ဝဳကဳပဳဒဳယာ

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် (အၚ်္ဂလိက်: Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) (/ˌmaɪkəlˈændʒəloʊ/ (၆ မာတ် ၁၄၇၅ - ၁၈ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၅၆၄) ဝွံ ဒှ်သၟာပါန်ကွတ် ဂကူအဳတလဳ မကၠောန်ဗဒှ် ပါန်ပုတ် ပဋိမာရုပ်၊ ပါန်ခဳ၊ အစာဓဇဲ ကေုာံ ပါန်ကဝိ မချူဇန် ကဗျ ပ္ဍဲအခိင် ရေနာရှင် (High Renaissance) ပ္ဍဲကဵုဍုင်ဖလဝ်ရေန်သေ (Republic of Florence) မဒှ် ညးလဵုမွဲလေဝ် ပ္ဍဲကဵုအရာပါန်ကွတ် ရးပလိုတ်မ္ဂး စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် ပတဝ်ပၞး ပတောအ်ၜတ် ဟွံမာန်ဏီရ၊၊ ပါဲနူဂှ်တုဲ ညးဝွံ ဂွံဒုင်စၟတ်သမ္တီ သၟာပါန်ကွတ် သီုဖအိုတ် ၜိုတ်မကတဵုဒှ်ကၠုင်လဝ် စဵုကဵုစိုပ် အခိင်ညးမ္ဂး ဒှ်မၞိဟ်စိစောန်ခိုဟ်အိုတ်တုဲ စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်လေဝ် ညးလဵုမွဲလေဝ် ခိုဟ်နူညး ဟွံမံက်ဂတဝ်ကၠုင်ဏီရ၊၊ ပါန်ကွတ်ညးခိုဟ် ကဆံင်သၠုင်တုဲ ညးဂှ် ကလိဂွံ မဟိမု မၞိဟ်မဖျေဟ်ဗီုပြင်ရေနာရှင် ပ္ဍဲမွဲစွံကု အစာပါန်ကွတ်ဒယှ် ပ္ဍဲအခိင်ညး လဳအဝ်နာရ်ဒဝ် ဒါ ဝိန်ချဳ ရ၊၊[၁]

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်
(Michelangelo)
ဗီုရုပ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် Daniele da Volterra မဓဇက်လဝ်၊၊
သၠးဂၠံဂဝ် Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni
(1475-03-06)မာတ် ၆၊ ၁၄၇၅
Caprese ဗဒါဲ Arezzo, Republic of Florence (တ္ၚဲဏအ် Tuscany, အဳတလဳ)
စုတိ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၈၊ ၁၅၆၄(1564-02-18) (အာယုက် ၈၈)
ဍုင်ရဝ်မ (အဳတလဳ)
ကမၠောန် မပြာကတ် ဍာဝိက် David
ပဴတး Pietà
မဝ်သေ Moses
တ္ၚဲမစဳရေင်သၞောဝ် လက္ကရဴအိုတ်The Last Judgment
သၠဖ္ဍာန် ဂၠံတိုက်သိသတိုန် Sistine Chapel ceiling
ချဳဓရာင် ခေတ်ရေနာရှင်
စၟတ်တဲ

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ၜိုန်ရ စုတိအာ ဂွံမသုန်ကၠံသၞာံတုဲအာရကီုလေဝ် ကွတ်တဲညးမကၠောန်လဝ် ရုပ်ပါန်ခဳ၊ ရုပ်ပဋိမာရုပ် ကေုာံ ဓဇဲညးဂှ် သှ်ေၜက်ဒၟံင် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် ဗွဲမဂၠိုင်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊ ညးကၠောန်ပ္တိတ်လဝ် ပါန်ကွတ် လၟိဟ်နွံဂၠိုင် စဵုကဵုဒှ်အမ်သဝ်တုဲ ဆလၟိဟ်ဂၠိုင်သၟးဟွံက သီုကဵုဇၞော်တုဲ သိပ်ဂၠိပ်ခိုဟ် ဗွဲမလောန်တုဲ ညးဂှ် ဒှ် မၞိဟ်ပါန်ကွတ် နူ ၁၆ ဗွဝ်ကၠံ မၞုံကဵု တင်ဂၞင်သက်သဳ မခိုင်ကၠိုက်အိုတ်မွဲရ၊၊ ရုပ်ပဋိမာရုပ် ညးမပုတ်လဝ်ၜါ ရုပ်ပဴတး (Pietà) မဒှ်ရုပ် ဗီုမိ မယိုက်လဝ်ဇွကောန်တြုဟ် မဒှ်ရုပ် မာရိ မယိုက်ထ္ၜလဝ် နာဲယေသှု ကဵု ရုပ်သၟိင်ဍာဝိက် (David) မဒှ်ရုပ်ပါန်ကွတ်မြဟ်ဂှ် ညးပုတ်လဝ် ကၠာညး ဟွံပေင် အာယုက်စှ်ပိသၞာံဏီရ၊၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဒဒှ်ရ ညးသီုဓဇက်ရုပ် ပါန်ခဳလေပ်ဒၟံင်ကီုဂှ် ပၞုက်လဝ်ဇကုရ၊၊ သွက်ဂွံကၠောန်ပယျေဝ် ဂၠံတိုက်လ္ၚောဝ်ကျာ် ဘာကျာ်သၟိင်သင်ပုပ် ဍုင်ရဝ်မတုဲ ပအပ်ကဵုညးရ၊၊ ရန်တၟအ်လဝ် ကဵုညးပုတ်ကၠောန် ရုပ်တၟအ်ဂမၠိုင်ရ၊၊ ဆဂး စၞးရုပ်ပါန်ပုတ်ဂှ် ညးဓဇက်ရုပ်ပါန်ခဳ ပ္ဍဲသၠဖဍာန် ကေုာံ ဗဒင်သ္ၚိကျာ်တုဲ ရုပ်သၠဖ္ဍာန်ဂှ်ကီု ရုပ်ဗဒင်သ္ၚိကျာ် ညးကီုဂှ် ဒှ်အရာမလုပ်ဝင် ပါန်ကွတ်ဂၠးတိ ဒှ်ပါန်ခဳဇၞော်အိုတ် ခိုဟ်အိုတ် ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ၊၊ ရုပ်ပ္ဍဲသၠဖ္ဍာန်ဂၠံတိုက် သိသတိုင် (Genesis on the ceiling of the Sistine Chapel)ဂှ် ဒှ်ရုပ်ပရူပထမကဝ်တုဲ ရုပ် ပ္ဍဲဗဒင်သ္ၚိကျာ်ဂှ် ဒှ်ရုပ်ပရူ တ္ၚဲမစဳရေင်သၞောဝ် လက္ကရဴအိုတ် (The Last Judgment on its altar wall)ရ၊၊ ဒဳဇြာင်ဓဇဲ တိုက်ဗွဟ်လိက် လောရေန်တိုင် ညးမဖျေဟ်လဝ်ဂှ်လေဝ် လုပ်လၟိဟ် ဝင်ပါန်ကွတ်ဂၠးတိကီုရ၊၊[၂] ကာလ ညးကလိဂွံအာယုက် ၇၄ ဂှ် အစာဓဇဲယၟုမြဟ် Antonio da Sangallo ဟွံမဲတုဲ ညးဆက်ကေတ်တာလျိုင် သွက်ဂွံသြိုင်ကၠောန် ဘာကျာ် သင်ပေတရု ဗသဳလာက (St. Peter's Basilica) မဒှ် ဘာကျာ် သၟိင်သင်ပုပ် မပဒတဴရ၊၊ ညးကလေင်ဓဇက်ဗီုပြင်တၟိတုဲ ဒကုတ်လပါ်ပလိုတ်ဂှ် တုဲဒှ်အာ အတိုင်ဒဳဇြာင်ညးတုဲ ဂိုဟ်ဒဝ်မာ (dome) ဂှ် ကၠောန်ပတုဲ ကြဴနူညးမစုတိရ၊၊

အစာပါန်ကွတ် ပ္ဍဲအခိင်မဂျိုင်ဒၟံင်လမျီု မၞိဟ်မချူဝင်အတ္ထုပ္ပတိညးတအ် ပ္ဍဲအခိင်တေအ် ဟွံမဲကၠုင်ဏီကီုလေဝ် အတ္ထုပ္ပတ္တိ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်ညးမဂျိုင်ဒၟံင်လမျီုတေအ်ဂှ် အစာချူလိက်တအ် ချူခၞံကၠောန် ဝင်အတ္ထုပ္ပတ္တိညး ၜါကၞပ်ရ၊၊ ပၞောဝ်ကဵုအစာချူလိက်ဂမၠိုင်ဂှ် အစာချူလိက်ယၟုမြဟ် Giorgio Vasari ဂှ် ချူလဝ် မွဲကၞပ်ရ၊၊ ပ္ဍဲလိက်ဂှ် ညးတေအ်ဟီုကြီုလဝ် ＂မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဝွံ အစာပါန်ကွတ် လဵုမွဲလေဝ် ဂွံပတောအ်ၜတ်ဟွံမာန် ဟိုတ်ဂှ်ရ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဝွံ ဒှ်အစာပါန်ကွတ် ပိခေတ်၊ ခေတ်အတိက်၊ ခေတ်ပစ္စုပ္ပန်ကီု သီုကဵု ခေတ်အနာဂတ်မွဲရ၊၊ [၃]

ပ္ဍဲအခိင်ညးတေအ် မဂျိုင်ဒၟံင်လမျီုတေအ်ဂှ် မၞိဟ်တအ် ကော်စညးတေအ် နကဵုဘာသာအဳတလဳ II Divino (the divine one) မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဒေဝတဴ ရ၊၊ [၄]

ဘဝ

ပလေဝ်ဒါန်

ပထမအဝဲ ၁၄၇၅-၁၄၈၈

ပလေဝ်ဒါန်

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲ ဂိတုမာတ် ၆၊ ၁၄၇၅ [၅] ပ္ဍဲဍုင်ကာပရာသ် (Caprese) အခိင်လၟုဟ် မကော်စ ကာပရာသ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် (Caprese Michelangelo)မဒှ်ဍုင်သွတ်မွဲ မၞုံ ပ္ဍဲ Valtiberina [၆] ဗဒါဲ အာရေဇ်ဇဝ် (Arezzo) တွဵုရးတူသကေနဳ (Tuscany)၊၊ [၇] ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ညးတေအ်ဂှ် နူကဵုမဂၠိုင်ကဵုတၞောဝ် ဒှ်ကၠုင်လဝ် သေဌဳသြန်ဗာန် ပ္ဍဲဍုင် ဖလဝ်ရေန်၊ ဆဂး တိုက်ဗာန်ဂှ် သရိုဟ်လီုအာတုဲ အပါညး (Ludovico di Leonardo Buonarroti Simoni) လုပ်ယိုက်ဂၠေင် ပ္ဍဲကဆံင်သၟိင်တၠ ဍုင်ကာပရာသ် မဒှ်ဒၞာဲဍုင် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မကတဵုဒှ်မၞိဟ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်မသၠးဂၠံဂဝ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် အပါညးဒှ်ဒၟံင် မၞိဟ်မအုပ်ဓုပ် ပရေင်သၞောဝ်ဓဝ်ဍုင် ကေုာံ မၞိဟ်မအုပ်ဓုပ်ဒေသ မကော်ဂး podestà ရ၊၊ မိအံက်ဂှ် ဒှ် Francesca di Neri del Miniato di Siena [၈]

