ပညာ

ဗုဒ္ဓဘာသာ
ပတိုန်ဂုဏ်စရာဲဗုဒ္ဓသာသနာမန်
ပညာဟီုဂှ် ညံၚ်ဂွံတတ်ထပါ်ကၠောံၜက်အာ ပ္ဍဲအကြာဂၠံတိုက်ဒမၠု ပ္ဍံက်အန္တရာယ်လေက မပ္တံ ပဋိပက္ခ၊ ပြသၞာ၊ အခက်အခုဲတံမာန်ဂှ် ဒှ်သၟန်သၞံၚ်နက္ချတ် စၞောန်ထ္ၜးဂၠံၚ် ဟွံမွဲကဵုလျးအရံၚ် မွဲဍောၚ်ရောၚ်။ ရမျှာၚ်ဘပဋ္ဌ ဗဟေက်စမြလောက မပ္တံကဵုသောက၊ ဒုက္ခ၊ မရဏ တံလေဝ် ညံၚ်ဂွိုအ်ၜေတ်လုပ်စိုပ်အာ အကြာပၞော်ပ္ထောၚ်က္တောဝ် က္ဍိုၚ်သ္ကိုပ် အာဇနဲ မလှုၚ်ပြဲတံဂှ် ဒှ်သၠတြၚ် မလေပ်ကၠာတ်လဒဵုဒၞါလဝ်ကဵုရောၚ်။

တၟေၚ်ပညာပွမတီ (၂)ပြာကာ၊ မ္ၚးနူဂှ်လေဝ် မၞုံတၟေၚ်ဟ်တီရ။

သာသနာကျာ် ဗုဒ္ဓဘာသာမန်
သာသနာကျာ်
ကျာ် - သာသနာဓမ္မစေတဳ - သင်္ဂါယနာဂမၠိုၚ်၊
ကျာ်ဂမၠိုၚ်
- ကျာ်ကက္ကုသန်- ကျာ်ကောဏာဂီု- ကျာ်ကဿပ-ကျာ်ဂေါတမ၊
စေတဳဂမၠိုၚ်
ဓာတုစေတဳ- ဥဒ္ဒိဿစေတဳ- ပရိဘောဂစေတဳ- ဓမ္မစေတဳ-၊
မိမအ္စာ (အစရိယ)
သိဒ္ဓတ္ထဂေါတမ - ဘိက္ခု (ခမဳသၚ်) - ဘိက္ခုနဳ (ခမဳဗြဴ)
လက္ခဏာဂမၠိုၚ်
အနိစ္စ - အနတ္တ - ဒုက္ခ-ဥပုသ်
ဓရ်မ္ၚဵုကျာ်(၃၈)သာ်
ဓရ်မ္ၚဵု-ဗုဒ္ဓ - ဓမ္မ - သံဃာ
အယူဝါဒ
သစ္စာ၄ပြကာ - ခန္ဓာ၅ပြကာ - သဳလ၅ပြကာ - ပညာ -သမာဓိ - သဒ္ဒါ
တိပိဋကဂမၠိုၚ်
တိပိဋက (ဝိနယပိဋကတ် - သုတ်ပိဋကတ် - အဘိဓမ္မာပိဋကတ် - မင်္ဂလသုတ်)
ခမဳသၚ်
ပုထုဇဉ်၊ - သာမဏဳ၊ - နိဗ္ဗာန်သတိတ်၊ - ဣသိ၊ -သောတာပန်၊ - သကဒါဂါမ်၊ - အနာဂါမ်၊ -ရဟန္တာ၊ - ဧတဒဂ်၊ နိဗ္ဗာန် ပရိက္ခ
ဒ္ဂေတ်ဝတ်ဂမၠိုၚ်
သမထ၊ ဝိပဿနာ၊ သတိပဋ္ဌာန်၊ - ဓုတင်၊ - ကမ္မဋ္ဌာန်း၊ - ဒုက္ကရစရိယာ၊ - နိကာယ် (၅)ပြကာ၊ - ဒ္ဂေတ်ဝတ်၊
လ္ၚောဝ်ကျာ်
ပါဋ္ဌိပရိုတ်နၞော်၊ - တၞဟ်ဟ်သာ် ၊ - ဂါထာ၊ - ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ - ဩကာသ၊ -မင်္ဂလသုတ်- အဋ္ဌကထာ၊
ဂိုဏ်ဂမၠိုၚ်
ထေရဝါဒ - မဟာယာန-တိဘက်-ဗုဒ္ဓဘာသာ
ဒေသဂမၠိုၚ်

တၟေၚ်ပညာ ၂ဂကူ

ယထာဘူတပညာ	ဝဥ္စနာပညာ
ပညာဝိဇ္ဇာဉာဏ် မစိုန်သ္ကီုတဴ ကေုာံ ကုသဵုစိုတ် ကြိယာစိုတ်တုဲ တီကေတ်ဗွဲမဍာံစၟတ်။	ဉာဏ်မလေပ်လှေံလှန်လီၜန် ညးမွဲသၟာၚ်၊ သဘဴအကုသလဝိတက်စိတ္တုပ္ပါဒ်မၞံုပဓါန်ဍေံ လောဘ တဏှာ။

