နန် ဍုင်နုဗဝ် (ဍုင်ဒိန်မက်)
နန်နုဗဝ် (အၚ်္ဂလိက်: Nyborg Slot) ဂှ် ဒှ်နန်တြေံ မၞုံပ္ဍဲဍုင်နုဗဝ်၊ တကအ်ဝှုန် (Fyn) ဍုင်ဒိန်မက်ရ၊၊ နန်ဂှ် စသြိုင်လဝ် ကၠာသၞာံ ၁၂၀၀ တုဲ သြိုင်ဂွံ မုဟွံလအ်ဂှ် ဒှ်အာ နန်ဨကရာဇ်မပိုင်ပြဳသဿာပရ၊၊ နန်ဂှ် ဒှ်နန်တြေံအိုတ် ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်တုဲ မဒှ်ဒတန် ဒၞာဲဨကရာဇ်မပိုင်ပြဳ ကေုာံ မဒှ်ဒၞာဲကိစ္စဇၞော် ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ်ကီု သီုကဵု ခေတ်ရေနာရှင်ရ၊၊ နန်နုဗဝ်ဂှ် ဟိုတ်မဒှ်လဝ် ဒၞာဲသၟိင်တၠတအ် မကောံရေင်သကအ် သွက်ဂွံပ္တန်သၞောဝ် ဖျေဟ်သၞောဝ်ဍုင် လၟေင်င်သၞာံ မဒှ်ဒၞာဲပါလဳမာန် ဂကူဒိန်နေတ် ပ္ဍဲခေတ်လဒေါဝ်တုဲ ဒှ်ဒၞာဲကိစ္စဇၞော် ပ္ဍဲဝင်ဍုင်ဒိန်မက်မွဲရ၊၊ ဗီုဒက်ပ္တန်နန်ဂှ် ပြံင်လှာဲကၠုင် ခေတ်အဆက်ဆက် စဵုကဵုစိုပ် သၞာံ၁၈၀၀တအ်ရ၊၊
စတမ်နူ ဥပဒေသဇိုင်ဍုင်ဒိန်မက် မစပတန် နူသၞာံ ၁၈၄၉ ဂှ်တုဲ နန်နုဗဝ်ဂှ် နူကဵုဨကရာဇ်မပိုင်ဂှ် ဒှ်အာ ဍုင်မပိုင်ပြဳရ၊၊ လၟုဟ် နန်ဂှ် ပလဝ် နဒဒှ်တိုက်ထ္ၜးပျးမွဲတုဲ မၞုံပ္ဍဲပကင်ရင် တိုက်ထ္ၜးပျးဒေသဝှုန်ဗမံက် (Østfyns Museer) ရ၊၊ နူစသၞာံ ၂၀၁၈ ဂှ် စရပ်စပ် ပလေဝ်ပလေတ်ကၠုင် နန်ဂှ် ညံင်ဟွံဂွံလီုသရိုဟ်တုဲ ဖျေဟ်ဗီုပြင်တၟိရ၊၊ နန်တြေံဒၞာဲဇေတ်တ်ဂှ် သှ်ေဒၟံင် ဒၞာဲနန်စသုင်ရတုဲ ဒၞာဲမကလေင်သြိုင်လဝ်တၟိတအ် သီုဖအိုတ်ဂှ် ရိုဟ်ပလီုထောအ်တုဲ ပသှ်ေစွံလဝ် ဆဒၞာဲတြေံ၊ ဒကဴသၟိင် (kongsfløj) မဒှ်ဒၞာဲဒကဲနန် မၞုံကဵု ဗီုပြင်ဟဝ်၊ နန်ပြဘိုက် ကေုာံ ဟဝ်ကင် (vagttårn)၊ ဒၞာဲကရေက်တြေံ မလီုအာတအ်ဂှ် လတူဂှ် ကလေင်သြိုင်စုတ် ဒၞာဲမထ္ၜးပျး သီုဗီုတြေံ ရိုဟ်ကၞက်သၟဝ်လေဝ် ညံင်ဟွံဂွံလီုရ၊၊
ဝင်
ပလေဝ်ဒါန်နန်နုဗဝ်ဝွံ ခနုဒ် ဖရိသလအ်သဝ် (Knud Prislavsen) ညးမဒှ်ကောန်မေန် သၟိင်ဨကရာဇ်ဇၞော် ဝလ်တမာရ် (Valdemar den Stores (1157-1182)) စသြိုင်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံၜိုတ် ၁၁၇၀ ရ၊၊ စနူသၞာံ ၁၁၉၃ ဂှ် နန်ဂှ် ဒှ်အာနန်ဨကရာဇ်မပိုင်ပြဳရ၊၊
