အဟာန်
အဟာန် (အၚ်္ဂလိက်: Swans, Burmese: ငန်း)ဂှ် ဒှ်ဂကူဂစေံ မလုပ်လၟိဟ် ဇာတ်ဂကူ အနတိဒါဲ (Anatidae) ဗဳဇ Cygnus ရ၊၊ အဟာန်ဂှ် ဒှ်ဂကူမကြပ်ညောန် ကုအဒါ၊ ၜိုပ်တအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဗဳဇ Cygnus ဂှ် အဟာန်နွံဒၟံင် တြဴ (ဟွံသေင်မ္ဂး) ထပှ်ဂကူ၊၊ coscoroba swan ဂှ် ၜိုန်ရ ကြပ်တုပ်ကီုလေဝ် ဟွံပၠောပ်စရင် ဂကူအဟာန်ရ၊၊ အဟာန်တအ်ဂှ် မလေပ်မံင် ဘဝသမ္ဘာကဵုတၠသ္ၚိ စဵုလအိတ်အာယုက်ရ၊၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် လဆောဝ် ယဝ်ရခၟာဲဟွံအံင်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် ပွံင်ချိုတ်အာမ္ဂး ညးမသှ်ေဂှ် မလေပ်ပံင် ကုအဟာန်တၞဟ်နွံကီုရ၊၊ အဟာန်ခၟာဲမွဲမွဲကလောအ်မ္ဂး နွံအကြာ ပိမ ကဵု ဒစာံမရ၊၊[၁]
| အဟာန် | |
|---|---|
| |
| Mute Swans (Cygnus olor) | |
| မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ | |
| လောက: | animalia |
| လပါ်ဂကူ: | Chordata |
| ဂကောံဂကူ: | Aves |
| လၟေင်ဂကူ: | Anseriformes |
| ဇာတ်ဂကူ: | Anatidae |
| လစှ်ေဇာတ်ဂကူ: | Anserinae |
| ဗဳဇဂကူ: | Cygnus Bechstein, 1803 |
| Species | |
|
6-7 living, see text. | |
| ယၟုတၞဟ် | |
|
Cygnanser Kretzoi, 1957 | |
.jpg)
ဗၟံက်ထ္ၜး
ပလေဝ်ဒါန်
အဟာန်ဂှ် ပၞောဝ်ကဵုဂကူဂစေံ မမံင်ပ္ဍဲဍာ် မလုပ်လၟိဟ် အနတိဒါဲတအ်ဂှ် ဇကုဇၞော်အိုတ်၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲဂကူဂစေံ မပဝ်တအ်လေဝ် ဇကုဇၞော်အိုတ်ရ၊၊ ဂကူဇၞော်အိုတ် သီုကဵုဂကူအဟာန် mute swan, trumpeter swan ကေုာံ whooper swan တအ်ဂှ် ဇၞော်စဵုကဵု ၁.၅ မဳတာ (၅၉ ၝောအ်တဲ)တုဲ လျိုင်နွံ စဵုကဵု ၁၅ ကဳလဝ် (၃၃ ပံင်)၊၊ ဇမၠိင်သၞေင်ဍေဟ် စဵုကဵု ၃.၁ မဳတာ (၁၀ ပေ) နွံမာန်ရ၊၊[၂] အဟာန်ဇၞော်ဇၞော်တအ် နွံကဵုဂတှ်ေစၞာံ ကသော်ဟွံတိုန် ပ္ဍဲအကြာမတ်ကဵုသၟူရ၊၊ ၝောအ်ကဵုကၟက် ဗွဲမဂၠိုင် ရုပ်သာ်တုပ် ဆဂး အဟာန်ကၟက်ဂှ် ဇၞော်၊ ဇြိုင် နူအဟာန်ၝောအ်ဏီရ၊၊[၃]
ဂကူအဟာန် Northern Hemisphere ဂှ် အသာ်ဗု ပေင်င်တုဲ ဂကူအဟာန် Southern Hemisphere ဂှ် အသာ်ဗု နှဴကဵုအသာ်လမ္စံက်ညိညရ၊၊ အဟာန်သာန် နူအဝ်သတေလျာဂှ် လစံက်ဒၟံင် အလုံမွဲဇကု ပါဲနူကဵု ပ္ဍဲသၞေင် ကာလမပၠး အသာ်ဗုနွံညိညရ၊၊ ကောန်အဟာန်သာန်ဂှ် ဒှ်အသာ်ပတေင်၊၊ ဂကူအဟာန်ကအ်လမ္စံက် နူကဵု အမေရိကသၠုင်ကျာဂှ် ဇကုဗုတုဲ ကအ်လစံက်ရ၊၊ [၄]
