ဇၞး၊ ကျာ်စေတဳ ကွာန်ဝါဂၠံင်
ကျာ်ဇၞး (ၜဳဗိုင်) (ကျိုက်နဲရေလယ်ဘုရား)ဝွံ ဒှ်ဘုတ်ကျာ် မသြိုင်လဝ် လတူတၟအ် မနွံမ္ၚး ပြင်ၜဳ ဗဒါဲကွာန်အင်ခေဝ် ကဵု ကွာန်ဝါဂၠံင် ပွိုင်ဍုင်ဇြပ်ဗု၊ တွဵုရးဍုင်မန်။ သဘင်ကျာ်ဂှ် ညးစၟတ်သမ္တီလဝ် နူဂိတုကထိုန်မွဲစွေက် စဵုကဵုပိစွေက်။ ပ္ဍဲအခိင်ကညင် ဂိတုကထိုန်၊ မြက္ကသဵု စဵုကဵု ဂိတုမာ်မ္ဂး ပ္ဍဲအခိင်ဍာ်စှ်ေခိုဟ်ဟ် ပ္ဍဲ တ္ၚဲ ၂မံက် ကဵု ၃ မံက်၊ တ္ၚဲ၂ စွေက် ကဵု ၃ စွေက်မ္ဂး နူကဵု ပြင်ၜဳ ဒဵုကဵု စိုပ်ကျာ်ဂှ် ကရောင်တၟအ်မွဲ နူသြင်ၜဳ စဵုကဵုစိုပ်ကျာ် ကွာ်အာဂွံရ။ တၟအ်ကရောင်ဂှ် ညးဒေသတအ် ကော်စ ဂၠံင်ဒေဝတဴ။[၁] ကျာ်ဇၞးဝွံ နွံကဵုဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုင်မွဲတၞုင် မြဴသာ်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵုလိက်ဝင်ကျာ်၊ ပ္ဍဲပြကိုဟ်ဂဝမ္ပတိ၊[၂][၃]ဆဂး နဒဒှ် ဘုတ်၊ ကျာ်စေတဳ ဒက်ပ္တန်လဝ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၆၀တအ် ရ။ ဟိုတ်မဒှ် ဒၞာဲသဘာဝပြင်ၜဳ မသာယာခိုဟ်၊ တုဲပၠန် သီုကဵု ပရေင်လျိုင်ပတှ်ေတုဲ ကျာ်ဇၞးဝွံ ဒှ်ကျာ် မၞိဟ်မကၠုင်ဗဵုလ္ၚောဝ်ဂၠိုင်မွဲကီုရ။[၁]
| ကျာ်ဇၞးၜဳဗိုင် Kyaik Nae | |
|---|---|
 | |
  Myanmar ဒၞာဲဒတန် မနွံ | |
| တင်ဂၞင်ဂမၠိုင် | |
| ဒတန်ဒၞး | 15°46′49″N 97°41′38″E / 15.780381°N 97.693854°Eဒတန်: 15°46′49″N 97°41′38″E / 15.780381°N 97.693854°E |
| မဆေင်စပ် ကုဘာသာ | ဗုဒ္ဓဘာသာ |
| ဂိုဏ် | ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ |
| ရး | တွဵုရးဍုင်မန် |
| ကၟိန်ဍုင် | ရးနိဂီုပံင်ကောံဗၟာ |
| အကာဲအရာလၟုဟ် | active |
ယၟု
