ပါန်ကွတ်

ပါန်ကွတ် (အၚ်္ဂလိက်: The arts, Burmese; အနုပညာ) ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ မဆေင်စပ် ကုလညာတ်သမ္တီတဳအဝ်ရဳ ကေုာံ အရာမဖန်ဗဒှ်ပတိုန်လဝ် မဆေင်ကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင် ပ္ဍဲဂကောံမၞိဟ် ကေုာံ အခိုက်ကၞာပြဝေဏဳ ယေန်သၞာင်တအ်ရ၊၊ အရာမပၠောပ်လဝ် စရင်ပါန်ကွတ် အဓိကဂမၠိုင်တအ်ဂှ် မပ္တံ လိက်ပတ် (literature) (မပ္တံ ဝတ္ထု၊ ပေါမ်အာဂီု၊ လဝေင်ဇာတ်၊ ကဗျ၊ လိက်ပလး)၊ ပါန်ကွတ် ထ္ၜးပျး (performing arts) (မပ္တံ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေ၊ တိင်တိုက် ကေုာံ ပျးဇာတ်)၊ ပါန်ကွတ် ဗဗဵုမတ် (visual arts)(မပ္တံ ပါန်ချဳ၊ ရုပ်ကသူ၊ ရုပ်ဂမျိုင်၊ ဓဇဲ၊ လမာန်၊ ပါန်စှ်သာ်၊ ဗီုဓါတ်) တအ်ရ၊၊

Hans Rottenhammer, Allegory of the Arts (second half of the 16th century). Gemäldegalerie, Berlin.

ပါန်ကွတ် လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ပံင်နှဴလဝ် ပါန်ကွတ် ဗဗဵုမတ် ကဵု ထ္ၜးပျးရ၊၊ ဥပမာ ရုပ်ဂမျိုင်၊ မၞုံကဵုပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျးကီု သီုကဵုဗဗဵုမတ်၊၊ ပါန်ကွတ်ကဝိ (ဝါ) ပါန်ကွတ်မချူလိက် ဥပမာ ဂရိုင် တအ်ဂှ် ပံင်နှဴလဝ် လိက်ပတ် ကေုာံ ထ္ၜးပျးရ၊၊ နူ ခေတ်ကၠာဝင် ရုပ်ပါန်ခဳထီု စဵုကဵုခေတ်လၟုဟ် ရုပ်ဂမျိုင်ဂှ် ပါန်ကွတ်မဗမံက်ထ္ၜး မလဴထ္ၜး ပရူပရာမွဲမွဲ ကေုာံ မကၠာတ်ပ္တိတ် ပရေင်ဒုင်စသိုင် ကောန်မၞိဟ်တအ် ဗီုမဆက်စပ် ကုပွဳပွူသဘာဝတအ်ရ၊၊

နိရုတ္တိ

မအရေဝ်ပါန်ကွတ် ဏအ်ဂှ် ဒှ်အရေဝ်မန် ဇေတ်တ်မွဲရ၊၊ ပါန်ဂှ် ဒှ်မနာမ် မကၠုင်နူ ကြိယာတမ် ပ၊ (ဝါ) မကြိယာ ပ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မကၠောန်ပ ဂှ် တၞဟ်နမဂွံရပ်စပ် နဒဒှ် မနာမ်တုဲ ဒှ်အာ ပါန်ရ၊၊ မအရေဝ်ဏအ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵုကွတ်စှ်သာ် (ဝါ) ပါန်စှ်သာ် ဗၟာမလွဳစလဝ် (ပန်ဆယ်မျိုး)ရ၊၊ ကွတ်ဂှ် ဒှ်မနာမ် မကၠုင်နူ ကြိယာတမ် ကတ်၊ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မကတ်ဗတောန် ညံင်ဂွံလေပ်မွဲမွဲရ၊၊ ညးလ္ၚဵုဟီု ပါန်ဝွံ ကၠုင်နူ အရေဝ်ပါဠိ ပညာ ဗီုဏအ်လေဝ် နွံကီုရ၊၊

