေံတုဲ အာ − (ကျောက်ပုံ) တၟအ်ဂအုမ် သာ်ဝွံ သ္ဂးအိုတ်ရ။ သီုကဵုဟွံဒးခုတ်ယၟုကွာန်ဂှ် လၟေၚ်ပါၚ်မၞိဟ် ကလိတ်ကလောတ်အာတုဲ ကွာန်တၟအ်ဂအုမ် (ကျောက်ပုံ) သာ်ဝွံ ကလိဂွံအာယၟု အလဵုလဵုဍေံရ။ စပ္တန်ကွာန်ကၠာအိုတ်ဂှ် အုံပလိုတ် ဒှ်ကွာန်ကၠာအိုတ်ရ။ အုံပလိုတ်ဂှ် (ကွာန်တြေံ) သာ်ဝွံလေဝ် ကော်ခဴစအိုတ်ရ။ [၂]
ညးစပ္တန်ကွာန် ၇−၈ တၠတအ်ဂှ်
၁။ နာဲကံၚ်စဳ (ဦးကောၚ်းကြီး)
၂။ နာဲဒိၚ် (ဦးဒုံ)
၃။ နာဲယှိုဲအံၚ် (ဦးရွှေအုံ)
၄။ နာဲယှိုဲဇျော (ဦးရွှေချို)
၅။ နာဲဖေ
၆။ နာဲပါန်ချေန် (ဦးပန်းခြၚ်း)
၇။ နာဲယှိုဲစုၚ် (အပါနော်ဇိုၚ်ပလိုၚ်)
၈။ နာဲၚေဝ် (ဦးငယ်)
ပယျဵုဒၞက်ကွာန် (ဝါ) အပိုၚ်အခြာကွာန်
နူကဵုဒဒန်ၜိုပ်ၜါ ကြုၚ်ဖဴခပဵုတေံ သက်ပတပ်ဗက်စှ်ေကၠုၚ် သၟဝ်ကျာစိုပ်ကွိက်လှာဝါန် နူကွိက်လှာဝါန် သက်ပတအ်လ္ပာ်ဗၟံက် စိုပ် ဝါကၞု (အုပ်ချစ်ကန်) နူဝါကၞု (အုပ်ချစ်ကန်) ပတပ်သၠုၚ်ကျာစိုပ် (သၚ်္ကန်ချောၚ်း) နူ (သၚ်္ကန်ချောၚ်း) ဗၟံက်သက်ပတပ်သၠုၚ်ကျာ စိုပ်ကွိက်ကၠ (လၟုဟ်ကော် − တိလဓဳလေန်) နူကွိက်ကၠသၠုၚ်ကျာ သက်ပတပ်ဖျေံပလိုတ် စိုပ်ဒဒန်ၜိုပ်ၜါ အပိုၚ်အခြာၜိုတ်ဏံဂှ် ဒှ်အပိုၚ်အခြာကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ရ။[၂]
အုံပလိုတ်မဒှ်ဒတန်ကွာန်တြေံဂှ် အခိၚ်တေံ မဒှ်ကၠအ် အနော်ဇိုၚ်ပလိုၚ် နာဲယှိုဲစုၚ်မဒှ်ရ။ နူဂှ်ပြံၚ်လှာဲကၠုၚ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်ကၠအ် နာဲဒံက်ခေဝ် မဒှ်ရ။ အာဲကၟာဲကၠအ် နာဲဒံက်ခေဝ် အပ်ပြာပ်ကဵုကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ကၠအ်ဂှ်အခိၚ်လၟုဟ် မဒှ်ကၠအ် နာဲလုဲ (ဝါ) နာဲဗညာ+မိကောန်ပလုတ်ရ။[၂]
အရာပ်သၠုၚ်ကျာ အုံကရေၚ် ကော်ခဴလၟုဟ်ဂှ်−
သ္ပတမ်နူ နာဲမံၚ်နေဝ် (ဦးမောၚ်နယ်) မံၚ်တန်တဴကၠုၚ်ကိုပ်ကၠာအိုတ်တုဲ နာဲမံၚ်နေဝ် (ဦးမောၚ်နယ်) ဂှ်မဒှ်ကောန်ဂကူကရေၚ်ရ။ ညးပံၚ်ပကောံနၚ်ကရေၚ်ၜိုတ် (၅) သ္ၚိတုဲ မံၚ်တဴအိုတ်ရ။ ပတမ်နူအခိၚ်ဂှ်တုဲ အရာပ်သၠုၚ်ကျာဂှ် ဒၟာနူကရၚ်သၟးသၟးမံၚ်ကၠာဂှ်ရ အုံကရေၚ် သာ်ဝွံကော်ခဴစအိုတ်ရ။ အခိၚ်ဂှ် အုံလ္ဒောဝ် နာဲၚေဝ် (ဦးငယ်) အပါအံက်နာဲမံၚ်ခတအ် သ္ပဒတဴမံၚ်ရ။ ပ္ဍဲအရာပ်ဘာ ကော်ခဴစမံၚ် အုံဗၟံက်ဂှ် နာဲတဝ် အပါအံက် နာဲဟၠေၚ် နာဲတာန်တအ် တန်တဴမံၚ်ဗွဲကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ ပူဂိုလ်သၠးပဋိသန္ဓိ ပ္ဍဲကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ကိုပ်ကၠာအိုတ်[၂]
၁။ အပါနော် နာဲဗိုလ်စူ
၂။ အပါနော် နာဲအံၚ်ဖေ (ဦးအောၚ်ဖေ) ညးၜါတၠဝွံ မဒှ်ညးတိုပ်သုက် ပ္ဍဲကွာန်တၟအ်ဂအုမ် ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။
ဝၚ်ကွာန်တၟအ်ဂအုမ်ဝွံ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ် ၁၃၇၀ သၞာံ ဂိတုပုဟ် (၁၁) မံက် တ္ၚဲအၚာ အခိၚ်ဗ္တံ (၉) နာဍဳ (၅၂) မိနေတ်ဂှ် ချူကှ်ေအာစိုပ်ဒတုဲအာရ။[၂]