ပလေဝ်ဒါန်ယၟုကျာ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုလိက်တြေံ နူကဵု ပြကိုဟ်ဂဝမ္ပတိ ဂှ် ညးချူလဝ် ကျာ်နး၊ (ဆဂး ယၟုကျာ် မဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် နူပြကိုဟ်ဂဝမ္ပတိဂှ် ကဵု ကျာ်ဇၞးဏအ် တုပ်ပ်ရဟာဂှ် ဟွံတီကၠးကၠး)၊ ကာလချူလိက် ကျာ်ဇၞး၊ ရံင်ကဵု ဝင်ကျာ်တုဲ ညးဗွဲကြဴတအ်ချူ နဒဒှ် ယၟုအပ္ဍဲသၞောဝ်ဂှ် ကျာ်အံင်ဇၞး၊ (ဆဂး ရံင်ကဵု ဘာသာဗေဒမ္ဂး ဝေါဟာရ အံင်ဇၞး ဂှ် မန်ဗွဲကြဴ ၂၀ ဗွဝ်ကၠံလပါ်အိုတ် အရေဝ်မန် နဒဒှ် မနာမ် ဇမၞးဂှ် လွဳကေတ် အရေဝ်ဗၟာ "အောင်" တုဲ ပံင်ကဵု မကြိယာမန် ဇၞး တုဲ ချူ အံင်ဇၞး)။
ဒတန်
ပလေဝ်ဒါန်ကျာ်ဇၞးဝွံ နွံမ္ၚးပြင်ၜဳ အကြာကွာန်အင်ခေဝ် ကဵု ကွာန်ဝါဂၠံင်၊ (ကြပ်ကဵု ကွာန်အင်ခေဝ်ဂၠိုင်) မ္ၚး၊ ပလိုတ် ပြင်ၜဳအင်ခေဝ် နွံ၁.၆၈ တိုင် (၂.၇ ကဳလဝ်မဳတာ)၊ နူကွာန်အင်ခေဝ် ဂွံစိုပ်ပြင်ၜဳဂှ် နွံ ၀.၇ တိုင် (၁.၁၃ ကဳလဝ်မဳတာ)။ 15°46′49″N 97°41′38″E / 15.780381°N 97.693854°E
ဝင်ကျာ်
ပလေဝ်ဒါန်အတိုင်လိက်ဝင်ကျာ် ဘဒ္ဒန္တအဂ္ဂိဇိန မချူလဝ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၆၄ ဂိတုကထိုန် ၈ စွေက်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဂှ် အခိင်ကာလ ကျာ်တြဲဂေါတမ မကလိဂွံ (၈) ဝှ် ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ် ၁၁၁ (ဘဳသဳ ၅၈၁) ဂှ် မှာထေရ်ဂဝမ္ပတိ က္ညနိမန်နင်ကျာ်တြဲ ဇရေင်ဍုင်သဓီု။ ပ္ဍဲကဵုတရဴ ကျာ်တြဲ က္ညစိုပ် ပ္ဍဲဇရေင်ဒၞာဲတၟအ်ဂှ်တုဲ ဂွံဇၞးကေတ် လကိုဟ်ဂမၠိုင်တုဲ ညးကော်စ ကျာ်အံင်ဇၞး။ မၞိဟ်ၜါ မနွံယၟု မအူ ကေုာံ ဃရ ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ကျာ်တြဲတုဲ အာတ်ဓါတ်ကျာ်တုဲ ကျာ်တြဲ ဒုင်ကဵု ဓါတ်သော်မွဲတၞုင်၊ ကျာ်တြဲစၞောန်ပညုင်လဝ် သွက်ဂွံ ပ္တန်ဌာပနာ ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲတၟအ် လဒေါဝ်ၜဳ။ ဒေဝတဴသူရိယ ကေုာံ မအူ ကဵု ဃရ ညးပိ အာပ္တန် ဌာပနလဝ် ဓါတ်သော်ဂှ် ပ္ဍဲက္ဍိုပ်တၟအ်ဒေါဝ်ၜဳဂှ်ရ။ လကိုဟ်တအ် ညာတ်ကေတ်တုဲ သွက်မၞိဟ်ဂမၠိုင် ဂွံအာဗဵုလ္ၚောဝ်ကျာ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ဂၠံင်တၟအ် ညးဒေသတအ် မကော်စ ဂၠံင်ဒေဝတဴဂှ်ရ။[၄]
