ဝဳကဳပဳဒဳယာ

လသိုန်ဗတာင်

လသိုန်ဗတာင် (အၚ်္ဂလိက်: Garlic) ဂှ် ဒှ်ဂကူလသိုန်မွဲဂကူ မလုပ်လၟိဟ်ဗဳဇ နကဵုယၟုသိပ္ပံ Allium ရ၊၊[၁][၂]

လသိုန်ဗတာင်
Allium sativum, known as garlic, from William Woodville, Medical Botany, 1793.
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက: Plantae
(unranked): Angiosperms
(unranked): Monocots
လၟေင်ဂကူ: Asparagales
ဇာတ်ဂကူ: Amaryllidaceae
ဗဳဇဂကူ: Allium
လစှ်ေဂကူ: A. sativum
ယၟုတၞဟ်
  • Allium arenarium Sadler ex Rchb. 1830 not L. 1753
  • Allium controversum Schrad. ex Wild.
  • Allium longicuspis Regel
  • Allium ophioscorodon Link
  • Allium pekinense Prokh.
  • Porrum ophioscorodon (Link) Rchb.
  • Porrum sativum (L.) Rchb. 1830 not (L.) Mill. 1768

တမ်မူလ လသိုန်ဗတာင်ဂှ် ကၠုင်နူ အာရှလဒေါဝ် ကေုာံ ဒေသအဳရာန် လပါ်ဨသာန်တုဲ နူကဵု ပြးဇးအာ အလုံလိုက်မွဲ နူကဵုအခိင်ဗွဲမလအ်ရ၊၊ အတိုင်ဝင်မ္ဂး ကောန်မၞိဟ်တအ် စရပ်ကၠုင် လသိုန်ဗတာင် သၞာံမဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီရ၊၊[၃][၄] မဂွံတီကေတ် နူကဵုဝင်အဳဂျေပ် ဒဒှ်ရ လသိုန်ဗတာင်ဂှ် မၞိဟ်တအ် စကာကၠုင်လဝ် နဒဒှ် စၞစကီု သီုကဵု နဒဒှ်ဂဥုဲ၊၊[၅][၆] ပ္ဍဲကဵုခေတ်ရဝ်မတမၠာလေဝ် ဂွံဆဵုကေတ် ကောန်ညးဒိုက်ဂတ်တအ် မစကာ နဒဒှ်စၞစကီုရ၊၊[၇]လသိုန်ဗတာင် မပတိတ်ဒၟံင် ပ္ဍဲဂၠးတိသီုဖအိုတ် ၈၀﹪ ဂှ် တိတ်နူ ဍုင်ကြုက်၊၊

ဗမံက်ထ္ၜး ပလေဝ်ဒါန်

လသိုန်ဗတာင်ဂှ် ဂကူတၞံခၟာဲမွဲဂကူ၊ သၠုင်တိုန် စဵုကဵု ၁ မဳတာ[၅]၊၊ ဒၞာဲ ဍေဟ်မတိုန်မာန်ဂှ် ဒှ်ပ္ဍဲကဵုဒေသဂမ္တဴ ဇြောမ် ၈ (USDA Zone 8)၊၊ ဍေဟ်နွံကဵု ကဴတုဲ ကဴဍေဟ်ဂှ် သြာဲ၊ ယျောက်ယျာ ကေုာံ စၟတၞဟ်တအ် ဒးဂၞပ်စိုတ်ရ၊၊[၈]

မတဵုလွဳ ပလေဝ်ဒါန်

 
Garlic, from The Book of Health, 1898, by Henry Munson Lyman

လသိုန်ဗတာင်ဂှ် တဵုလောဲဒၟံင်ရ၊၊ ပ္ဍဲဒေသမဂီုတအ် (mild climate)တအ်ဂှ် တဵုကၠိုဟ်သၞာံဂွံရ၊၊[၉] လသိုန်ဗတာင်ဂှ် နွံကဵု ပရေင်ဆက်မ ၝောအ်ကၟက်တုဲ ပရေင်ဆက်မဂှ် ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲကဵုတိ နကဵုအကြာရိုဟ်ဍေဟ်တအ်ရ၊၊ [၁၀]ပ္ဍဲဒေသဂံက်မ္ဂး ကေတ်နှေဝ်လသိုင်ဗတာင်တုဲ တိုပ်တဵု ပ္ဍဲအခိင်ကၞောတ်သၞာံ ကၠာတိဟွံဂံက်ကလောအ်ဏီ တြဴသတ္တဟတုဲ ပိုတ်စ ပ္ဍဲအခိင်တမ်သၞာံလပါ်အိုတ် ဟွံသေင်မ္ဂး စကညင်ရ၊၊ နှေဝ်လသိုန်ဗတာင်ဂှ် ဒးတိုပ် ဇြိုဟ်ဟ် ရီုဂပ်ရောင် ကာလဟေင် ဍေဟ်ဂွံစဵုဒၞာ ဓါတ်ဂံက်ကလောအ်မာန် ဟွံသေင်မ္ဂး ဍေဟ်သရိုဟ်လီုအာမာန်ရ၊၊[၁၁]တၞံလသိုန်ဗတာင်တအ်ဂှ် တဵုကြပ်ပ် ခြာၜိုတ် ဇၞော်က္ဍိုပ် လသိုန်ဗတာင်မွဲမ္ဂး ရုမ်ဂပ်ရ၊၊

Production ပလေဝ်ဒါန်

မပတိတ် လသိုန်ဗတာင် သၞာံ ၂၀၁၆
Country Production
(millions of tonnes)
ကြုက် 21.2
အိန္ဒိယ 1.4
ဗင်္ဂလာဒေသ် 0.38
ကၟိန်ဍုင်ယူရောပ် 0.3
အဳဂျေပ် 0.28
ကဝ်ရိယျာသၠုင်ကျာ} 0.28
ရုရှာ 0.26
ဂၠးကဝ် 26.6
May include official, semi-official or estimated data
Source: UN Food and Agriculture Organization[၁၂]

ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၆ အလုံမွဲလိုက် တဵုပ္တိတ် လသိုန်ဗတာင် 26.6 မဳလဳယာန် တာန်၊ ပၞောဝ်တအ်ဂှ် တိတ်နူဍုင်ကြုက် ၈၀%၊၊ ဍုင်အိန္ဒိယဂှ် ဒှ်ဍုင်မပ္တိတ်ဂၠိုင်အိုတ်ဒုတိယ ၅ ﹪ရ၊၊ [၁၂]

ကၟိန်ဍုင်အမေရိကာန်ဂှ် ပတိတ်ဂၠိုင်အိုတ် မရနုက်ကဵု ၁၀ ၊ ဗွဲမဂၠိုင် တဵုပ္ဍဲ Gilroy, California ရ၊၊[၁၃]

အဟာရ ပလေဝ်ဒါန်

လသိုန်ဗတာင်ဂှ် စကာဒၟံင် ပ္ဍဲအကြာစၞစကီု သီုကဵု ပ္ဍဲကဵုဂဥုဲရ၊၊ ပ္ဍဲလသိုန်ဗတာင် ဇမၞော်ဓမ္မတာ ၁-၃ နှေဝ် (၃-၉ ဂရာမ်)ဂှ် အဟာရအရာမၞုံပၟိက် ပွိုင်မွဲတ္ၚဲ (Daily Value-DV) နွံဍိုက်ပေင် ၁၀﹪၊၊[၁၄]လသိုန်ဗတာင် မထၞက်လဝ်တုဲ ၁၀၀ ဂရာမ်ဂှ် နွံကဵု အဟာရဗွဲမဂၠိုင်တုဲ ပၞောဝ်အဟာရတအ်ဂှ် ဗဳတမေန် B6 ကဵု ဗဳတမေန် C ကေုာံ ဓါတ်မင်ဂနေသေ (ဓါတ်ပသဲ) (dietary minerals manganese) ကေုာံ ဖေါသပေါရုသ် (phosphorus)တအ် ပါလုပ်ဒၟံင်ရ၊၊

ပ္ဍဲလသိုန်ဗတာင် ထနေက်ဂှ် နွံကဵု ဍာ် ၅၉ ﹪၊ ၃၃﹪ ကာဗောဟာ်ဒရိက် (carbohydrates)၊ ၆﹪ ပရဝ်တေန်၊ ၂﹪ ဓါတ်ဖဳပါ (dietary fiber) ကေုာံ ကၠေင် အောန်နူ ၁ ﹪ ရ၊၊[၁၄]

နိသံသ လသိုန်ဗတာင် ပလေဝ်ဒါန်

ဓါတ်အလ်လဳစိန် (Allicin) ဂှ် ပကဵုပိုယ် ညံင်စၞဂွံလာဲ

နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်

  1. ↑ Block, Eric (2010). Garlic and Other Alliums: The Lore and the Science. Royal Society of Chemistry. ISBN 978-0-85404-190-9.
  2. ↑ "Substance Info: Garlic". All Allergy. Zing Solutions. Archived from the original on June 15, 2010. Retrieved April 14, 2010
  3. ↑ Block, Eric (2010). Garlic and Other Alliums: The Lore and the Science. Royal Society of Chemistry. ISBN 978-0-85404-190-9
  4. ↑ Block, Eric (2010). Garlic and Other Alliums: The Lore and the Science. Royal Society of Chemistry. pp. 5–6. ISBN 9780854041909.
  5. ↑ ၅.၀ ၅.၁ "Garlic". Drugs.com. August 20, 2018. Retrieved October 31,2018.
  6. ↑ "Garlic". National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health. April 2012. Retrieved May 4, 2016.
  7. ↑ Lewis, Charlton T.; Short, Charles (1879). A Latin Dictionary. Oxford: Clarendon Press. Retrieved February 13, 2019.
  8. ↑ Meredith, Ted Jordan; Drucker, Avram. "Growing Garlic from True Seed". Blogspot: Garlic Analecta. Retrieved May 24, 2014.
  9. ↑ "Garlic". London, UK: The Royal Horticultural Society. 2017. Retrieved January 25, 2017.
  10. ↑ Voss, Ronald E. (July 1995). "Small Farm News Archive". UC Davis Small Farm Center. Archived from the original on March 13, 2007. Retrieved April 14, 2010.
  11. ↑ Tortorello, Michael (September 29, 2010). "The Cult of the Cloves". The New York Times. Retrieved October 5, 2010. You sow it in fall, not spring. The plant often forms strange curling stalks, or 'scapes', with odd nodules called umbels. These rococo growths contain their own minicloves called bulbils.
  12. ↑ ၁၂.၀ ၁၂.၁ "Garlic production in 2016: Crops/World Regions/Production Quantity (from pick lists)". Food and Agriculture Organization of the United Nations, Statistics Division (FAOSTAT). 2017. Retrieved March 20, 2018.
  13. ↑ City of Gilroy: a community with a spice for life". City of Gilroy, California. 2017. Retrieved January 21, 2017.
  14. ↑ ၁၄.၀ ၁၄.၁ "Nutrition facts for raw garlic, USDA National Nutrient Database, version SR-21". Condé Nast. 2014. Retrieved November 2, 2014.
ကလေၚ်သီကေတ်လဝ် နူ "https://mnw.wikipedia.org/w/index.php?title=လသိုန်ဗတာင်&oldid=17764"