ကြဴနူ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ဂိတုညိညတုဲဂှ် ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ညး ကလေင်ပြံင်အာမံင် ဍုင်ဖလဝ်ရေန် ပၠန်ရ၊၊ အခိင်ကာလ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလိဂွံ အာယုက် တြဴသၞာံဂှ် မိညးဒးထောအ်အာရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မံင် ပ္ဍဲမိမိန် (မၞိဟ်ဗြဴ မရံင်စံင်ကောန်ၚာ်) ကေုာံ တၠသ္ၚိမိမိန်ဂှ်ရ၊၊ တြုဟ်မိမိန်ဂှ် ဒှ်သၟာကရေက်တၟအ် ပ္ဍဲဍုင် သေတ္တိဂ်နနဝ် (Settignano) မဒှ်ဒၞာဲ အပါမၞိဟ်ဂှ် မပိုင်ပြဳလဝ် ဒဵုတၟအ်ဗၜိုဟ်ဍာ် ကေုာံ ဝါဗ္ၚရ၊၊ [၉] နူကဵုဒၞာဲဂှ် ပကဵုညးတေအ် ဂွံဒးစိုတ် တၟအ်ခၜိုဟ်ဍာ် မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက် Giorgio Vasari အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဏအ်ရ၊၊

 

ဘဝကွး ၁၄၈၈-၁၄၉၂

ပလေဝ်ဒါန်

နဒဒှ် ကောန်ၚာ်တြုဟ်မွဲဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဒးဒုင်ပလံင်ဏာ ဇရေင်ဍုင်ဖရဝ်ရေန် သွက်ဂွံဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲဘာ Humanist Francesco da Urbino [၁၁][၁၂][၁၃]ဆဂး မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စိုတ်ညိဟွံလုပ် ကဵုဘာလးလးရ၊၊ စၞးဂှ် ညးတေအ်အာ ဇရေင်ဘာကျာ်တုဲ ချူစၠောအ်(ကပ်ပဳ)ရုပ်ကသူ ရုပ်ပါန်ခဳဂမၠိုင်၊ အာမံင် ပသ္ကအ်ရဲ ကရောံ အစာကသူပါန်ခဳဂမၠိုင်ရ၊၊[၁၄]

ဍုင်ဖလဝ်ရေန်ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲဒတန် ဗဟဵုမဆေင်ကဵု ပရေင်ပါန်ကွတ် ကေုာံ ပညာနာနာသာ်ရ၊၊[၁၅]ဂကောံကံင်သဳဍုင် မကော်ဂး သိဂနဝ်ရိယျာ၊ သၟာဗၞိက် ကေုာံ ညးတၠဒြပ်တအ် ထံက်ပင် ကဵု သဗောန်သာ ကု သၟာပါန်ကွတ်တအ်ရ၊၊ ပရေင်ပညာခေတ်တြေံ ကေုာံ ပါန်ကွတ်ခေတ်တြေံတအ်ဂှ် ကလေင်လမျီုလုပ်ကၠုင် မကော်ဂး ရေနာရှင် ဂှ်လေဝ် အဃောမကဴရာင်ဒၟံင် ပ္ဍဲဍုင်ဖလဝ်ရေန်ရ၊၊[၁၆] ပ္ဍဲ ၁၅ ဗွဝ်ကၠံ လပါ်စဂှ် အစာဓဇဲ Filippo Brunelleschi လ္ၚတ်ဗီုပြင် တိုက်တြေံတြဟ် မသှ်ေသၟေဟ်ဒၟံင် ပ္ဍဲရဝ်မတုဲ သြိုင်ဗဒှ်ပတိုန် ဘာကျာ်ၜါမ ဘာကျာ် သင်လဝ်ရေန်ဇဝ် (San Lorenzo) ကဵု ဘာကျာ်သာန်တဝ် သပိရိတဝ် (Santo Spirito) အတိုင်နဲဗီုပြင် အခိုက်တြေံတြဟ် ကၠာဘာသာခရေတ်ယာန် ဟွံစိုပ် ဍုင်အဳတလဳတေအ်ရ၊၊ [၁၇] အစာပိသုကာ Lorenzo Ghiberti ဒးကၠောန် ပွိုင် မသုန်စှ်ောသၞာံ သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ် ဘာကျာ် Baptistry မၞုံကဵုတြင်ဗရိုတ် ဂွံစိုပ်ဒတုဲရ၊၊ ဘာကျာ်ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဟီုပတိုန်စလဝ် ＂ပါင်တြင်သွဝ်＂ရ၊၊ [၁၈] ဗွဲမ္ၚး ဘာကျာ် Orsanmichele ဂှ် ကယျိုင်ကၠောန်လဝ် ရုပ်ပါန်ပုတ်နာနာ နကဵုအစာပါန်ပုတ်ယၟုမြဟ် ပ္ဍဲဍုင်ဖလဝ်ရေန် ဗွဲမဂၠိုင် နွံတံ - Donatello, Ghiberi, Andrea del Verrocchio, Nanni di Banco တအ်ရ၊၊ [၁၉]ပ္ဍဲဘာကျာ်တြေံဂမၠိုင်ဂှ်လေဝ် နွံကဵုပါန်ကွတ် အခိုက်အခေတ်လဒေါဝ်လပါ်ကၞောတ် ကေုာံ ခေတ်ရေနာရှင် လပါ်စ မစကၠောန် နကဵု Giotto တုဲ ဆက်ကၠောန် နကဵု Masaccio ပ္ဍဲဘာကျာ် Brancacci Chapel ရ၊၊ နူကဵုဘာတအ်ဏအ်ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ပကေင်လ္ၚတ်ချူကေတ် ဗီုရုပ်တအ်ရ၊၊ [၂၀]

ပ္ဍဲအခိင် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မဒှ်ဒၟံင် ဘဝကောန်ၚာ်ဂှ် နူကဵုဘာကျာ်သၟိင်သင်ပုပ် ကော်ဏာ ဂကောံအစာပါန်ခဳ နူဍုင်ဖလဝ်ရေန် သွက်ဂွံဓဇက်ရုပ် ပ္ဍဲဂၠံတိုက် သိသတိုင်ရ၊၊ ပၞောဝ်အစာပါန်ခဳတအ်ဂှ် Domenico Ghirlandaio ညးမဒှ် မၞိဟ်အစာမဓဇက်လဝ်ရုပ် ဖျေဟ်လဝ်ဗီုပြင် ဗီုရုပ်တအ်ရ၊၊[၂၁]ကာလ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလိဂွံအာယုက် စှ်ပိသၞာံဂှ် လုပ်ပကွး Domenico Ghirlandaio၊၊[၂၂]ဂတးယးသၞာံဂှ် အပါ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် အာတ်မိက် Domenico Ghirlandaio သွက်ဂွံကဵုၚုဟ်သြန် ကုမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် နဒဒှ် သၟာပါန်ကွတ်မွဲရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် မၞိဟ်အာယုက် စှ်ပန်သၞာံ ဂွံဂွံၚုဟ်သြန်ကွတ်တဲဂှ် အောန်ကွေဟ်ဟ် ကြပ်ဟွံမဲမွဲဏီရ၊၊ စိုပ်သၞာံ ၁၄၈၉ ဂှ် သၟိင်ဍုင်ဖလဝ်ရေန် Lorenzo de' Medici အာတ်မိက် Domenico Ghirlandaio ညံင်ဂွံရုဲစှ်ကဵု ကွးခိုဟ်အိုတ် ၜါတၠဂှ် Domenico Ghirlandaio ရုဲစှ်ကဵုဏာ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကဵု Francesco Granacci ရ၊၊[၂၃]

 
ဇိုင်ကၞိန် မေတ်ဒေါန်နာ မဒှ်ရုပ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မပုတ်ကၠောန် နကဵုတၟအ်ခၜိုဟ်ဍာ်ကၠာအိုတ်
The Madonna of the Stairs (1490–92), Michelangelo's earliest known work in marble

နူကဵုသၞာံ ၁၄၉၀ စဵုကဵု ၁၄၉၂ ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလိဂွံထံက်ပင် နူသၟိင်ဍုင်ဖလဝ်ရေန် သွက်ဂွံတိုန်ဘာ Humanist academy မဒှ်ဘာမဆေင်ကဵု လညာတ်ဒဿနပလေတဝ်ခေတ်တၟိ Neo-Platonic ရ၊၊ ပရေင်ကမၠောန်ညးတေအ် ရုပ်ပါန်ကွတ်ညးတေအ်ဂှ် လညာတ်ဒဿန နူကဵုဘာဏအ် မပ္တံကဵု လညာတ်ဒဿန Marsilio Ficino, Pico della Mirandola, Poliziano တအ် ဓလီုစပ်အာ တၟာဂလိုင်ရ၊၊[၂၄]ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ပုတ်ရုပ် ဇိုင်ကၞိန် မေတ်ဒေါန်နာ (Madonna of the Steps (1490-1492) ကေုာံ Battle of the Centaurs (1491-1492) တအ်ရ၊၊ [၂၅] ကြဴနူဂှ်ညိဂှ် မုကၠောန်ရောဂှ် ကလိဂွံကသပ် နူကဵု သၟိင်တၠဍုင်ရ၊၊ ကရောမ်အစာပါန်ပုတ် Bertoldo di Giovanni လေဝ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကေင်ကၠောန်လဝ် ကမၠောန်မွဲစွံကီုရ၊၊ အခိင်ညးတေအ် ကလိဂွံအာယုက် ၁၇ သၞာံဂှ် ညးတေအ်ကဵု ကွးဘာတၞဟ်မွဲ မၞုံယၟု Pietro Torrigiano ဒှ်ကယျာန် တက်ရေင်သကအ်တုဲ ကွးဘာဂှ် စာဲစုတ်ညးတေအ် မုဟ်ညးတေအ်ကဝ်အာရ၊၊ [၂၆]

