Thorvald Stauning

ထောရ်ဝါဒ် သြဂုသ် မာရိနုသ် သတဴနိုန် (အၚ်္ဂလိက်: Thorvald August Marinus Stauning) (၂၆ အံက်တဝ်ပါ ၁၈၇၃ ကဝ်ပေန်ဟာဂေန် - ၃ မေ ၁၉၄၂) ဗွဲမဂၠိုင် ညးဂမၠိုင် မတီလဝ် နကဵုယၟုလက္ကရဴ သတဴနိုန် ဝွံ ဒှ်သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန် သဵုယှေဝ်ဒဳမဝ်ကရေတ် ဍုင်ဒိန်မက်တုဲ ဒှ်သကိုပ်ဝန်ဇၞော် သဵုယှေဝ်ဒဳမဝ်ကရေတ် ဍုင်ဒိန်မက်ကၠာအိုတ်။ နူကဵုသၞာံ ၁၉၂၄ စဵုကဵု ၁၉၂၆ မွဲအလန်ပၠန်ဂှ် နူသၞာံ ၁၉၂၉ စဵုကဵုညးစုတိ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၂ ရ။ သီုဖအိုတ် ညးယိုက်ဂၠေင်လဝ် တာလျိုင်သကိုပ်ဝန်ဇၞော် ပွိုင် ၁၅ သၞာံကဵု ၉ ဂိတုရ။

ထောရ်ဝါဒ် သတဴနိုန် Thorvald Stauning
သၠးဂၠံဂဝ်	Thorvald August Marinus Stauning (1873-10-26)အံက်တဝ်ဗါ ၂၆၊ ၁၈၇၃ ကဝ်ပေန်ဟုက်ဂေန်၊ ဍုင်ဒိန်မက်
စုတိ	မေ ၃၊ ၁၉၄၂(1942-05-03) (အာယုက် ၆၈) ကဝ်ပေန်ဟုက်ဂေန်
တိုင်စၟတ်သမ္တီ	သုသာန် ဘာကျာ်ဝေသတာ (Vestre Kirkegård)
ဂကူ	ဒိန်နေတ်
မဒယှ်တဴ	က္ဍိုပ်သကိုပ် သၟာကမၠောန်၊ သကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဍုင်
ဗော်	ဗော်သဵုယှေဝ်ဒဳမဝ်ကရေတ်
အံက်	Peter August Stauning, Caroline Elisabeth Hansen
ဂယိုင်လမျီု	သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်

ပ္ဍဲကဵုလက်ထက်ညးဂှ် ဒက်ပတန်လဝ် သၞောဝ်ဍုင်ဖဲသအဳညးဍုင်ကွာန် မကော်ဂး ဝေလ်ဖေရ် သတုက်(social welfare state) ကေုာံ ပြံင်လှာဲကဵု ဂကောံမၞိဟ် နကဵုသဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေသဳ ဗွဲမဂၠိုင်ဂၠေင်တုဲ ညးဂှ် ဒှ်သကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဍုင်ဒိန်မက် ပ္ဍဲခေတ် ၂၀ ဗွဝ်ကၠံ ညးဍုင်ကွာန်တအ် မဆာန်မွဲရ။

ကရောင်ဒဵုဇမၞော် ပ္ဍဲဍုင်ဂရိန်လာန်ဂှ် နမဗှ်ဗၞုဟ် ဂုဏ်ညးတုဲ ခုတ်ခဴ ကဵုလဝ်ယၟုညး သတဴနိုန် ရ။