အခိင် ခေတ်လဒေါဝ်
ပလေဝ်ဒါန်သၟိင်ဨကရာဇ် ခနုဒ် မရနုက်ကဵု ၆ (၁၁၈၂-၁၂၀၂) စသိုင်နန်တုဲ နန်ဂှ်အာစိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲလက်ထက်သၟိင် ဝလ်တမာရ် ဇမၞးပၞာန် (Valdemar Sejr (1202-1241))၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် နန်ဂှ် နွံကဵုကၟာင် သမၠုင် ၁၀ မဳတာ ကေုာံ စင်ဟဝ် မၞုံလတူကၟာင်ဂှ် ဂေတ်ကၠောအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဂှ် နွံကဵု နန်ဇၞော်မသြိုင်လဝ် နကဵုတၟအ်ဇၞော်ဇၞော်မွဲရ၊၊ ကြုင်ဝေန်နိန် (Vindinge Å) မၞုံ ၅ ကဳလဝ်မဳတာဂှ် ၜံက်စၠောအ်ကဵု ထၜိုင်ဍုင် မဂေတ်နန် သီုကဵု ဂေတ်ဍုင်နုဗဝ်မွဲရ၊၊
နန်နုဗဝ်ဂှ် ဖျေဟ်လဝ်ဒၞာဲ မကြပ်ကဵု ၜဳသတဲဗေတ် (Storbælt) မဒှ်ဒၞာဲသၞေဟ်ဂၠုင် သၞေဟ်က္ၜင် မတတ်အာကၠုင် သၠုင်ကျာ သၟဝ်ကျာ မဒးတတ် ၜဳသတဲဗေတ်၊ သီုဒှ်ဒၞာဲ မဆက်စၠောအ် ကုဍုင်လူဗေက် (Lübeck) မဒှ်ဍုင် ဗၞိက် အကြာဒိန်မက် ကဵု နဝ်ဝေ၊ သီုမဒှ်ဒၞာဲ မဆက်စၠောအ် ဍုင်ဒိန်မက် ကရေက်လပါ်ဗမံက် ကဵု ကရေက်လပါ်ပလိုတ်ရ၊၊ တင်ရန်တၟအ်ဂှ် ဟိုတ်နူပၞာန်အပ္ဍဲအကြာဂကူဇကုကဵုဇကု မၞုံကဵုသၟိင်ဍုင်နာနာ မဗတိုက်ကၠုင် ရေင်သကအ် သၞာံဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် တၞဟ်ဂွံ ထိင်ပရေင်ညဳသၟဟ် အကြာဇကုကဵုဇကုကီု သီုကဵု ဂွံစဵုဒၞာသၞ ဍုင်မ္ၚးရ၊၊ သီုကဵုဒှ် ဒၞာဲသွက်ဂကူဒိန်နေတ် ဂွံအာသမၠဲတိ ပ္ဍဲဍုင်တၞဟ် ဗီုကဵုအာဗတိုက် ဍုင်အေတ်သတဝ်နဳယျာတအ်ရ၊၊
နန်နုဗဝ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲသၟိင်တၠဂမၠိုင် မကောံရေင်သကအ် နဒဒှ်ပါလဳမာန် နကဵုယၟုခေတ်ကၠာတေအ် မကော်စ Danehoffet မဂွံအဓိပ္ပါယ် စၠတ်ထဝ်/နန် ဂကူဒိန်နေတ် ပ္ဍဲကဵု အခိင် အကြာ သၞာံ ၁၂၀၀ - ၁၄၀၀တအ်ရ၊၊ ပါလဳမာန်ဂှ် ၜိုန် မလေပ်ကောံ ရေင်သကအ် ပ္ဍဲဒၞာဲတၞဟ်တအ် နွံကီုလေဝ် နကဵုသၞောဝ် ဖျေဟ်လဝ် သ္ဂုတ်သွာတ် စၠတ်ထဝ်ဂကူဒိန်နေတ်ဂှ် မွဲသၞာံမွဲအလန် ဒးကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲနန်နုဗဝ်ဟေင်ရ၊၊ သၞောဝ်ဥပဒေသဇိုင် ဍုင်ဒိန်မက်ကၠာအိုတ်ဂှ် ချူဓဇက်ကီု သီုကဵု ပလဝ်ဒတန် ပ္ဍဲကဵု နန်နုဗဝ်ဏအ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၂၈၂ ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲနန်တြေံဂှ်ရ၊၊
ပ္ဍဲသၞာံ ၁၃၇၇ ဨကရာဇ်ဗြဴ မာရ်ဂရေတ် ပထမ (Margrete 1.(၁၃၇၆-၁၄၁၂)) ညးမဒှ် ဨကရာဇ်ဗြဴ ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက် ကၠုင်စွံလဝ် ကောန်ဇကု Oluf အာယုက် ၆ သၞာံ ပ္ဍဲနန်နုဗဝ် နဒဒှ်ဒၞာဲမလွဳလွတ်မွဲရ၊၊ ကောန်တြုဟ်ဂှ် ဗွဲကြဴ ကတဵုဒှ် ဨကရာဇ်ဍုင်ဒိန်မက်ရ၊၊ ပ္ဍဲခေတ်ညးဨကရာဇ်ဗြဴမာရ်ဂရေတ်ဂှ် ဍုင်ဒိန်မက် ကေုာံ ဍုင်နဝ်ဝေ ဒှ်အာ မွဲက္ဍိုင်ဗတာင်၊ နူဂှ် ဍုင်ဒိန်မက်၊ နဝ်ဝေ၊ သွိဒေန် ဒက်ပ္တန် ဍုင်ပံင်ကောံကာလ်မာရ် (Kalmarunionen) မာန်ကၠုင်ရ၊၊ အတိုင်လဟီုဝင်မ္ဂး ဘာကျာ်ဇၞော် ဍုင်နုဟဝ် Nyborg Vor Frue Kirke ဂှ် ဨကရာဇ်ဗြဴမာရ်ဂရေတ် သြိုင်လဝ် ဟိုတ်မိက်ဂွံဟီု ဂလာန်တင်ဂုန် ကုကျာ် ဒဒှ်ရ ညးဂွံဇၞးကေတ်ပၞာန်တုဲ ညးဂွံပကောံစုတ် ဍုင်သွိဒေန် ပ္ဍဲသၟဝ်က္ဍိုင်ဗတာင်ညးရ၊၊
နန်ရာဇဌာနဳ
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲသၞာံ ၁၄၈၁ ဨကရာဇ် ဟေန် (Kong Hans) ကေုာံ ဂၞကျာ်ခရိသတဳနာ (Dronning Christine) ပဒတဴ ပ္ဍဲနန်နုဗဝ်၊ ဒၞာဲမတိုပ်ဇွ ဂကောံသၟိင်တၠတအ်ဂှ် စွံလဝ် ပ္ဍဲ Gråbrødreklostret ပ္ဍဲဍုင်အဝ်ဒေန်သာ မဒှ်ဍုင် ဗဒါဲနုဗဝ်ရ၊၊ ဨကရာဇ် Christian 2. ၜံင် ပ္ဍဲနန်နုဗဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၄၈၃၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၂၅ ဨကရာဇ်ဟေန် ဒးဒုင်ဖျေဟ်ထောအ် နူဒဒှ် ဨကရာဇ် နကဵုဂကောံသကိုပ်ပၞာန်တအ်တုဲ နန်နုဗဝ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲဒတန် ရာဇဌာနဳ သၟိင် Frederik 1. (၁၅၂၃-၁၅၃၃)၊၊ နန်နုဗဝ် ဒှ်အာ နူနန်ခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် ဒှ်ကၠုင် နန်ခေတ်တၟိ နန်ခေတ်ရေနာရှင် မၞုံကဵု ဗတာင်ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ ကယျိုင်ပယျေဝ်ပတိုန် ပ္ဍဲကဵု ဗဒင်တအ်ရ၊၊