ပ္ဍဲကဵု ပြကိုဟ်ဂဝမ္ပတိဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ကျာ်တြဲဂေါတမ ကၠေအ်နူ ဒဝါဲတုဲ သဗ္ဗညု သီုအရှန်ၜါလက် လိုန်ကၠောအ်ဇိုင်မှာသၟိတ် စိုပ်ထာန်မွဲ တၟအ်လးမွဲနွံ၊ လတူတၟအ်ဂှ် သဗ္ဗညု သီုအရှန်ဂမၠိုင် ဒၟံင်တုဲ လတူဂၞဴဗတဳ စိုပ်ကာလ ဍာ်မတိုန် စိုပ်ခန်လွာဂှ် ဍာ်ဟဂံင်တိုန်ဟေင်၊ ဒှ်တဴအသဝ်ဇၞော် ဒၞာဲဝွံ ဓါတ်သော်ကှ်ေအဲ မွဲသတန် ကျာ်ပျးဒိုဟ်လဝ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ စဵုကဵုလၟုဟ် ထာန်ဂှ် အသဝ် ညးမ္ဂးရောင်။ နူဂှ် ကျာ်သီုအရှန်ဂမၠိုင် စိုပ်ဂၞဴဗတဳမွဲ တၠတအ် ပၠးအိန္ဒြိယာပိုတ် တန်ဒၟံင်၊ ဒၞာဲဂှ်သဗ္ဗညု ပျးဒိုဟ်လဝ် အနာဂတ်ဂတ ဓာတ်သော်ကှ်ေအဲမွဲ သတန်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ စဵုကဵုလၟုဟ် ကျာ်နး မ္ဂးကၠုင်ရောင်။ နူဂှ် သဗ္ဗညု ကၠုင်စိုပ်ထာန်မန် ဒၟံင်တဴ ပ္ဍဲဂၞဴဗတဳကီု၊ ညန်တဴကဵု သြင်ဆိုက်ကဵု ဍုင်မွဲ မဟိမုသာဂလနာဂဵုမ္ဂး ဍုင်ရေဝ်လၟုဟ်ဂှ် (...)။[၃]
အတိုင်လိက်ဝင် ဘဒ္ဒန္တအဂ္ဂိဇိန မ္ဂး ဌာန်ဂှ် ဗွဲကြဴလ္ၚုအာ မၞိဟ်မတီ ပရူကျာ်ဂှ် ဟွံမဲ။ ကောန်မန် နူကဵုရးကၞောတ်ၜဳ မပ္တံ ကအ်ဇြင်၊ ကအ်ဗိန်၊ ကြေဝ်ဏာ၊ ကောန်မန် နူကဵုရးမုဟ်ဍုင် မပ္တံကဵု ဖအံက်၊ ရောဂေါတအ် စိုပ်အခိင် ဂိတုကထိုန်ပေင်မ္ဂး ညးတအ် ကၠုင်ဇရေင်ဂှ်တုဲ ကွာ်အာ လ္ၚောဝ်ကျာ် ပ္ဍဲကဵုတကအ်တၟအ်ဂှ်ရ။ ညးဒေသတအ် ဂွံတီကေတ်တုဲ နာဲညဳ ညးမဒှ် အပါနော် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဘာသီ ကွာန်ဝါဂၠံင် ဘဒ္ဒန္တဥတ္တမရမ္မ ကေုာံ ရဲကွာန်ဝါဂၠံင်တအ် အာလ္ၚတ်ရံင် ပ္ဍဲကဵု တကအ်တၟအ်ဂှ်တုဲ ဂွံဆဵုကေတ် ဆုမွဲဒကုတ် ထံက်ပခိုင်ပွဳပွိုင်လဝ် နကဵုတၟအ်ဇၞော်ဇၞော်ပိမရ။ ပ္ဍဲလတူက္ဍိုပ်ဆုဂှ် ပုတ်ဂၠတ်လဝ် ရုပ်ကျာ်ပဋိမာရုပ်မွဲဇကု။ နူဂှ် ညးတအ် သြိုင်ခၞံဗဒှ် ဘာဂန္ဓကုဋဳ နကဵုဆု နကဵုဗီုပြင် ကျာ်စေတဳ၊ ဗွဲကြဴ သီုသြိုင်ပတိုန် ဇြပ်မွဲမ၊ ဗွဲကြဴညိ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဘာသီ ကွာန်ဝါဂၠံင် ဘဒ္ဒန္တဥတ္တမရမ္မ ပသကိုပ်သကတုဲ ဒက်ပ္တန်ပတိုန် စေတဳ၊ သြိုင်ဘာဂန္ဓကုဋဳ နကဵုတိုက်ရ။ ကျာ်ဇၞော်ဥတ္တမရမ္မ ဟွံမဲတုဲ နူသက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၄၂ စဵုကဵု ၁၃၆၄ ဂှ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တသဳလတေဇ၊ ဘာသီ၊ ကွာန်ဝါဂၠံင် ကေုာံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဘဒ္ဒန္တဣသာရ ဘာပ္ဍဲ၊ ကွာန်ဝါဂၠံင် ပသကိုပ်သကတုဲ မင်မဲလဟဵုကၠုင် ကျာ်ဇၞးဝွံရ။[၅]
စမြိုင် ကေုာံ ဒါယကာ
ပလေဝ်ဒါန်တိုက်ဒၞာဲကၟုဲလ္ၚောဝ်ကျာ်
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၄၈ ဂှ် ဒါယကာမွဲတၠ ဇာတိကွာန်ဝါဂၠံင်၊ မပဒတဴ ပ္ဍဲကွာန်ပ္ၚ သြိုင်ခၞံ တိုက်ဒၞာဲကၟုဲလ္ၚောဝ်ကျာ်။[၆]
ဘာတိုက်ဂန္ဓကုဋဳ
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၄၉ ဒါယကာဗျဉ် မိယှိုယ်၊ ဇာတိကွာန်အံင်ခေဝ် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဂမၠိုင် သြိုင်ခၞံကၠောန်ဗဒှ် ဘာတိုက်ဂန္ဓကုဋဳ သွက်သင်ဂွံတန်တဴ။[၆]
ဗလးလ္ၚောဝ်ကျာ်
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၅၀ ဗလးလ္ၚောဝ်ကျာ်တြေံဂှ် လီုလာ်အာတုဲ ဂကောံဒါယကာ နူကဵုကွာန်နာနာကဵုဒါန်တုဲ သြိုင်ခၞံကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ဗလးလ္ၚောဝ်ကျာ် သီုကၟဳကောန်ကရေတ်။[၆]
ဘုတ်ဝင်ကျာ်
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၅၃ ဒါယကာ နာဲဌေ၊ မိညောအ်တေန် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဂမၠိုင် ဇာတိကွာန်ပြဳ ကဵုဒါန် သြိုင်ခၞံ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ဘုတ်ဝင်ကျာ်ဇၞး သီုကဵု ဗီုရုပ်ဝင်ကျာ်။[၆]
ဘုတ်ဓါတ်ကျာ်ဇၞး
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၅၄ ဒါယကာ နူဍုင်ဇြပ်ဗု နာဲသုင် ဇာတိဍုင်ဇြပ်ဗု၊ မိလှကျဳ ဇာတိကွာန်အင်ခေဝ် ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ဂမၠိုင် ကဵုဒါန် သြိုင်ခၞံ ဘုတ်ဓါတ်ကျာ်ဇၞး သီုကဵု ဗီုရုပ်ပရောဒဒှ်ဝင်ဓါတ်ကျာ်ဇၞး။[၆]