အတ္ထုပ္ပတ္တိ

သတဴနိုန်ဂှ် ဒှ်ကောန် ပဳတာ သြဂုတ် သတဴနိုန် (Peter August Stauning) (၁၈၄၃-၁၉၀၃) ကေုာံ ခရဝ်လဳနာ အဳလိသဗေတ် ဟာန်သေန် (Caroline Elisabeth Hansen)။ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၆ အံက်တဝ်ပါ ၁၈၇၃ ပ္ဍဲဍုင်ဇၞော်ဍုင်ဒိန်မက် ဂဝ်ပေန်ဟုက်ဂေန်ရ။ အပါညးပဳတာဂှ် ဒှ်သၟာဗဳသကဝ်ကွဳ (သၟာကၠောန်ကွဳ) ဗွဲကြဴ ကၠောန်ကွဳ ဟွံဒှ်ကမၠောန်တုဲ ကၠောန်အာ ကမၠောန်နာနာ ဒှ်မၞိဟ်ဒိုက်ဂတ်မွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သတဴနိုန်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မဇၞော်ဂေါဝ်ကၠုင် ပ္ဍဲဂကောံသ္ၚိကၟိန် ဒိုက်ဂတ် ပ္ဍဲဍုင်ဂဝ်ပေန်ဟုက်ဂေန်တုဲ ဟိုတ်နူမိမဝါတ် စွံဘာခိုဟ်ဟ်ဟွံမာန်တုဲ ဂွံမံင် ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳ ဟေင်ရ။ ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳဂှ် မိမညးတေအ် ဒးကဵု ခရိတ်ဘာ မွဲဂိတု သြန်မွဲခရဝ်နာရ။ ကာလညးတေအ် ကလိဂွံအာယုက် ၁၀ သၞာံဂှ် ညးတေအ် ဒးလုပ်ကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲအခိင် မသၠးနူဘာရ။ နူဂယးပြဟ် မသုန်နာဍဳ ညးတေအ် စှ်ေကမၠောန်တုဲ ဒစိတ်နာဍဳ ညးတေအ် အာဘာ၊ ၜါနာဍဳ တ္ၚဲစေင် စဴနူဘာ ဒးလုပ်ကမၠောန် ပွိုင်မွဲၜါနာဍဳပၠန်ရ။

အခိင်ကာလ ညးစိုပ်အာယုက် မဒုင်ကန်ဖိရ်မေရှောန် (confirmation) (မဒှ် နကဵုအခိုက်ခရေတ်ယာန် ကာလမပေင်အာယုက် အကြာ ၁၂-၁၅ သၞာံ ကၠောန်သဘင် မဒုင်ကအ်ပါင် ပ္ဍဲဘာကျာ် ဒဒှ်ရ ဇကုဒုင်ပတှ်ေကေတ်ကျာ်ဍာံဍာံရ။)ဂှ် မိမညးတေအ် သွက်ဂွံရာန် ပလောအ်တၟိတၟိဂှ် လှုဲဟွံမဲတုဲ မိညးတေအ် အာအာတ် အရီုအဗင်သြန် ပ္ဍဲဂကောံရီုဗင်မၞိဟ်ရ။ နူကဵု ဂကောံရီုဗင်မၞိဟ်ဂှ်ဟီု ဒးကေတ်နင် လိက်ထံက်ဂလာန် နူကဵုဘာကျာ် ဒဒှ်ရ ကောန်ဇကု ဒုင်ကန်ဖိရ်မေရှောန်ဍာံဍာံဂှ်ရ။ မိညး အာဇရေင် ဘာကျာ်တုဲ အာတ်မိက် လိက်ထံက်ဂလာန်ဂှ် နူဘာကျာ်ဂှ် ညးဟွံပတိတ်ကဵုရ။ ညးလဵုလေဝ် ဟွံမိက်ဂွံ ဒုင်ကေတ် ကန်ဖိရ်မေရှောန် ကရောမ်သတဴနိုန် မလတက်လဝ် ပလောအ်ၚေတ်တ် ညံင်ခါဲဒုတ်ရ။ နကဵုမိအံက်မွဲ မိက်ဂွံကဵု ကောန်ဇကု ဒုင်အာဲကၟာဲသာသနာတုဲ ပြာပ်အာ ဇရေင်သ္ၚိဖျေဟ်အိက်သြန် (Assistenshuset) တုဲ ကလိဂွံလှုဲတုဲ ရာန်ပလောအ်၊ ဗံင်မဳ၊ ကတာက်ကၠဵု၊ ဒၞပ်တုဲ ညးတေအ် ဂွံဒုင် ကန်ဖိရ်မေရှောန် ပ္ဍဲဘာကျာ် ညးမဂွံဒုင်လဝ် မ္ၚဵုၜာတ္တိဇာံ/ဗလိုပ် ပ္ဍဲအခိင်မကတဵုဒှ်မၞိဟ်တေအ်ရ။