ပ္ဍဲဍုင် ဗဝ်လဝ်ဂၞ၊ ဖလဝ်ရေန် ကေုာံ ရဝ်မ ၁၄၉၂–၁၄၉၉

ပလေဝ်ဒါန်

သၟိင်ဍုင်ဖလဝ်ရေန် Lorenzo de' Medici စုတိ ပ္ဍဲဂိတုဨပြဳ ၈၊ ၁၄၉၂ ဂှ် ဗဒှ်ကဵု ပရေင်ပြံင်လှာဲ စပ်ကဵုပရေင်ပိုန်ဒြပ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ညံင်ဂွံဂတးအာရ၊၊[၂၇] မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် တိတ်နူ နန်မေဒိသဳတုဲ ကလေင်စဴအာ သ္ၚိအပါဇကုရ၊၊ ဂိတုဂတဂှ်ညိ ညးတေအ် ပုတ်ရုပ် နကဵုဆု ဗီုနာဲယေသှု မၞုံလတူ တိုင်မဒေင် Crucifix (1493)၊ နဒဒှ်တၟာဲတဲ သွက်ဂွံကဵု ကျာ်ဇၞော် ဘာကျာ် ဍုင်ဖလဝ်ရေန် သာန်တဝ် သပိရိတဝ် (Santo Spirito)ရ၊၊ ဘာကျာ်ဂှ် ကဵုအခေါင်ညးတေအ် သွက်ဂွံကတ်လ္ၚတ် ကွတ်ဂဥုဲ anatomical ပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲဘာကျာ်ရ၊၊ [၂၈] အကြာသၞာံ ၁၄၉၃ ကဵု သၞာံ ၁၄၉၄ ဂှ် ညးတေအ် ရာန်တၟအ်ခၜိုဟ်ဍာ် အသာ်လမ္စံက် မွဲကလောအ်တုဲ ညးတေအ် ပုတ် ရုပ်ကျာ်ရဝ်မ (Hercules)၊၊ ရုပ်ဂှ် ပလံင်ဏာ ဍုင်ပြင်သေတ်ရ၊၊ ရုပ်ဝွံ ကၠေအ်အာ နူကဵုသၞာံ ၜိုတ် ၁၈ ဗွဝ်ကၠံတေအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဂိတုဇာန်နဝါရဳ ၂၀ သၞာံ ၁၄၉၄ ကြဴနူ အခိင်မုဟ်ကျာ လတိုပ်ဇၞော်စှ်ေတုဲ ညးမဆက်ဒုင်အာဲ သၟိင်တြေံ လဝ်ရေန်သဝ်၊ Piero de Medici လိင်ညးတေအ် သွက်ဂွံကၠောန် ရုပ်ပဋိမာရုပ် နကဵုလတိုပ်တုဲ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလေင်လုပ်စိုပ် ပ္ဍဲနန်ပၠန်ရ၊၊

ပ္ဍဲကဵုသၞာံဂှ်ရ ပရေင်ကလိုက်ကမဵု Savonarola ကတဵုဒှ်တုဲ သၟိင်မေဒိသဳ ဒးဒုင်ထဍေင်ပတိတ် နူကဵု ဍုင်ဖလဝ်ရေန်၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် တိတ်နူဍုင်ဂှ် ကၠာပရေင်ဍုင်ကွာန် ဟွံညိင်ဝတ်ညိရ၊၊ ညးတေအ် ပြံင်အာမံင် ပ္ဍဲဍုင်ဝေန်နေတ် Venice နူဂှ်ပၠန် ညးတေအ် ပြံင်အာမံင် ဗဝ်လဝ်ဂၞ Bologna၊၊[၂၇] ပ္ဍဲဗဝ်လဝ်ဂၞဂှ် ညးတေအ် ဂွံလုပ်ကၠောန် သွက်ဂွံပုတ် ရုပ်ဍောတ်တ် သွက်ဂွံစုတ်ပယျေဝ် ပ္ဍဲဘာကျာ်ဂိုဟ် သင် ဒဝ်မိနိစ် Shrine of St. Dominic၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲဏအ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဂွံဗ္တောန်လ္ၚတ်ကေတ် နဲဗီု ဂွံပုတ်တၟအ်ကြံင်င်ဂမၠိုင် နူကဵု Jacopo della Quercia ပ္ဍဲကာလမပုတ်ကၠောန် ပါင်တြင်ဘာကျာ် Basilica of St Petronius သီုကဵု သၠတြင် The Creation of Eveရ၊၊ [၂၉] ဂတဂှ် ၜိုတ်ကၞောတ်သၞာံ ၁၄၉၄ ဂှ် အကာဲအရာ ပရေင်ဍုင်ကွာန် ပ္ဍဲဖလဝ်ရေန် ညိင်ဝတ်ကၠုင်ရ၊၊ အရာမဒးဂွိင်ဖေက် ပြင်သေတ် မကၠုင်ဗတိုက်ဍုင်ဂှ် ဟွံဒးဂွိင်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလေင်စဴ ဍုင်ဖလဝ်ရေန်ရ၊၊ ဆဂး နူကဵုသၟိင်တၟိဂှ် ဟွံခညးတေအ် ကမၠောန် (ဝါ) ဟွံလိင်ညးတေအ် သွက်ဂွံကၠောန်ရ၊၊ ညးတေအ် အာကၠောန် ပ္ဍဲဇရေင်မေဒိသဳ (Medici)၊၊[၃၀] ပ္ဍဲအခိင်ကဝက်သၞာံ ညးတေအ်မမံင်ဒၟံင် ပ္ဍဲဖလဝ်ရေန်ဂှ် ညးတေအ် ကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန် ရုပ်ပဋိမာရုပ် ဍောတ်တ်ၜါ မၞုံယၟု ကောန်ၚာ်မွဲ မဒှ်ရုပ် အစာမကဵုမ္ၚဵုၜာတ္တိဇြာံ သင်ယဝ်ဟာန် (a child St. John the Baptist) ကေုာံ ကူပိဒ် မတိက်ဒၟံင်မွဲ (a sleeping Cupid)ရ၊၊ အတိုင်လဟီု Condivi, Lorenzo di Pierfrancesco de' Medici မ္ဂး ညးတေအ် သၟာန် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ရုပ် အစာမကဵု မ္ၚဵုၜာတ္တိဇြာံ ယဝ်ဟာန်ဂှ် ညးပုတ်ကၠောန်လဝ် သွက်ညးဂှ်ရော၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် သှ် ＂ရုပ်ဂှ် ညံင်ဂွံဒှ် ဗီုရုပ်ခေတ်တြေံတုဲ အာတိုပ်ထောအ် ပ္ဍဲတိ လအ်ညိဂွးတုဲ ပလံင်ဏာရဝ်မ သွံဂွံၚုဟ်ခိုဟ်＂၊၊ အတိုင်ကသပ်ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဖန်တုဲ ဗလးဏာ လဝ်ရေန်ဇြဝ် ကဵုအာလီသွံ ရုပ်ဂှ် နဒဒှ် ကပေါတ်တြေံ နူခေတ်လဒေါဝ် ပ္ဍဲဍုင်ရဝ်မ မဒှ်ဍုင် ဂဥုပ်သၟိင်သင် မၞုံရ၊၊ ဆဂး ကျာ်ဇၞော် (Cardinal Raffaele Riario)ဂှ် ညးရံင်ရုပ်ဂှ်တုဲ ဒဒှ်ရ ရုပ်ဂှ် ၜိုန်ရ ရံင်ရုပ်သာ် တြေံဒၟံင်ကီုလေဝ် ဗီုပြင်အခိုက် ရုပ်ဂှ် ဒှ်ဗီုပြင် နူခေတ်တြေံ ဟွံသေင်တုဲ ညးဂွံတီကေတ် ဒှ်ရုပ် မကၠောန်လဝ်အလီရ၊၊ ဆဂး ရုပ်ဂှ် ဟိုတ်နူ ကွတ်တဲ စိစောန် ခိုဟ်ဗွဲမလောန်တုဲ ကျာ်ဇၞော်ဂှ် သၟာန် လဝ်ရေန်ဇြဝ် ညးဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မပုတ်ကၠောန်လဝ် ရုပ်ဂှ်ရော၊၊ ညးမိက်ဂွံကော်ဘိက် ကဵုကၠုင် ဍုင်ရဝ်မ ရ၊၊[၃၁] နကဵုနဲဏအ် ပရေင်သွံ ရုပ်ပါန်ကွတ်ညး ပ္ဍဲဍုင်မ္ၚး အံင်ဇၞးကၠုင်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဒုင်တဲ သွက်ဂွံအာဆဵု ကုကျာ်ဇၞော် ပ္ဍဲရဝ်မ ရ၊၊[၃၀]

 
Michelangelo's ပဋိမာရုပ်ပဴတး (Pietà) မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မပုတ်လဝ် နွံပ္ဍဲဘာကျာ်သၟိင်သင်ပုပ် သင်ပေတရု(St Peter's Basilica (1498–99)

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စိုပ်ဍုင်ရဝ်မ ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် ၂၅၊ ၁၄၉၆ [၃၂] ကာလဂှ် ညးကလိဂွံ အာယုက် ၂၁ သၞာံရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ စနူဂိတုဂျူလာင် ၄ ဂှ် ညးတေအ် ကလိဂွံကမၠောန် သွက်ဂွံကၠောန်ကဵု ကျာ်ဇၞော် (Cardinal Raffaele Riario) ရုပ်ကျာ်သၟိင်ဝါင် ဂကူရဝ်မ မကော်ဂး ကျာ်ဘစ်ဆူသ် Bacchusမဇၞော်မွဲရ၊၊ ရုပ်ဂှ် ညးတေအ်ကၠောန်တုဲ ဟိုတ်နူရုပ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံင်ဗီုပြင်တၟိ မဟွံမဲ ကုဗွိုက်လတက်တုဲ လကျာ်ဇၞော်ဂှ် ထေဲတုဲ ဟွံဒုင်တဲ ဟွံကေတ် ရုပ်ဂှ်ရ၊၊ ဆဂး သေဌဳဗာန် ယာကဝ်ပဝ် ဂလ်လဳ (Jacopo Galli) ရာန်ကေတ်တုဲ စွံပ္ဍဲကၠအ်သ္ၚိညးရ၊၊

ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ ၁၄၉၇ လကျာ်ဇၞော် ကလုတ်ပြင်သေတ် (Cardinal Jean de Bilhères-Lagraulas) လိင်ညးတေအ် သွက်ဂွံကဵု ပုတ် ရုပ်ပဴတး (Pietà) မဒှ်ရုပ် မိတၠဂုဏ်မာရိ မဒှ်ဒၟံင်လၞီ လတူကောန်ဗၠာဲဇကု နာဲယေသှု မဒးဒုင်ဂစိုတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခန်ဗီုရုပ်ဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်သၠပတ်သမ္မာ၊ မဒှ်အရာ ကောန်ယူရောပ်တအ် မဖန်ဗဒှ်ပတိုန်လဝ်ကေတ်တ်ရ၊၊[၃၃] ချုက်လဝ် လိက်ကသုက် ညံင်ဂွံကၠောန်တုဲ ဂိတုအဝ်ဂေတ် သၞာံဂတဂှ်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကၠောန်ရုပ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲအဝ်ဂေတ် ၂၄ ရ၊၊[၃၃] ပဋိမာရုပ်ဂှ် ဂွံစၟတ်သမ္တီ ဒဒှ်ရ ရုပ်မခိုဟ်အိုတ် အလုံမွဲဂၠးတိ စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ်ရ၊၊ ဝသရိ (Vasari) ဟီုပတိုန်စ ＂တၟအ်ကလောအ် ဂွံဖန်ဗဒှ်ပတိုန် ဗီုရုပ်မဂျိုင်ဗီုဏအ်မာန်ဂှ် ဒှ်အရာ ညးတၠဣဓိကြဳဇှ်မွဲမွဲ နွံဟေင် ဖန်ဗဒှ်မာန်ရ၊၊＂[၃၄] ရုပ်ဂှ် လၟုဟ်စွံလဝ် ပ္ဍဲဘာကျာ် သၟိင်သင်ပုပ် သင်ပေတရု (St Peter's Basilica) ပ္ဍဲဒၞာဲၝောအ်ဘာ မဒှ်ဒၞာဲကိစ္စဇၞော်အိုတ်ရ၊၊

ဖလဝ်ရေန် ၁၄၉၉ - ၁၅၀၅

ပလေဝ်ဒါန်
 
ပဋိမာရုပ် သၟိင်ဍာဝိက် မကၠောန်ပုတ်လဝ် နကဵု မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၀၄၊ ရုပ်ဝွံ ဒှ်ရုပ် ကွတ်တဲဒယှ် ပ္ဍဲခေတ်ရေနာရှင်

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလေင်စဴ ဖလဝ်ရေန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၄၉၉၊၊ ကြဴနူ က္ဍိုပ်သကိုပ်ဍုင်ဂှ် ကျအာတုဲ ဍုင်ဂှ် ပြံင်လှာဲအာရ၊၊ လကျာ်မဒစဵုဒစးရေနာရှင် (သၞောတ်လညာတ်တၟိ မဒှ်သၞောတ်မဗၠးၜး) Girolamo Savonarola ဂှ် ဒးဒုင်ဂစိုတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၄၉၈တုဲ သၟိင်တၟိ Piero Soderiniတိုန်ဒှ် သၟိင်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မဂွံဒုင်အာတ်မိက် ညံင်ဂွံကၠောန်ပတုဲ ကမၠောန်ပရဝ်ဂျေတ် Agostino di Duccio မဖျေဟ်လဝ် မလောန်ကၠုင် နူကဵု ၄၀ သၞာံတေအ်ရ၊၊ သွက်ဂွံကၠောန် ရုပ်သၟိင်ဍာဝိက် ဂွံစွံ ပ္ဍဲသ္ၚိကၠတ် ဖလဝ်ရေန်(gable of Florence Cathedral) နဒဒှ် သင်္ကေတ ဗၠးၜး ဍုင်ဖလဝ်ရေန်ရ၊၊[၃၅] မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကေတ်လျိုင်တုဲ ကၠောန်ပုတ် ရုပ်သၟိင်ဍာဝိက် အာစိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၀၄ ရ၊၊ ရုပ်ဂှ် ဒှ်ရုပ်ယၟုမြဟ် အလုံလိုက်မွဲတုဲ မထ္ၜးကဵု အစောန်စရာဲ ကွတ်ပါန်ပုတ်ညးရ၊၊ ရုပ်ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲတုဲ ဂကောံကၠတ်ထဝ် နွံတမ် Botticelli ကေုာံ Leonardo da Vinci တအ် ကောံဓရီု သွက်ဂွံဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဒၞာဲမစွံရုပ်ဂှ်ရ၊၊ ညးတအ်တုပ်စိုတ် စွံရုပ်ဂှ် ပ္ဍဲသၠာတ် (Piazza della Signoria) ဂတမုက် ကၠတ်ထဝ်ဍုင် Palazzo Vecchioရ၊၊ လၟုဟ် ဒၞာဲဂှ် ညးစွံလဝ် ရုပ်မကၠောန်ပတုပ်လဝ်မွဲတုဲ ရုပ်တမ်မူလဂှ် စွံလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပျး Academia ရ၊၊[၃၆]

ကၠောန် ပဋိမာရုပ် သၟိင်ဍာဝိက်တုဲဂှ် ညးကလိဂွံ ကမ္မရှေန်/လိင်ကမၠောန်တၞဟ်မွဲပၠန်ရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၀၄ လပါ်စ လဝ်နာရ်ဒဝ် (Leonardo da Vinci) ကလိဂွံလဝ် ကမၠောန် သွက်ဂွံ ဓဇက်ရုပ်ပါန်ခဳ ပေါဲဗတိုက် အာန်ဂဴရာ (The Battle of Anghiara) ပ္ဍဲဂၠံတိုက် ကၠတ်ထဝ် (Palazzo Vecchio) မဒှ်ရုပ် ပေါဲဗတိုက် အကြာဖလဝ်ရေန် ကဵု မဳလာန် (battle between Florence and Milan) ပ္ဍဲသၞာံ ၁၄၄၀ တေအ်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလိဂွံကမၠောန် သွက်ဂွံ ဓဇက် ဗီု ပေါဲဗတိုက် စသ်စဳနာ (Battle of Cascina)၊၊ ရုပ်ၜါတအ်ဂှ် တၞဟ်ခြာ ရေင်သကအ်ကွေဟ်ရ၊၊ လဝ်နာရ်ဒဝ် ဓဇက်ရုပ် ဗီုကောန်ပၞာန်တအ် မဍိုက်ချေဟ်တုဲ ဗတိုက်ဒၟံင်၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဓဇက် ဗီုကောန်ပၞာန်တအ် အောပ်မင်ဗတိုက်ဒၟံင် ပ္ဍဲကဵုဇိုင်ကြုင်မွဲရ၊၊ ရုပ်သီုၜါဂှ် ရုပ်လဵုလေဝ် ဟွံတုဲဒှ်၊ တုဲပၠန် ဟိုတ်နူ ကလေင်ပလေဝ် ဂၠံတိုက်ဂှ်တုဲ ရုပ်တအ်ဂှ် လီုကၠေအ်အာရ၊၊ ရုပ်တအ်သီုၜါဂှ် ခိုဟ်ဒးအမ်သဝ်ဗွဲမလောန်တုဲ ရုပ်လဝ်နာရ်ဒဝ်ဂှ် ရူဗေန် (Rubens) ကပ်ပဳကၠောန်လဝ်တၟိတုဲ ရုပ်မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် ဗသတာင်နဝ် (Bastiano da Sangallo) ဓဇက်ကပ်ပဳလဝ်ရ၊၊ [၃၇]

ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် အာန်ဂေလဝ် (Angelo Doni)လိင် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကဵုဓဇက် ရုပ်ပါန်ခဳ ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ကျာ် ("Holy Family") သွက်ဂွံကဵု တၟာဲတဲ သမ္ဘာညးတေအ် မဒ်ဒလေနာ ( Maddalena Strozzi)ရ၊၊ ရုပ်ဏအ်ဂှ် ညးကော်စ Doni Tondo တုဲ လၟုဟ်ထ္ၜးပျးလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးဥုပ်ဖိဇြဳ ဂလ်လာရဳ (Uffizi Gallery) ဓရီုဍေဟ်လေဝ် ဒှ်ဓရီု နူတမ်ကီုတုဲ ဓရီုဂှ် အလဵုဇကု မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မဖျေဟ်လဝ် ဒဳဇြာင် ဒှ်မာန်ရ၊၊[၃၈][၃၉] ဗီုရုပ် မေတ်ဒဝ်နာ ကေုာံ ကောန် ကရောမ် အစာၜာတ္တိဇာံယဝ်ဟာန် (Madonna and Child with John the Baptist) မကော်စ မေန်ချာသတာ မေတ်ဒဝ်နာ (Manchester Madonna) မထ္ၜးပျးလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပါန်ခဳကောန်ဂကူ လာန်ဒါန် (National Gallery, London)ဂှ်လေဝ် ညးရ ဒှ်မၞိဟ်မဓဇက်လဝ် ဒှ်မာန်ရ၊၊[၄၀]

သၠဖ္ဍာန် ဂၠံတိုက် ၁၅၀၅ - ၁၅၁၂

ပလေဝ်ဒါန်
 
မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဓဇက်ရုပ် သၠဖ္ဍာန် ဂၠံတိုက်သိသတာင် Sistine Chapel; ကမၠောန်ဂှ် ဂွံစိုပ်ဒတုဲ ဒးကေတ်အခိင် ဗွဲသၟဟ် ပန်သၞာံ (၁၅၀၈–၁၂)

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၀၅ ဂှ် သၟိင်သင်ပုပ်တၟိ ဂျူလဳယုသ် ဒုတိယ (Pope Julius II) ကော်ဘိက် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် သွက်ဂွံ ကလေင်အာရဝ်မတုဲ ညးကဵုကမၠောန် သွက်ဂွံသြိုင် ဒၞာဲဂိုဟ်သၟိင်သင်ပုပ် ကေုာံ ပဋိမာရုပ် ၄၀ သ္ဒးတုဲ အပ္ဍဲမသုန်သၞာံရ၊၊[၄၁] နကဵုသၟဝ်ပၠတရဴ သၟိင်သင်ပုပ်ဂှ် ဟိုတ်နူမစကာဖန်ကၠောန်ဒၟံင် အရာတၞဟ်တအ်တုဲ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဂွံဒုင်စသိုင် မဒးဒုင်ပလီုပထုဲဒၟံင် ပရေင်ကမၠောန်ညးတေအ် မွဲခဏမွဲခဏရ၊၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ညးတေအ် ဆက်ကၠောန်အာ ပ္ဍဲဂိုဟ်ဂှ် ပွိုင် ၄၀ သၞာံရ၊၊ ကမၠောန်ဂှ် အတိုင်ပၟိက်စိုတ်ညးတေအ်ဂှ် ဟွံဂွံတုဲရ၊၊[၄၁] ဂိုဟ်ဂှ် နွံပ္ဍဲ ဘာကျာ် သင်ပဴတရဝ် ပ္ဍဲဝိန်ကဝ်လဳ Church of San Pietro in Vincoli ပ္ဍဲဍုင်ရဝ်မ၊ ရုပ်ယၟုမြဟ်အိုတ် ဒှ်ရုပ်မၞုံလဒေါဝ် ရုပ်မဝ်သေတ်၊ ဂိုဟ်ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၁၆၊၊[၄၂] ရုပ်တၞဟ်တအ်ဂှ် ရုပ်ၜါ မကော်စ ရုပ်Rebellious Slave ကဵု ရုပ်Dying Slave၊ ရုပ်တအ်ဂှ် လၟုဟ် နွံပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပြင်သေတ် လဝ်ရာ၊၊[၄၁]

