မြေက်ဗြီု

မြေက်ဗြီု
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ
လောက:	Plantae
ဂကောံဂကူ:	Eudicots
လၟေင်ဂကူ:	Lamiales
ဇာတ်ဂကူ:	Acanthaceae
ဗဳဇဂကူ:	Andrographis
လစှ်ေဂကူ:	A. paniculata
ယၟုရုက္ခဗေဒ
	Andrographis paniculata;

မြေက်ဗြီု နကဵုယၟုသိပ္ပံ (Andrographis paniculata) ဗွဲမဂၠိုင် ကော်စ နကဵုဘာသာအင်္ဂလိက် creat ဟွံသေင်မ္ဂး green chireta^[၁] ဝွံ ဒှ်တၞံမတိုန်မွဲသၞာံ (သၞာံဗွဲမဂၠိုင်လေဝ်ဂျိုင်မာန်)တုဲ လုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဂကောံကၟိန် Acanthaceae တမ်မူလဍေဟ်ဂှ် ကၠုင်နူ ဍုင်အိန္ဒိယ ကဵု သဳရိလင်္ကာ။

တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ ပ္ဍဲဍုင်အာရှအဂၞဲဂမၠိုင် တဵုလွဳဒၟံင် နဒဒှ် တၞံဂဥုဲတုဲ ပဒၟံင် ဂဥုဲၚာင် (ဂစိုတ်စၟ) ကေုာံ ယဲနာနာသာ်ရ။ ဗွဲမဂၠိုင် တၞးဍေဟ် ကေုာံ ရိုဟ်ဍေဟ်ဂှ် မလုပ်စကာ ပ္ဍဲဂဥုဲဂၠိုင်ကီုလေဝ် အလုံမွဲတၞံဂှ် လုပ်ဒၟံင် ဂဥုဲသီုဖအိုတ်ရ။^[၂]

လက်သန် ပလေဝ်ဒါန်

တၞံမြေက်ဗြီု)

တၞံမြေက်ဗြီုဂှ် ဒှ်တၞံဂဥုဲ မစူတိုန်တုဲ နွံသမၠုင် အကြာ ၃၀-၁၁၀ သေန်ဒဳမဳတာ (၁၂-၃၄ ၝောအ်တဲ) ပ္ဍဲဒၞာဲတိဍုက်က် ကေုာံ သမၞိင်ခိုဟ်တအ်ရ။ တၞံမကြံင်ဂှ် ဒှ်အသာ်သ္ၚေက်ကြံင်င်ရ။ တၞးဍေဟ်ဂှ် ကလိတ်ဒၟံင် ဟွံမဲ ကုကသော်တုဲ ဇမၠိင် နွံစဵုကဵု ၈ သေန်ဒဳမဳတာ (၃.၁ ၝောအ်တဲ) အနာံနွံ ၂.၅ သေန်ဒဳမဳတာ (၀.၉၈ ၝောအ်တဲ)ရ။ ကဴသောဲသောဲဍေဟ်ဂှ် ဒှ်အသာ် pink တိတ်ဒၟံင်မွဲမွဲဍောင် နွံကဵုတၞုင်ဇဝ်ရ။ သတ်ဍေဟ် ဂၠိင်င် နွံဇမၠိင် ၜိုတ် ၂ သေန်ဒဳမဳတာ (၀.၇၉ ၝောအ်တဲ) တုဲအနာံဂှ် နွံမဳလဳမဳတာညိညရ။ ပ္ဍဲသတ်ဍေဟ်ဂှ် နွံကဵု မအသာ်ဍာ်မိတ် ဗွဲမဂၠိုင်။ မဍေဟ်ဂှ် subquadrate, rugose and glabrous။ အခိင်ဍေဟ်ပတိတ်ကဴဂှ် ဒှ်အခိင်နူဂိတုသေတ်တေမ်ပါ စဵုကဵု ဒဳဇြေန်ပါရ။

