ဗြာတ်

ဗြာတ်
	Peeled, whole, and longitudinal section
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Monocots
(unranked):	Commelinids
လၟေင်ဂကူ:	Zingiberales
ဇာတ်ဂကူ:	Musaceae
ဗဳဇဂကူ:	Musa

ဗြာတ် (အၚ်္ဂလိက်: Banana) ဂှ် ၜိုတ်ရ ဒှ်ဂကူသတ် မဂွံစဂွံတုဲ နကဵုရုက္ခဗေဒမ္ဂး ဟွံဒှ် သတ်ဆု မလုပ်လၟိဟ် ဂကူသတ်ဗေရ်ရဳ (berry) ^[၁]^[၂]တုဲ ဒှ်ဂကူမၞုံကဵု ပ္ကဴခဒအ် မလုပ်လၟိဟ် ဗဳဇဂကူမုသ (Musa)ရ၊၊^[၃] ဗြာတ်ဂှ် နွံဂၠိုင်ကဵုဂကူတုဲ သတ်ဇၞော် ဍောတ် အသာ်ပၠန် နွံကဵုအသာ် မပ္တံကဵု အသာ်တ္ၚေက်၊ အသာ်ဍာ်မိတ်၊ အသာ်ဗကေတ်၊ အသာ်ပတေင် ဒှ်တမ်ရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုကၞောတ်ဍေဟ်ဂှ် ပ္ကဴ/ခဒအ်ဍေဟ် တိတ်ကၠုင်တုဲ ခဒအ်ဂှ် ဗွဲကြဴညိ ဒှ်အာသတ်ဍေဟ် နကဵုခရး သီုဖအိုတ် မွဲခၞိင်ရ၊၊ တၟေင်ပ္ဍဲကဵုဗြာတ်မွဲပၠန်ဂှ် အလုံမွဲတၞံဗြာတ်ဂှ် စဂွံဖအိုတ် (ဝါ) လုပ်အသုင်အစောဲ ဖအိုတ်ရ၊၊

တမ်မူလဗြာတ် ဂကူမုသဂှ် ကၠုင်နူဒေသဂမ္တဴအေန်ဒဝ်မလေယျာ ကဵု အဝ်သတေလျာတုဲ ကၠာအိုတ်ဂှ် ကၠုင်နူပပဴ နျူဂွေနေဲ (Papua New Guinea) ဒှ်မာန်ရောင်ဂှ် ပတှ်ေကေတ်ရ၊၊^[၄] ^[၅] တၞံဗြာတ်ဂကူမုသဂှ် တိုန်ဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု ၁၃၅ ဍုင် ^[၆]ဗွဲမဂၠိုင် တဵုဗြာတ်ဂှ် သွက်ဂွံ စသတ်၊ ကၠောန် အရက်ဝါင်ဗြာတ်၊ ကၠောန် ဗဳယာဗြာတ် ကေုာံ တၞံဍေဟ် သွက်ဂွံကၠောန်ဇုက်ရ၊၊ ဍုင်မပ္တိတ်ဗြာတ်ဂၠိုင်အိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၇ ဂှ် ဒှ်ဍုင်အန္ဒိယ ကဵု ဍုင်ကြုက် သီုၜါဍုင်ဂှ် ပံင်မ္ဂး ပ္တိတ်ဒၟံင်ဗြာတ် အလုံမွဲဂၠးတိ ၃၈﹪ ရ၊၊^[၇]

ဗၟံက်ထ္ၜး

ဗီုက္ဍိုပ်ဗြာ မၞုံ ၜိုတ် ၂၅ ဇြေန်ဒဳမဳတာ၊ (၁၀ ၝောအ်တဲ)
ဗီုပ္ကဴဗြာတ် မၞုံလတူက္ဍိုပ်သတ်ဍေဟ်
တၞံဗြာတ် မၞုံကဵုသတ် ကေုာံ ခဒအ်
တၞံဗြာတ် မၞုံကဵုခဒအ် ဗီုမပံက်
ခဒအ်ဗြာတ် မပံက်ရာင်ဒၟံင်
တၞံဗြာတ်အရိုင် သတ် ကေုာံ ခဒအ်