ပ္ဍဲအခိင်တုပ်ပ်ဂှ်ရ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဓဇက်ဗီု သၠဖ္ဍာန် ဂၠံတိုက်သိသတိုင်(Sistine Chapel)၊ ညးတေအ် ဒးကေတ်အခိင် ပွိုင် ပန်သၞာံ ဂွံဓဇက်ရုပ်ဂှ်တုဲ (၁၅၀၈-၁၅၁၂)၊၊[၄၂] ကာလမတုပ်လဝ်စိုတ် ပ္ဍဲပရေင်ကမၠောန် ကုမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် ညးကဵု ဓဇက်ရုပ် ဗီုကွးသာဝက (၁၂) (Twelve Apostles) ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲဒယိုင်ပိကၠင် မထံက်လဝ် သၠဖ္ဍာန်ဂှ်တုဲ သၟေဟ်တအ်ဂှ် ညးတေအ် ဒးကၠောန်ရုပ်ပါန်ပုတ်ရ၊၊[၄၃] မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် အာတ်မိက် သၟိင်သင်ပုပ် ဂျုလိယုတ် (Pope Julius) သွက်ဂွံကဵုအခေါင်ကၠောန် ဗွဲမဗၠးၜး အတိုင်ပၟိက်စိုတ်ညးတေအ် မၞုံကဵုဗီုပြင် တၟေင်င်တၟဟ်ဟ် မဒုင်သဇိုင် ကုပရူ မနိမိတ်ဗဒှ် (Creation) ပရူညးဒတန်ကဝ် (Fall of Man)၊ ဂတိပါင် နာဲဟံင်ပြာ် နူပရောဗက်(Promise of Salvation through the prophets) ကေုာံ နာဲယေသှုခရေတ် (genealogy of Christ)ရ၊၊ ရုပ်တအ်ဂှ် မဒှ်ရုပ် ပ္ဍဲဘာကျာ်ကာတ္တလေတ်တအ် မလေပ်ဓဇက် ကၠောန်စဂၠိုင် သီုဖအိုတ်ရ၊၊[၄၃]

သမၠဲဂအာင် သၠဖ္ဍာန်သီုဖအိုတ်ဂှ် နွံ ၅၀၀ မဳတာပန်ကၠင်ပြင်င်[၄၄] တုဲ သီုဖအိုတ် ရုပ်နွံ ၃၀၀ ပြင်ရ၊၊[၄၃] လဒေါဝ်သၠဖ္ဍာန်ဂှ် ပါ်လဝ်ဒစိတ်အခန် မဓဇက်လဝ် ပရူနူကဵု လိက်သၠပတ်ပထမကဝ်(Book of Genesis)၊ မပါ်လဝ် နကဵုပိဂကောံ မတွဟ်ဂး ဗီုကျာ်ထာဝရ မနိမိတ်ဗဒှ်ဂၠးတိ၊ ဗီုကျာ်ထာဝရ နိမိတ်ဗဒှ် ကောန်မၞိဟ် ကေုာံ ဗီုညးတအ် မဒုင်ကေတ် ကရုဏာ နူကျာ်၊ ကေုာံ လက္ကရဴအိုတ်ဂှ် ဗီုဍုင်လိုက်ကောန်မၞိဟ် ဗီုရုပ် နဝ်ဨ (Noah) ကဵု ကောန်ဇာတ်ညးရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲတိုင် မထံက်ပခိုင်လဝ် သၠဖ္ဍာန်ဂှ် ဓဇက်လဝ်ရုပ်မၞိဟ်တြုဟ်မၞိဟ်ဗြဴ ၁၂ မကဵုဒၟံင်ပျးဒိုဟ် ဒဒှ်ရ နာဲယေသှု ကြက်ပြာပ်ကၠုင်ရောင်၊ ရုပ်ပရဝ်ဖေက် ဣသရေလ ထပှ်တၠ၊ ကေုာံ ရုပ်ဒေဝတဴဂရိတ် ခေတ်တြေံထပှ် (Sibyl)၊၊.[၄၃] ရုပ်ယၟုမြဟ်အိုတ် ပ္ဍဲရုပ်ပါန်ခဳသၠဖ္ဍာန်ဏအ်ဂှ် ဒှ်ဗီုရုပ် မနိမိတ်ဗဒှ် အာဍာမ် (အာဍာမ် ကဵု ဨဝ)(The Creation of Adam) , Adam and Eve) ပ္ဍဲကဵု ကၠအ်ပ္ကဴဨဍေန် (Garden of Eden)၊ ဗီုဍာ်ဇၞော် (Deluge)၊ ဗီုပရောဖေက် ယေရမိ (Prophet Jeremiah)၊ ကေုာံ ဗီု ရုပ်Cumaean Sibyl တအ်ရ၊၊

ဖလဝ်ရေန် သၟဝ်သၟိင်သင်ပုပ် မေဒိစိ ၁၅၁၃ - တမ်သၞာံ ၁၅၃၄

ပလေဝ်ဒါန်
 
ရုပ်မဝ်သေ (Moses) သွက် ဂိုဟ်ဇွ သၟိင်သင်ဂျူလဳယသ် ဒုတိယ (Pope Julius II)

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၁၃ ဂှ် သၟိင်သင်ပုပ် ဂျူလဳယုသ် စဴအာသွဝ်တုဲ ကောန်ဒုတိယ Lorenzo dei Medici ဂွံဒုင်ခပတိုန် နဒဒှ်သၟိင်သင်ပုပ် မဂွံဒုင်ယၟု သၟိင်သင်ပုပ်လေအဝ် Pope Leo X ရ၊၊[၄၂] သၟိင်သင်ပုပ်လေအဝ် လိင် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် သွက်ဂွံကလေင်သြိုင် ဘာကျာ် သင်လဝ်ရေန်ဇြဝ် ပ္ဍဲဍုင်ဖလဝ်ရေန် Basilica of San Lorenzo in Florence တုဲ ကဵုကယျိုင်ပယျေဝ် နကဵုရုပ်ပါန်တၟအ်ဂမၠိုင်ရ၊၊ ညးတေအ် ဒုင်တဲ ဆဂး စိုတ်ညးတေအ် ဟွံသၠောင်ကွေဟ်ဟ်ရ၊၊ ညးတေအ် ဒးကေတ်အခိင် ပွိုင်ပိသၞာံ သွက်ဓဇက်ဗီုပြင် ကေုာံ ဒးဖန်ဒၞာဲမပ္တိတ်တၟအ်ခၜိုဟ်ဍာ်တၟိရ၊၊ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၂၀ ဂှ် ကၠာဟွံဂွံ စရပ်ကမၠောန်ဇၞော်ဇၞော်ဏီဂှ် ကမၠောန်ညးတေအ်ဂှ် ဒးဒုင်ပဒေါအ်ထောအ် မွဲတဲဓဝ်ရ၊၊ [၄၅]

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၂၀ ဂှ် မေဒိစိ (Medici) ကလေင်ကၠုင် ဇရေင်မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် နကဵုပရေင်ကမၠောန်မွဲရ၊၊ အလန်ဏအ် ညးတေအ် ကလိဂွံကမၠောန် သွက်ဂွံကၠောန်ဂိုဟ် ဂကောံသ္ၚိကၟိန် ပ္ဍဲဘာကျာ်သင်လဝ်ရေန်ဇြဝ် ရ၊၊[၄၂] ဗီုရုပ် ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်ဒၞာဲဏအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် သၟာပါန်ကွတ် ပ္ဍဲကဵုအကြာသၞာံ ၁၅၂၀တအ် ကဵု ၁၅၃၀တအ် ပါလုပ် ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စကာအရာမပယျေဝ်ဇကုဇကုတုဲ ဖန်ဗဒှ်ကၠောန်လဝ် ဂၠံတိုက် မေဒိသဳ(Medici Chapel) မၞုံကဵု ၝောအ်ဂိုဟ်ဇၞော်မွဲတုဲ ဂိုဟ်သၟတ်ၜါ သွက်ဂကောံသ္ၚိကၟိန် မေဒိသဳ၊ ဂဳလုလာဲနဝ် (Giuliano, Duke of Nemours) ကဵု လဝ်ရေန်သဝ် မဒှ်ကောန်ကၟိန်ညးရ၊၊ ဂိုဟ်ဂှ် သီုကဵု ပစၟတ်သမ္တီ ကုမၞိဟ်ယၟုမြဟ်ကၠာညး Lorenzo the Magnificent ကဵု ကောညး Giuliano မဒှ်မၞိဟ်မတိုပ်လဝ် ဟွံသ္ၚောဲကုဂိုဟ်ဂှ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဂိုဟ်ဂှ် နွံကဵုပဋိမာရုပ်ၜါ မပစၞး အခိင်ဗတံ (Night) ကေုာံ အခိင်တ္ၚဲ (Day)၊ ကေုာံ ဒမၠု (Dusk) ကေုာံ အရှိုဏ် (Dawn)ရ၊၊ ပ္ဍဲဂၠံတိုက်ဂှ် သီုနွံကဵု ရုပ် မေဒိသဳ မဒေါန်နာ (Michelangelo's Medici Madonna)ရ၊၊ [၄၆] ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၆ ဂှ် ဂွံတီကေတ် ကာပၞုက် ဒဒှ်ရ ဂၠံတိုက်ဂှ် မွဲဒၞာဲကေုာံမွဲဒၞာဲ ဆက်စၠောအ်လဝ်ဂှ် ဓဇက်ချူလဝ် ပ္ဍဲဂၠံတိုက်ဂှ်ရ၊၊[၄၇][၄၈]

သၟိင်သင်ပုပ် လဳအဝ် မရနုက်ကဵုစှ် စဴအာသွဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၂၁ တုဲ သၟိင်သင်တၟိ မၞုံကဵုစဳပၞောန်မတေင်ဂြတ် အေန်ဒရာင် မရနုက်ကဵု တြဴ (Adrian VI) တိုန်ဒှ် သၟိင်သင်ရ၊၊ ကောန်မေန်ညး Giulio Medici ဂှ် ဂွံခပတိုန် နဒဒှ် ကျာ်ဇၞော်ရ၊၊ Pope Clement VII.[၄၉] ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၂၄ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလိဂွံကမၠောန် သွက်ဂွံဓဇက်ဗီုပြင်တိုက် နူကဵုသၟိင်သင် သွက်ဂွံသြိုင် တိုက်ဗွဟ်လိက် Laurentian Library ပ္ဍဲဘာကျာ် သင်လဝ်ရေန်ဇြဝ် (San Lorenzo's Church)ရ၊၊[၄၂] ဍေဟ်ဓဇက်ဗီုပြင် သွက်ဒၞာဲတိုက် တိုက်ဗွဟ်လိက်ကီု သီုကဵု ဒၞာဲမဒုင်စမုက် (vestibule)ရ၊၊ တိုက်ဗွဟ်လိက်ဂှ် စိုပ်သၞာံ ၁၅၇၁ မှ ဂွံစိုပ်ဒတုဲတုဲ ဒၞာဲမဒုင်စမုက်ဂှ် စဵုကဵုသၞာံ ၁၉၀၄ ဂှ် ဟွံတုဲဒှ်ရ၊၊[၅၀]