ဇြပ်ဆု
ပလေဝ်ဒါန်ဇြပ်တိုက် ကျာ်ဇၞော်အ္စာတၠဘဒ္ဒန္တဥတ္တမရမ္မမဟာထေရ် မသြိုင်လဝ်ဂှ် အိုဟ်တြေံလီုလာ်အာတုဲ နကဵု ဂကောံကွာန်နာနာ ကလေင်သြိုင်ခၞံ ဇြပ်ဆုတၟိ။[၆]
ခန္ဓကုဋဳကျာ်ပိဇကု
ပလေဝ်ဒါန်သက္ကရာဇ် ၁၃၇၁ ဆက်ကၠောန်တိုန် ဆန္ဓကုဋဳကျာ်ပိဇကုပၠန်၊ ဇၞော်သၠုင်ပတိုန် ကျာ်အံင်ဇၞး အနာံ ၉ပေ သမၠုင် ၉ပေ ကေုာံ ရုင်သဘင်ဓရ်သုဓမ္မာ၊ ကျာ်ဗုဒ္ဓဂယာ ဗလးဇူဒီုဂမၠိုင်ပၠန်ရ။[၆]
မၞိဟ်ချိုတ် သဘင်သၞာံ ၂၀၂၁
ပလေဝ်ဒါန်သဘင်ကျာ် ဂိတုကထိုန်ပေင် သၞာံ ၂၀၂၁ (၂၁၊ ၁၁၊ ၂၀၂၁) ဂှ် ပ္ဍဲအခိင်မကလေင်စဴဂှ် ပ္ဍဲကဵု လတူဂၠံင်တၟအ် အခိင်ဍာ်စှ်ေ မမံက်ဒၟံင် ညးဒေသတအ် မကော်ဒၟံင် ဂၠံင်ဒေဝတဴဂှ် ဟိုတ်နူ ဍာ်ဒဳတိုန်တုဲ မၞိဟ်ဟဳဍာ် ချိုတ်အာ ၁၅ တၠ။[၇]
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ ၁.၀ ၁.၁ ဟန်သာ, သူသူ (15-01-2014 2019). ကျိုက်နဲရေလယ်ဘုရား ဆံတော်ဘုရားဖူမြော်သူ သိန်းချီရှိခဲ့. open. Archived from the original on 26 February 2021။ Retrieved on 17 December 2020။ “ဒီလမ်းက ကိုယ်လုပ်လို့ မရဘူး။ ဘုရာ”
- ↑ ဇိန, အဂ္ဂိ (ဘဒ္ဒန္တ) (27 November 2002). ဝင်ဓါတ်ကျာ်ဇၞးဗွဲခမၞောန် - ကျာ်ဇၞးၜဳဗိုင် ဓါတ်သော်ဂမျိုင်၊ ကျိုက်နဲရေလယ်ဘုရားဆံတော်ရှင်၊ The History of KYAIK NAE Pagoda။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ (1957) ပြကိုဟ် ဂဝမ္ပတိ. ဝိမာလာဒေဝဳ, 7။ “နူဂှ် ကျာ်သီုအရှန်ဂမၠိုင် စိုပ်ဂၞဴဗတဳမွဲ တၠတံ ပၠးအိန္ဒြိယာပိုတ်တန်ဒၟံင်၊ ဒၞာဲဂှ် သဗ္ဗညု ပျးဒိုဟ်လဝ် အနာဂတ် ဂတဓာတ်သော်ကှ်ေအဲမွဲ သတန်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ စဵုကဵုလၟုဟ် ကျာ်နး မ္ဂးကၠုင်ရောင်။”
- ↑ ဇိန, အဂ္ဂိ (ဘဒ္ဒန္တ) (27 November 2002). ဝင်ဓါတ်ကျာ်ဇၞးဗွဲခမၞောန် - ကျာ်ဇၞးၜဳဗိုင် ဓါတ်သော်ဂမျိုင်၊ ကျိုက်နဲရေလယ်ဘုရားဆံတော်ရှင်၊ The History of KYAIK NAE Pagoda, ၁၁-၁၄။