ပၞောဝ်ကဵု တၞံမၞုံကဵု ခဒအ်တအ်ဂှ် တၞံဗြာတ်ဂှ် ဇၞော်အိုတ်ရ၊၊^[၈] တၞံဗြာတ်ဂှ် တိုန်နူ က္ဍိုပ်ဗြာတ် ရ၊၊ တၞံဗြာတ် ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး သၠုင်တုဲ ဟွံမဲ ကုကၞာင်၊ ဆဂး မၞုံကဵုထာင်တုဲ ပ္ဍဲထာင်ၜါကရေက်ဂှ် တၞးဍေဟ် ခတှ်ေဇၞော်ဇၞော် တိတ်ဒၟံင်ရ၊၊ တၞံဗြာတ်ဂှ် နွံဗီုပြင် ခ္ဍမ်မ်တုဲ မၞုံကဵုကထိုက် ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ ကထိုက်တအ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲလပါ်ကၞောတ်ဂှ် ဒှ်ထာင်ဍေဟ်ရ၊၊ ကထိုက်တၟိ မတိတ် ပ္ဍဲလဒေါဝ်က္ဍိုပ်ဂှ်တုဲ ကောန်ပေဝ်ဍေဟ် တိတ်လဒေါဝ်ကၞောတ်ဍေဟ်ရ၊၊ ကာလအာယုက်စိုပ်မ္ဂး က္ဍိုပ်ဗြာတ်ဂှ် ဟွံပတိတ်တၞးတုဲ စၞးဂှ် ဍေဟ်ပ္တိတ် ခဒအ်ဗြာတ်ရ၊၊ နူကဵုလဒေါဝ်ဂှ် ခဒအ်ဍေဟ် တိတ်ကၠုင်၊ တဝ်ခဒအ်ဍေဟ် မၞုံလဒေါဝ်တၞံဂှ် ညးကော်စ ရိဗြာတ်၊၊ ခဒအ်ဂှ် မွဲကထိုက်မ္ဂး မၞုံကဵုခတောဲဗြာတ် မွဲခရး၊ ဗြာတ်လ္ၚဵု ပ္ဍဲမခၞိင်ဂှ် နွံဂၠိုင်ကဵု ခရးရ၊၊

အဟာရ ကေုာံ ဂုဏ်ဖိုလ် ပရေင်ထတ်ယုက်

ဗြာတ် မသံက်လဝ် သၞော် မွဲမ နွံစလျိုင် ၜိုတ် ၁၂၆ ဂရာမ်မ္ဂး နွံ ၁၁၀ ကာလဝ်ရဳ (calories)၊ ၃၀ ဂရာမ် ကာရ်ဗဝ်ဟာက်ဒြိတ် (carbohydrate)၊ ၁ ဂရာမ် ပရဝ်တိန် (protein)၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲဗြာတ်ဂှ် နကဵုသဘာဝ မဟွံမဲ ကုကၠေင်၊ ကဝ်လေသ်တ်ရောလ် (cholesterol) ကေုာံ သဝ်ဒိယာမ်^၂ (sodium²) ရ၊၊

ပ္ဍဲကဵုဗြာတ်ဂှ် နွံကဵုဗဳတမေန် ကေုာံ မိနေရလ် ဗွဲမဂၠိုင် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဏအ်ရ၊၊

Vitamin B6 - 0.5 mg
Manganese - 0.3 mg
Vitamin C - 9 mg
Potassium - 450 mg
Dietary Fiber - 3g
Protein - 1 g
Magnesium - 34 mg
Folate - 25.0 mcg
Riboflavin - 0.1 mg
Niacin - 0.8 mg
Vitamin A - 81 IU
Iron - 0.3 mg