တၟေၚ်ပညာ (၃)ဂကူ

စိန္တာမယ ပညာ	သုတမယပညာ	ဘာဝနာမယ ပညာ
ဗွဲအစောံချပ်စပ်ခြၚ်ကေတ်တုဲ အရာပွမတီ။	ဂွံမိၚ်ကေတ် နူညးမွဲသၟာၚ်တုဲ အရာပွမတီ။	ဗွဲအစောံဇၞော်ပၟဝ်တုဲ အရာပွမတီ။

မတ်ပညာမသုန်ပြကာ (ပဉ္စပညာစက္ခု)

ဗုဒ္ဓစက္ခု	ဓမ္မစက္ခု	သမန္တစက္ခု	ပညာစက္ခု၊၊ ဉာဏစက္ခု	ဒိဗ္ဗစက္ခု
ဣနြ္ဒိယပရောပရိဉာဏ် ကေုာံ အာသယာနုသယဉာဏ် (၂)ပြကာ။	မဂ်ဉာဏ်	သဗ္ဗညုတဉာဏ်။	အာသဝက္ခယဉာဏ်။	ဉာဏ်ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ် မတုပ်ညံၚ်ရဴ မတ်ဒိပ်ဒေဝတဴ။

ဟိုတ်ဂွံက္လိဂွံပညာ(၈)ပြကာ

ဓရ်ဟိုတ်ပညာဂွံဇၞော်ပၟဝ်ဂၠိုန်တိုန် ဒ္စါပြကာ။

ဝယ ပရိဏာမ	ယသ ပရိဏာမ	ပရိပုစ္ဆ	တိတ္ထဝါသ	ယောနိသော မနသိကာရ	သာကစ္ဆ	သိနေဟူပသေဝန	ပတိရူပ ဒေသာဝါသ
ဗွဲအစောံရံၚ်ကဵု အဝဲတုဲ က္လိဂွံမာန်။	ဗွဲအစောံရံၚ်ကဵု ပွဳပွူနာံမြိုၚ်တုဲ က္လိဂွံမာန်။	နပွမမှာန်တဴဂှ် က္လိဂွံမာန်။	နပွမဂွံမံၚ်တန်တဴ ဗွဲမလအ်ဂှ် က္လိဂွံမာန်။	နပွမချပ်စၚ်ခြၚ်ပါ်ပဲါဂှ် က္လိဂွံမာန်။	နပွမချပ်ဂၞန်သဳကၠဳဂှ် က္လိဂွံမာန်။	နပွမဂွံပံၚ်ဖက်ကဵု ညးသ္ဍိုက်ဆာန်ဇကုဂှ် က္လိဂွံမာန်။	နပွမဂွံမံၚ်တန်တဴ ပ္ဍဲဌာန်ဒတန် ဗဗွဲထေက်ကြိုက်ဂှ် က္လိဂွံမာန်။

လက္ချဏ်ညးမၞုံကဵုပညာ (၃) ပြကာ

သုစိန္တိတ စိန္တီ	သုဘာသိတ ဘာသီ	သုကတ၊ ကမ္မ၊ ကာရီ
ပွမချပ်တဴ ကသပ် မဒးရးဟေၚ်။	ပွမဟီုသ္ဂးတဴ ဂလာန် မဒးရးဟေၚ်။	ပွမၞုံကဵုအလေံ မကၠောန်သ္ပတဴ ကမၠောန်ဒးရး ဟွံမွဲကဵုဒုဟ်ဟေၚ်။

ဟိုတ်ညးမၞုံကဵုပညာတံ ဂွံဗၠိုက်တၟီ(၃)ပြကာ

• ပွမပတှေ်သုၚ်စောဲ ဗ္တောန်ကွတ်ပညာကဵု ကွး ဓီုဓီုၜီုၜီု။
• ပွမစှေ်ဒၞဲါပြေၚ်အိန်ထံၚ် ကဵုမၞိဟ်ဗြဴ ဒ္ဂေတ်မယုတ်မာ။
• ပွမပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံကဵု ညးသမၠီုအသပ္ပုရိုဟ်။

ဟိုတ်ဂွံဒုၚ်ယၟုနွံကဵုပညာ(၄)သာ်

• ဒှ်ညး ဆိုက်ဗ္ဒက်စဳကၠး ပ္ဍဲကဵုဓါတ်ဂမၠိုၚ်။
• ဒှ်ညး ဆိုက်ဗ္ဒက်စဳကၠး ပ္ဍဲကဵုအာယတန ဂမၠိုၚ်။
• ဒှ်ညး ဆိုက်ဗ္ဒက်စဳကၠး ပ္ဍဲကဵုဓရ်ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဂမၠိုၚ်။
• ဆိုက်ဗ္ဒက်စီကၠး ပ္ဍဲကိစ္စ အရာ ဟွံသေၚ်ကဵုအရာ (ဌာနာဌာန)ဂမၠိုၚ်။