သတဴနိုန် မိက်ဂွံ တိုန်ဘာ ကမၠောန်စာရေ/ကမၠောန်ရုင်တုဲ ဒးဂၠာဲ ရုင်ကမၠောန် သွက်ဂွံ လုပ်ဗတောန်ကမၠောန်ရ။ မိမညးတေအ် ကဵု ညးတေအ် အာဆဵု ကုတၠကမၠောန် သေဝေရိန် (Severin)ရ။ ပ္ဍဲအခိင် မအာဆဵုဂှ် ညးတၠကမၠောန်ဂှ် ဟွံသၟာန်ပရူတေအ် ပရူဏအ်မွဲသာ် သၟာန်ဒၟံင် ပ္ဍဲအခိင် ဗတောန်ကမၠောန်ဂှ် နကဵုမိမတအ် ရာန်ကဵုပလောအ် ဒၞပ် ကယျိုင်ကယျဝ်မာန်ဟာ သၟးရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ကွးဘာမလုပ်ဗတောန်ကမၠောန်မွဲ သြန်ဂိတု ဟွံကလိဂွံရ။ နကဵုမိမတအ် ဂွံရာန်ကဵုပလောအ်တၟိတၟိ မတိုန်ရုင်ဂွံဂှ် ရာန်ဟွံမာန် ဟွံဂံင်ဒုင်လျိုင်တုဲ သတဴနိုန် ဟွံဂွံလုပ်ကမၠောန်ဂှ်ရ။ စၞးဂှ် ညးတအ် ဒးအာဂၠာဲ ကမၠောန် မဟွံဒးကေတ် ဗွိုက်လတက်ခိုဟ်ဟ်တုဲ လုပ်ကၠောန်ကမၠောန်ဓမာတ် ပ္ဍဲဇရေင်ရုင်ဓမာတ် ဗူရ်လာ (Burla) ပ္ဍဲရုင်ဓမာတ်ဂှ် အစာဓမာတ်နွံ ၆ တၠ ကွးဘာနွံ ၆ တၠရ။ အခိင်ကမၠောန်ဂှ် စနူ နူဂယး တြဴနာဍဳ ဒေါအ် တြဴနာဍဳသဝ်တ္ၚဲ ကၠောန်ကမၠောန်ပွိုင် ၁၂ နာဍဳရ။ ကမၠောန်ဂှ် ဟိုတ်နူကျာန် ဒးဂိုတ်ဂစာန်ဂၠိုင်လောန်တုဲ ညးတေအ်လောတ်စှ်ေ ပ္ဍဲကမၠောန်ရ။ သဝ်ဝန်ဟီု ကမၠောန်ဂှ် ဟွံကိတ်ညဳ ကုအဝဲကာယ ကေုာံ အာယုက်ညးတေအ်တုဲ သဝ်ဝန် ကဵုကသပ် သွက်ဂွံကဵုဒေါအ် နူကမၠောန်ဂှ်ရ။ ကာလဂှ် အပါညးတေအ် ကၠောန်ဒၟံင် နဒဒှ် မၞိဟ်မင်မဲကၠအ်မွဲရ။ ပ္ဍဲကၠအ်ဂှ် ကၠောန်ပတိတ်ဒၟံင်ၜံက်တုဲ သတဴနိုန်လေဝ် လုပ်ကၠောန် ပ္ဍဲကမၠောန်သၟူၜံက် နဒဒှ် မၞိဟ်မရုဲၜံက်မွဲရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၈၉၂ ဂှ် ညးတေအ် လုပ်ဂကောံသၟာကမၠောန်ရ။ ပ္ဍဲဂကောံသၟာကမၠောန်ဂှ် နွံပၟိက်ဒၟံင် မၞိဟ်ရပ်စရင်မွဲဂှ် ညးတေအ် အာတ်မိက် မိက်ဂွံလုပ်ကၠောန်ရ။ ညးတေအ် ဂွံဗတောန်ကမၠောန်စာရေ ပ္ဍဲဂကောံဂှ်ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၈၉၈ ဂှ် ညးတေအ် ဂွံဒှ် မၞိဟ်စာရေဇၞော် ပ္ဍဲဂကောံပံင်ကောံသဵုရှေဲဒဳမဝ်ကရေတ်ရ။