အရာတၟေင် ကတ် ကဵု ဗတောန် - ကတ်ဂှ် နကဵုအလဵုဇကု မလ္ၚတ်ကေတ်တ်ကီု ကေတ်နဲကဲ နူညးမွဲသအာင် ဗီုကဵုအစာမွဲမွဲတုဲ ဇကုလ္ၚတ် ညံင်ဂွံလေပ်ဂှ် ဒှ်ကတ်တုဲ ဗတောန်ဂှ် ဒုင်ဗ္တောန်ကေတ် နူညးမွဲမွဲတုဲ ဇကုမလေပ်ကၠုင်ကီု ဇကုဗ္တောန်ကဵု ကုညးမွဲမွဲကီုရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒၞာဲမအရေဝ် art ဏအ်ဂှ် နကဵုဗီုမန် ကွတ် မွဲမဓဝ်လေဝ် ရုံဂပ်ဒၟံင်ကီုရ၊၊ ဆဂး မအရေဝ်ကွတ်ဝွံ စကာဒၟံင် ဒၞာဲတၞဟ်နာနာ ဗွဲမဂၠိုင်တုဲ တၞဟ်နမဂွံဗၟံက်ထ္ၜး အရာမဆေင်ကဵု ပရေင်မဗမံက်ပတိုန် ကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင်တအ် ကေုာံ အဆက်စပ် ကောန်မၞိဟ် ကုပွဳပွူသဘာဝတုဲ ထပ်စုတ် မအရေဝ်ပါန်မွဲမမ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုင်ရောင် စှ်ေစိုတ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ရ၊၊ အဓိပ္ပါယ် အရေဝ်မန် ပါန်ကွတ်ဂှ် ＂အရာမကၠောန်ပ နကဵုကွတ်ဂှ် ပါန်ကွတ် မဂးရ၊၊＂

ဒၞာဲမအရေဝ်ဏအ် မန်ပိုယ် ကေင်စကာကၠုင် နူကဵုမအရေဝ်ဗၟာ အနုပညာ ကီုရ၊၊ အနုပညာဂှ် အနု ဂှ် ဒှ်အရေဝ်ဗၟာ မဍိုန်ဍောတ်တုဲ ပညာဂှ် ဒှ်အရေဝ်ပါဠိရ၊၊

ပွံက် Definitions

ပွံက်အဓိပ္ပါယ် ပါန်ကွတ် နကဵုဗွဲခမၞန်ဂၠေအ်အ်မ္ဂး
ပါန်ကွတ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်အရာ သတ်မဒုင်စသိုင် အာရီုလေပ်တအ် မဖန်ဗဒှ် ကၠောန်ပတိတ်လဝ် ပ္ဍဲကိရိယာမဆက်စၠောအ်တုဲ ဇၟာပ်မၞိဟ် ဗဵုကေတ်မာန်၊ မိင်ကေတ်မာန် ဟွံသေင်မ္ဂး ဒုင်ကေတ်သိုင်မာန်ရ၊၊

ဌာနမပ္တိတ်လိက် အမေရိကာန် Merriam-Webster ပံက်လဝ် ပွံက် ပါန်ကွတ် ဗီုဏအ်ရ၊၊ ＂ပါန်ကွတ် မပ္တံကဵု ရုပ်ပါန်ခဳ၊ ရုပ်ပါန်ပုတ်၊ ဒွက်၊ ပေါဲ၊ လိက်ပတ် တအ်ဂှ် ဒှ်အရာ မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် နကဵုမၞိဟ် မၞုံကဵုအစောန်စရာဲကွတ် ကေုာံ လၟောဝ်ဇဴစိုတ်၊၊＂