ဗြာတ်ဂှ် ဟိုတ်မပေင်တဴ နကဵု ဓါတ်ပဝ်တသ်သဳယာမ် (potassium) ကေုာံ ဖိဗေရ် (fiber) ဂှ်ရ ဍေဟ်တအ် စဵုဒၞာကဵု ယဲအသာတ်မာ asthma (သြိုဟ်ဂြက်)၊ ယဲကေန်သာ၊ ယဲဆီၜေတ်၊ ယဲဏမ်ဍာတ်၊ ယဲမဆေင်ကဵုဂြိုဟ် (cardiovascular disease) ကေုာံ ယဲစၞဟွံလာဲတအ်ရ၊၊^[၉]

နိဿဲ

↑ "Banana from 'Fruits of Warm Climates' by Julia Morton". Hort.purdue.edu. Archived from the original on April 15, 2009. Retrieved April 16, 2009.
↑ Armstrong, Wayne P. "Identification Of Major Fruit Types". Wayne's Word: An On-Line Textbook of Natural History. Archived from the original on November 20, 2011. Retrieved August 17, 2013.
↑ "Banana". Merriam-Webster Online Dictionary. Archived from the original on March 9, 2013. Retrieved January 4, 2013
↑ "Tracing antiquity of banana cultivation in Papua New Guinea". The Australia & Pacific Science Foundation. Archived from the original on August 29, 2007. Retrieved September 18, 2007.
↑ Nelson, S.C.; Ploetz, R.C. & Kepler, A.K. (2006). "Musa species (bananas and plantains)". In Elevitch, C.R (ed.). Species Profiles for Pacific Island Agroforestry (PDF). Hōlualoa, Hawai'i: Permanent Agriculture Resources (PAR). Retrieved January 10, 2013.
↑ "Where bananas are grown". ProMusa. 2013. Archived from the original on October 25, 2016. Retrieved October 24, 2016.
↑ http://www.fao.org
↑ Picq, Claudine & INIBAP, eds. (2000). Bananas (PDF) (English ed.). Montpellier: International Network for the Improvement of Banana and Plantains/International Plant Genetic Resources Institute. ISBN 978-2-910810-37-5. Archived from the original (PDF) on April 11, 2013. Retrieved January 31, 2013
↑ Benefits and health risks of bananas, By Megan Ware RDN LD, www.medicalnewstoday.com

[purdue1-1] "Banana from 'Fruits of Warm Climates' by Julia Morton". Hort.purdue.edu. Archived from the original on April 15, 2009. Retrieved April 16, 2009.

[Armstrong-2] Armstrong, Wayne P. "Identification Of Major Fruit Types". Wayne's Word: An On-Line Textbook of Natural History. Archived from the original on November 20, 2011. Retrieved August 17, 2013.

[MW-3] "Banana". Merriam-Webster Online Dictionary. Archived from the original on March 9, 2013. Retrieved January 4, 2013

[4] "Tracing antiquity of banana cultivation in Papua New Guinea". The Australia & Pacific Science Foundation. Archived from the original on August 29, 2007. Retrieved September 18, 2007.

[5] Nelson, S.C.; Ploetz, R.C. & Kepler, A.K. (2006). "Musa species (bananas and plantains)". In Elevitch, C.R (ed.). Species Profiles for Pacific Island Agroforestry (PDF). Hōlualoa, Hawai'i: Permanent Agriculture Resources (PAR). Retrieved January 10, 2013.

[6] "Where bananas are grown". ProMusa. 2013. Archived from the original on October 25, 2016. Retrieved October 24, 2016.

[7] ttp://www.fao.org

[PicqINIB00-8] Picq, Claudine & INIBAP, eds. (2000). Bananas (PDF) (English ed.). Montpellier: International Network for the Improvement of Banana and Plantains/International Plant Genetic Resources Institute. ISBN 978-2-910810-37-5. Archived from the original (PDF) on April 11, 2013. Retrieved January 31, 2013

[9] Benefits and health risks of bananas, By Megan Ware RDN LD, www.medicalnewstoday.com

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၈]

[၉]