ဇိုင်အဟာန်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ဒှ်အသာ် လစံက်ကၠုကၠု၊ အသာ်ပတေင်၊ ဆဂး ဂကူအဟာန်ၜါဂကူ နူကဵုအမေရိကသၠုင်ကျာဂှ် ဇိုင်ဒှ်ဒၟံင် ပေန်/ပါန်၊၊ သၟူအဟာန်ဂှ် နွံအသာ်နာနာသာ်ရ၊၊ ဂကူအဟာန်ပန်ဂကူ နူကဵု subarctic တအ်ဂှ် ဒှ် သၟူအသာ်လမ္စံက် တုဲ ဗွဲမဂၠိုင် ဒှ်သၟူ အသာ်ဍာ်မိတ်၊ လ္ၚဵုဂှ် အသာ်ဗကေတ် ကဵု အသာ်လမ္စံက်နှဴရ၊၊ ၜိုန်ရ ဂစေံ ၚေက်ဟွံမဲကီုလေဝ် အဟာန်ဂှ် ပ္ဍဲသၟူဍေဟ်ဂှ် နွံကဵုဗီုပြင် ညံင်ကဵုၚေက် မသုင်စောဲ ကာလမၜံက်ဂြဲစ ချောဲ တၞးဆုတအ်ရ၊၊ အဟာန်တအ် သီုၜံက်စ က၊ ၚဴ ကေုာံ ပကောတ်တိကီုရ၊၊ [၅] အဟာန် mute swan ကဵု အဟာန်ကအ်လမ္စံက်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲတၞုင်သၟူ လပါ်လတူဍေဟ် နွံကဵုအဖုမွဲဍောတ်ရ၊၊ [၆]
ဂမ္စာဲ
ပလေဝ်ဒါန်
အဟာန်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ဂွံဆဵုကေတ် ဒၞာဲမၞုံကဵုဓါတ်ဂမ္တဴတုဲ ဗွဲမဂၠိုင် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲသကုတ်ဒေသဂမ္တဴ (tropics) တအ်ရ၊၊ ဂကူဂကောံအဟာန် မကော်စ ဗေဝဳ (bevy or wedge) တအ်ဂှ် မလေပ်ပဝ်ပြံင်ပဆုဲဒၟံင်ဒၞာဲရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဒေသ Northern Hemisphere ဂှ် နွံပန် (ဟွံသေင်တှ်ေ မသုန်)ဂကူ၊ ပ္ဍဲအဝ်သတေလျာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် မွဲဂကူ၊ ဂကူမကၠက်အာတုဲ မကေင်ဆဵုလေဝ် ပ္ဍဲနယျူဇြဳလာန် ကေုာံ Chatham Islands မွဲဂကူပၠန်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒေသသၠုင်ကျာ ကေုာံ သၠုင်ကျာအမေရိက၊ ဂကူဏအ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုအာရှ၊ လဒေါဝ်အမေရိက၊ သၟဝ်ကျာ ကေုာံ သၟဝ်ကျာအမေရိက၊ အလုံမွဲအဖရိကဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ရ၊၊ ဂကူအဟာန် mute swan ဂှ် စိုပ်အာ အမေရိကသၟဝ်ကျာ၊ အဝ်သတေလျာ ကေုာံ နယူဇြဳလာန်၊၊ [၇]
ဂကူဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ပြံင်လှာဲဒၟံင်ရ၊၊ ဂကူအဟာန် mute swan ဂှ် ပြံင်ဆုဲဒၟံင်ၜိုတ်ဒးရးကီုတုဲ လၟုဟ်တန်တဴမံင်ကၠုင်ဒၟံင် ပ္ဍဲယူရောပ်လပါ်ပလိုတ်၊ ပ္ဍဲဒေသယူရောပ်ဗၟံက်ကဵု အာယှဂှ် လုပ်ပြံင်တွဵုရ၊၊
စရိုတ်
ပလေဝ်ဒါန်
အဟာန်တအ်ဂှ် ဂၠာဲစစၞ ပ္ဍဲဍာ် သီုကဵု ပ္ဍဲတိရ၊၊ အဟာန်ဂှ် ကြပ်ဒှ်ဂကူဂစေံ မစတၞးမွဲကီုလေဝ် တိရစ္ဆာန်ဍောတ်တ် ဗီုကဵုက ၚဴတအ်ဂှ် ဍေဟ်စကီုရ၊၊ ပ္ဍဲကဵုဍာ်မ္ဂး ဍေဟ်တအ် ပၠိုပ်ခစုင်စ သၟဝ်ဍာ်ရ၊၊ ဍေဟ်တအ် စရိုဟ်၊ တၞံ၊ သၞော် ကေုာံ တၞးတၞံမတိုန်ပ္ဍဲဍာ် ကေုာံ ဇိုင်ဍာ်တအ်ရ၊၊[၈]