ဝင် History

ပ္ဍဲကဵု ဂရိတ်တမၠာတေအ်ဂှ် ကွတ်တဲ (craft) သီုဖအိုတ်ဂှ် ညးကော်စ techne မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကွတ် ဖအိုတ်ရ၊၊ ညးတအ် ပါ်လဝ် ဣလဵုဒှ် ကွတ်တဲ (craft) တုဲ အလဵုဒှ် ပါန်ကွတ် (art) ဗီုဏအ် ဟွံမဲရ၊၊ ညံင်ရဴဂှ်ကီု ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲ ခေတ်တမၠာတေအ်ဂှ် ပါ်လဝ် ဟွံမဲကီုတုဲ မအရေဝ် သွက် (art) ဂှ် သ္ဒးခၞံဗဒှ်တိုန်တၟိ နကဵု ပါန်ကွတ် ရ၊၊ ပါန်ကွတ် ဂရိတ်တမၠာဂှ် ပုတ်ကၠောန် ရုပ်တိရစ္ဆာန် ကေုာံ ဗၟံက်ထ္ၜးအစောန်စရာဲ ကွတ်တဲ နမပုတ်ရုပ် မဗၟံက်ထ္ၜး ဖျုန်သွမၞိဟ် မၞုံပကတိ ဗီုကဵုကတေင်၊ ဖျုန် ကောန်ကၞိမၞိဟ်တအ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ် ရဝ်မတမၠာဂှ် ကၠောန်ပုတ် ရုပ်ကျာ်ဂမၠိုင် နဒဒှ်မစၞောန်အစာမ် ကုကောန်မၞိဟ်ဂမၠိုင်၊ မဗၟံက်ထ္ၜး ဥပမာ ရုပ်ကျာ်ဇြုသ် (Zeus) မပန်ဒၟံင် ကမ်ဂဂဵုတး တအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲ ပါန်ကွတ် Byzantine ကဵု gothic ခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် အရာမဆေင်ကဵု ဘာကျာ်ခရေတ်ယာန် ဓလီုလဝ်ဂၠိုင်တုဲ မဒုင်သဇိုင် ကုလဟီု နူသၠပတ်သမ္မာတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန်လဝ်ရ၊၊

ပါန်ကွတ်ဂကူမန်မ္ဂး မန်ခေတ်ဒွါရဝတဳ (တ္ၚဲဏအ် ပ္ဍဲဍုင်သေံ) ရုပ်မဆေင် ကဵုဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံကဵု ပဋိမာရုပ် မလတက်လဝ် သ္ၚာကြဳကြဳ မဖာန်ဖျုန်ဇကု မညာတ်တီ ထၜောမ်ကဠင် ဇကုဂှ် ဒှ် ပါန်ကွတ် အဓိက ခေတ်ဂှ်တုဲ ပါဲနူ ရုပ်ကျာ်တြဲတုဲ ရုပ်နူဇာတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံ ဇာတ်ဇၞော်စှ်တအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲတိုင်သီ ဒေသဨသာန် ဂၠိုင်ရ၊၊ ညံင်ရဴ ခေတ်ဒွါရဝတဳကီု ခေတ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ခေတ်ဗုကာံတအ်လေဝ် ဒုင်သဇိုင် ကုဗုဒ္ဓဘာသာ မပ္တံ ရုပ်ကျာ် ကေုာံ ရုပ်ဇာတ် မကၠုင် နူဗုဒ္ဓဘာသာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ်မန် မသှ်ေဂၠိုင်အိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲဍုင်ဗုကာံ မဒှ်ဒၞာဲဒတန်မန်တမၠာ မပ္တံကဵု ဗီုရုပ်ကျာ်စေတဳ၊ ကျာ်ဂိုဟ်၊ ကျာ်ပဋိမာရုပ်၊ ကေုာံ ရုပ်မဆေင်ကဵုဇာတ်ဂမၠိုင် မပ္တံ ရုပ်ပါန်တိ ကေုာံ ရုပ်ပါန်ခဳ ပ္ဍဲဗဒင် ကျာ်ဂိုဟ်တအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုင်ရ၊၊

ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ် Visual arts

ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ် ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ဂကူပါန်ကွတ် မဒုင်စသိုင် နကဵုစက္ခုအာရီု (မဗဵုနကဵုမတ်) မပ္တံကဵု လမာန်၊ ရုပ်ကသူ၊ ရုပ်ပါန်ခဳ၊ ရုပ်ပါန်ပုတ်၊ ဗီုဓါတ်၊ ဗဳဒဳယဝ်၊ ရုပ်ဂမျိုင် ကေုာံ ဓဇဲ (စမြိုင်)တအ် ရ၊၊ ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ်ဝွံ ဒှ်ပါန်ကွတ် မပါလုပ် ပ္ဍဲပါန်ကွတ်တၞဟ် ဂၠိုင်အိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲပါန်ကွတ်ဂကူတၞဟ် ဗီုကဵု ပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျး မပ္တံကဵု လှ်ေဒယှ်ေတအ်လေဝ် ဂၠိုင်ကဵုအောန် ပါလုပ်ဒၟံင်ကီုရ၊၊

