ၜုက်
ၜုက် (အၚ်္ဂလိက်: ''Amorphophallus'') နကဵုယၟုဓမ္မတာ ဘာသာအင်္ဂလိက်ကော်စ elephant foot yam, whitespot giant arum ဂှ် နွံဂၠိုင်ကဵုဂကူတုဲ သီုဖအိုတ် နွံၜိုတ် ၂၀၀ ဂကူ မဒှ်တၞံမတဵုဒေသဂမ္တဴတုဲ မလုပ်လၟိဟ် ဂကောံဂကူ Arum (Araceae)ရ။ တမ်မူလဍေဟ်ဂှ် ကၠုင်နူအာရှ၊ အဖရိက ကေုာံ အဝ်သတေလျာ ကေုာံ ဒေသတကအ်ၜဳအာရှဂမၠိုင် (various oceanic islands)ရ။[၁][၂] ဇၟာပ်ဂကူဂှ် စဂွံဖအိုတ်ဟွံသေင် ဆၜုက် ဂကူညိညတအ်ဂှ်ဟေင် ပတိတ်ထောအ် ဓါတ်သၞောက် နကဵုမကဵုဓါတ်ဂမ္တဴတုဲ စဂွံရ။[၃]
ၜုက် | |
---|---|
ပ္ကဴၜုက် | |
မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ | |
လောက: | Plantae |
(unranked): | Angiosperms |
(unranked): | Monocots |
(unranked): | Alismatales |
လၟေင်ဂကူ: | Alismatales |
ဇာတ်ဂကူ: | Araceae |
လစှ်ေဇာတ်ဂကူ: | Aroideae |
ဗဳဇဂကူ: | ''Amorphophallus |
Type species | |
Amorphophallus paeoniifolius | |
Species | |
See text | |
ယၟုတၞဟ်[၁] | |
|
ဝင် ပလေဝ်ဒါန်
စပ်ကဵု တၞံၜုက်တုဲ ပ္ဍဲကဵု မချစၟတ်သမ္တီ နကဵုသၞောတ်ဗေဒစှ်ေစှ်ေဂှ် စတမ်နူကဵု သၞာံ ၁၆၉၂ ပ္ဍဲကာလVan Rheede tot Drakenstein ရ။ နကဵုယၟုတၞံ "Amorphophallus" ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် နူကဵုသၞာံ ၁၈၃၄ ပ္ဍဲလိက် တၠပညာရုက္ခဗေဒ ဂကူဒါတ် Blumeရ။[၄] အကြာသၞာံ ၁၈၇၆ ကဵု ၁၉၁၁ ဂှ် Engler ထပ်ကလေင်ဗၟံက်ထ္ၜး ၜုက်ဂကူတၞဟ်တုဲ ပ္တိတ်လဝ်လိက် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၁၁ ရ။[၄]
ဂမ္စာဲ ပလေဝ်ဒါန်
တၞံၜုက်ဂှ် ဒှ်ဂကူတၞံမတိုန် ပ္ဍဲဒေသဂမ္တဴ ကေုာံ ဆာပ်ဂမ္တဴ ပ္ဍဲကဵုpaleotropics မဒှ်ဒေသ နူကဵုအဖရိက ပလိုတ် စဵုကဵုစိုပ် တကအ်ဖါသဳဖိက်ဂမၠိုင်၊ ပ္ဍဲအမေရိကဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ရ။ တၞံပ္ဍဲအမေရိက လ္ၚဵုတအ် ဗီုပြင်တုပ် နွံကီုလေဝ် ဒှ်တၞံဗဳဇဟွံတုပ်ရ။ တၞံၜုက်တအ်ဂှ် မလေပ်တိုန် ပ္ဍဲတိဂြိုပ်ရ။
ဗမံက်ထ္ၜး ပလေဝ်ဒါန်
တၞံၜုက်ဂှ် နွံဂကူနာနာသာ်၊ ဍောတ်တ်ကီု သီုကဵုဇၞော်ဇၞော်တုဲ မတိုန်နူခၟာဲဍေဟ်ရ။ ခၟာဲၜုက်လေဝ် မွဲဂကူကဵုမွဲဂကူ ဇမၞော် ကေုာံ ဗီုပြင် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်အိုတ်ရ။ နူကဵုက္ဍိုပ်ခၟာဲဍေဟ်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကဴဍေဟ်မွဲဍောင်တိုန်ကၠုင်တုဲ နူဂှ် တၞံတိုန်ကၠုင်ရ။ ကဴ ကဵု တၞံဍေဟ်ဂှ် ဗွဲမဗဗွဲကဵုဂကူဍေဟ်ဂှ် သၠုင် ကေုာံ ဇမၞော်ဍေဟ် တၞဟ်ခြာ ရေင်သကအ်အိုတ်ရ။
ဂကူဂမၠိုင် ပလေဝ်ဒါန်
ၜုက် ဂကူ Amorphophallus titanumဂှ် ဒှ်ဂကူၜုက်ဇၞော်အိုတ်ရ။ ပ္ကဴဍေဟ် နွံသမၠုင် စဵုကဵု ၂.၅ မဳတာ ဇမၞော် နွံ ၁.၅ မဳတာ။ ခၟောမ်ဍေဟ်တိုန်ၜိုတ် ၁.၂ မဳတာ (၄ ပေ) တုဲ ပကဴဍေဟ်စရာင်ရ။ တမ်မူလၜုက်ဂကူဏအ်ဂှ် ကၠုင်နူအေန်ဒဝ်နဳရှာ။ ကဴဍေဟ်ဂွံတိတ်ဂှ် ဒးကေတ်အခိင် ပွိုင် ၁၀ သၞာံ။
ဂကူဂမၠိုင် ပလေဝ်ဒါန်
- Amorphophallus aberrans
- Amorphophallus abyssinicus
- Amorphophallus abyssinicus subsp. abyssinicus
- Amorphophallus abyssinicus subsp. akeassii
- Amorphophallus abyssinicus subsp. unyikae
- Amorphophallus albispathus
- Amorphophallus albus
- Amorphophallus amygdaloides
- Amorphophallus angolensis
- Amorphophallus angolensis subsp. angolensis
- Amorphophallus angolensis subsp. maculatus
- Amorphophallus angulatus
- Amorphophallus angustispathus
- Amorphophallus ankarana
- Amorphophallus annulifer
- Amorphophallus antsingyensis
- Amorphophallus aphyllus
- Amorphophallus asper
- Amorphophallus asterostigmatus
- Amorphophallus atrorubens
- Amorphophallus atroviridis
- Amorphophallus barthlottii
- Amorphophallus baumannii
- Amorphophallus beccarii
- Amorphophallus becquaertii
- Amorphophallus bonaccordensis
- Amorphophallus borneensis
- Amorphophallus boyceanus
- Amorphophallus brachyphyllus
- Amorphophallus brevispathus
- Amorphophallus bufo
- Amorphophallus bulbifer
- Amorphophallus calabaricus
- Amorphophallus calabaricus subsp. calabaricus
- Amorphophallus calabaricus subsp. mayoi
- Amorphophallus canaliculatus
- Amorphophallus carneus
- Amorphophallus chlorospathus
- Amorphophallus cicatricifer
- Amorphophallus cirrifer
- Amorphophallus coaetaneus
- Amorphophallus commutatus
- Amorphophallus consimilis
- Amorphophallus corrugatus
- Amorphophallus costatus
- Amorphophallus coudercii
- Amorphophallus cruddasianus
- Amorphophallus curvistylis
- Amorphophallus dactylifer
- Amorphophallus declinatus
- Amorphophallus decus-silvae : West-Java giant amorphophallus
- Amorphophallus discophorus
- Amorphophallus dracontioides
- Amorphophallus dunnii
- Amorphophallus dzuii
- Amorphophilus eburneus
- Amorphophilus echinatus
- Amorphophallus eichleri
- Amorphophallus elatus
- Amorphophallus elegans
- Amorphophallus elliottii
- Amorphophallus excentricus
- Amorphophallus forbesii
- Amorphophallus galbra
- Amorphophallus gallaensis
- Amorphophallus gigas : Sumatra giant amorphophallus
- Amorphophallus gliruroides
- Amorphophallus glossophyllus
- Amorphophallus goetzei
- Amorphophallus gomboczianus
- Amorphophallus gracilior
- Amorphophallus gracilis
- Amorphophallus haematospadix
- Amorphophallus harmandii
- Amorphophallus hayi
- Amorphophallus henryi : Taiwan amorphophallus
- Amorphophallus hetterscheidii
- Amorphophallus hewittii
- Amorphophallus hildebrandtii
- Amorphophallus hirsutus
- Amorphophallus hirtus
- Amorphophallus hohenackeri
- Amorphophallus hottae
- Amorphophallus impressus
- Amorphophallus incurvatus
- Amorphophallus infundibuliformis
- Amorphophallus interruptus
- Amorphophallus johnsonii
- Amorphophallus kachinensis
- Amorphophallus kiusianus
- Amorphophallus konjac : Devil's tongue, elephant foot, elephant-yam, leopard palm, snake palm, umbrella arum
- Amorphophallus konkanensis
- Amorphophallus koratensis
- Amorphophallus krausei
- Amorphophallus lambii
- Amorphophallus lanuginosus
- Amorphophallus laoticus
- Amorphophallus lewallei
- Amorphophallus linearis
- Amorphophallus linguiformis
- Amorphophallus longicornus
- Amorphophallus longiconnectivus
- Amorphophallus longispathaceus
- Amorphophallus longistylus
- Amorphophallus longituberosus
- Amorphophallus luzoniensis
- Amorphophallus lyratus
- Amorphophallus macrorhizus
- Amorphophallus manta
- Amorphophallus margaritifer
- Amorphophallus margretae
- Amorphophallus maximus