ဂမ္စာဲ ပလေဝ်ဒါန်

ဂကူတၞံဏအ်ဝွံ ပြးချာဲဒၟံင် ပ္ဍဲကဵု ဒေသဂမ္တဴ ဍုင်အာရှဂမၠိုင် ဗွဲမဂၠိုင် မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒၞာဲမၞိဟ်အာကၠုင်အောန်တအ်ရ။ ဆဂး ဒၞာဲအကြာသ္ၚိဌာန်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်၊ အကြာဒဵု၊ အကြာပြင်ၜဳ၊ ဇိုင်ဂၠံင်တအ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ကီုရ။ တမ်မူလ တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ ပြးဇးကၠုင် ပ္ဍဲဒေသအိန္ဒိယသၠုင်ကျာ ကေုာံ ဍုင်သဳရိလင်္ကာ။ နူဂှ် မွဲကဆံင် မၞိဟ်တအ် ကေတ်ဏာတုဲ စိုပ်အာ ဒေသအိန္ဒိယသၟဝ်ကျာ၊ တကအ်ဂျာပါ၊ မလေရှာ၊ အေန်ဒဝ်နဳရှာ၊ အိန္ဒိယပလိုတ် စဵုကဵုစိုပ်အာ အမေရိကကီုရ။ တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ ပ္ဍဲကဵု ဖလိပိန်၊ ဟံင်ကံင်၊ သေံ၊ ဗြူနာင်၊ သေင်ကာပူရ် ကေုာံ ဍုင်အာရှတၞဟ်တအ်လေဝ် တိုန်ဒၟံင်ကီုတုဲ တမ်မူလ မတိုန်ကၠုင် နူဍုင်တအ်လေဝ်ဒှ်မာန်၊ မၞိဟ်မကေတ်ဏာလေဝ် ဒှ်မာန်ရ။ အခိင်လၟုဟ်မ္ဂး တၞံဝွံ တဵုလွဳဒၟံင် ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင်ရ။

တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ အရာတၞဟ်ခြာ နူကဵု ဂကူတုပ်မွဲဂှ် ပ္ဍဲဒၞာဲကုန်ဒဵု စဵုကဵုသမၠုင် ၅၀၀ မဳတာ (၁.၆၀၀ ပေ) တအ်လေဝ် ဍေဟ်တိုန်မာန်ဒၟံင်ကီုတုဲ ဂွံဆဵုကေတ် ဒၞာဲဗွဲမဂၠိုင်မာန်ရ။

ပ္ဍဲအိန္ဒိယ တၞံ နူကဵုဂြိုပ် ဗွဲမဂၠိုင်ကေတ်တုဲ တဵုလွဳဒၟံင်ရ။ တၞံဝွံ နကဵု IUCN စၟတ်သမ္တီလဝ် အန္တရာယ်သွက်ဂွံဒးဂွိင် ကၠေအ်ကၠက်အောန်ရ။ ပ္ဍဲအိန္ဒိယ တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ မွဲမွဲသၞာံ ပတိတ်သွံဒၟံင် အကြာ ၂၂၀၀-၅၅၀၀ တာန်ရ။^[၃]

မတဵုလွဳ ပလေဝ်ဒါန်

တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ ဟွံဒးဂၞပ် ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲတ္ၚဲမကာန်ဂၠိုင်င်ရ။ အခိင်မစပလောမ် မဍေဟ်ဂှ် ဒှ်အခိင်အကြာ ဂိတုမေ ကဵု ဂိတုဂျောန်။ ကာလမပတမ် (ပရးတဵု)မ္ဂး ဒးနွံအကြာ မွဲမွဲတၞံ ၆၀ သေန်ဒဳမဳတာ (၂၄ ၝောအ်တဲ) ကဵု ၃၀ သေန်ဒဳမဳတာ (၁၂ ၝောအ်တဲ)။