ဓဇဲ Architecture

ဗီုရုပ်ပါရ်ထေနောန် လတူက္ဍိုပ် ဒဵုအာခရဝ်ပဝ်လေသ်၊ ဍုင်ဇၞော်အေထေန်၊ ဍုင်ဂရိတ် The Parthenon on top of the Acropolis, Athens, Greece

ဓဇဲ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်ကွတ်တဲ ကေုာံ ပညာ မဖျေဟ်ဗီုပြင်ဒဳဇိုင် စမြိုင် ကေုာံ အသြိုင်ခၞံရ၊၊ မအရေဝ်ဓဇဲဏအ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဏအ် မန်တအ် စကာအောန်တုဲ ဗွဲမဂၠိုင် ဟီုဒၟံင် အေန်ဂျေန်နဳယာ သၟးဂၠိုင်ရ၊၊ ဓဇဲ ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ်မ္ဂး အရာဇၞော်ဇၞော် မပ္တံ ဓဇဲမဖျေဟ်ဗီုပြင် ဍုင်ကွာန်၊ မဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဍုင်ကွာန်၊ ကေုာံ ဓဇဲမဖျေဟ်ဗီုပြင် ဗီုပြင်တိဍာ်တအ်နွံတုဲ အရာဍောတ်တ် မပ္တံ မဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ကပေါတ်ပရိဘောဂ မပ္တံခုင်တအ်လေဝ် လုပ်လၟုဟ် ပ္ဍဲဓဇဲဖအိုတ်ရ၊၊ အစာ (ဝါ) သၟာဓဇဲတအ်ဂှ် ဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဓဇက်ဗီုပြင် ဗီုပြင် မဂွံသြိုင် စမြိုင်ဂှ်ကီု သီုကဵု ကပေါတ်ပရိဘောဂ မၞုံပ္ဍဲစမြိုင်တအ်ဂှ်လေဝ် ဒးဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဒးဓဇက်ကီုရ၊၊

လမာန် Ceramics

စေဟ်မုတ္တမ ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜး the Naval Museum of Madrid ဍုင်မာဒရိဒ်၊ သပိန်

လမာန် (လဆောဝ်ချူ လၟောန်) ဂှ် ဒှ်မနာမ် မကၠုင်နူ ကြိယာတမ် 'မာန်' ရ၊၊ ပါန်ကွတ်လမာန် ဝွံ ဒှ်ပါန်ကွတ် မကၠောန် နကဵုတိ မပ္တံကဵု နုင်၊ ထၟာဲ၊ စေဟ်၊ ဗြံက်၊ ပ္ၚာန်တအ်ဂှ်ကီု သီုကဵု ရုပ်နာနာသာ်တအ်ရ၊၊ ဟိုတ်မကၠောန် နကဵုတိတုဲ ပါန်တိ ဗီုဏအ်လေဝ် ဟီုဂွံရ၊၊ မအရေဝ် ပါန်တိ ပ္ဍဲအခိင်တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ဒှ်အာ အရာမကၠောန်လဝ် နကဵုအင်္ဂဒေ ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အရာမကၠောန် နကဵုတိ မပ္တံ နုင်၊ ထၟာဲ၊ စေဟ်တအ်ဂှ် ဒှ်ပါန်လမာန်တုဲ အရာမကၠောန် နကဵုအင်္ဂဒေတအ်ဂှ် ဒှ်ပါန်တိ၊ မြဴသာ်ဝွံ ပိုဲတအ် ပါ်ဂွံကီုရ၊၊

ကသူ Drawing

ကသူ ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်မနာမ် မကၠုင်နူ မကြိယာတမ် သူ (ဝါ) သူ ဂှ် စကာ နဒဒှ် နာမ်မ္ဂး ကသူ၊၊ 'သူ' ဂှ် ဒှ်အရေဝ်မန် ခေတ်တြေံ မတုပ်ကဵု အရေဝ်မန်ခေတ်လၟုဟ် 'ချူ'ရ၊၊ အရေဝ်မန် ပ္ဍဲအခိင်ကၠာတေအ် ဗီုကဵု ဘာသာအင်္ဂလိက် drawing ကဵု painting ဗီုတၞဟ်ခြာ ပါ်လဝ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဟွံမဲရ၊၊ ရံင်ကဵု တၠုင်လအာမအရေဝ်တုဲ ဒၞာဲအရေဝ်အင်္ဂလိက် drawing ဂှ် နကဵုဗီုမန် ကသူ တုဲ ဒၞာဲ painting ဂှ် ပါန်ခဳ ဗီုဏအ် ပိုဲတအ် ပါ်ကေတ်ဂွံကီုရ၊၊

ကသူဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် မချူဗၟံက်ပတိုန် ဗီုရုပ် နမစကာ ကိရိယာနာနာ ကေုာံ ကွတ်နဲကဲနာနာရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး ကသူဂှ် လတူခတှ်ေမွဲမွဲ မပ္တံကဵု စက္ခော၊ ယာတ်ဒှ်တမ် ချူဓဇက်ဏာ ဂၠံင်တေအ် ဂၠံင်ဏအ် စကာကွတ်နဲကဲတုဲ ဗၟံက်ပတိုန် ဗီုရုပ် ပ္ဍဲလတူခတှ်ေဂှ်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် စကာ ကၞေဟ်ဗကေဝ် (graphite pencils)၊ ကၞေဟ်မှင် (pen and ink) စုက်မၞုံကဵုမှင်/ဍာ်ဂဥုဲ (inked brushes)၊ ကၞေဟ်အသာ် (colour pencils)၊ crayons၊ ချး (charcoals)၊ pastels ကေုာံ markers တအ်ရ၊၊ နကဵု ဒိဂျိတလ် ဓဇက်ပ္ဍဲကောန်ပျူတာတအ်လေဝ် အဓိပ္ပါယ် တုပ်ဒၟံင်ဗီုလတူဂှ်ကီုရ၊၊ ကွတ်နဲကဲအဓိက မစကာ ပ္ဍဲကသူဂှ် ဒဒှ်မဓဇက်ပၞောန် (line drawing)၊ ခရက် (hatching)၊ (ခရက်လၞင်) crosshatching၊ (ခရက်ဇဟောမ်) random hatching၊ ဇွိုန်လပှ် (scribbling)၊ ဍံက် stippling၊ ဓဇုက် blending တအ် မဒှ်ရ၊၊

ပါန်ခဳ Painting

The Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, is one of the most recognizable artistic paintings in the Western world.

ပါန်ခဳဂှ် ဒှ်ဗီုပြင် နဲကဲ မကၠောန်ပတိတ်လဝ် ပရေင်ဒုင်စသိုင်မွဲတုဲ နွံကဵု ဗီုပြင်မကၠောန်ပ္တိတ် ဂၠိုင်ကဵုနဲရ၊၊ နကဵုနဲ ကသူ၊ မုဒြာတ် (gesture) ဗီုပြင်ဇိုင်တဲ၊ (composition) မဖျေအ်ဖျဝ် ဖျေဟ်လဝ်ဒၞာဲ ဗီုပြင်စှ်ေစှ်ေတုဲ ဓဇက်ရုပ်၊ လလဴပူ (narration)၊ စိတ္တဇ (abstraction)တအ် ကေုာံ ဗီုပြင်မကယျိုင်ပယျေဝ်ဂမၠိုင်(aesthetic modes)တအ်ဂှ် ကၠောန်ပ္တိတ် ပရေင်ဒုင်စသိုင်ရ၊၊ ပါန်ခဳဂှ် ဗီုရုပ်သဘာဝ ဗီုမကတဵုဒှ်ဒၟံင်ကွေဟ်ဟ် ဗီုကဵု ရုပ်သဘာဝ၊ တိဍာ်၊ တၞံဆု၊ ပ္ကဴ၊ ပရေင်မံင်စံင်ဘဝမၞိဟ် ဗီုကဵု ရုပ်ခုင် ရုပ်ပ္ၚာန်တအ်၊ ဝှဝ်တဝ်ဂရာပ်ဖေတ် (photographic)၊ ဗီုရုပ်မချပ်ကေတ် ပ္ဍဲစိုတ် မကော်ဂး စိတ္တဇ၊ ဗီုရုပ်မလဴပူ ပရူပရာမွဲမွဲ မကော်စ လလဴပူ၊ ဗီုရုပ်မထ္ၜးသင်္ကေတနိမိတ် မကော်ဂး ဥပစာလင်္ကာ (symbolistic)၊ ဗီုရုပ်မပကဵု ပရေင်ဒုင်စသိုင် မကော်ဂး ကမြဴစိုတ် (emotive) (မလုပ်လၟိဟ် ဂကူပါန်ခဳ Expressionism)၊ ဗီုရုပ်မဆေင်ကဵု ပရေင်ဍုင်ကွာန် နဒဒှ်သဘာဝ (political in nature)(မလုပ်လၟိဟ် ဂကူပါန်ခဳစၞေဟ် artivism)၊၊