ကဆံင် ပ္ဍဲပရေင်ဍုင်ကွာန်

စိုပ်သၞာံ ၁၉၀၆ ဂှ် သတဴနိုန် ဂွံဒုင်ရုဲစှ် နဒဒှ် အမာတ်ကၠတ်ထဝ် နူကဵုပွိုင်ဆန္ဒမာဲ Faksekredsen ရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၁၀ ဂှ် ညးဂွံဒုင်ရုဲစှ် နဒဒှ်ဥက္ကဌ ဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေတ် (Social Democratic Party (Socialdemokratiet)) ဆက်ယိုက်ဂၠေင်အာ တာလျိုင်ဥက္ကဌ ကြပ်ပေင် ၃၀ သၞာံ စဵုကဵုသၞာံ ၁၉၃၉ ရ။ ပ္ဍဲအခိင်မဒှ်ဒၟံင် အမာတ်ကၠတ်ထဝ်ဂှ် သီုချဳဓရာင် ပ္ဍဲဂကောံမပစၞးညးဍုင်ကွာန် (Borgerrepræsentationen) ပ္ဍဲဍုင်ဇၞော်ကဝ်ပေန်ဟုက်ဂေန်ရ။ သဘင်ရုဲမာဲ သၞာံ ၁၉၁၈ ဂှ် ညးတေအ် သၠာဲထောအ် ပွိုင်ဆန္ဒမာဲတုဲ လုပ်ပြိုင် ပ္ဍဲဒေသဍုင်ဇၞော်ကဝ်ပေန်ဟုက်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်မဒှ်အမာတ်ကၠတ် အကြာသၞာံ ၁၉၁၆-၂၀ ဂှ် ညးဂွံဒုင်ရုဲစှ် နဒဒှ်ဝန်ဇၞော်ပရေင်ပကင်ရင် (kontrolminister) ပ္ဍဲအလဵုအသဳပံင်ကောံ မကော်ဂး radikale Zahle-regering ဂှ်ရ။ နူစသၞာံ ၁၉၁၉ ဂှ် ညးတေအ် ဒှ်ဥက္ကဌ ဂကောံမပစၞးညးဍုင်ကွာန်ရ။