- ↑ ဇိန, အဂ္ဂိ (ဘဒ္ဒန္တ) (27 November 2002). ဝင်ဓါတ်ကျာ်ဇၞးဗွဲခမၞောန် - ကျာ်ဇၞးၜဳဗိုင် ဓါတ်သော်ဂမျိုင်၊ ကျိုက်နဲရေလယ်ဘုရားဆံတော်ရှင်၊ The History of KYAIK NAE Pagoda, ၁၅-၁၇။
- ↑ ၆.၀ ၆.၁ ၆.၂ ၆.၃ ၆.၄ ၆.၅ ၆.၆ ဇိန, အဂ္ဂိ (ဘဒ္ဒန္တ) (27 November 2002). ဝင်ဓါတ်ကျာ်ဇၞးဗွဲခမၞောန် - ကျာ်ဇၞးၜဳဗိုင် ဓါတ်သော်ဂမျိုင်၊ ကျိုက်နဲရေလယ်ဘုရားဆံတော်ရှင်၊ The History of KYAIK NAE Pagoda, ၁၈။
- ↑ Burmese, BBC News (21 November 2021). ရေထဲမျောပါသေဆုံးသူ ၁၅ဦးအထိရှိလာ. open. “သေဆုံးသူတွေဟာ စက်လှေတိမ်းမှောက်မှုကြောင့်မဟုတ်ဘဲသောင်ထွန်းရာလမ်း(ဒေသအခေါ်နတ်လမ်း) ကိုဖြတ်သန်းနေချိန် ဒီရေတက်ပြီးလှိုင်းပုတ်တာကြောင့် မျောပါသေဆုံးရခြင်းဖြစ်တယ်လို့ ကူညီကယ်ဆယ်ရေးတွေလုပ်နေတဲ့ လူမှုကူညီကယ်ဆယ်ရေးအဖွဲ့တွေက ဘီဘီစီကိုထပ်မံအတည်ပြုပါတယ်။ သံဖြူဇရပ် ကျိုက်နဲ-ရေလယ်ဘုရားဖူးစက်လှေအပြန်မှာတိမ်းမှောက် ၁၄ဦးသေဆုံးတယ်လို့ကနဦးသိရ မွန်ပြည်နယ်၊ သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်မှာအတွင်းမှာရှိတဲ့ ကျိုက်နဲ ရေလယ်ဘုရားကိုဘုရားဖူးသွားတဲ့ ဘုရားဖူးစက်လှေတစ်စီး ဟာ ဒီကနေ့နိုဝင်ဘာ ၂၁ရက်မနက်ပိုင်းမှာ တိမ်းမှောက်ခဲ့တယ်လို့ ဒေသခံတွေကပြောပါတယ်။စက်လှေတိမ်းမှောက်မှုကြောင့် လတ်တလော သေဆုံးသူအလောင်း ၁၄လောင်းဆယ်ယူထားနိုင်ပြီး ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ ကို နေ့လယ်ပိုင်းအထိ လုပ်ဆောင်နေဆဲဖြစ်တယ်လို့လူမှုကူညီရေးအသင်းတွေကပြောပါတယ်။ “ ကျွန်တော်တို့သတင်းရတာမနက် ၆နာရီလောက်ကသိရတာ။လက်ရှိအချိန်ထိ သံဃာတော် နှစ်ပါးနဲ့အမျိုးသမီးနဲ့ကလေးအလောင်းစုစုပေါင်း ၁၄လောင်းဆယ်ယူထားနိုင်တယ်။ ပျောက်နေတဲ့ သူတချို့ကိုလည်းဆက်ရှာနေတုန်းပဲ” လို့ ဒီကနေ့စက်လှေတိမ်းမှောက်မှုမှာလိုက်ပါကူညီပေးနေတဲ့ လူမှုကူညီရေးအသင်းက ပြောပါတယ်။”