အမာတ်

အမာတ် (မန်) အာမာတျ (သံသာကြိုတ်) အာမစ္စ (ပါဠိ)

ပ္ဍဲအဘိဓါန်အေၚ်္ဂလိက်အ္စာဟာလဳဒေဂှ် ဝေါဟာရမန် 'အမာတ်' (အၚ်္ဂလိက်: minister) ညးထ္ၜးလဝ်ကၠုၚ်နူဝေါဟာရ သံသာကြိုတ် 'အာမတျ'တုဲ ညးကဵုလဝ်အဓိပ္ပါယ် minsiter, king's minister ရ။ ပ္ဍဲလိက်ဝၚ် ဥပ္ပန္နရာဇာဝံသကထာဂှ် လေဝ်ချူလဝ် 'အမာတ်' ရ။ ဝေါဟာရ 'အမာတ်' ဝွံ မန်ပိုဲလွဳစလဝ် ဝေါဟာရသံသာကြိုတ် 'အာမတျ' ရ။

ညးလ္ၚဵုလေတ် ချူတဴဒၟံၚ် "အမာစ်" နကဵုဂစိုတ်(စ) ဂှ် လွဳစလဝ် ဝေါဟာရပါဠိဂးရ။ ညးတမၠာတအ်ချူတဴ 'အမာတ်' နကဵုဂစိုတ် (တ) ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲလိက်ဝၚ် ဥပ္ပန္နရာဇာဝံသကထာကီု ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်အကြီုကမြဴရာဇာဓိရာဇ်ကီု တၠညးရာဇာဓိရာဇဂှ် မၞုံကဵုအမာတ်ဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵုအမာတ်ဒိန်၊ အမာတ်ဗြာဇ္ဇတအ်အိုတ်ရ။ အမာတ်ဇၞော် အမာတ်ဍောတ် ၊ အမာတ်သေနာပတိ၊ သေနာပတိ၊ မဟာသေနာပတိ မပ္တံသာ်ဝွံရ။ အမာတ်ဇၞော်မ္ဂးဂှ် ပၞောဝ်ကဵုအမာတ်ဂမၠိုၚ် နကဵုတာလျိုၚ် 'ဝန်ကြီးချုပ်'၊ ဗတ်အေၚ်္ဂလိက် 'Prime Minister' မဒှ်ရ။ အမာတ် လစှ်ေနူအမာတ်ဇၞော်ဂှ် မပ္တံကဵု အမာတ်ဂြိုပ်ဆု (သစ်တောဝန်ကြီး)၊ အမာတ်တိုက်ဒြပ် (ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး)၊ အမာတ်သေနာပတိ (ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး)၊ သေနာပတိ သကိုပ်ပၞာန် (ဗိုလ်ချူပ်)၊ ဗြနာမ် (ဝါ) တဆိပ်ကြာမ္ဂး 'ဗညာ'ဂှ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် သကိုပ်ပၞာန် (သေနာပတိ) ရောၚ် သာ်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်မန်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံ မုက်လိက် (၁၀) တေံရ။ ပ္ဍဲမုက်လိက် (၁၅) တေံပၠန် ကောန်ကၟိန်သၟိၚ်ဗညာဒလ တၠညးဟံသာဝတဳ မၞုံယၟုဗညာတၠဗါန်ဂှ် သကဵုဒှ်မဟာသေနာပတိ (သကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်) ရသာ်ဝွံ သ္ဂးရ။ မဟာသေနာပတိ (သကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်) ဗွဲဘာသာဗၟာမ္ဂး (ဗိုလ်ချုပ်ကြီး)၊ ဗွဲဘာသာအေၚ်္ဂလိက်မ္ဂး General/ Commander-in-chief မိက်ဂွံသ္ဂးရ။

ပ္ဍဲခေတ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်လၟုဟ် ဟိုတ်နူဝါဒဨကရာဇ်ဟွံမွဲတုဲ ဝေါဟာရမရပ်စပ်စကာမံၚ် ပ္ဍဲဝၚ်နန်တအ်ဂှ် ကြပ်ကၠေံဗဒန်အာအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်တၞဟ်ဟ်တအ် အရပ်အစပ်ဝေါဟာရ ဝၚ်နန်တအ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမပြာကတ်ရ။ ဗီုဒက်ပ္တန်အလဵုအသဳ ပ္ဍဲသၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမ္ဂး ဗွဲကိုပ်ကၠာ သဒးရုဲစှ်ညးစၞးကၠတ်ထဝ် (လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်)ရ။ ပၞောဝ်ကဵုပူဂဵု သ္ဂောံဒုၚ်ရုဲစှ် နဒဒှ်ညးစၞးကၠတ်ထဝ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ပူဂဵုလ္ၚဵု သ္ဂောံဒုၚ်ဒါန်ခါန်ကၞက်ပ္တိုန် နဒဒှ်အမာတ်ဇၞော်လေဝ်နွံ။ နဒဒှ်အမာတ်ဍောတ်လေဝ်နွံ၊ ပူဂဵုလ္ၚဵု ဟွံဂွံဒုၚ်ခါန်ကၞက် ပ္တိုန် နဒဒှ်အမာတ်တုဲ တန်တဴဒၟံၚ် နဒဒှ်ညးစၞးကၠတ်ထဝ်အိုတ်မ္ဂး၊ ခေတ်လၟုဟ် ဝေါဟာရဇကု 'အမာတ်' ဂှ် ပိုဲညးဂမၠိုၚ် ဟွံမိက်ရပ်စပ်စကာတုဲ စၞးဂှ်ရပ်စပ်ဒၟံၚ် ဝေါဟာရဂကူညးတၞဟ်မ္ဂး 'ဝန်ဇၞော်' 'ဝန်ဇမၞော်' အိုတ်ရ။ ဝေါဟာရမ္ဂး 'ဝန်ဇမၞော်' ဝွံ ဒှ်မူလဝေါဟာရမန်ဟွံသေၚ်ရောၚ် စှ်ေစိုတ်ရ။

မသုၚ်စောဲ

သွက်ဂွံဆက်သိုၚ်ခၞံအာ လွဳမန်သာသနာ (၂၅၀၀) ဂှ် ဝန်ဇၞော် ကေုာံ အမာတ်ကၠတ်ထဝ်မန် သီု (၃) တၠ ဒးဒုၚ်ရုဲစှ် ဥက္ကဌ ကမ္မတဳသိုၚ်ခၞံ လွဳမာန်သာသနာ (၂၅၀၀) ပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီုဂှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုကမ္မတဳသိုၚ်ခၞံ လွဳမာန်သာသနာ (၂၅၀၀) သွာၚ်ခရှ်ဂှ် ဥက္ကဌဂှ် အ္စာသဝ်နာဲဟံၚ်ဍုၚ် (ဝန်ဇၞော်သယံဇာတကဵု ပွဳပွူသဘာဝ)၊ ဒုဥက္ကဌ (၁) ဂှ် အ္စာသဝ်နာဲစောန်တၟး (ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန်)၊ ဒုဥက္ကဌ (၂) ဂှ် အ္စာသဝ်နာဲအံၚ် နာၚ်ဥု (ဒုဥက္ကဌကၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန်) ရ။