ပ္ဍဲသဘင်ရုဲမာဲ သၞာံ ၁၉၂၄ ဂှ် ဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေတ်ညးတအ် ကလိဂွံမာဲ မၞိဟ်စၞး ဂၠိုင်တိုန်ထပှ်တၠတုဲ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ဂှ် ဒှ်ဗော်ဇၞော်အိုတ်တုဲ နကဵုဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ရေတ် ဒက်အလဵုအသဳမာန်ကၠာအိုတ်တုဲ ညးဂွံဒှ် သကိုပ်ဝန်ဇၞော်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ပ္ဍဲဂကောံဝန်ဇၞော်ဂမၠိုင်ဂှ် ညးရုဲစှ်ပတိုန် သီုမၞိဟ်ဗြဴ နဳနာ ဗင် (Nina Bang) နဒဒှ် ဝန်ဇၞော် ဌာနပရေင်ပညာ ရ။ နဳနာဗင်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ဗြဴ မဂွံဒုင်ခပတိုန် ကဆံင်ဝန်ဇၞော်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကဵုဂၠးတိဏအ်ရ။ ဟိုတ်နူ မကၠောန် ပရေင်ပြံင်လှာဲဇၞော်ဇၞော် သွက်ပရေင်မၞိဟ်တုဲ အရာမဟွံတုပ်စိုတ် ရေင်သကအ် ကတဵုဒှ် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ကေုာံ ဂကောံအလဵုအသဳညးတုဲ ပ္ဍဲအခိင်မကြပ်ကဵု သဘင်ရုဲမာဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၂၈ ဂှ် ဒးဒုင်ရိုဟ်ပလီုထောအ် အလဵုအသဳတုဲ နကဵုဗော်လဳဗရေလ် (ဗော်တဲပုင်) ဒးဆက်ကေတ်တာလျိုင်တုဲ တဝ်မာတ် မဒ်သာန်မုဒ်ဒလ် (Thomas Madsen-Mygdal) ဒှ်အလဵုအသဳမွဲလစုတ်ရ။

သဘင်ရုဲမာဲ ၁၉၂၉ ဂှ် ဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေတ် ကေုာံ ဗော်သဵုယှေဲလဳဗရေလ် social liberal (Det Radikale Venstre)တအ် ဒက်ပတန် အလဵုအသဳပံင်ကောံရ။ သတဴနိုန် ဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေတ်ဂှ် ဒှ်သကိုပ်ဝန်ဇၞော်၊ ဥက္ကဌ ဗော်သဵုယှေဲလဳဗရေလ် ပဳတာ မုန်ချ် (Peter Munch) ဂွံဒှ် ဝန်ဇၞော်ကာဍုင်သအာင်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် အကြာသၞာံ ၁၉၃၀တအ်ဂှ် ဒှ်အခိင် ပရေင်ပိုန်ဒြပ် မကြေပ်ဂြက် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ် အလုံမွဲ တိုက်ဥရဝ်ပမွဲရ။ မၞိဟ်ကမၠောန်ဟွံမဲဂှ်ဂၠိုင်၊ ပရေင်ရုသံင် အကြာသၟာကမၠောန် ကဵု တၠကမၠောန် ကတဵုဒှ်ဒၟံင် ပ္ဍဲဍုင်တၞဟ်တအ် ဗွဲမဇၞော် ကဵုဒြဟတ်ကီုလေဝ် နကဵု ဍုင်ဒိန်မက် သၟဝ်အလဵုအသဳသတဴနိုန်ဂှ် ထိင်လဝ် ညံင်ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ်မာန်ကၠုင်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၃၃ အလဵုအသဳ ကေုာံ ဗော်လဳဗရေလ် မဒှ်ဗော်ဒစဵုဒစး ကလိဂွံ တင်တုပ်စိုတ်ရေင်သကအ် အပြံင်လှာဲပရေင်မၞိဟ် မဆေင်ကဵု ပဝ်လသဳ ပရေင်မၞိဟ် ဍုင်ဒိန်မက်ရ။ တင်တုပ်စိုတ်ဂှ် ဟိုတ်မတုပ်လဝ်စိုတ် ပ္ဍဲသ္ၚိသတဴနိုန် မၞုံပ္ဍဲ ဂၠံင်ခေန်သလာဂေဝ်တုဲ ကဵုလဝ်ယၟု တင်လတုပ်စိုတ်ခေန်သလာဂေဝ် (Kanslergadeforliget) ရ။ တင်လတုပ်စိုတ်ဝွံ ဒှ်တင်လတုပ်စိုတ် မဆေင်ကဵု အပြံင်အလှာဲပရေင်မၞိဟ် (Social reform)မွဲတုဲ ဒှ်တင်လတုပ်စိုတ် မလုပ်ဝင် ကိစ္စဇၞော်မွဲရ။ ယဝ်ရ တင်လတုပ်စိုတ်ဏအ် ဟွံကတဵုဒှ်ကၠုင်မ္ဂး ဍုင်ဒိန်မက်လေဝ် ညံင်ရဴဍုင် ပ္ဍဲဥရဝ်ပတၞဟ်တအ်ကီု ပရေင်ကလိုက်ကမဵု ပရေင်ရုသံင် ကတဵုဒှ် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုတုဲ သၞောတ်ပရေင်မၞိဟ် ဍုင်ဒိန်မက် ဗီုမၞုံဒၟံင်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ကတဵုဒှ်ကၠုင် ဟွံမာန်ရ။