ဂဥုဲ ပလေဝ်ဒါန်

တၞံမြေက်ဗြီု ဝွံနဒဒှ် ဂဥုဲမာန်ၚာင်မွဲ ဂှ်ကၠောန်ကၠုင် ဂဥုဲၚာင်^[၄] တုဲပၠန် နဒဒှ် မစဵုဒၞာ ညံင်ဟွံဂွံဒှ်ယဲကေန်သာ ကေုာံ ယဲတၞဟ်တအ်ဂှ် နဒဒှ် ဂဥုဲသွိုန်လေဝ် စကာကၠုင်ဒၟံင်ကီုရ။ ဆဂး စဵုဒၞာကဵု ယဲကေန်သာမာန်ရောင်ဂှ် သက်သဳ ဟွံမဲဟွံဏီရ။ ^[၅]

ပ္ဍဲကဵု ဂဥုဲခၞိက် အိန္ဒိယမ္ဂး တၞံမြေက်ဗြီုဝွံ သီုလွဳယဲ ဖျုန်မိတ် (အသားဝါjaundice )ကီုရ။^[၆]

ဓါတု ပလေဝ်ဒါန်

ကေတ်ပတိတ် ဍာ်မြေက်ဗြီု နူတၞးတုဲ ဓါတ်ကတင် မြေက်ဗြီုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဓါတ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။^[၇]

ဓါတ်မနွံ ပ္ဍဲမြေက်ဗြီု ၜိုတ်မတီလဝ်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ် အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။

"14-Deoxy-11-dehydroandrographolide, Plant
14-Deoxy-11-oxoandrographolide, ahhiajajaiop. Plant
5-Hydroxy-7,8,2',3'-Tetramethoxyflavone, Plant
5-Hydroxy-7,8,2'-Trimethoxyflavone, Tissue Culture
Andrographine, Root
Andrographolide, Plant
Neoandrographolide, Plant
Panicoline, Root
Paniculide-A, Plant
Paniculide-B, Plant
Paniculide-C, Plant"^[၈]

စမ်ၜတ် နကဵုနဲသိပ္ပံတုဲ မဂွံတီကေတ် မြေက်ဗြီုဝွံ ပခိုင်ပခိုဟ်ကဵု phagocytosis မဒှ် ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ် မစဵုဒၞာကဵု ယဲကၠောအ်ကၞာန်တအ်ရ။ မွဲပၠန်ဂှ် စဵုဒၞာကဵုဂြိုဟ် ညံင်ဟွံဂွံဒးဂျိဂမၠိုင်၊ တုဲပၠန် ပခိုဟ်ကဵု ညံင်ဆီဂွံဂြိုပ်အာကၠုင်လောဲ၊ ပခိုဟ်ကဵု adrenal glands (ကလေန် မနွံဗဒါဲ ကသအ်)ရ။

နကဵု မစမ်ၜတ်တိရစ္ဆာန်တုဲ ဂွံတီကေတ် ဒဒှ်ရ မြေက်ဗြီုဝွံ ပလီုကဵု (ဝါ) ဖဍိုန်ကဵု ဒြဟတ်ဍာ်သုက်မၞိဟ်တြုဟ် ညံင်မ ဟွံဂွံအံင်မာန်ရ (ပလီုကဵု ညံင်ဟွံဂွံကောန်)။ ပရေင်စမ်ၜတ် နူကဵု တၠပညာကြုက် ဗွဲမဂၠိုင် ဂွံဆဵုကေတ် မြေက်ဗြီုဂှ် ဂစိုတ်ကဵု စၟဗက်တဳရိယျာ (ဝါ) ဗလးကဵု ယဲဟိုတ်နူစၟဗက်တဳရဳယျာ ပ္ဍဲကဵုဂၠံင်ယဝီု၊ ဂၠံင်စၞ ကေုာံ ဒၞာဲတၞဟ်တအ်ရ။ ပရေင်စမ်ၜတ်မွဲပၠန် သွက်ဂွံလွဳယဲဂမ္တဴ ကေုာံ ဂိဇကုဇကောဝ်တအ်ဂှ် သုင်မြေက်ဗြီု (၁၂ မဳလဳလဳတာ ရိုဟ်တ္ၚဲ)ဂှ် ခိုဟ်နူကဵု သုင်ဂဥုဲပါရာသဳတမဝ်ဏီရ။ ယဝ်ရသုင်ဒး ဂၠိုင်လောန်ၜက်အာမ္ဂး ဗုင်ကတဴ၊ စိုတ်စစၞဟွံမဲ ကေုာံ ခအအ်ဒှ်မာန်ရ။ ^[၉]