အစာပါန်ခဳ ခေတ်တၟိတအ် ဖန်ဗဒှ်လဝ် ကွတ်ပါန်ခဳတၟိတၞဟ်ဟ်လေဝ် နွံဏီရ၊၊ ပၞောဝ်တအ်ဂှ် ဒှ်ပါန်ခဳကဝ်လိက် (collage) မဒှ်အရာ မပကောံစုတ်လဝ် နာနာသာ်ရ၊၊ ပါန်ခဳကဝ်လိက်ဂှ် ဒှ်ပန်ခဳ မပံင်နှဴစုတ်လဝ် ကိရိယာတၞဟ်တအ် ပ္ဍဲရုပ်ဂှ်ရ၊၊ အစာပါန်ခဳခေတ်တၟိလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဓဇက်ရုပ် နကဵုဍာ်ဂဥုဲ လတူဗလးမွဲမွဲဟွံသေင် မကၠောန်ဗဒှ် ဗီုပြင်မွဲမွဲ နကဵုဗတီ၊ ဆု၊ ဒုန်၊ ဆံက်ဒှ်တမ်ရ၊၊

ဗီုဓါတ် Photography

ဗီုဓါတ် မကော်ဂး ဝှဝ်တဝ်ဂရာပ်ဖဳ နဒဒှ်ပါန်ကွတ်မွဲဂှ် အစာတက်ဗီုတအ် တက်ဗီု နမဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ရုပ္ပာရီုမွဲရ၊၊ ဗီုဓါတ်ပါန်ကွတ်ဂှ် ဟွံတုပ်ကဵု ဗီုဓါတ်ပရိုင်နေဝ်ဇြေန် (photojournalism)၊၊ ဗီုဓါတ်ပရိုင်နေဝ်ဇြေန်ဂှ် ဒှ်ဗီုဓါတ် မလဴကဵုပရိုင် ပရူဒဒှ်မွဲမွဲ၊ ဒဒှ်မွဲမွဲတုဲ မရန်တၟအ်လဝ် သွက်ဂွံစကာ နဒဒှ်ကမၠောန်ရ၊၊

ပဋိမာရုပ် Sculpture

ပဋိမာရုပ်ဂှ် မလုပ်လၟိဟ် ဂကောံ ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ်ဂမၠိုင်တုဲ မဖန်ဗဒှ်လဝ် နကဵုပိကဠင် (three dimensions) ရ၊၊ ပဋိမာရုပ်တအ်ဂှ် ညးကၠောန်လဝ် နကဵုကပေါတ်ကိရိယာ နာနာသာ် မပ္တံကဵု တၟအ်၊ ပသဲ၊ တိ၊ ဆုတအ် ဒှ်တမ်ရ၊၊ ရုပ်မပုတ် နကဵုဆုတအ်ဂှ် ပါန်ပုတ်၊ ရုပ်မမာန်လဝ် နကဵုအင်္ဂဒေ ကေုာံဂှ် ပါန်တိ၊ ရုပ်မပုတ်လဝ် နကဵုတၟအ်ဂှ် ပါန်တၟအ်၊ ရုပ်ပသြောန်လဝ် နကဵုလောဟဗရိုတ်တအ်ဂှ် ပါန်သဲ (ပန်းတဉ်း) တိတအ်ဂှ် ပါန်တိညးကော်စရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပဋိမာရုပ်ဂှ် ဒးကၠောန်ပ နကဵုနဲကဲ မပုတ်၊ ပမာန်၊ မသြောန် မကၠောန်လဝ် ဗီုပြင်တုဲ မဍဵုကေတ်ဗီုဂှ် နကဵုအရေဝ်မန်တြေံ မလာတ် မြဴသာ်ဝွံ ဒးကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန်ရ၊၊