သဘင်ရုဲမာဲ ၁၉၃၅ ဂှ် ဟိုတ်နူ ဒယှ်တှ်ပြာကတ် သတဴနိုန်ဂှ် နကဵု လဟီုသလဝ်ဂေန် (သတဴနိုန် ဟွံသေင်မ္ဂး ရုသံင်) "Stauning eller Kaos" ဂှ် ဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေတ် ကလိဂွံမာဲ ၃၆% ရ။ ဗော်သဵုယှေဲဒဳမဝ်ကရေက်ဂှ် ဒှ်အာ ဗော်ဇၞော်အိုတ် ကေုာံ ဗော်ကလိဂွံ အထံက်ဂလာန် နူညးဍုင်ကွာန်ဂၠိုင်အိုတ်ရ။ နကဵုညးဂှ်လေဝ် ဂွံဒုင်ကော်ဂး "မအံက်ဍုင်" ရ။

သတဴနိုန် ဟီုဒၟံင်ဂလာန် ပ္ဍဲတ္ၚဲပံက်ပါလဳမာန် ပ္ဍဲဂိတုဨပြဳ ၉ သၞာံ ၁၉၄၀

ဆဂး ၜိုန်ရ ယၟုမြဟ်တမ္ညဝ် ညးဍုင်ကွာန်ဆာန်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၃၉ ညးတေအ် ဂစာန်ပလေဝ် သၞောဝ်လဒက်ပတန်ဍုင်ဂှ် ညးဍုင်ကွာန်တအ် ဟွံထံက်ဂလာန် ဟွံကဵုမာဲ လပါ်ညးတေအ်ရ။ မွဲလပါ်ဂှ်ပၠန် ပရေင်ဘပဠ နူဟေတ္တလာ ဂျာမနဳဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုင်တုဲ သွက်ဍုင်ဂွံတန်တဴအာ နဒဒှ် ဍုင်မသၠးပွးမွဲဂှ် ဒှ်ကၠုင်ဓဝိင်ရ။ ဗော်ဒစဵုဒစးဟီု ဟိုတ်နူအလဵုအသဳညးတအ် ကၠောန်လဝ် အပြံင်လှာဲပရေင်မၞိဟ် နူကဵုသၞာံ ၁၉၃၂ - ၁၉၃၇ တေအ်ဂှ်တုဲ လှုဲဍုင် ၜိုတ်နွံဂှ် စကာလဝ် ပ္ဍဲပရေင်ကမၠောန် သၠုင်ပတိုန် ကဆံင်မၞိဟ် ပရေင်မၞိဟ် ပရေင်ပညာဂၠိုင်လောန်တုဲ အခိင်လၟုဟ် ဒြဟတ်ပၞာန် ဍိုန်လျရ။ နကဵုအလဵုအသဳ သတဴနိုန် ညာတ်ကေတ် ဒြဟတ်ပၞာန်ဂျာမနဳဂှ် ဇၞော်လောန် စဵုဒၞာဗတိုက်ကဵု ဂျာမနဳဂှ် ဒှ်အရာဂုဏ်ဖိုလ်ဟွံမဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ နကဵုဍုင်ဒိန်မက် ဟွံမိက်ဒုင်ဒှ်ပၞာန်တုဲ ဒးစကာ နကဵုဗျူဟာတၞဟ်ရ။ ဗျူဟာညးတအ် မဖန်ဂှ် မွဲလပါ်ဂှ် ဒးဆက်ဖန်ကၠောန် အပြံင်အလှာဲပရေင်မၞိဟ် (social