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၂၇ ကောန်ဍုင်ဖလဝ်ရေန်တအ် ဖျေဟ်ထောအ် မေဒိသဳတုဲ ကလေင်ဒက်ပတန် ဍုင်ဗၠးၜးပၠန်ရ၊၊ ကၟာင်ဍုင်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန်ရ၊၊ တုဲပၠန် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် လုပ်ကၠောန် သွက်ဍုင်ဖလဝ်ရေန် မဒှ်ဍုင်ညးတေအ်မဆာန်ဂှ် နူကဵုသၞာံ ၁၅၂၈ စဵုကဵု ၁၅၂၉ ရ၊၊ ဆဂး ဍုင်ဂှ် ကလေင်ကျအာပၠန် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၃၀ တုဲ အဝဵုမေဒိသဳ ကလေင်ဒက်ပ္တန် ပ္ဍဲဖလဝ်ရေန်ပၠန်ရ၊၊[၄၂] မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဟွံဒးစိုတ် သၟိင်စဍုင်တၟိ Alessandro Medici ဂှ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ မကဵုအန္တရာဲ ကုလမျီုဇကုမာန်ရောဂးတုဲ ညးပြံင်အာမံင် ရဝ်မ တုဲ ကမၠောန်အဃောညးမသြိုင်ဒၟံင် ဂၠံတိုက်မေဒိသဳ (Medici chapel) ကဵု တိုက်ဗွဟ်လိက် (Laurentian Library)ဂှ် သီုဟွံတုဲ ဗလးစွံလဝ် အတိုင်ဂှ်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ပံင်တောဲ ကုရဲပၠန်ဂတး မဒစဵုဒစး သၞောတ်မေဒိသဳ ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စိုပ်ရဝ်မတုဲ ကျာ်ဇၞော်သၟိင်သင်ပုဟ် ကဵုကမၠောန် ကုညးတေအ် သွက်ဂွံကၠောန် ဂိုဟ်သၟိင်ပုပ် ဂျူလဳယုသ် (Pope Julius)ရ၊၊[၅၁]

ရဝ်မ ၁၅၃၄ - ၁၅၄၆

ပလေဝ်ဒါန်
 
The Last Judgement (1534–1541)

ပ္ဍဲရဝ်မ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မံင်ဗဒါဲဘာကျာ် သာန်တာ မာရိယျာ ဒဳ လဝ်ရေတဝ် (Santa Maria di Loreto)ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ညးတေအ် ဂွံစုက်လုက် ကုအစာကဗျ ဝိတ်တဝ်ရိယျာ ကဝ်လောန်နာ (Vittoria Colonna) မဒှ်အမာတ်ဗြဴ နူကဵုဍုင်Pescara မဒှ်မၞိဟ် ရဲမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မကြပ်အိုတ် စဵုကဵု အမာတ်ဗြဴဂှ် စုတိ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၅၄၇ ရ၊၊[၅၂]

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၃၄ သၟိင်သင်ပုပ် Pope Clement VII ကဵုကမၠောန် ကုမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် သွက်ဂွံဓဇက်ရုပ် တ္ၚဲမစဳရေင်သၞောဝ် လက္ကရဴအိုတ် (The Last Judgement) ပ္ဍဲလတူဗဒင် သ္ၚိကျာ် ပ္ဍဲဂၠံတိုက် သိသတိုင် ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စဓဇက်ရုပ်ဂှ် နူသၞာံ ၁၅၃၄ ဂွံတုဲဒှ်ဂှ် စိုပ်သၞာံ ၁၅၄၁ ရ၊၊[၄၂] ရုပ်ဂှ် ဒှ်ရုပ် ဗီုရုပ်နာဲခရေတ် မကလေင်ကၠုင် အလန်ဒုတိယတုဲ မစဳရေင်သၞောဝ် ကုဝိညာဏ်ဂမၠိုင် မၞိဟ်လဵု မဂွံအခေါင်အာ ဌာန်ကျာ်ဂမျိုင် (ဍုင်သွဝ်)၊ ညးလဵုဒးစှ်ေနရက်ရ၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဟွံဓဇက်ချူ ရုပ်နာဲယေသှု ဗီုကဵုအစာပါန်ကွတ်တၞဟ်တအ် မဓဇက်ချူကၠုင်လဝ်ရ၊၊ ညးတေအ် ဓဇက်လဝ် ရုပ်နာဲယေသှု နဒဒှ်မၞိဟ်မကြံင်မ္ၚုဟ်မွဲ မၞုံကဵုခန္ဓကာလ မပေင်တဴကဵု နကဵုဗလ၊ အဝဲသၟတ်၊ သော်မုင်ဟွံမဲ ကေုာံ ဟွံမဲကုဗွိုက်လတက်ရ၊၊[၅၃] ကွးသာဝကဂမၠိုင် ဗွူဗိုင်လဝ် နာဲယေသှုရ၊၊ ပၞောဝ်ကွးသာဝကဂမၠိုင်ဂှ် ကွးသာဝက သင်ၜါသဝ်လဝ်မေဝ်(Saint Bartholomew)ဂှ် ရပ်ဂေက်လဝ် စၞာံအလဵုဇကု မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မတကဲဒၟံင်ရ၊၊ ဇွဂမၠိုင် ဓလိုက်ကတဵု နူတိတုဲ ကဠင်ဒၟံင်အမိင် ဂွံတိုန် သွဝ်ဟာ ဒးစှ်ေနရက်ဟာရ၊၊[၅၃]

ကာလရုပ်ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲဂှ် ဒဒှ်ရ ဗီုပဋိမာရုပ် နာဲယေသှု ကေုာံ မိကျာ်ဂန်မာရိ မဟွံမဲ ကုဗွိုက်လတက်ဂှ် ဒှ်အရာမရုန်မဵု ဓလေခ္ဍံင် လတူဘာသာဂးတုဲ ကာရ်ဒိနေလ် ကာရဖါ Cardinal Carafa ကေုာံ လကျာ်ဇၞော် သေရ်နိနိ(Monsignor Sernini) (Mantua's ambassador) အာဂရင်ဗ္တီ သၟိင်သင် ညံင်ကဵုဇိုင်ပလီု ဟွံသေင်မ္ဂး ကဵုဓရုပ်ဂြောပ်ထောအ် ရုပ်လိင်အင်္ဂဇာတ်တအ်ရ၊၊ ဆဂး သၟိင်သင် ဟွံဒုင်တဲ၊ ညးကဵုစွံအတိုင်ဂှ်ရ၊၊ စိုပ်သၞာံ ၁၅၆၄ ကၠာမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဟွံစုတိက္ဍင်ဂှ် နူကဵု ဂကောံကံင်သဳသၟိင်သင်ဂမၠိုင် (Council of Trent) ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ် သွက်ဂွံ ဓဇက်ဗဒန်ဂြောပ်ထောအ် ရုပ်လိင်အင်္ဂဇာတ် ပ္ဍဲရုပ်ပါန်ခဳတအ်ဂှ်တုဲ ခပတိုန်ကဵု ကောန်ကွးမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကဵုကၠောန်ရ၊၊ [၅၄] အတိုင်ဗီုရုပ်တြေံ ဟွံဂွံပလေဝ်လဝ်ဂှ် အစာပါန်ခဳ Marcello Venusti ဓဇက်လဝ်တုဲ လၟုဟ်ထ္ၜးပျးလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပျး (Capodimonte Museum) မၞုံပ္ဍဲဍုင် နပလဳ (Naples)ရ၊၊ [၅၅]

ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန်လဝ် ကွတ်ဓဇဲ ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ ပၞောဝ်တအ်ဂှ် ညးဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဇြပ်သဘင်ဓရ် (Capitoline Hill မၞုံကဵု သလာတ်မ္ၚး (trapezoid piazza) မကၠောန်ပယျေဝ်လဝ် နကဵု ရုပ်ဗရိုတ်မာကု (Marcus Aurelius)၊၊ ညးဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဘုံလတူ Palazzo Farnese ကေုာံ အပ္ဍဲဘာကျာ် သင်တာ မာရိယျာ ဒိဂလိ အာန်ဂေလဳ Santa Maria degli Angeli၊ နကဵုအခိုက်ဗီုပြင် အခိုက်ရဝ်မ ခေတ်တမၠာ၊၊ ကမၠောန်ဓဇဲတၞဟ်တအ်ဂှ် မပ္တံကဵု San Giovanni dei Fiorentini၊ ဂၠံတိုက် သဖဝ်ဇြာ (the Sforza Chapel (Capella Sforza)) ပ္ဍဲသလာတ် Basilica di Santa Maria Maggiore ကေုာံ Porta Pia တအ်ရ၊၊[၅၆]

ဘာကျာ် သင်ပေတရု (St Peter's Basilica) ၁၅၄၆ - ၁၅၆၄

ပလေဝ်ဒါန်
 
The dome of St Peter's Basilica

အဃော မကၠောန်ဒၟံင် ＂တ္ၚဲမစဳရေင်သၞောဝ် လက္ကရဴအိုတ်＂ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ကလိဂွံကမၠောန် သွက်ဂွံကၠောန် ပ္ဍဲဝါတိကန် (Vatican) တၞဟ်မွဲပၠန်ရ၊၊ သွက်ဂွံဓဇက် ရုပ်ဇၞော်ဇၞော်ၜါ ပ္ဍဲကဵု Cappella Paolina မဒှ်ရုပ် ကွးသာဝကနာဲယေသှု အဓိကၜါဇကု ပ္ဍဲရဝ်မ၊ သင်ပေါလဝ်(Conversion of Saint Paul) ကေုာံ ညးမဒးဒုင်ဂစိုတ် သင်ပေတရု (Crucifixion of Saint Peter)ရ၊၊ ရုပ်ၜါဝွံလေဝ် ညံင်ရဴရုပ် တ္ၚဲစဳရေင်သၞောဝ် လက္ကရဴအိုတ် Last Judgementကီု လုပ်လၟိဟ် ပါန်ကွတ်ကိစ္စဇၞော်ကီုရ၊၊[၅၇] ရုပ်ၜါဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၅၀၊၊ ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ရ Giorgio Vasari ပ္တိတ်လိက် ဝင်ပူဂိုလ်ဂမၠိုင် Vita သီုကဵု ပရူမိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ရ၊၊[၅၈]

