မရာၚ်
မရာၚ် (အၚ်္ဂလိက်: marian plum, Burmese: မရမ်း) ဂှ် ဒှ်ဂကူတၞံဆု မၞုံကဵုပ္ကဴ သတ်တုဲ တမ်ဗဳဇဍေဟ် ကၠုၚ်နူ ဒေသ အာရှဒိုဟ်အဂၞဲ၊၊ တၞံမရာၚ်ဂှ် လုပ်လၟိဟ် ပ္ဍဲဂကောံ Anacardiaceae မဒှ်ဂကူဗဳဇ မပ္တံ ကု တၞံကြုက်၊ တၞံသိၚ်္ဃိုရ်တအ်ရ၊၊
| မရာၚ် | |
|---|---|
| |
| သတ်မရာင်ကြံင်င် | |
| မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ | |
| လောက: | Plantae |
| လပါ်ဂကူ: | Magnoliophyta |
| ဂကောံဂကူ: | Magnoliopsida |
| လၟေင်ဂကူ: | Sapindales |
| ဇာတ်ဂကူ: | Anacardiaceae |
| ဗဳဇဂကူ: | 'Bouea' |
| လစှ်ေဂကူ: | ''B. macrophylla'' |
ဗမံက်ထ္ၜး (Description)
ပလေဝ်ဒါန်တၞံမရာၚ် မဒှ် တၞံသ္ၚေက်လၟိုၚ်ဝွံ ဇၞော်သၠုၚ် စဵုကဵု ၂၅ မဳတာ၊၊ တၞးဍေဟ် ထၜါဲမကေက်သောဲတိုန် ဗွဲလတူ (ရံၚ် ဗီုပြၚ်တၞး)၊ ဇမၠိၚ် နွံစ အကြာ ၁၃ ကဵု ၄၅ cm (၅ ကဵု ၁၇ ၝောအ်တဲ) တုဲ အနာံ နွံ အကြာ ၅ ကဵု ၇ cm (၂ ကဵု ၃ ၝောအ်တဲ)၊၊
သတ်ဍေဟ် နွံကဵု အသာ်သ္ၚေက်၊ ကာလဍုဟ် ဒှ်အာ အသာ်လဳမဴ/မိတ်၊ မဍေဟ် အသာ်ပါန် (pink)၊၊ သတ်ဍေဟ် ဗွဲလၞၚ် (diameter) နွံအကြာ ၂ ကဵု ၅ cm (0.7 ကဵု 1.9 ၝောအ်တဲ)၊၊ ဖျုန်သတ်ဍေဟ်ကီု သီုကဵုသၞောက်ဍေဟ် စဂွံ၊၊ ရှ်ဍေဟ်ဂှ် ဍာတ်ကဵုဖျး သၟူဍေဟ် ဂွံဒၟံၚ်သၟူ ထၜိုတ် (turpentine) ညိည၊၊
အခိၚ်ဍေဟ်ဇဝ် (ကဴ) ကဵု အခိၚ်သတ် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ ဟွံတုပ်ရေၚ်သကအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ဍေဟ်ဇဝ် ပ္ဍဲအကြာ ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ ကဵု ဒဳဇြေန်ပါတုဲ သတ်ဍေဟ်တိတ် အကြာဂိတုဨပြဳ ကဵု မေ၊၊
ပ္ဍဲဍုၚ်အေန်ဒဝ်နဳယှာဂှ် ဇဝ် အကြာဂိတု ဂျောန်ကဵုနဝ်ဝေန်ပါ တုဲ သတ်ဍေဟ်တိတ် အကြာဂိတု မာတ် ကဵု ဂျောန်၊၊
ဂမ္စာဲ (Distribution)
ပလေဝ်ဒါန်တမ်ဗဳဇ တၞံမရာၚ်ဂှ် ကၠုၚ်နူ မလေယှာ၊ ဂျဗာပလိုတ်၊ ဍုၚ်မန်ဗၟာ ကေုာံ သုမတြာ သၟဝ်ကျာ၊၊ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ၊ ဍုၚ်လာအို ကေုာံ ဍုၚ်အေန်ဒဝ်နဳယှာလေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ၊၊
လွပ် (Uses)
ပလေဝ်ဒါန်တၞး ကီု သီုသတ် စဂွံသီုၜါရ၊၊ တၞးဍေဟ်ၜတ်တ် စနဒဒှ် ကၞပ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ကဝေက်၊၊ မဍေဟ်လေဝ် စဂွံ၊ ဆဂး နွံရှ်ကတၚ်၊၊ သတ်ဍေဟ်ဂှ် စဂျိုၚ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး တုၚ်တုဲ နဒဒှ် ကွုၚ်၊ နကဵုနဲနာနာသာ် စဂွံရ၊၊
ဂကူမန်တအ် စကာ နဒဒှ်ဗစး ပ္ဍဲကပေါတ်ဍုန်သွ၊ မကော်စ ဗ္စးမရာၚ်၊၊ ဗီုညးကၠောန်ဂှ် မရာၚ်ကြံၚ်ကြံၚ် (ဟွံ) ဍုဟ်ဟ်ဂှ် ကရေက်ပ္တိတ်ထောအ် မဍေဟ်တုဲ ဂွပ်ကဵုၜဵု၊ စွံတ္ၚဲၜိုတ်ဒးရးတုဲ ဍာ်ဍေဟ်ဂှ် စွံတၞဟ်၊ မရာၚ်ဂွပ်ဂှ် ညးစဲကဵုတ္ၚဲ၊၊ ဍေဟ်ကှ်တုဲ ဍာ်မရာၚ် မဂွံနူ ဂွပ်ဂှ် ကလေၚ်စုတ်တုဲ စွံကဵုစေဟ်၊၊ စွံဂွံသၞာံဗွဲမလအ်၊၊
ယၟုတၞဟ်
ပလေဝ်ဒါန်မရာၚ် ဗီုမန်ဏအ်ဂှ် ဗီုဗၟာ ကော်စ မရမ်း၊၊ သေံကော် မရံၚ် (ma-yong) ဟွံသေၚ်မ္ဂး မပြၚ် (ma praang มะปราง) ရံၚ်ကဵုတမ်ဗဳဇ ဒၞာဲတၞံဆုဏအ် မတိုန်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲအာရှဒိုဟ်အဂၞဲ ဍုၚ်ဗၟာသကုတ်သၟဝ်တုဲ မအရေဝ်ဗၟာ မရမ်း ကီု အရေဝ်သေံကီုဂှ် ကၠုၚ်နူအရေဝ်မန် မရာၚ် ရ၊၊ တုဲပၠန် ＂မ＂ မၞုံဂတဂှ် ဒှ်အရေဝ်မန် မဂွံအဓိပ္ပါယ်ဗီုဗၟာ ＂အသီး＂ရ၊၊ အရေဝ်အေန်ဒဝ်နဳရှာလေဝ် ကော် ရမနဳယျာ (ramania) ကေုာံ ဂါန်ဒရိယျာ (gandaria) မလေ ကော် kundang, rembunia, setar၊၊ ဗိယေတ်နာမ်ကော် thanh trà
၊၊ အၚ်္ဂလိက် ဗွဲမဂၠိုၚ် ကော်စ marian plum, gandaria, plum mango၊၊
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်https://en.wikipedia.org/wiki/Bouea_macrophylla