reform) မဒှ်ကမၠောန် သၠုင်ပတိုန် ပရေင်မၞိဟ် ပရေင်ပညာ ကောန်ဍုင်ဇကုမ္ဂး ကောန်ဍုင်ဇကု ပရေင်ကောံကလောအ် နဒဒှ် ဂကူမွဲကတဵုဒှ်ကၠုင်ရောင်။ သၠုင်ပတိုန် ပရေင်မၞိဟ်ဂှ် ဒှ်အရာမစဵုဒၞာကဵု ညံင်မၞိဟ်တအ် ဗွဲတၟေင် ဂကောံမၞိဟ်သၟာကမၠောန်တအ် ဟွံဂွံဒှ် လညာတ်မစိုပ်တၞုင်တၞး လညာတ်မွဲကရေက် မပ္တံကဵု လညာတ်နာဇြဳ၊ လညာတ်ကောန်မျူနေတ်တအ်ရ။ တုဲပၠန် ဒေသဍုင်ဒိန်မက် သကုတ်သောန်နာယူလာန် (Sønderjylland) မကလေင်ပံင်ကောံလဝ် ပ္ဍဲဍုင်ဒိန်မက် နူဂျာမနဳ နူကဵု ၁၉၂၀ဂှ် ယဝ်ရဒစဵုဒစး ကဵုဂျာမနဳမ္ဂး ဂျာမနဳကလေင်သီကေတ်ပၠန်မာန်ရ။

စိုပ်သၞာံ ၁၉၄၀ ဂိတုဨပြဳ ၉ ဂှ် ပၞာန်ဂျာမနဳ မစလုပ်အုပ်ဓလီုကေတ် ဍုင်ဒိန်မက်ဂှ် ညးကလေင် ဒက်ပတန်အလဵုအသဳတၟိ နကဵုဗော်ပရေင်ဍုင်ကွာန်သီုဖအိုတ် မပံင်ပကောံလဝ်ရ။ ဗော်ဒစဵုဒစးတအ်လေဝ် ပါလုပ် ပ္ဍဲအလဵုအသဳ ပံင်ကောံရေင်သကအ် သီုညးဖအိုတ်ရ။ နကဵုအလဵုအသဳဂှ် ဒုင်တဲ ပရေင်ပံင်တောဲ အုပ်ဓုပ်ဍုင် ကုဟေတ္တလာဂျာမနဳ ရ။ နကဵုအလဵုအသဳကီု သီုကဵု ဨကရာဇ်ခရိရှာန် ဒဿမ (King Christian X of Denmark) အာတ်မိက် ဒုင်ဂုဏ် ညးဍုင်ကွာန်တအ် ညံင်ဟွံဂွံ တဝ်စၞေဟ် ဒစဵုဒစး ပၞာန်ဂျာမနဳရ။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၄၂ ပ္ဍဲအခိင်မပံင်တောဲအုပ်ဍုင် ကုဂျာမနဳဂှ် သတဴနိုန် စုတိအာရ။

ဝင်

ဗီုရုပ် သတဴနိုန် မထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပျးသၟာကမၠောန် ဍုင်ကဝ်ပေန်ဟုက်ဂေန်၊ ဒိန်မက်။ ညးမဒတဲဗဵုဒၟံင်ဂှ် ဒှ် နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ။