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၄၆ ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဂွံဒုင်ခပတိုန် နဒဒှ် အစာဓဇဲ ဘာကျာ်သင်ပေတရု (St. Peter's Basilica) မဒှ်ဘာကျာ် သၟိင်သင်ပုပ် မပဒတဴ ပ္ဍဲဍုင်ရဝ်မ ရ၊၊[၄၂] အစဳအဇန် မသြိုင်ခၞံ ဘာကျာ်ဗသဳလဳကာ မဖျေဟ်ဖန်လဝ် နူကဵု ၄ ဗွဝ်ကၠံဂှ် နူကဵုသၞာံ ၁၅၀၆ ဂှ် စဖျေဟ်ရိုဟ်ကၞက်ရ၊၊ ဒဳဇြာင်ဘာဂှ် Bramanteဒှ်မၞိဟ် မဖျေဟ်လဝ်ရ၊၊ ကၠောန်ဂွံ ကြပ်ပေင် မသုန်စှ်ောသၞာံရ၊၊ မၞိဟ်ကၠောန်ပြံင်လှာဲမ္ဂး အစဳအဇန်ဒဳဇြာင်လေဝ် ပြံင်ဗက်အာ ညိညကီုရ၊၊ ကၠောန်ဂွံလေဝ် ဆညိညဓဝ်ရ၊၊ စၞးဂှ် ညးပအပ်ကဵု မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် သွက်ဂွံဆက်ကၠောန်ရ၊၊ ညးတေအ် ဆက်ကၠောန်အာ အတိုင် Bramante မဖျေဟ်လဝ် ဗီုတြေံဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဒၞာဲလဒေါဝ်ဘာကျာ် မဒှ်ဒၞာဲဂိုဟ်ဂှ် ဒှ်လညာတ်ဒဳဇြာင် ညးတေအ်ရ၊၊[၅၉] ဆဂး ဒၞာဲဂိုဟ် (The dome)ဂှ် ညးတေအ် စုတိအာတုဲလေဝ် ဟွံအာစိုပ်ဒတုဲ၊ ဒးပအပ်ကဵုBanister Fletcher ကဵုဆက်ကၠောန်ရ၊၊ ဒၞာဲဂိုဟ်ဂှ် ဂွံစၟတ်သမ္တီ " အရာမခၞံဗဒှ် ခေတ်ရေနာရှင် ဇၞော်ခိုဟ်အိုတ် (the greatest creation of the Renaissance) ရ"၊၊[၆၀]

ပရေင်သြိုင်ခၞံ ဘာကျာ်သင်ပေတရု အဃောအသိင်မခိုဟ်ဒၟံင် ဒှ်ကၠုင်ဓဝိင် ပ္ဍဲအခိင် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မဂျိုင်ဒၟံင်လမျီုဂှ် ဒၞာဲဂိုဟ်ဂှ် တုဲမာန်ညိဟာရ၊၊ ဆဂး ဒၞာဲသဇိုင် ကေုာံ ဘုံသၟဝ်ဂှ် အာစိုပ်ဒတုဲတုဲရမ္ဂး သၟေဟ်လတူဂှ် သွက်ဂွံပတုဲဂှ် ဟွံဒးဇြိုင်စိုတ်ရ၊ ဒဳဇြာင်လေဝ် ပလေဝ်ထောအ် ဟွံဂွံရ၊၊

ပ္ဍဲဂိတု ဒဳဇြေန်ပါ ၇၊ ၂၀၀၇ ဂွံဂၠာဲဆဵုကေတ် ရုပ်ဗီုမဓဇက်လဝ် ဂိုဟ်သင်ပေတရု မဒှ်အရာ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မဓဇက်လဝ် လက္ကရဴအိုတ် ကၠာညးတေအ် ဟွံဂွံချိုတ် ဒှ်မာန်ရ၊၊ ဒဳဇြာင်ဂှ် ခိုဟ်သောင်ကၠးကွေဟ်ရ၊၊ [၆၁]

ဘဝ ပူဂိုလ်

ပလေဝ်ဒါန်
 
Ignudo fresco from 1509 on the Sistine Chapel ceiling
 
Michelangelo, drawn from sight by Francisco de Holanda in the late 1530s.

ကွေတ်ပတှ်ေ

ပလေဝ်ဒါန်

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မပတှ်ေ ဘာသာခရေတ်ယာန် ကာတ္တလေတ်မွဲ မလျိုင်ပတှ်ေ စဵုကဵုလအိတ်လမျီုရ၊၊ [၆၂] ပ္ဍဲကဗျညး သီုကဵုပိုဒ် ဗွဲသၟဝ်ဝွံ မစၟတ်သမ္တီလဝ် ကဗျပိုဒ် ၂၈၅ (မချူလဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၅၄);

"Neither painting nor sculpture will be able any longer to calm my soul, now turned toward that divine love that opened his arms on the cross to take us in."[၆၃][၆၄]

＂ဓဇက်ရုပ်ကီု သီုကဵု ပုတ်ပဋိမာ သီုၜါ ဗၜိုဟ်ကဵု ဟွံမာန် ဝိညာဏ်အဲ၊ လၟုဟ် လၟောဝ်အာ ဇရေင်နာဲရုံလောဟ်သာဇန် မပံက်ပလးလဝ်တဲ ပ္ဍဲတိုင်မဒေင် ကော်ဘိက်ပြာပ်လုပ်ဇရေင်၊၊＂

ဝါသနာ ပူဂိုလ်

ပလေဝ်ဒါန်

မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ခအေတ်မွဲ၊ ညးတေအ် ကေင်ဟီုလဝ် ကဵုAscanio Condivi: "ၜိုတ်လဵုအဲလောဲလောဲရ၊ အဲမံင်အာ ဗီုမၞိဟ်ဝါတ်ဝါတ်မွဲ တွဵုရ၊၊"[၆၅] Condivi လဴ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် စိုတ်ဟွံဇၞော် ကဵုစၞစသုင်၊ ညးတေအ်စ သုင် ညံင်ဂွံဂျိုင်ရ၊၊ ညးတေအ် ဟွံစ ညံင်ဂွံဒုင်စရှ်သာဘဝရ၊၊"[၆၅] တုဲပၠန် ပလောအ်၊ ဒၞပ်တအ်ပၠန်လေဝ် လတက်ဒၟံင် ဆအ်ဒၟံင် မွဲဂှ်ရ၊၊"[၆၅] မၞိဟ်မချူ အတ္ထုပ္ပတ္တိ ညးတေအ် Paolo Giovio ဟီု၊ "သဘာဝ အခိုက်အလိုက် ညးတေအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မကြံင်မ္ၚုဟ် ရိုင်ဇိုင်မွဲတုဲ၊ အၚောပ်ဝါသနာညးလေဝ် ကဆံင်သဝ် ပရေအ် စဵုကဵု ပတှ်ေကေတ် ဟွံမာန်ရ၊၊ ကွးလဵုလေဝ် ဂွံဗက်လက္ကရဴညးတေအ် ဟွံမဲရ၊၊"[၆၆] ညးတေအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မနှဲမွဲတုဲ ဟွံမိက်ပံင်ကဵု မၞိဟ်တၞဟ်မွဲရ၊၊[၆၇]

ပွံင် ကေုာံ ကဗျ

ပလေဝ်ဒါန်

ပရူ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် နွံကဵုပွံင် နကဵုခန္ဓကာယ ဂွံတီချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဂှ် ဟွံလောဲသွာရ၊၊ မၞိဟ်ချူ အတ္ထုပ္ပတ္တိညး(Condivi ချူလဝ် ဒဒှ်ရ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် တုပ်ညံင် ခမဳမအေင်ဝေင်ပါဲ မွဲရ၊၊[၆၈] ဆဂး ပရေင်လိင်သဘာဝညးတေအ် (the nature of his sexuality)ဂှ် မံက်ထ္ၜးဒၟံင် ပ္ဍဲကဗျညးတေအ်ရ၊၊[၆၉] ညးချူကဗျ သီုဖအိုတ် ပိကၠံဒွက်/ပိုဒ် ပြင်ရmadrigals၊၊ ပ္ဍဲဒၞာဲမဂၠိင်အိုတ်ဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပရေင်သကအ်သ္ဍိုက်ဆာန်ညးတေအ် ကုသၟတ်တြုဟ် တောမ်မသဝ် ဒါဲ ကဝါလာဲရဳ (Tommaso dei Cavalieri) (c. 1509–1587)၊၊ အခိင် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် မဆဵုကုတောမ်မသဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၃၂ ဂှ် တောမ်မသဝ် ကလိဂွံ အာယုက် ၂၃ သၞာံ၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်ဂှ် အာယုက် ၅၄ သၞာံရ၊၊ ကဗျဝွံ ဒှ်ကဗျ မၞိဟ်တြုဟ်မွဲ မချူလဝ် ပရူသ္ဍိုက်ဆာန် လတူမၞိဟ်တြုဟ်မွဲ ဂၠိင်အိုတ်ရ၊၊


I feel as lit by fire a cold countenance

That burns me from afar and keeps itself ice-chill;

A strength I feel two shapely arms to fill

Which without motion moves every balance.