နူကဵုဌာနသုတေသနဂဥုဲသေံဟီု မြေက်ဗြီုဂှ် သီုဗလးကဵု ယဲဟိုတ်နူဝဳရုသ်မာန်တုဲ မြေက်ဗြီုဂှ် ဟိုတ်နူပခိုဟ်ကဵု ဒြဟတ်ဒုင်ဗဒဝ်တုဲ စဵုဒၞာကဵု ဝူဟာန်ဝဳရုသ် မာန်ကီုရ။^[၁၀]

ရံင်ဒၞာဲဏအ်ကီု ပလေဝ်ဒါန်

List of ineffective cancer treatments

နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်

↑ "Andrographis paniculata". Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 17 March 2019.
↑ Traded Medicinal Plants Database.
↑ List of 178 Medicinal Plant Species in high Volume Trade (>100 MT/Year).
↑ medicinal properties of bhunimb Nighatu adarsh^{[page needed]}
↑ Andrographis. Memorial Sloan-Kettering Cancer Center (13 February 2013).
↑ "Ethnopharmacological Approaches for Therapy of Jaundice: Part I" (Aug 2017). doi:10.3389/fphar.2017.00518.
↑ "Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall. ex Nees: a review of ethnobotany, phytochemistry, and pharmacology" (2014): 1–28. doi:10.1155/2014/274905.
↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}..
↑ Sund-forsking (February 21, 2011). Andrographis Paniculata. Open Publishing.
↑ Thansettakij Multimedia (Janary 29, 2020). ชู "ฟ้าทะลายโจร" สู้ไวรัสโคโรนา. Open Publishing.

လေန်မ္ၚး ပလေဝ်ဒါန်

Andrographis (www.plantnames.unimelb.edu.au)
Dr. Duke's Database
(2006) Ayurveda: The Divine Science of Life။ Contains a detailed monograph on Andrographis paniculatus (Bhunimba) as well as a discussion of health benefits and usage in clinical practice. Available online at https://web.archive.org/web/20110519163542/http://www.toddcaldecott.com/index.php/herbs/learning-herbs/390-bhunimba
"Andrographis paniculata: A review of pharmacological activities and clinical effects" (2011): 66–77.
Andrographis paniculata (Burm. f.) Nees Medicinal Plant Images Database (School of Chinese Medicine, Hong Kong Baptist University) (in Chinese) (in English)
穿心蓮, Common Andrographis Herb, Chuan Xin Lian Chinese Medicine Specimen Database (School of Chinese Medicine, Hong Kong Baptist University) (in Chinese) (in English)
[၁] Cochrane Library of Systematic Reviews

[GRIN-1] "Andrographis paniculata". Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 17 March 2019.

[2] Traded Medicinal Plants Database.

[3] List of 178 Medicinal Plant Species in high Volume Trade (>100 MT/Year).

[4] roperties of bhunimb Nighatu adarsh^{[page needed]}

[5] Andrographis. Memorial Sloan-Kettering Cancer Center (13 February 2013).

[6] "Ethnopharmacological Approaches for Therapy of Jaundice: Part I" (Aug 2017). doi:10.3389/fphar.2017.00518.

[7] "Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall. ex Nees: a review of ethnobotany, phytochemistry, and pharmacology" (2014): 1–28. doi:10.1155/2014/274905.

[8] You must specify title = and url = when using {{cite web}}..

[9] Sund-forsking (February 21, 2011). Andrographis Paniculata. Open Publishing.

[10] Thansettakij Multimedia (Janary 29, 2020). ชู "ฟ้าทะลายโจร" สู้ไวรัสโคโรนา. Open Publishing.

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၈]

[၉]

[၁၀]