သတဴနိုန်ဂှ် ညံင်ရဴက္ဍိုပ်သကိုပ်သၟာကမၠောန် ဍုင်တၞဟ် ပ္ဍဲသွိတ်ဒေန်မ္ဂး (Hjalmar Branting)တအ်ကီု ဒှ်မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲအရာမပြံင်လှာဲ ပရေင်မၞိဟ်ညးဍုင်ကွာန်၊ ညံင်ဇၟာပ်မၞိဟ် ဂွံဇၞော်မောဝ်ဂှ် ဂစာန်ဖန်လဝ်ရ။ နကဵု ပရေင်ဟီုတွဟ် သတဴနိုန် ဟွံသေင်မ္ဂး ရုသံင် (Stauning eller Kaos) မဒှ်အခိင် ဍုင်ကွာန်မဝါတ်ဒိုက် မၞိဟ်ကမၠောန်ဟွံမဲ ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဖန်ဗဒှ် ညံင်ကောန်ဍုင်ကွာန်တအ် ကဆံင်မၞိဟ်ဂွံသၠုင် ပရေင်ပိုန်ဒြပ် ကောန်ဍုင်ကွာန် ညံင်ဂွံခိုဟ် မာန်ကၠုင်လဝ်ရ။

ပ္ဍဲအခိင် အဃောမသၠုင်ပတိုန်ဒၟံင် ကၠောန်ဒၟံင် အပြံင်အလှာဲပရေင်မၞိဟ် အဃောအသိင်ခိုဟ်ဂှ် ပၞာန်ဂျာမနဳ လုပ်ကၠုင်ဂှ် ယဝ်ရဝေင်ပၞာန်ကဵုဂျာမနဳမ္ဂး ဒှ်အရာမဟွံမာန်တီကၠး ဒှ်အရာမဟွံဒှ်ဂုဏ်ဖိုလ် သွက်ဍုင်ဇကုတုဲ ပကောံသၟာပရေင်ဍုင်ကွာန် သီုဖအိုတ်တုဲ ဒက်ပ္တန်အလဵုအသဳတၟိ၊ နကဵုအလဵုအသဳဂှ် ဒုင်တဲ အလဵုအသဳပံင်တောဲ ကုရဲသမၠဲတိ ဂျာမနဳဟေတ္တလာရ။ ပ္ဍဲအခိင်ပၞာန်ဂှ်ဟေင် ညးဒးစုတိအာတုဲ ညးဂွံဒုင်ဖျေဟ်ကမ္မဌာန် နကဵုဇျာပနကောန်ဂကူမွဲရ။ နကဵုအခိုက်ဍုင်ဒိန်မက် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် သကိုပ်ဝန်ဇၞော် မဖျေဟ်ကမ္မဌာန် နကဵုအစဳအဇန်ဇျာပနကောန်ဂကူဂှ် ဒှ်အရာဓမ္မတာမွဲ ဟွံသေင်ရ။ သၞောတ်ဂၠံင်တရဴ အပြံင်အလှာဲပရေင်မၞိဟ် သတဴနိုန်ဂှ် ဒှ်သဇိုင်ရိုဟ်ကၞက် အနာဂတ် သၞောတ်ဍုင်ဖဲသအဳ မကော်ဂး ဝေလ်ဖေရ် သတုက် (welfare state) ဍုင်ဒိန်မက်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သတဴနိုန်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲဝင်ဍုင်ဒိန်မက်မွဲတုဲ ပ္ဍဲကဵုတိုက်ထ္ၜးပျး ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲတိုက်ထ္ၜးပျးသၟာကမၠောန်ဂှ် ပရူညး ကေတ်လဝ်ဒၞာဲအဓိကရ။

နိဿဲ

[[Category:]]