ပါန်ကွတ် ကဝိ Literary arts

ပါန်ကွတ်ကဝိဂှ် ပါန်ကွတ်လိက်ပတ် ဗီုဏအ်လေဝ် ဟီုဂွံကီုရ၊၊ ပါန်ကွတ်ကဝိမ္ဂး စကာမလိက် ဝါကျလိက်တုဲ မဗၟံက်ပတိုန် ပရေင်ဒုင်စသိုင်၊ လၟောဝ်ဇဴစိုတ်တအ်ဂှ် ပါလုပ်လၟိဟ် ပါန်ကွတ်ကဝိရ၊၊ ပၞောဝ်ကဵု ဂကူလိက်ၜါသာ် ဂကူလိက် fiction ကဵု non-fiction သီုၜါဂှ် ပါလုပ်လၟိဟ် ပါန်ကွတ်ကဝိမာန်ရ၊၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် လိက်ဗီုကဵုပရိုင်၊ ကေုာံ လိက်ပရေင်ဓမ္မတာတအ်ဂှ် ဟွံလုပ်လၟိဟ် ပါန်ကွတ်တုဲ လိက်ကဗျ၊ အလင်္ကာ၊ ပေါမ်အာဂီု၊ ဒဏ္ဍာရဳ၊ လိက်ဂရိုင်တအ်ဂှ် ပါလုပ် ပ္ဍဲလၟိဟ်ပါန်ကွတ်ကဝိ ဖအိုတ်ရ၊၊ ပါဲနူမစကာမလိက်တုဲ မဖန်ဗဒှ် ပါန်ကွတ်ကဝိဂှ် နကဵုအရေဝ် မဖ္ဍောတ်၊ ဗှ်တအ်လေဝ် ပါလုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲပါန်ကွတ်ကဝိကီုရ၊၊ လိက်မစုတ်လဝ် သီုဗီုရုပ် ဗီုကဵုလိက်ဝတ္ထုထ္ၜးရုပ်တအ်ဂှ် ညးကော်စ ဂကူပါန်ကွတ် ninth art (le neuvième art) ရ၊၊

ပါန်ကွတ် ထ္ၜးပျး Performing arts

ပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျးဂှ် ဒှ်ပါန်ကွတ် မပ္တံ လှ်ေ၊ ဒယှ်ေ၊ ပျးဇာတ်၊ အဝ်ပရာ၊ တိင်တိုက်၊ မိမေ (mime) ကေုာံ အရာမထ္ၜးပျးတၞဟ်ဟ်တအ်ရ၊၊ ပါန်ကွတ်ထ္ၜးပျးဂှ် ဒှ်ပါန်ကွတ် မပံင်ဗစိုပ်လဝ် မပ္တံကဵု ပါန်ကွတ်ဗဗဵုမတ် ကေုာံ ပါန်ကွတ်ကဝိတအ်ရ၊၊ မၞိဟ်မထ္ၜးပျးတအ်ဂှ် ဂတဂှ် စုတ်သၟာတုဲ ကော်စရ၊၊ ဥပမာ ညးမထ္ၜးပျး အရာမလှ်ေဂှ် သၟာလှ်ေ၊ ညးမထ္ၜးပျး အရာမဒယှ်ေဂှ် သၟာဒယှ်ေ မြဴသာ်ဝွံ ဒှ်တမ်ရ၊၊ အရာတအ်ဏအ် ဂွံထ္ၜးမာန်ဂှ် ညးမလေပ်လဝ် ကွတ်တၞဟ်တအ် မပ္တံ အစာချူလိက်/ အစာကဝိ၊ အစာတိင်တိုက်တအ် ဒးပါလုပ်ကီုရ၊၊ (တူရိယာဇုက်ဂှ် ဒးတိင် ရမ္သာင်ဂွံတိတ်၊ တူရိယာ စၞာံ မဒးတက်တအ်ဂှ် ဒးတိုက် ရမ္သာင်ဂွံတိတ်တုဲ မကြိယာတိင်ဂှ် ပမနာမ်မ္ဂး ဒှ်အာ ကွိင်၊ မကြိယာတိုက်ဂှ် ပမနာမ်မ္ဂး ဒှ်ကွိုတ်၊ အရာသီုဖအိုတ်ဂှ် ကွိင်ကွိုတ် မြဴသာ်ဝွံ ကော်စဂွံရ၊၊)