- Amorphophallus maximus subsp. fischeri
- Amorphophallus maximus subsp. maximus
- Amorphophallus maxwellii
- Amorphophallus mekongensis
- Amorphophallus merrillii
- Amorphophallus mildbraedii
- Amorphophallus minor
- Amorphophallus mossambicensis
- Amorphophallus muelleri
- Amorphophallus mullendersii
- Amorphophallus mysorensis
- Amorphophallus nanus
- Amorphophallus napalensis
- Amorphophallus napiger
- Amorphophallus nicolsonianus
- Amorphophallus obovoideus
- Amorphophallus obscurus
- Amorphophallus ochroleucus
- Amorphophallus opertus
- Amorphophallus paeoniifolius : Whitespot giant arum, elephant yam
- Amorphophallus palawanensis
- Amorphophallus parvulus
- Amorphophallus paucisectus
- Amorphophallus pendulus : Brunei amorphophallus
- Amorphophallus perakensis
- Amorphophallus perrieri
- Amorphophallus pilosus
- Amorphophallus plicatus
- Amorphophallus polyanthus
- Amorphophallus prainii
- Amorphophallus preussii
- Amorphophallus purpurascens
- Amorphophallus pusillus
- Amorphophallus putii
- Amorphophallus pygmaeus
- Amorphophallus rhizomatosus
- Amorphophallus richardsiae
- Amorphophallus rostratus
- Amorphophallus rugosus
- Amorphophallus sagittarius
- Amorphophallus salmoneus
- Amorphophallus saraburiensis
- Amorphophallus saururus
- Amorphophallus scaber
- Amorphophallus scutatus
- Amorphophallus sizemorae
- Amorphophallus smithsonianus
- Amorphophallus sparsiflorus
- Amorphophallus spectabilis
- Amorphophallus staudtii
- Amorphophallus stipitatus
- Amorphophallus stuhlmannii
- Amorphophallus subsymbiformis
- Amorphophallus sumawongii
- Amorphophallus sylvaticus
- Amorphophallus symonianus
- Amorphophallus synandrifer
- Amorphophallus taurostigma
- Amorphophallus tenuispadix
- Amorphophallus tenuistylis
- Amorphophallus teuszii
- Amorphophallus tinekeae
- Amorphophallus titanum : Titan arum, krubi (largest flower structure on earth)
- Amorphophallus tonkinensis
- Amorphophallus variabilis
- Amorphophallus venustus
- Amorphophallus verticillatus
- Amorphophallus yuloensis
- Amorphophallus yunnanensis : Kerri's giant arum
- Amorphophallus zengianus
- Amorphophallus zenkeri
- Amorphophallus zenkeri subsp. mannii
- Amorphophallus zenkeri subsp. zenkeri
နိဿဲ ပလေဝ်ဒါန်
- ↑ ၁.၀ ၁.၁ Kew World Checklist of Selected Plant Families
- ↑ Sedayu, A., C. M. Eurlings, Gravendeel, B., & Hetterscheid, W. (2010). Morphological character evolution of Amorphophallus (Araceae) based on a combined phylogenetic analysis of trnL, rbcL and LEAFY second intron sequences. Botanical Studies, 51, 473–490.
- ↑ Robert L. Freedman, The famine foods database. Archived from the original on 2009-12-21။ Retrieved on 2019-10-15။
- ↑ ၄.၀ ၄.၁ Hetterscheid, W., & Ittenbach, S. (1990). Everything you always wanted to know about Amorphophallus but were afraid to stick your nose into! Aroideana, 19, 17-20.