ကောန်ညး Christian 3. (1536-1559) ကၠောန်ဗဒှ် ပရေင်သအးဇ္ၚးသာသနာခရေတ် မကော်ဂး ရေဝှာမေရှေန် ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက်ရ၊၊ ညးဆက်ဇၞော်မောဝ်ပတိုန် နန်နုဗဝ် နကဵုခေတ်တၟိ မကၠောန်ပတိုန် ဒၞာဲသရာဲပၞာန်၊ ဒၞာဲမဝေင်ပၞာန်တအ်ရ၊၊ ဆဂး ကမၠောန်ညးဂှ် ဟွံစိုပ်ဒတုဲခိုဟ်ဟ်ရ၊၊ ဟိုတ်နူကဵု ညးအာရီုစိုတ် မိက်ဂွံကၠောန် ဒၞာဲတၞဟ် မပ္တံကဵု Koldinghus မဒှ်ဒၞာဲ ဂၞကျာ်ညး စိုတ်ထတ်ဂၠိုင်တအ်ရ၊၊
နူ ရာဇဌာနဳ ဒှ်ဗဒိုပ်ပၞာန်
ပလေဝ်ဒါန်ကြဴနူ ဨကရာဇ် Christian 3. ပကောံစွံ ဌာနပကင်ရင်ဍုင် ပ္ဍဲဍုင်ဇၞော်ဂဝ်ပေန်ဟာဂေန်တုဲ သၟိင်ကြဴနူညး မပ္တံကဵု သၟိင် Frederik 2. စွံအာရီု လတူသ္ၚိစၠတ် နန် မၞုံပ္ဍဲတကအ်ရှေလာန် မဒှ်ဒၞာဲဒေသ ဍုင်ဂဝ်ပေန်ဟာဂေန်ဂၠိုင်ရ၊၊ စနူဂှ်တုဲ နန်နုဗဝ်ဂှ် ဟွံဒှ်ဒၞာဲကိစ္စဇၞော်မွဲရ၊၊
ပ္ဍဲအခိင် မဒှ်ပၞာန် ကုဍုင်သွိဒေန်ဂှ် နန်နုဗဝ် ဒးဒုင်ဘဲပၞာန် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ၊၊ နန်ဂှ်လီုတုဲ ပဒၞာဲ ဨကရာဇ်ဂွံဇူဒီုစ ဟွံဂွံရ၊၊ စၞးမဒှ်ဒၞာဲ ဨကရာဇ် မဇူဒီု မပဒတဴဂှ် ဒှ်အာ ဒၞာဲဗဟဵုဒပ်ပၞာန် ပွိုင် ၂၅၀ သၞာံရ၊၊
ပၞာန်ကဵု ဍုင်သွိဒေန် တုဲဒှ်အာကီုလေဝ် နန်နုဗဝ်ဂှ် ဆက်ဒှ်အာ ဒၞာဲဗဒိုပ်ပၞာန်ရ၊၊ ဟိုတ်နူဂှ်ရ နန်ဂှ် ဆက်သှ်ေၜက်ကၠုင် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ၊၊
-
ဗီုရုပ် နန်နုဗဝ် ပ္ဍဲအခိင်သဝ်တ္ၚဲ စှ်နာဍဳ ဂိတုဂျူလာင် သၞာံ ၂၀၁၉၊ မဒှ်အခိင် အဃောမပလေဝ်ဒၟံင်၊၊ ကၠဵုမာံ Ranger မဒှ်ကၠဵု နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ မဂ္ဇအ်ဒၟံင်ဂတ၊၊
-
ကၠဵု မာံ Ranger နွံလတူ ထၜိုင်နန်နုဗဝ်
-
ဗီုရုပ် နန်နုဗဝ် အခိင်သဝ်တ္ၚဲ စှ်နာဍဳ ဂိတုဂျူလာင် သၞာံ ၂၀၁၉၊၊
-
သ္ၚိဂမၠိုင် မနွံဗဒါဲထၜိုန်နန်]