— (Michael Sullivan, translation)

ကဝါလာဲရဳ ကလေင်ချူ " အဲကဵုဂတိပါင် သွက်ကလေင်ကဵု ဓဝ်ဆာန်နာဲ၊၊ အဲမွဲလှ်ေလေဝ် ဟွံကေင်ဆာန်လဝ် မၞိဟ်မွဲမွဲ ဗီုအဲမဆာန် နာဲရ၊၊ လတူညးလဵုမွဲလေဝ် အဲဟွံမိက်ဂွံဒှ် သကအ်ရဲ ဗီုအဲမိက်ဂွံဒှ် သကအ်ရဲ ကုနာဲရ၊၊" ကဝါလာဲရဳ သ္ဍိုက်ဆာန် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စဵုကဵု ညးတေအ် စုတိရ၊၊[၇၀]

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၄၂ ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် စုက်ကဵုCecchino dei Bracci ဆဂး ဂွံစုက်လုက် မွဲသၞာံတုဲ စုတိအာရ၊၊ သွက်မၞိဟ်ဏအ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ချူကဗျ ၄၈၊၊ မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဒုင်သဇိုင် ပၠောပ်အာရီု ကုညးတေအ်တုဲ ချူဇန်လဝ်ကဗျ ကေုာံ ကၠောန်ပ္တိတ် ရုပ်ဂမၠိုင်နွံရ၊၊ မၞိဟ်မဝ်ဒါညးတေအ်Febo di Poggio အာတ်လှာဲ ဟိုတ်နူမဒုင်သဇိုင် ပၠောပ်အာရီု ကုဍေဟ်တုဲ မချူလဝ် ကဗျပရေင်ဆာန်ဂမၠိုင်ရ၊၊ မၞိဟ်မဝ်ဒါGherardo Perini ဂှ် ကၠတ်ဏာဒြပ်ညးတေအ် သီုဂဝဂလေအ် ဟွံမဲရ၊၊[၇၀]

ဘဝ ပ္ဍဲလပါ်ကၞောတ်ဂှ် မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ် ဒးစိုတ်သ္ဍိုက်ဆာန်အာ ညးချူကဗျ ညးဗြဴမၞုံယၟု Vittoria Colonna ပ္ဍဲအခိင်ညးတေအ် မပဒတဴ ပ္ဍဲရဝ်မ အကြာသၞာံ ၁၅၃၆ ဟွံသေင်မ္ဂး ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၃၈၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ညးဗြဴဂှ် ကလိဂွံအာယုက် ၜိုတ် ၄၀ ဗဒါဲ ၅၀ ရ၊၊ ညးတအ် ချူဇန်ကဗျ ကုရေင်သကအ်တုဲ ညးတအ် နွံအဆက်အစပ် ရေင်သကအ် စဵုကဵုမၞိဟ်ဗြဴဂှ် စုတိရ၊၊[၇၁]

ကမၠောန် ပါန်ကွတ်

ပလေဝ်ဒါန်

မက်ဒဝ်နာ ကေုာံ ကောန်

ပလေဝ်ဒါန်

ရုပ်မၞိဟ်တြုဟ်

ပလေဝ်ဒါန်
  •  
    Angel by Michelangelo, early work (1494–95)
  •  
    Bacchus by Michelangelo, early work (1496–97)
  •  
    Dying slave, Louvre (1513)
  •  
    Bound slave, known as Atlas (1530–34)

သၠဖ္ဍာန် ဂၠံတိုက် သိသတိုင်

ပလေဝ်ဒါန်
 
The Sistine Chapel Ceiling (1508–12)
  •  
    Studies for The Libyan Sibyl
  •  
    The Libyan Sibyl (1511)
  •  
    The Cumaean Sibyl
  •  
    The Prophet Jeremiah (1511)
  •  
    Ignudo

ဗီုဖျေဟ် ဗီုပြင်ရုပ်ဂမၠိုင်

ပလေဝ်ဒါန်

ဓဇဲ

ပလေဝ်ဒါန်
  •  
    The vestibule of the Laurentian Library has Mannerist features which challenge the Classical order of Brunelleschi's adjacent church.
  •  
    Michelangelo's redesign of the ancient Capitoline Hill included a complex spiralling pavement with a star at its centre.
  •  
    Michelangelo's design for St Peter's is both massive and contained, with the corners between the apsidal arms of the Greek Cross filled by square projections.
  •  
    The exterior is surrounded by a giant order of pilasters supporting a continuous cornice. Four small cupolas cluster around the dome.

သၞာံ လက္ကရဴဂမၠိုင်

ပလေဝ်ဒါန်

နိဿဲ

ပလေဝ်ဒါန်
  1. ↑ Michelangelo at Encyclopædia Britannica
  2. ↑ Hughes, A., & Elam, C. (2003). "Michelangelo". Oxford Art Online. Retrieved 14 April 2018, from http://www.oxfordartonline.com
  3. ↑ Smithers, Tamara. 2016. Michelangelo in the New Millennium: Conversations about Artistic Practice, Patronage and Christianity. Boston: Brill. p. vii. ISBN 978-9004313620.
  4. ↑ Emison, Patricia. A (2004). Creating the "Divine Artist": from Dante to Michelangelo. Brill. ISBN 978-9004137097.
  5. ↑ Michelangelo's father marks the date as 6 March 1474 in the Florentine manner ab Incarnatione. However, in the Roman manner, ab Nativitate, it is 1475.
  6. ↑ Unione Montana dei Comuni della Valtiberina Toscana, www.cm-valtiberina.toscana.it
  7. ↑ J. de Tolnay, The Youth of Michelangelo, p. 11
  8. ↑ C. Clément, Michelangelo, p. 5
  9. ↑ C. Clément, Michelangelo, p. 5
  10. ↑ C. Clément, Michelangelo, p. 5
  11. ↑ J. de Tolnay, The Youth of Michelangelo, p. 11
  12. ↑ A. Condivi, The Life of Michelangelo, p. 9
  13. ↑ Sources disagree as to how old Michelangelo was when he departed for school. De Tolnay writes that it was at ten years old while Sedgwick notes in her translation of Condivi that Michelangelo was seven
  14. ↑ A. Condivi, The Life of Michelangelo, p. 9
  15. ↑ Coughlan, Robert; (1978), The World of Michelangelo, Time-Life; pp. 14–15
  16. ↑ Coughlan, Robert; (1978), The World of Michelangelo, Time-Life; pp. 14–15
  17. ↑ Giovanni Fanelli, (1980) Brunelleschi, Becocci Firenze, pp. 3–10
  18. ↑ H. Gardner, p. 408
  19. ↑ Coughlan, pp. 35–40
  20. ↑ Coughlan, pp. 28–32
  21. ↑ Coughlan, pp. 35–40
  22. ↑ R. Liebert, Michelangelo: A Psychoanalytic Study of his Life and Images, p. 59
  23. ↑ C. Clément, Michelangelo, p. 9
  24. ↑ J. de Tolnay, The Youth of Michelangelo, pp. 18–19
  25. ↑ Coughlan, pp. 28–32
  26. ↑ Coughlan, p. 42
  27. ↑ ၂၇.၀ ၂၇.၁ J. de Tolnay, The Youth of Michelangelo, pp. 20–21
  28. ↑ A. Condivi, The Life of Michelangelo, p. 17
  29. ↑ Bartz and König, p. 54
  30. ↑ ၃၀.၀ ၃၀.၁ J. de Tolnay, The Youth of Michelangelo, pp. 24–25
  31. ↑ A. Condivi, The Life of Michelangelo, pp. 19–20
  32. ↑ J. de Tolnay, The Youth of Michelangelo, pp. 26–28
  33. ↑ ၃၃.၀ ၃၃.၁ Hirst and Dunkerton pp. 47–55
  34. ↑ Vasari, Lives of the painters: Michelangelo
  35. ↑ Paoletti and Radke, pp. 387–89
  36. ↑ Goldscheider, p. 10
  37. ↑ Paoletti and Radke, pp. 392–93
  38. ↑ Goldscheider, p. 11
  39. ↑ Hirst and Dunkerton, p. 127
  40. ↑ Hirst and Dunkerton, pp. 83–105, 336–46
  41. ↑ ၄၁.၀ ၄၁.၁ ၄၁.၂ Goldscheider, pp. 14–16
  42. ↑ ၄၂.၀ ၄၂.၁ ၄၂.၂ ၄၂.၃ ၄၂.၄ ၄၂.၅ ၄၂.၆ ၄၂.၇ Bartz and König, p. 134
  43. ↑ ၄၃.၀ ၄၃.၁ ၄၃.၂ ၄၃.၃ Goldscheider, pp. 12–14
  44. ↑ Bartz and König, p. 43
  45. ↑ Coughlan, pp. 135–36
  46. ↑ Goldscheider, pp. 17–18
  47. ↑ Peter Barenboim, Sergey Shiyan, Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel, SLOVO, Moscow, 2006. ISBN 5-85050-825-2
  48. ↑ Peter Barenboim, "Michelangelo Drawings – Key to the Medici Chapel Interpretation", Moscow, Letny Sad, 2006, ISBN 5-98856-016-4
  49. ↑ Coughlan, pp. 151–52
  50. ↑ Bartz and König, p. 87
  51. ↑ Coughlan, pp. 159–61
  52. ↑ A. Condivi (ed. Hellmut Wohl), The Life of Michelangelo, p. 103, Phaidon, 1976.
  53. ↑ ၅၃.၀ ၅၃.၁ Bartz and König, pp. 100–02
  54. ↑ Bartz and König, pp. 102, 109
  55. ↑ Goldscheider, pp. 19–20
  56. ↑ Goldscheider, pp. 8, 21, 22
  57. ↑ Bartz and Kŏnig, p. 16
  58. ↑ Ilan Rachum, The Renaissance, an Illustrated Encyclopedia, Octopus (1979) ISBN|0-7064-0857-8
  59. ↑ Gardner, pp. 480–81
  60. ↑ Banister Fletcher, 17th ed. p. 719
  61. ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7133116.stm |title=Michelangelo 'last sketch' found |publisher=BBC News |date=7 December 2007|accessdate=9 February 2009
  62. ↑ Crucifixion by Michelangelo, a drawing in black chalk |url=https://www.britishmuseum.org/explore/online_tours/europe/michelangelos_drawings/crucifixion_by_michelangelo,_a.aspx |work=The British Museum |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015050539/http://www.britishmuseum.org/explore/online_tours/europe/michelangelos_drawings/crucifixion_by_michelangelo,_a.aspx |archive-date=15 October 2015 |access-date=24 October 2018
  63. ↑ https://arthum.college.columbia.edu/sites/default/files/PDFs/arthum_michel_reader.pdf |title=Michelangelo, Selected Poems |format=PDF |access-date=24 October 2018 |page=20 |work=Columbia University
  64. ↑ https://www.michelangelo-gallery.com/poems.aspx Archived ၂၀၂၃-၀၄-၀၉ at the Wayback Machine |title=Michelangelo's Poetry |translator-first=H.W. |translator-last=Longfellow |work=Michelangelo Gallery |publisher=Studio of the South |access-date=24 October 2018
  65. ↑ ၆၅.၀ ၆၅.၁ ၆၅.၂ Condivi, The Life of Michelangelo, p. 106.
  66. ↑ Paola Barocchi (ed.) Scritti d'arte del cinquecento, Milan, 1971; vol. I p. 10.
  67. ↑ Condivi, p. 102.
  68. ↑ Hughes, Anthony, "Michelangelo", p. 326. Phaidon, 1997.
  69. ↑ Scigliano, Eric: "Michelangelo's Mountain; The Quest for Perfection in the Marble Quarries of Carrara" https://web.archive.org/web/20090630155910/http://books.simonandschuster.ca/9780743254779 |date=30 June 2009, Simon and Schuster, 2005. Retrieved 27 January 2007
  70. ↑ ၇၀.၀ ၇၀.၁ Hughes, Anthony: "Michelangelo", p. 326. Phaidon, 1997.
  71. ↑ Vittoria Colonna, Sonnets for Michelangelo. A Bilingual Edition edited and translated by Abigail Brundin, The University of Chicago Press 2005.ISBN|0-226-11392-2, p. 29.
ကလေၚ်သီကေတ်လဝ် နူ "https://mnw.wikipedia.org/w/index.php?title=မိရှေလ်အေန်ဂျလဝ်&oldid=44329"