အဟာန်တအ် အာယုက် အကြာ ၄-၇ သၞာံပေင်မှ မဂွံစိုပ် အာယုက်မဗက်ၝောအ်ကၟက်ကီုလေဝ် ပြဟ်အိုတ် နူစအခိင် အာယုက် ၜိုတ် ၂၀ ဂိတု ကဵု သၞာံညိညဂှ် ဂှ် ဍေဟ်တအ် စဒက်ပွံင် မမံင်မွဲစွံ နဒဒှ်သမ္ဘာကဵုတၠသ္ၚိရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင်မ္ဂး မံင်ဘဝအိန်ထံင် စဵုကဵုမွဲအာယုက်ရ၊၊ [၉] ဇမၠိင်အာယုက် အဟာန် mute swan တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် စှ်သၞာံပြင် လဆောဝ်မ္ဂး စဵုကဵု ၂၀ သၞာံ ဂၠိင်မာန်ရ၊၊ ဆဂး အဟာန်ကအ်လမ္စံက်ဂှ် ဂျိုင်မာန် သၟဝ်စှ်သၞာံရ၊၊ ဍေဟ်တအ် ဒက်ခပေါဲ ပ္ဍဲတိ ဗဒါဲဍာ် ၜိုတ်မွဲမဳတာ၊၊ အရာအဟာန် ဟွံတုပ် ကုအဒါမွဲဂှ် အဟာန်ကၟက် ရီုအဟာန်ၝောအ် ပ္ဍဲအရာမဒက်ခပေါဲကီု သီုကဵု မရီုလဒပ်ကဵု ခၟာဲကီုရ၊၊ [၁၀] ဇမၞော်ခၟာဲဍေဟ်တအ်ဂှ် ဗွဲသၟဟ် (သွက်အဟာန် mute swan) နွံ 113x74 mm လျိုင် နွံ 340 g လၟိဟ်နွံ အကြာ ၄ စဵုကဵု ၇ မ၊ အခိင်မခဍတ်ဂှ် နွံအကြာ ၃၄-၄၅ တ္ၚဲရ၊၊ [၁၁] အဟာန်တအ်ဂှ် စဵုဒၞာ ကဵုဂီုကၠီု ကုခပေါဲဍေဟ်တအ်ပေင်င်ရ၊၊ အရာလဵုဟွံဟီု သီုကဵုမၞိဟ် ယဝ်ရ မကြပ်ညောန် ကဵုဘဲ ကုကောန်ဍေဟ်မ္ဂး ဍေဟ်ဗက်ဇဵု ဗက်ၜံက် ဗွဲမဇၞော်ကဵု ဒြဟတ်ရ၊၊
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ "Swan Breeding Profile: Pairing, Incubation, Nesting / Raising of Young". Retrieved 5 July 2018.
- ↑ Madge, Steve; Burn, Hilary (1988). Waterfowl: An Identification Guide to the Ducks, Geese, and Swans of the World. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-46727-6.
- ↑ Young, Peter (2008). Swan. London: Reaktion. p. 13. ISBN 978-1-86189-349-9.
- ↑ Young, Peter (2008). Swan. London: Reaktion. pp. 18–27. ISBN 978-1-86189-349-9.
- ↑ "Mute Swan. Feeding" Archived 2014-12-25 at the Wayback Machine., Royal Society for the Protection of Birds
- ↑ Young, Peter (2008). Swan. London: Reaktion. pp. 20 and 27. ISBN 978-1-86189-349-9
- ↑ Kear, Janet, ed. (2005). Ducks, Geese and Swans. Bird Families of the World. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-861008-4.
- ↑ Kear, Janet, ed. (2005). Ducks, Geese and Swans. Bird Families of the World. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-861008-4.
- ↑ Ross, Drew (March–April 1998). "Gaining Ground: A Swan's Song". National Parks. 72 (3–4): 35. Archived from the original on 2014-03-26.
- ↑ Ross, Drew (March–April 1998). "Gaining Ground: A Swan's Song". National Parks. 72 (3–4): 35. Archived from the original on 2014-03-26.
- ↑ Scott, Dafila (1995). Swans. Grantown-on-Spey, Scotland: Colin Baxter Photography. p. 51. ISBN 0-948661-63-1.